confirmed, movedable, templateeditor
14.840
edits
Məkarimul-əxlaq duası: Redaktələr arasındakı fərq
redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
'''Məkarimul-əxlaq duası''' (ərəbcə: دعاء مكارم الأخلاق) və ya '''Səhifeyi-Səccadiyyənin 20-ci duası''' İmam Səccadın (ə) məşhur dualarından biridir ki, bu duada gözəl əxlaqa yiyələnmək və yaxşı işlər görmək, eləcə də əxlaqi qəbahətlərdən çəkinmək üçün Allahdan kömək istənilir. Bu duadakı istəklər iki istiqaməti - həm fərdi, həm də ictimai əxlaqı ehtiva edir. İmam Səccad (ə) bu duada insanın inkişafına mane olan məqamlara və onu şeytanın təlqinlərinin şərindən xilas etməyin yollarına işarə edib. | '''Məkarimul-əxlaq duası''' (ərəbcə: دعاء مكارم الأخلاق) və ya '''Səhifeyi-Səccadiyyənin 20-ci duası''' [[İmam Səccad (ə)|İmam Səccadın (ə)]] məşhur dualarından biridir ki, bu [[Dua|duada]] gözəl [[Əxlaq|əxlaqa]] yiyələnmək və yaxşı işlər görmək, eləcə də əxlaqi qəbahətlərdən çəkinmək üçün [[Allah|Allahdan]] kömək istənilir. Bu duadakı istəklər iki istiqaməti - həm fərdi, həm də ictimai əxlaqı ehtiva edir. İmam Səccad (ə) bu duada insanın inkişafına mane olan məqamlara və onu şeytanın təlqinlərinin şərindən xilas etməyin yollarına işarə edib. | ||
Bu duanın əksər frazalarının əvvəlində salavat təkrarlanır və ondan sonra Allahdan istənilir. Bunun səbəbi kimi duanın qəbul olunmağa yaxın olması göstərilir. “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin 20-ci duası, əxlaqa yiyələnmək və yaxşı işlər görmək üçün insan formalaşdıran təlimləri ehtiva etdiyi üçün Məkarimul-əxlaq duası adlanır. | Bu duanın əksər frazalarının əvvəlində [[salavat]] təkrarlanır və ondan sonra Allahdan istənilir. Bunun səbəbi kimi duanın qəbul olunmağa yaxın olması göstərilir. “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin 20-ci duası, əxlaqa yiyələnmək və yaxşı işlər görmək üçün insan formalaşdıran təlimləri ehtiva etdiyi üçün Məkarimul-əxlaq duası adlanır. | ||
Məkarimul-əxlaq duası əxlaq dərsi şəklində Məhəmməd Təqi Fəlsəfi, Misbah Yəzdi və Ruhullah Hatəmi tərəfindən ayrıca izah və nəşr edilib. Həmçinin, bu dua “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin şərhlərində, o cümlədən, Hüseyn Ənsariyanın “Diyari-aşiqan” və Seyid Əli xan Mədəninin “Riyaz əs-salikin” əsərlərində də şərh edilib. | Məkarimul-əxlaq duası əxlaq dərsi şəklində Məhəmməd Təqi Fəlsəfi, [[Məhəmməd Təqi Misbah Yəzdi|Misbah Yəzdi]] və Ruhullah Hatəmi tərəfindən ayrıca izah və nəşr edilib. Həmçinin, bu dua “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin şərhlərində, o cümlədən, Hüseyn Ənsariyanın “Diyari-aşiqan” və Seyid Əli xan Mədəninin “Riyaz əs-salikin” əsərlərində də şərh edilib. | ||
== Əhəmiyyəti və mövqeyi == | == Əhəmiyyəti və mövqeyi == | ||
“Səhifeyi-Səccadiyyə”nin 20-ci duası, əxlaqa yiyələnmək və yaxşı işlər görmək üçün insan formalaşdıran təlimləri ehtiva etdiyi üçün Məkarimul-əxlaq duası adlanır. İmam Səccad (ə) bu duada bir çox əxlaqi qəbahətləri və günahları sadalayır. O, həmçinin əxlaqi fəzilətlərin siyahısını verir və Allahdan onlara yiyələnməsini istəyir. | “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin 20-ci duası, əxlaqa yiyələnmək və yaxşı işlər görmək üçün insan formalaşdıran təlimləri ehtiva etdiyi üçün Məkarimul-əxlaq duası adlanır. [[İmam Səccad (ə)]] bu duada bir çox [[Əxlaq|əxlaqi]] qəbahətləri və [[Günah|günahları]] sadalayır. O, həmçinin əxlaqi fəzilətlərin siyahısını verir və Allahdan onlara yiyələnməsini istəyir. | ||
