İmam Əlinin (ə) fəzilətləri: Redaktələr arasındakı fərq

'''İmam Əlinin (ə) fəzilət''' (ərəbcə: فضائل الإمام علي (ع)) və xüsusiyyətləri: O, Şiələrin birinci imamıdır, Quran ayələrində, [[Hədis|hədislərdə]] və tarixi hadisələrdə bu məsələyə işarə olunmuşdur. İslam [[Həzrət Muhəmməd (s)|peyğəmbərindən (s)]] nəql olunmuşdur, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərini saymaqla qurtarmaq olmaz, digər bir rəvayətdə nəql olunur, o həzrət haqqında danışmaq, qulaq asmaq, yazmaq, o həzrətə baxmaq o cümlədən imam Əlinin (ə) fəzilətlərini dinləmək fəzilət və [[günah|günahların]] bağışlanmasına səbəb olar.

[[Bəni-Üməyyə|Bəni Üməyyə]] hakimiyyəti dövründə, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərinin nəşr verilməsi qadağan edilmişdi. Bu müddətdə o həzrətin (ə) fəzilətlərindən danışan şəxs ya öldürülür ya da zindana məhkum olurdu. [[Müaviyə ibn Əbi Süfyan|Müaviyənin]] əmrinə əsasən hər kim imam Əlinin (ə) fəzilətləri qarşısında digər [[Üç xəlifə|üç xəlifə]] üçün fəzilətlər söyləsəydi, mükafatlandırılırdı. Bəziləri, o cümlədən İbn Teymiyyə, Sələfilərin rəhbəri və onun şagirdləri İbn Kəsir Dəməşqi, İbn Qəyym Cuzi, həzrət Əlinin (ə) fəzilətləri haqqında olan bir çox [[Ayə|ayə]] və [[Hədis|hədisləri]] saxta və təhrif olunmuş bilirlər.

Baxmayaraq ki, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərinin nəşr və yayılmasının bu qədər qarşısı alınmışdır, lakin Şiə və Əhli sünnə hədis mənbələrində, imam Əli (ə) haqqında bir çox fəzilətlər nəql olunmuşdur. Bu iki məzhəbin böyük alimləri, müstəqil şəkildə o hərətin (ə) fəzilətlərini əks etdiərən əsərlər təlif etmişlər.

“İbn Hənbəl, Fəzailu Əmirəl möminin”, “Nəsai, Xəsaisu Əmirəl möminin” və “İbn Bitriq, Ümdətu uyuni sihahul-əxbar fi mənaqibi imamil- Əbrar” kimi əsərlər təlif etmişlər.

Fəzilətlərdən məqsəd, o xüsusiyyət və özəlliklərdir ki, bir şəxsin və yaxud bir dəstənin digərlərindən üstün olduğunu bildirir;<ref>Əsğərpur, Dər amədi bər mənaqib neqariye Əhli-Beyt (ə), s.267</ref>  buna əsasən də, “İmam Əlinin (ə) fəzilətləri” Şiələrin birinci imamı, imam Əlinin (ə) haqqında olan bir çox məqam və fəzilətlərə, Quran [[Ayə|ayələrində]] və [[Hədis|hədislərdə]] o cümlədən tarixi xəbərlərdə işarə olunmuşdur və bu cəhətdən də digərlərindən üstün olmasına səbəb olmuşdur. [[Şiə|Şiənin]] etiqad kitablarında, o həzrətin (ə) [[İmamət|imamət]] və [[Xilafət|xilafətə]] daha layiqli olmasına dəlil olaraq, o həzrətin fəzilətlərinə işarə edilmişdir.<ref>Bəyazi, Əs-Siratul-müstəqim, h.q 1384, c.1, s.151 298-ə kimi</ref>  [[Həzrət Muhəmməd (s)|Peyğəmbərdən (s)]] nəql olunmuşdur ki, imam Əlinin (ə) fəzilətləri o qədər çoxdur ki, onları saymaqla qurtarmaq olmaz.<ref>İbn Şazan, Miətu mənqəbə, h.q 1407, s.177</ref>  [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|Sünnü]] məzhəbində də bu məsələyə diqqət yetirilmişdir; misal üçün Hənbəli məzhəbinin rəhbəri, Əhməd ibn Hənbəldən nəql edilir: “Həzrət Əli ibn Əbi Talib (ə) üçün nəql olunan fəzilət, heç bir [[Səhabə|səhabə]] haqqında nəql olunmamışdır.”<ref>Hakim Nişaburi, Əl-Mustədrək, h.q 1411, c.3, s.116</ref>   

