Əsmayi-hüsna: Redaktələr arasındakı fərq

[[File:Alasmae alhosna.jpeg|250px|thumb|<center>Əsmayi-hüsnanı özündə cəmləyən bir tablo</center>]]

Bəzi [[Hədis|rəvayətlərdə]] isə [[Əhli-beyt (ə)]] əsmayi-hüsnanın nümunəsi kimi tanıtdırılmış və onların vasitəsi ilə Allaha yaxınlaşmaq sifariş edilmişdir.

Əsmayi-hüsna [[Quran|Qurani-Kərimdən]] əxz edilmiş bir məfhumdur və mənası [[Allah|Allahın]] gözəl adları deməkdir.<ref>Məkarim Şirazi, Peyame Quran, h.ş 1369, c.4, s.40</ref> Bu ifadə Qurani-Kərimdə dörd surədə keçmişdir: [[Taha surəsi|“Taha” surəsi, 8-ci ayə]], [[Həşr surəsi|“Həşr” surəsi, 24-cü ayə]], [[Əraf surəsi|“Əraf” surəsi, 180-ci ayə]] və [[İsra surəsi|“İsra” surəsi, 110-cu ayə]]. Bu [[Ayə|ayələrdə]] deyilir: “Ən gözəl isimlər (əsmayi-hüsna) Ona məxsusdur!”<ref>Fəxr Razi, Ət-Təfsirul-kəbir, h.q 1420, c.15, a.412</ref> Əraf surəsində isə bu ayənin davamında “Onu bu adlarla çağırın”, - deyilir.<ref>Əraf surəsi, ayə 180</ref>

Müsəlman müfəssirləri əsmayi-hüsnaya dair fərqli qənaətlərə malikdirlər. [[Məcməul-bəyan fi təfsiril-Quran (kitab)|“Məcməül-Bəyan”]] kitabının müəllifi Şeyx Fəzl ibn Həsən Təbərsiyə görə, Allahın adlarının əsmayi-hüsna adlandırılmasının səbəbi, bu adların gözəl məna kəsb etməsi ilə əlaqədardır, məsələn Cəvad, Rəhim, Rəzzaq, Kərim kimi adlar gözəl mənalar ifadə edir.<ref>Təbərsi, “Məcməül-Bəyan”, h.ş 1372, c.4, s.773</ref> [[Şeyx Tusi]] “Ət-Tibyan” kitabında yazır ki, əsmayi-hüsnada məqsəd Allahın gözəl məna ifadə edən sifətləridir (atributlarıdır).<ref>Şeyx Tusi, Ət-Tibyan, c.5, s.39-40</ref> [[Nümunə təfsiri|“Nümunə” təfsirinin]] müəllifləri də bi izahları dəstəkləmişlər.<ref>Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1374, c.7, s.23</ref>

[[Seyyid Məhəmməd Hüseyn Təbatəbai|Əllamə Təbatəbaiyə]] görə isə əsmayi-hüsnada məqsəd Allahın vəsfedici adlarıdır, yəni həmin adlar Onun hansısa xüsusiyyətinə dəlalət edirlər, məsələn, Cavad, Adil, Rəhim kimi adlar.  Allahın zatına dəlalət edən adlar (əgər belə adlar varsa) əsmaiyi-hüsnaya daxil deyildir. Misal üçün, Zeyd, Əmr kimi adlar fərdin hansısa xüsusiyyətini əks etdirmir, yalınız ona dəlalət edir. Vəsfedici məna deyərkən məqsəd gözəllik ehtiva edən vəsflərdir, hətta  bu vəsfvlər Allahda ən gözəl mənanı ifadə etməlidirlər. Yəni onlar [[Allah|Allahın]] zatına və şanına uyğun  vəsf olmalıdır. Buna görə də şücaət, iffət kimi adlar gözəl adlar hesab edilsə də Allahın zatına uyğun vəsf sayılmır çünki, özlərində cismi xüsusiyyətləri əks edirlər, halbuki, əsmayi-hüsna hər bir nöqsandan pak olmalıdır.<ref>Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1417, c.8, s.342-343</ref>

Bəzi [[şiə]] və [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|sünni]] müfəssirlərinə görə, «لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنی» (Gözəl adlar [[Allah|Allaha]] məxsusdur)<ref>Əraf surəsi, ayə 180</ref> ayəsi gözəl adların yalınız Allaha məxsus olmasına dəlalət edir. Çünki, «لله»  (lillah) ayənin əvvəlində qeyd edilmişdir və bu da ərəb dilində məfhumun istisnalığına dəlalət edir. Bundan əlavə, ayədə “əsma” sözünün “əlif-lam” artiklı ilə gəlməsi onun ümumi məna ifadə etməsini göstərir.<ref>Razi, Ət-Təfsirul-kıbir, h.q 1420, c.15, s.414; Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1417, c.8, s.343; Züheyli, Ət-Təfsirul-kəbir, h.q 1418, c.9, s.175</ref> [[Seyyid Məhəmməd Hüseyn Təbatəbai|Əllamə Təbatəbaiyə]] görə, ayənin mənası budur ki, dünyada mövcud olan bütün ən gözəl və ən yaxşı adlar Allaha məxsusdur və heç kəs həmin adlarda Allahla şərik deyil. Əlbəttə bu söz, Allahın özünə aid olan, məsələn, elm, mərhəmət kimi bəzi sifətləri başqalarına nisbət verməsi ilə ziddiyyət təşkil etmir. Çünki, əslində bu adların həqiqəti Allaha məxsusdur.<ref>Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1417, c.8, s.449</ref>

Bəzi [[Hədis|hədislərdə]] Əhli-beyt (ə) əsmayi-hüsnanın nümunələri kimi təqdim edilmişdir. Məhəmməd ibn Yaqub [[Məhəmməd ibn Yaqub Kuleyni|Küleyni]] “Əl-Kafi” kitabında “Ən gözəl adlar (əsmayi-hüsna) Allahındır. Onu bu adlarla çağırın” ayəsinin izahında [[İmam Sadiq (ə)|İmam Sadiqdən (ə)]] belə bir rəvayət nəql etmişdir: “And olsun Allaha, əsmayi-hüsna bizik və Allah bizi tanımayan heç bir bəndənin əməlini qəbul etməz”.<ref>Küleyni, Əl-Kafi, h.q 1407, c.1, s.143-144</ref> Şiə müfəssiri Məhəmməd ibn Məsud Əyyaşi (ö. 932) sözü keçən ayənin təfsirində [[İmam Rza (ə)|İmam Rzadan  (ə)]] belə nəql etmişdir: “Çətinlik vaxtı bizdən kömək istəyin və bu, Allahın həmin sözüdür: “Ən gözəl adlar (əsmayi-hüsna) Allahındır. Onu bu adlarla çağırın”.<ref>Məsud Əyyaşi, Kitabut-təfsir, h.q 1380, c.2, s.42</ref>

Bəzi tədqiqatçılar bu rəvayətlərə istinad edərək, [[Əraf surəsi|“Əraf” surəsinin 180-cı ayəsində]] keçən “Allahı çağırmaq” ifadəsində məqsədin Əhli-beytə (ə) [[təvəssül]] etmək olduğunu bildirmişlər.<ref>İsfəhani, Simat duasının şərhi, h.ş 1385, s.28-35</ref>

{{İstinadlar}}

{{Ədəbiyyat}}

* Dəhkordi İsfəhani, Seyyid Əbül Qasim və Məcid Cəlali, Simat duasının şərhi, Qum, Bustane kitab, h.ş 1385