İmam Səccadın (ə) bədii fiqurlardan istifadə etməsi, sintaktik və morfoloji üslubları seçməsi, həmçinin, məzmuna uyğun məfhum və sözləri seçməsi Məkarimul-əxlaq duasının imtiyazlarından hesab edilir. | İmam Səccadın (ə) bədii fiqurlardan istifadə etməsi, sintaktik və morfoloji üslubları seçməsi, həmçinin, məzmuna uyğun məfhum və sözləri seçməsi Məkarimul-əxlaq duasının imtiyazlarından hesab edilir. | ||
== Frazaların əvvəlində salavatların təkrarı == | == Frazaların əvvəlində salavatların təkrarı == | ||
Məkarimul-əxlaq duasında həzrət Məhəmmədə (s) və Əhli-beytinə (ə) 20 dəfə salavat göndərilib və hər dəfə salavatdan sonra yeni diləklər söylənilib. Duaya salavatla başlamağı məsumların (ə) həyatından gələn ənənələrdən hesab ediblər və Allahdan bir şey istəməzdən əvvəl və ondan sonra salavat demək tövsiyə olunub. Hədislərə görə dualar qəbul olunduğu üçün onunla birlikdə Allaha təqdim edilən istəklərin də qəbul olunma ehtimalının daha çox olacağı deyilir. Buna görə də İmam Səccad (ə) bu duada və “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin digər dualarında salavatdan çox istifadə edib. | Məkarimul-əxlaq duasında həzrət Məhəmmədə (s) və Əhli-beytinə (ə) 20 dəfə [[salavat]] göndərilib və hər dəfə salavatdan sonra yeni diləklər söylənilib. Duaya salavatla başlamağı [[14 Məsum|məsumların (ə)]] həyatından gələn [[Siyrə|ənənələrdən]] hesab ediblər və Allahdan bir şey istəməzdən əvvəl və ondan sonra salavat demək tövsiyə olunub. Hədislərə görə dualar qəbul olunduğu üçün onunla birlikdə Allaha təqdim edilən [[Duanın qəbul olunması|istəklərin də qəbul olunma]] ehtimalının daha çox olacağı deyilir. Buna görə də İmam Səccad (ə) bu duada və “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin digər dualarında salavatdan çox istifadə edib. | ||
== Allahdan gözəl əxlaq istəməyin səbəbi == | == Allahdan gözəl əxlaq istəməyin səbəbi == | ||
Ruhullah Xatəmi “Məkarimul-əxlaq” duasının şərhinin əvvəlində belə bir sual qoyur ki, insan özü gözəl əxlaqa yiyələnməyə çalışmalıdır və səy göstərmədən heç bir yerə çata bilməz. Belə olan halda Allahdan gözəl əxlaq diləmək necə mümkün olur? O bu suala belə cavab verir: Dua insanın səyini, çalışmasını əvəz etmir. Əksinə, bu, insan səyinə dəstək olur. Ona görə də gözəl əxlaqa sahib olmaq üçün davamlı səylərlə yanaşı, dua etmək də lazımdır ki, Allahın iradəsi ona şamil olsun. Digər tərəfdən, əllərini duaya qaldıranda insanda bir növ təlqin yaranır və bu, onun əxlaqi fəzilətlərə yiyələnmə əzmini daha da gücləndirir. | Ruhullah Xatəmi “Məkarimul-əxlaq” duasının şərhinin əvvəlində belə bir sual qoyur ki, insan özü gözəl əxlaqa yiyələnməyə çalışmalıdır və səy göstərmədən heç bir yerə çata bilməz. Belə olan halda Allahdan gözəl əxlaq diləmək necə mümkün olur? O bu suala belə cavab verir: Dua insanın səyini, çalışmasını əvəz etmir. Əksinə, bu, insan səyinə dəstək olur. Ona görə də gözəl əxlaqa sahib olmaq üçün davamlı səylərlə yanaşı, dua etmək də lazımdır ki, Allahın iradəsi ona şamil olsun. Digər tərəfdən, əllərini duaya qaldıranda insanda bir növ təlqin yaranır və bu, onun əxlaqi fəzilətlərə yiyələnmə əzmini daha da gücləndirir. | ||