İmam Əlinin (ə) fəzilətləri iki dəstədən ibarətdir:

İbn Şazan Quminin, peyğəməbərdən (ə) nəql etdiyi rəvayətə əsasən, hər kəs imam Əli (ə) haqqında olan bir fəzilətləti yazsa, o əsərin qaldığı müddətə kimi, mələklər onun üçün istiğfar edər. O cümlədən, əgər bir şəxs onun haqqında deyilən bir fəzilətə qulaq asarsa, qulaqları ilə eşitdiyi günahları, əgər o həzrət (ə) haqda olan bir fəzilətə baxsa, gözü ilə etdiyi günahı bağışlanar.<ref>İbn Şazan, Miətu mənqəbə, h.q 1407, s.177</ref>

[[Quran|Quran-Kərimdə]] bir sıra ayələr vardır ki, imam Əli (ə) haqqında nazil olmuş və yaxud imam Əli (ə) o ayənin misdaqıdır. İbn Abbasdan nəql olunur: Qurani-Kərimdə İmam Əli (ə) barəsində [[Quranın nazil olması|nazil]] olan qədər ayə, heç bir kəsin haqqında nazil olmamışdır.<ref>İbn Mənzur, Muxtəsəru tarixi Dəməşq, h.q 1402, c.18, s.11</ref>  Digər bir yerdə [[Abdullah İbn Abbas|İbn Abbas]] Allahın rəsulundan (ə) ənəql edir, elə bir ayə yoxdur ki, onda (یا أیها الذین آمنوا) “Ey o şəxslər ki, iman gətirmisiz” xitab olsun və o möminlərin başında və rəhbəri Əli (ə) olmasın.<ref>Həskani, Şəbahidut-tənzil, h.q 1411, c.1, s.63-71; Mömin ibn Həsən, Nurul-əbsar, c.1, s.159</ref>  O, 300-dən çox ayənin həzrət Əlinin (ə) barəsində nazil olduğunu bilir.<ref>Gənci Şafei, Kifayətut-Talib, h.q 1404, s.231; Qunduzi, Yənabiul-məvəddə, h.q 1422, c.1, s.337</ref>  İmam Əlinin (ə) Qurani-Kərimdə olan fəzilətlərindən bəziləri aşağıdakılardan ibarətdir:

    

   

[[File:Zekre ali.jpg|thumb|<center>"Əlini (ə) zikr etmək ibadətdir" hədisi</center>]]

Peyğəmbərdən (ə) bir çox hədislər vardır ki, imam Əlinin fəzilətlərini bəyan etmişdir. Bu hədislərdən bəziləri ibarətdirlər:

    

   

Əziz peyğəmbərdən (s), imam Əlinin (ə) fəzilətləri haqda digər rəvayətlər də vardır; o cümlədən “Əlinin (ə) [[Xeybər döyüşü|Xeybər döyüşündə]] vurduğu zərbə, ins (insan) və cindən üstündür;”<ref>Həskani, Şəbahidut-tənzil, h.q 1411, c.2, s.14</ref>  “Hər kim Əliyə (ə) narəva desə, mənə lənət oxumuşdur;”<ref>İbn Hənbəl, Fəzailu Əmiril-Möminin, h.q 1433, s.194</ref>  “Əlini (ə) əziyyət edən, mənə əziyyət etmişdir;”<ref>İbn Hənbəl, Fəzailu Əmiril-Möminin, s.174</ref>  “Əliylə (ə) dostluq vasitəsilə, mömin [[Münafiq|münafiqdən]] seçilər;”<ref>İbn Hənbəl, Fəzailu Əmiril-Möminin, s.172</ref>  “Əli (ə) məndən və mən də Əlidənəm (ə);”<ref>İbn Hənbəl, Musnədul-İmam Əhməd, h.q 1421, c.5, s.179</ref>  “Əlini (ə) xatırlamaq ibadətdəndir;”<ref>İbn Əsakir, Tarixu mədinəti Dəməşq, h.q 1415, c.42, s.356</ref>  “Əliyə (ə) baxmaq [[İbadət|ibadət]] sayılır.”<ref>Hakim Nişaburi, Əl-Mustədrək, h.q 1411, c.3, s.152, hədis 4681</ref>  

Rəvayətlərdə, Siddiqi-Əkbər,<ref>İbn Hənbəl, Fəzailu Əmiril-Möminin, h.q 1433, s.183</ref>  Faruqe- Əzəm<ref>Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.552</ref>  və Əbu-Turab<ref>Bəlazuri, Ənsabul-əşraf, h.q 1417, c.2, s.89</ref>  ləqəbləri də həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərindən sayılmışdır.

