Duanın qəbul olunması: Redaktələr arasındakı fərq

'''Duanın qəbul olunması''' (ərəbcə: استجابة الدعاء), Allah tərəfindən bəndələrin istəklərinə cavab vermək və onları qəbul etməkdir. Allah Quranda bəndələrinə etdikləri duaların qəbul olunacağını vəd etmişdir; Baxmayaraq ki, bəzi hallarda bəndələrin məsləhətinə olmaması kimi səbəblərdən duaların yerinə yetirilməsi gecikir. "Nəhcül-bəlağə"də İmam Əlinin (ə) İmam Həsənə (ə) ünvanladığı məktubunda duanın qəbul olunmasının gecikməsi üçün üç səbəb qeyd olunur:

"Müstəcabud-dəva" duaları qəbul olunan şəxsə deyilir. Hədislərdə valideynlərin övladları üçün etdiyi duası, məzlumun zalıma qarşı etdiyi duası, imamın və ədalətli rəhbərin öz qövmü üçün etdiyi duası, möminin mömin qardaşı üçün etdiyi duası Allah tərəfindən rədd edilməyəcək dualardan sayılmışdır.

Ayə və rəvayətlərdə duanın qəbul olunması dua edənin qəlbi niyyəti ilə dilinin eyni olması, Allahdan başqasından ümidini kəsməsi və Allahı tanıması kimi bəzi şeyləri riayət etməyə bağlı olduğu bildirilmişdir. Həmçinin günah, haram yemək, yaxşı işlərə dəvət edib, pis əməllərdən çəkindirmək kimi bəzi davranışlar da duanın qəbul olunmasının maneələri kimi qeyd edilmişdir.

Duanın qəbul olunması müəyyən zaman və məkanla məhdudlaşmır; Lakin rəvayətlərə görə, Ərəfə günü və Qədr gecəsi kimi bəzi vaxtlarda, eləcə də bəzi yerlərdə, məsələn, Kəbənin yanında, Peyğəmbərin (s) qəbrinin ətrafında, məsum İmamların (ə) qəbirlərinin yanında və xüsusilə İmam Hüseynin (ə) günbəzi altında edilən dua qəbul olunmağa daha yaxındır.

Duanın qəbul olunması istəyə cavab vermək və onu qəbul etmək deməkdir.[1] Allah bəndələrinə Quranın bir neçə ayəsində duaların qəbul olunacağını vəd etmişdir.[2] "Mucib" Allahın adlarındandır ki, bəndələrin istəklərinə cavab verən deməkdir.[3]

 

 

Ayə və rəvayətlərdə duaların qəbul olunmasının bəzi şərtlərin yerinə yetirilməsi və bunun üçün lazım olan vasitələrin hazırlanması kimi məsələlərdən asılı olduğu bildirilmişdir. Onlardan bəziləri bunlardır:

* '''Duada qəlb ilə dilin uyğunluğu:''' Quranda bəndələrin duasının qəbul olunmasının qəti olduğu bildirilib, bir şərtlə ki, Allaha həqiqi mənada dua etsinlər.[6] Əllamə Təbatəbai həqiqi mənada dua etməyi qəlb və dilin eyni zamanda Allahı səsləməsi kimi təfsir etmişdir.[7]Həmçinin İmam Əlidən (ə) nəql olunur ki, Allah qəflətdə olan qəlb ilə edilən duanı qəbul etməz.[8]

* '''Allahdan qeyrisindən ümüdünü kəsmək:''' zahiri və xəyali səbəblərdən əl çəkmək və ixlasla Allahı çağırmaq lazımdır. Çünki Allah Bəqərə surəsinin 186-cı ayəsində bəndələrin yalnız Onu çağırmasını istəmişdir.[9]

* '''Allahı tanıyaraq dua etmək:''' Bir rəvayətə əsasən, İmam Sadiq (ə) duanın qəbul olunmaması barədə soruşan bir qrupa belə cavab verdi: "Dua edilən şəxsin tanınmaması və ona mərifətin olmaması duanın qəbul olunmamasına səbəb olur.[10]

* '''Xüzu və xüşu:''' “Əraf” surəsinin 55-ci ayəsi möminlərdən Allahın adını xüzu və xüşu halında çağırmalarını istəyir. İmam Sadiq (ə) da duanın qəbul olunduğu vaxtlardan biri barəsində buyurur ki, insan Allahın hüzurunda gözləri yaşla, bədəni titrəyərək və qəlbi sınmış vəziyyətdə dayandığı zaman duası qəbul olar.[11]

* '''Saleh əməllərlə yanaşı dua:''' Duanın qəbul olunması üüçün saleh əməllər etmək və xüsusilə sədəqə vermək tövsiyə edilmişdir.[12] Allah Quranda iman gətirib yaxşı işlər görənlərin etdikləri duaları qəbul edəcəyini vəd etmişdir.[13]