== Təlimlər == | == Təlimlər == | ||
Məkarimul-əxlaq duasının əsas mövzusu Allaha gözəl əxlaqa yiyələnmək və yaxşı işlər görmək üçün edilən dualardır. Bu duadakı istəklər düşüncə, nitq və əməl sahələrində əxlaqı əhatə edir və iki istiqamətdə - fərdi və ictimai əxlaq istiqamətində verilir. Seyid Əli Nəqi Feyzül-İslamın qələmə aldığı “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin tərcümə və təfsirində verdiyi bölgü əsasında İmam Səccaddan (ə) gələn Məkarimul-əxlaq duasının təlimləri aşağıdakı 30 frazanı ehtiva edir: | Məkarimul-əxlaq duasının əsas mövzusu [[Allah|Allaha]] gözəl əxlaqa yiyələnmək və yaxşı işlər görmək üçün edilən dualardır. Bu [[Dua|duadakı]] istəklər düşüncə, nitq və əməl sahələrində əxlaqı əhatə edir və iki istiqamətdə - fərdi və ictimai əxlaq istiqamətində verilir. Seyid Əli Nəqi Feyzül-İslamın qələmə aldığı “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin tərcümə və təfsirində verdiyi bölgü əsasında [[İmam Səccad (ə)|İmam Səccaddan (ə)]] gələn Məkarimul-əxlaq duasının təlimləri aşağıdakı 30 frazanı ehtiva edir: | ||
=== Fərdi əxlaqın istiqamətləri === | === Fərdi əxlaqın istiqamətləri === | ||
* İmanın ən kamil mərhələsini, ən yüksək əminlik dərəcəsini, ən gözəl niyyəti və ən üstün əməli istəmək; | * [[İman|İmanın]] ən kamil mərhələsini, ən yüksək [[Yəqin|əminlik]] dərəcəsini, ən gözəl niyyəti və ən üstün əməli istəmək; | ||
* İman bütün yaxşı əməllərin və gözəl əxlaqın mənbəyidir; | * İman bütün yaxşı əməllərin və gözəl əxlaqın mənbəyidir; | ||
* Yaxşı niyyət yaxşı əməlin mənbəyidir; | * Yaxşı [[niyyət]] yaxşı əməlin mənbəyidir; | ||
* İnsan inkişafının problemləri və maneələri: Allahdan başqasına diqqət ayırmaq, yoxsulluq, hərislik, təkəbbür, xudpəsəndlik və öyünmək; | * İnsan inkişafının problemləri və maneələri: Allahdan başqasına diqqət ayırmaq, yoxsulluq, hərislik, təkəbbür, xudpəsəndlik və öyünmək; | ||
* İnsanı xilas etməyin yolları: Qiyamət üçün əməllər yerinə yetirmək, vaxtını məqsədə gedən yola sərf etmək, yoxsulluqdan və ruzinin bolluğundan qorunmaq, ücb və riyasız ibadət etmək, minnətsiz yaxşı işlər görmək; | * İnsanı xilas etməyin yolları: [[Qiyamət]] üçün əməllər yerinə yetirmək, vaxtını məqsədə gedən yola sərf etmək, yoxsulluqdan və ruzinin bolluğundan qorunmaq, ücb və riyasız ibadət etmək, minnətsiz yaxşı işlər görmək; | ||
* Böyüklük və başucalığı ilə eyni vaxtda təvazökarlıq istəyi; | * Böyüklük və başucalığı ilə eyni vaxtda [[təvazökarlıq]] istəyi; | ||
* İtaət və bəndəlik yolunda ömür istəmək; | * İtaət və bəndəlik yolunda ömür istəmək; | ||
* Əməldə sabitqədəmlik: layiqli hidayət, sabit niyyət, daimi ibadət və Şeytandan uzaq olmaq; | * Əməldə sabitqədəmlik: layiqli hidayət, sabit niyyət, daimi ibadət və Şeytandan uzaq olmaq; | ||
* Əxlaqi işlərdə kamillik istəmək; | * Əxlaqi işlərdə kamillik istəmək; | ||
* Duaya cavab (duanın qəbul olunmasını) istəmək; | * Duaya cavab ([[Duanın qəbul olunması|duanın qəbul olunmasını]]) istəmək; | ||
* Ömür boyu maddi açılış və qocalıqda bol ruzi üçün dua; | * Ömür boyu maddi açılış və qocalıqda bol ruzi üçün dua; | ||