Bəzi hadisələr və üstünlüklər ki, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərindən sayılmışdır, ibarətdirlər:  

   

Tarixi məlumatlara əsasən, [[Bəni-Üməyyə|Bəni Üməyyə]] dövründə Müaviyənin göstərişinə əsasən, imam Əlinin (ə) fəzilətlərinin nəql olunub intişar verilməsi qadağan olundu: Üçüncü əsrə aid olan tarixçi Əli ibn Məhəmməd Mədaininin dediklərinə əsasən, Müaviyə öz məmurlarına yazmışdı, hər kəs imam Əlinin (ə) fəzilətindən danışsa, onun canının və malının hörməti yoxdur.<ref>İbn Əbil-Hədid, Nəhcül-bəlağənin şərhi, h.q 1404, c.11, s.44</ref>  O cümlədən, ondan hədis nəql etmək, onun xeyirxahlığından danışmaq və uşağın adını Əli qoymaq qadağan olunmuşdu.<ref>Məhəmmədi Reyşəhri, Daneşnameye Əmirəl-Möminin, h.q 1428, s.475-483-ə kimi</ref>  Müaviyə, imam Əli (ə) haqda nalayiq danışar və deyərdi: Onun fəzilətlərindən danışılmayana qədər bu işdən əl çəkən deyiləm.<ref>İbn Əbil-Hədid, Nəhcül-bəlağənin şərhi, h.q 1404, c.4, s.57</ref>  Onun göstərişi ilə minbərlərdə [[Həzrət Əliyə (ə) lənət demək|həzrət Əliyə (ə) nalayiq sözlər deyilməyə]] başladıldı<ref>İbn Əbil-Hədid, Nəhcül-bəlağənin şərhi, h.q 1404, c.11, s.44</ref>  və [[Ömər ibn Əbdul-Əziz|Ömər ibn Əbduləzizin]] zamanına kimi, yəni 60 il bu iş davam etdi.<ref>İbn Xəldun, Tarixu İbn Xəldun, h.q 1408, c.3, s.94</ref>  [[Əllamə Hilli|Əllamə Hillinin]] ( 647-726 h.q) “Kəşful-yəqin” adlı kitabında yazdığına görə, Əlinin (ə) dostları, Müaviyə və onun tərəfdarlarının qorxusundan, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərini nəşr verə bilmirdilər, bir halda ki, şərq və qərb o həzrətin fəzilətləri ilə sirab olmuşdu.<ref>Əllamə Hilli, Kəşful-yəqin, h.q 1411, c.1, s.4</ref> Məhəmməd Cavad Muğniyə yazır: Əməvilər, imam Əlidən (ə) hər kim hədis və ya o həzrətin fəzilətlərindən danışsaydı, əzab-əziyyət verərdi. Onlar imam Əlinin (ə) şagird və tərəfdarlarını o cümlədən, [[Meysəm Təmmar]], Ömər ibn Həmiq Xüzai, Hücr ibn Üdəyy və [[Kumeyl ibn Ziyad|Kümeyl ibn Ziyadı]] öldürdülər ki, kimsə onların vasitəsilə həzrət Əlidən (ə) məlumat və xəbər əldə edə bilməsin.<ref>Muğniyə, Əl-Hüseyn və Bətələtu Kərbəla, h.q 1426, s.187</ref>  Həmcinin Əhli Sünnə alimi, Şeyx Məhəmməd Əbu Zöhrənin yazdıqlarına əsasən, Əməvi hakimiyyətinin, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərinin gizli qalmasında çox böyük rolu olmuşdur, odur ki, Sünnü mənbələrində o həzrətdən çox az bir miqdarda hədis nəql olunmuşdur.<ref>Əbu Zöhrə, Əl-İmamus-Sadiq. s.162</ref>  

Seyyid Əli Şəhristani, “Mənu tədvinil hədis” adlı kitabında yazır: Bir çox Şiə yazıçılarının nəzəri budur, hədisin yazılmasının qadağan edilmə səbəblərindən biri, imam Əlinin (ə) fəzilətlərinin nəşr olunmasının qarşısını almaq olmuşdur;<ref>Şəhrestani, Mənu Tədvinil-hədis, h.q 1418, s.57</ref>  çünki peyğəmbərin (ə) hədislərində, xilafət üçün layiq görülən şəxslər O həzrətin əhli-beytidir və bu da Bəni Üməyyə hakimiyyəti ilə təzadda idi.<ref>Əsğərpur, Dər amədi bər mənaqib neqariye Əhli-Beyt (ə), s.270</ref>