* '''Möminlərlə birlikdə dua etmək:''' İmam Sadiqdən (ə) nəql olunan bir rəvayətdə gəlib ki, qırx mömin bir yerə toplaşıb dua etsələr, Allahın onların duasını qəbul etməməsi mümkün deyil.  O Həzrət özü də çətinliyə düşəndə ​​ailəsini və övladlarını yığıb dua edər və onlar Amin deyərdilər.[14]

* '''Çətinliyə düşməmiş dua etmək:''' Problem və çətinliklər baş verməmiş, yəni rahatlıq və sağlamlıq vaxtında dua etməyin duaların qəbul olunması, bəlaların qarşısının alınması və sıxıntı zamanı ehtiyacların həll olunması kimi təsirləri vardır. İmam Sadiqdən (ə) nəql edilən rəvayətə görə, hər kim müsibətə düşməzdən əvvəl dua edərsə, müsibətə düçar olanda duası qəbul olar və mələklər onun səsini eşidib deyərlər: Bu, tanış səsdir və onun duası rədd edilməyəcək. Həmçinin hər kəs çətinliyə düşməmiş dua etməsə, (yalnız bəlaya və çətinliyə düçar olanda dua etsə) duası qəbul olunmaz. O, dua etdiyi zaman mələklər deyərlər: Bu səs bizə tanış deyil və biz onu tanımırıq.[15] [Qeyd 1] İmam Sadiqin (ə) başqa bir rəvayətində deyilir: "Rahatlıq və sağlamlıq vaxtında çox da duaya meyl etməyən və yalnız bəla ilə üzləşdiyi zaman dua edən şəxsə deyiləcək ki, bu günə qədər harada idin? (أَيْنَ كُنْتَ قَبْلَ الْيَوْمِ).[16]

Həmçinin istiğfar edərək[18] və Əhli-beytə (ə) təvəssül etməklə dua etmək[19] duanın qəbul olunmasının digər şərt və vasitələri kimi təqdim edilmişdir.

* '''Dua etməkdən yorulmamaq:''' İmam Rza (ə) imam Baqirdən (ə) nəql edir ki, iman sahibi insanın rifah və rahatlıqda olduğu kimi, sıxıntı və çətinlikdə də dua etməsi münasibdir. Sonra İmam Rza (ə) buyurdu: "Elə isə dua etməkdən yorulmayın".[20]

* '''Hədislərdə doğru danışmaq, halal qazanc əldə etmək''' və sileyi-rəhim etmək də dua edənə tövsiyə edilən işlərdəndir.[Qeyd 2] [21]

"Kumeyl" duasında bəndələrin ibadətləri duanın mütləq qəbul edilməsinin şərtlərindən sayılır. İmam Əli (ə) duanın son hissələrində buyurur: فَاِنَّكَ قَضَيْتَ عَلى عِبادِكَ بِعِبادَتِكَ، وَ اَمَرْتَهُمْ بِدُعائِكَ، وَ ضَمِنْتَ لَهُمُ الإِجابَةَ "İlahi, həqiqətən, Sən bəndələrinin Sənə ibadət etmələrini hökm etdin və onlara dua etməyi əmr etdin və dualarının qəbul olunacağına zəmanət verdin".[22]

 

 

Duanın qəbul olunması müəyyən zaman və məkanla məhdudlaşmır; Lakin rəvayətlərə görə, Ərəfə günü və Qədr gecəsi kimi bəzi vaxtlarda, eləcə də bəzi yerlərdə, məsələn, Kəbənin yanında, Peyğəmbərin (s) qəbrinin ətrafında, məsum İmamların (ə) qəbirlərinin yanında və xüsusilə İmam Hüseynin (ə) günbəzi altında edilən dua qəbul olunmağa daha yaxındır. Duaların qəbulu müəyyən vaxt və məkanla məhdudlaşmır, duaların qəbul edilməsi üçün bəzi vaxtlar və yerlər təyin edilmişdir; Hədislərdə Qədr gecəsi, Nimeyi-şaban, Rəcəb ayının 27-si, Fitr bayramı, Ərəfə günü, Qurban bayramı, Məhərrəm ayının ilk günü, sübh və azan vaxtı, cümə gecəsi, yağış yağanda, vacib namazlardan sonra, Kəbəni görmə anı və Rəcəb ayı, Şaban ayı və Ramazan ayı kimi xüsusi aylar duaların qəbul olunma ehtimalının daha çox olduğu vaxtlardan sayılmışdır.[23]

Həmçinin rəvayətlərdə Məkkə şəhəri, Məscidül-həram, Kəbə, Qara daşın yanı, Yəmani sütunu, Hicr İsmayıl, Ərəfat səhrası, İslam Peyğəmbərinin (s) qəbrinin ətrafı, Rəvzətun-Nəbi, şiə imamlarının ziyarətgahı, xüsusilə də İmam Hüseynin (ə) günbəzinin altr.(24] Səhlə və Kufə məscidləri duaların daha çox qəbul olunduğu deyilən yerlərdəndir.[25]