* Ömrünün sonunda ilahi bağışlanma diləmək; | * Ömrünün sonunda ilahi bağışlanma diləmək; | ||
| Sətir 41: | Sətir 41: | ||
* Var-dövlətdə bərəkət istəmək; | * Var-dövlətdə bərəkət istəmək; | ||
* İlahi gücə sığınmaq; | * İlahi gücə sığınmaq; | ||
* Təqvadan bəhrələnmək və ilahi hidayət əsasında danışmaq; | * [[Təqva|Təqvadan]] bəhrələnmək və ilahi hidayət əsasında danışmaq; | ||
* Yoxsulluğun sıxıntıları və rüsvayçılığı; | * Yoxsulluğun sıxıntıları və rüsvayçılığı; | ||
* İbadətdə mötədillik istəmək; | * [[İbadət|İbadətdə]] mötədillik istəmək; | ||
* Ruzi qazanmaq üçün ibadətdən yayınmamaq; | * Ruzi qazanmaq üçün ibadətdən yayınmamaq; | ||
* Hər şeyin dəyişməsi Allahın əlindədir; | * Hər şeyin dəyişməsi Allahın əlindədir; | ||
| Sətir 50: | Sətir 50: | ||
* Allahı zikr etməklə, Allaha itaət etməklə və Onun sevgisi ilə dünya və axirət xeyrinə nail olmaq; | * Allahı zikr etməklə, Allaha itaət etməklə və Onun sevgisi ilə dünya və axirət xeyrinə nail olmaq; | ||
* İlahi məhəbbət üçün asan bir yol istəmək; | * İlahi məhəbbət üçün asan bir yol istəmək; | ||
* Allahdan dünya və axirətdə yaxşılıq istəmək. | * Allahdan dünya və [[Axirət|axirətdə]] yaxşılıq istəmək. | ||
=== İctimai əxlaqın istiqamətləri === | === İctimai əxlaqın istiqamətləri === | ||
* Başqalarının yanlış düşüncələrini düzəltmək üçün dua: paxıllığı sevgiyə çevirmək; | * Başqalarının yanlış düşüncələrini düzəltmək üçün dua: [[Paxıllığ|paxıllığı]] sevgiyə çevirmək; | ||
* Düşmənlər üzərində qələbə üçün dua; | * Düşmənlər üzərində qələbə üçün dua; | ||
* Zalımların zülmündən amanda qalmaq və təhlükəsizliyin şirinliyindən bəhrələnmək istəyi; | * Zalımların zülmündən amanda qalmaq və təhlükəsizliyin şirinliyindən bəhrələnmək istəyi; | ||
* Fədakarlıq və əxlaqi bağışlanma; | * Fədakarlıq və əxlaqi bağışlanma; | ||
* İqtidar axtarışını və başqalarının hüquqlarını pozmağı rədd etmək; | * İqtidar axtarışını və başqalarının hüquqlarını pozmağı rədd etmək; | ||
* Saleh insanların xüsusiyyətlərini: ədaləti yaymaq, qəzəbi boğmaq, insanları barışdırmaq, insanların yaxşı əməllərini üzə çıxarmaq, eyibləri örtmək, mülayimlik, təvazökarlıq, gözəl rəftar, sakitlik, ləyaqət, gözəl əxlaq, ictimai ədəb və ümumi əxlaqa riayət etmək və s. | * Saleh insanların xüsusiyyətlərini: ədaləti yaymaq, [[Kəzmi ğəyz|qəzəbi boğmaq]], insanları barışdırmaq, insanların yaxşı əməllərini üzə çıxarmaq, [[eyibləri örtmək]], mülayimlik, təvazökarlıq, gözəl rəftar, sakitlik, ləyaqət, gözəl əxlaq, ictimai ədəb və ümumi əxlaqa riayət etmək və s. | ||
* İsrafçılıqdan çəkinmək; | * [[İsraf|İsrafçılıqdan]] çəkinmək; | ||
* Pis işə yaxşı cavab; | * Pis işə yaxşı cavab; | ||
* Allahdan başqasından kömək istəməyin xoşagəlməz nəticələri; | * Allahdan başqasından kömək istəməyin xoşagəlməz nəticələri; | ||
* İnsanların qəlbində və dilində şeytani vəsvəsələr (batil arzu, bədgümanlıq, paxıllıq, söyüş, yalançı şahidlik, böhtan və s.); | * İnsanların qəlbində və dilində şeytani vəsvəsələr (batil arzu, bədgümanlıq, paxıllıq, [[söyüş]], yalançı şahidlik, böhtan və s.); | ||
* Zülm etməkdən və zülmə məruz qalmaqdan Allaha sığınmaq; | * Zülm etməkdən və zülmə məruz qalmaqdan Allaha sığınmaq; | ||