İbn Əbil Hədid, hicrəitin üçüncü əsrinə aid Mötəzilə firqəsindən olan mütəkəllim, Əbu Cəfər Əsqafidən belə yazır: [[Müaviyə ubn Əbi Süfyan|Müaviyə]] səhabə və [[Tabein|tabeindən]] olan bir dəstəni məmur etmişdi, imam Əli (ə) haqda xoşagəlməz hədislər (düzəltsinlər) desinlər.<ref>İbn Əbil-Hədid, Nəhcül-bəlağənin şərhi, h.q 1404, c.4, s.63</ref>  O, məktubların birində, öz məmurlarından istəyir, [[Osman ibn Əvfan|Osman ibn Əvfanın]] dostlarını təqib edib özlərinə cəlb etsinlər və onların Osman haqda dedikləri fəzilətləri, onun üçün yazsınlar.<ref>İbn Əbil-Hədid, Nəhcül-bəlağənin şərhi, h.q 1404, c.11, s.44</ref>  Əli ibn Məhəmməd Mədaininin dediklərinə görə, camaat mal-mənal əldə etmək üçün Osmanın fəzilətləri haqda [[Hədis|hədislər]] gətirirdilər odur ki, Osmanın fəzilətləri haqda olan hədislər rövnəq almışdı;<ref>İbn Əbil-Hədid, Nəhcül-bəlağənin şərhi, h.q 1404, c.11, s.44</ref>  bunun üçün də Müaviyə digər bir məktubda öz məmurlarına yazdı, camaat bundan sonra [[Səhabə|səhabə]] və [[Üç xəlifə|üç xəlifənin]] fəzilətləri haqda hədislər nəql etsinlər, bir həddə ki, həzrət Əlinin (ə) fəziləti haqda heç bir hədis qalmasın, ya o həzrətin (ə) fəzilətləri haqqında deyilən hədislər kimi, ilk üç xəlifə üçün də fəzilətlər söyləsinlər ya da bir mənalı olaraq o fəzilətləri inkar etsinlər. O, bu işi gözünün aydınlığı, “Əbu Turab” imam Əlinin (ə) və Şiələrinin yolunu nabud edəcək vasitə bilirdi.<ref>İbn Əbil-Hədid, Nəhcül-bəlağənin şərhi, h.q 1404, c.11, s.45</ref>

Sələfilərin rəhbəri olan İbn Teymiyyə (661-728 h.q), imam Əlinin (ə) fəzilətləri haqda olan bir sıra hədislərin şübhəli və ya düzəlmə olduğunu bilir.<ref>İbn Teymiyyə, Minhacus-sunnətin-Nəbəviyyə, h.q 1406, c.8, s.50-86 və 122-126 və 164-168</ref>  Şagirdi “İbn Kəsir Dəməşqi” adı ilə tanınan, İsmail ibn Ömər deyir: Məhz Əliyə (ə) aid olacaq heç bir ayə nazil olmamışdır, nazil olan ayələr, Əliylə (ə) birlikdə bir neçə nəfər haqqında nazil olmuşdur.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə vən-nəhayə, h.q 1407, c.7, s.357-358</ref>  O, İbn Abbas və başqalarından nəql olunan rəvayətlərin səhih olmadığını bildirir<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə vən-nəhayə, h.q 1407, c.7, s.357-358</ref>  və o cümlədən həzrət Əlinin (ə) fəzilətləri haqda olan hədislərin silsilə sənədlərinin zəif olduğunu iddia edir.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə vən-nəhayə, h.q 1407, c.7, s.357-358</ref>

   

İbn Teymiyyənin digər şagirdi, İbn Qəyyim Cuzi (vəfat 751 h.q), imam Əlinin (ə) Qədir Xumda olan imamət məsələsinin uydurma olduğunu bildirir,<ref>İbn Qəyyim, Əl-Mənarul-munif, h.q 1390, s.57</ref>  bir halda ki, [[Əbdül-Hüseyn Əmini|Əllamə Əmininin]] yazdığı kimi, Qədir Xum hədisi Şiə və Sünnü mənbələrində ən etibarlı sənədlərlə nəql olunmuşdur.<ref>Əmini, Əl-Ğədir, h.q 1416, c.1, s.19</ref>  Əhli Sünnə alimi, İbn Cuzi (vəfat 597 h.q), “Əl-Mövzuat” kitabında, həzrət Əlinin (ə) fəzilətləri haqda olan bəzi rəvayətləri (cəli) düzəlmə hədislər sırasında gətirmişdir.<ref>İbn Cəvzi, Əl-Movzuat, c.1, s.338</ref>

İmam Əlinin (ə) fəzilətləri, Əhli sünnə hədis kitablarında, o cümlədən [[Sihahi sittə|“Sihahi sittə”]] kitablarının fəsilləri arasında “mənaqib və fəzaili Əli ibn Əbi Talib” ünvanı ilə özünə yer tutmuşdur.<ref>Buxari, Səhih-Buxari, h.q 1422, c.5, s.18; Muslim, Səhih-Muslim, c.4, s.1870 və 1871, hədis 2404 hədis 2406</ref>  Qeyd etmək olar, Əhli beytin (ə) fəzilətləri haqda yazılan kitabların, bir fəsli həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərinə ixtisas verilmişdir. Şiə və Sünnü alimləri, həzrət Əlinin (ə) fəzilətləri və mənaqibi barəsində xüsusi kitablar da yazmışlarş Aqabozorg Tehrani, “Əl-Zəriə” adlı təlifində, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərinə aid 15 kitabın adını qeyd etmişdir.<ref>Aqabozorg Tehrani, “Əl-Zəriə”, c.16, s.253-256</ref>  O, digər ünvanda kitablara da işarə etmişdir ki, onlarda imam Əlnin (ə) fəzilətləri qeyd olunmuşdur. Misal üçün: “Nəhcül ədalət fi fəzaili Əl-imam Əmiril möminin Əli ibn Əbi Talib” ünvanında kitab, müəllif; Əbd Əli ibn Əl-Hüseyn Əlbani Əl-Nəcəfi<ref>Aqabozorg Tehrani, “Əl-Zəriə”, c.24, s.421</ref>  və “Misbahul Ənvar fi Fəzail imamul Əbrar” müəllif; Haşim ibn Məhəmməd.<ref>Aqabozorg Tehrani, “Əl-Zəriə”, c.21, s.421</ref>  

“Mənaqibu Əli ibn Əbi Talib (ə)” müəllif: Əhməd ibn Musa ibn Mərdəviyyə (vəfat 410 h.q); “Əl Meyar vəl muvazinə fi fəzaili əl imam Əmiril möminin Əli ibn Əbi Talib (ə)”, müəllif: Mötəzilə alimi; Məhəmməd ibn Abdullah İskafi (vəfat 240 h.q); “Əl- Cövhərə fi nəsəb Əl- imam Əli və alih”, müəllif: Məhəmməd ibn Əbi Bəkr Telmisani (h.q, yeddinci əsr); “Cəvahirul mətalib fi mənaqibi əl-imam Əli ibn Əbi Talib”, müəllif: Şəmsuddin Bauni (vəfat 871 h.q); “Kifayətul Talib fi mənaqibi Əli ibn Əbi Talib”, müəllif: Məhəmməd ibn Yusif Gənci (vəfat 658 h.q); “Mənaqibu əl-imam Əmirul möminin”, müəllif: Muvəffəq ibn Əhməd Xarəzmi (vəfat 568 h.q) və “Mənaqibi Murtəzəvi”, müəllif: Mir Məhəmməd Saleh Termizi (vəfat 1060 h.q) digər əhli sünnə alimlərinin həzrət Əlinin fəzilətləri haqda təlif etdikləri əsərlərdir.

Həzrət Əlinin (ə) fəzilətləri haqda yazılan digər kitablardan bəziləri ibarətdirlər: “Ümdətu uyuni sihahil əxbar fi mənaqibi imamil əbrar” və “Əl ümdə” ünvanıyla məşhur olmuşdur; müəllif: ibn Bitriq (vəfat 600h.q); “Miətu mənqəbə fi mənaqibi əmiril möminin vəl əimmə min vuldih (ə) min təriqil ammə”, müəllif: İbn Şazan; “Tərfu minəl ənba vəl mənaqib”, müəllif: Seyyid ibn Tavus; “Əl-Rövzə fi fəzaili Əmiril möminin”, müəllif: Şazan ibn Cəbrail Qumi; “Kəşful yəqin fi fəzaili Əmiril möminin”, müəllif: Əllamə Hilli; “Qəzau Əmiril möminin”, müəllif: Məhəmməd Təqi Şuştəri və “Fəzailul xəmsə minəs-sihahil-sittə”, müəllif: Firuzabadi

{{İstinadlar}}

{{Ədəbiyyat}}

* İbn Əbil-Hədid, Əbdül-Həmid, Nəhcül-bəlağənin şərhi, Qum, h.q 1404

{{end}}

[[Kateqoriya:İmam Əlinin (ə) fəzilətləri]]