* İlahi hidayəti ifadə etmək (ifadə gücü və onun insanların hidayətində təsiri) | * İlahi hidayəti ifadə etmək (ifadə gücü və onun insanların hidayətində təsiri) | ||
| Sətir 68: | Sətir 68: | ||
* Yaxınların düşmənçiliyini dostluğa çevirmək; | * Yaxınların düşmənçiliyini dostluğa çevirmək; | ||
* Başqaları ilə əməkdaşlıq və cəmiyyətə xidmət etmək; | * Başqaları ilə əməkdaşlıq və cəmiyyətə xidmət etmək; | ||
* Camaata qatılmaq və bidətçiləri tərk etmək; | * Camaata qatılmaq və [[Bidət|bidətçiləri]] tərk etmək; | ||
* İnsan ləyaqətinə diqqət; | * İnsan ləyaqətinə diqqət; | ||
* Alçaq insanlara möhtac olmayaraq heysiyyətini qorumaq istəyi; | * Alçaq insanlara möhtac olmayaraq heysiyyətini qorumaq istəyi; | ||
* Xeyrə çağıranlar arasında olmaq; | * Xeyrə çağıranlar arasında olmaq; | ||
* Ədalətin yayılmasında örnək sahibi olmaq və istiqaməti müəyyən etmək; | * [[Ədalət|Ədalətin]] yayılmasında örnək sahibi olmaq və istiqaməti müəyyən etmək; | ||
* Asayiş yaratmaq və zorakılıqla mübarizə aparmaq; | * Asayiş yaratmaq və zorakılıqla mübarizə aparmaq; | ||
* Fəzilətlərdə sosial rəqabətin əhəmiyyəti; | * Fəzilətlərdə sosial rəqabətin əhəmiyyəti; | ||
| Sətir 79: | Sətir 79: | ||
* Zalımlara qarşı güclü əl, düşmənlərə qarşı fəsahətli dil istəmək; | * Zalımlara qarşı güclü əl, düşmənlərə qarşı fəsahətli dil istəmək; | ||
* Varlıların sərvətinə məhəl qoymamaq; | * Varlıların sərvətinə məhəl qoymamaq; | ||
* Məhəmməd (s) və onun ailəsi üçün ən xeyirli salavat diləmək. | * [[Həzrət Muhəmməd (s)|Məhəmməd (s)]] və [[Əhli-beyt (ə)|onun ailəsi]] üçün ən xeyirli salavat diləmək. | ||
== Şərhlər == | == Şərhlər == | ||
Məkarimul-əxlaq duası monoqrafiya şəklində şərh edilib, onlardan bəziləri bunlardır: | Məkarimul-əxlaq duası monoqrafiya şəklində şərh edilib, onlardan bəziləri bunlardır: | ||
* Məhəmməd Təqi Fəlsəfinin “Məkarimul-əxlaq duasının şərhi və təfsiri” h. ş. 1370-ci ildə Dəftəri-nəşri-fərhəngi-islami tərəfindən nəşr edilib. Bu şərh Fəlsəfinin çıxışlarının məcmusudur. O, Qum və Tehran şəhərlərində “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin 20-ci duasının şərhi ilə bağlı silsilə çıxışlar edib. Toplanandan, bəzi ayə və hədislər əlavə etdəndən sonra 89 fəsildə nəşr edilib. | * Məhəmməd Təqi Fəlsəfinin “Məkarimul-əxlaq duasının şərhi və təfsiri” h. ş. 1370-ci ildə Dəftəri-nəşri-fərhəngi-islami tərəfindən nəşr edilib. Bu şərh Fəlsəfinin çıxışlarının məcmusudur. O, [[Qum]] və Tehran şəhərlərində “Səhifeyi-Səccadiyyə”nin 20-ci duasının şərhi ilə bağlı silsilə çıxışlar edib. Toplanandan, bəzi ayə və hədislər əlavə etdəndən sonra 89 fəsildə nəşr edilib. | ||
* Məhəmməd Təqi Misbah Yəzdinin “Məkarimul-əxlaq duasının şərhi” (2017 və 2018-ci illərdəki əxlaq dərslərinin toplusu). | * [[Məhəmməd Təqi Misbah Yəzdi|Məhəmməd Təqi Misbah Yəzdinin]] “Məkarimul-əxlaq duasının şərhi” (2017 və 2018-ci illərdəki əxlaq dərslərinin toplusu). | ||
* “Nurul-afaq”, Şeyx Məhəmməd Hüseyn Zuelmin Məkarimul-əxlaq duasının şərhi hicri şəmsi 1370-ci ildə Əli Əkbər Elmi nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilib. | * “Nurul-afaq”, Şeyx Məhəmməd Hüseyn Zuelmin Məkarimul-əxlaq duasının şərhi hicri şəmsi 1370-ci ildə Əli Əkbər Elmi nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilib. | ||