Dəstəmaz: Redaktələr arasındakı fərq

Dəstəmaz (koda bax)

22:40, 26 mart 2023 versiyası

27 bayt əlavə edildi , 26 mart 2023

→‎Şiə və sünni dəstəmazının fərqi

VizualVikimətn

Anonymous user

imported>V.Safar

@@ Sətir 47: / Sətir 47: @@
 : ''Əsas məqalələr: Dəstəmaz ayəsi və Əlləri yumaq və xuffəynə (ayaqqabının üstünə) məsh çəkmək<br>
-Dəstəmaz məsələsində şiələr və sünnilər arasında əllərin yuyulması, həmçinin baş və ayaqların məsh edilməsi məsələsində ixtilaf vardır.[30]
+Dəstəmaz məsələsində şiələr və sünnilər arasında əllərin yuyulması, həmçinin baş və ayaqların məsh edilməsi məsələsində ixtilaf vardır.[30]<br>
-Dəstəmazla bağlı şiələr və sünnilər arasında ixtilaflar daha çox "Maidə" surəsinin altıncı ayəsinin mənasını başa düşməkdə və ya qiraətindəki ixtilaflardan qaynaqlanır.[31]
-Şiələr məsumların rəvayətlərinə arxalanaraq[32], qeyd olunan ayədə «و أیدیکم إلی المرافق» ifadəsini əlləri aşağıdan yuxarı yumağa inanan dörd əhli-sünnə məzhəbinin əksinə olaraq, əlləri yuxarıdan aşağıya yumağın vacib olması mənasında olduğunu bildirirlər.[33]
+Dəstəmazla bağlı şiələr və sünnilər arasında ixtilaflar daha çox "Maidə" surəsinin altıncı ayəsinin mənasını başa düşməkdə və ya qiraətindəki ixtilaflardan qaynaqlanır.[31]<br>
-Həmçinin şiə fəqihlərinin hökmünə görə, sağ əlin yuyulması sol əldən əvvəl olmalıdır.[34] Sünni məzhəblərində bu hökm müstəhəb sayılır.[35]
-Dörd əhli-sünnə məzhəbi ayaqları topuqlarla birlikdə yumağı dəstəmazda vacib hesab edir.[36] Şiələr isə ayaq barmaqlarının ucundan ayağın üstündəki hündürlüyə qədər məsh çəkməyə inanırlar.[37] Şiə fiqhinə görə bu məsh də başı məsh çəkmək kimi dəstəmazın rütubətindən olmalıdır.[38] Həmçinin Malikiyyə və Hənəfiyyə dəstəmazda sıranı riayət etməyi Hənəfiyyə və Şafiiyyə ardıcıllığı riayət etməyi vacib hesab etmirlər. Amma şiələr və digər əhli-sünnə məzhəbləri onlara əməl etməyi vacib bilirlər.[39]
+Şiələr məsumların rəvayətlərinə arxalanaraq[32], qeyd olunan ayədə «و أیدیکم إلی المرافق» ifadəsini əlləri aşağıdan yuxarı yumağa inanan dörd əhli-sünnə məzhəbinin əksinə olaraq, əlləri yuxarıdan aşağıya yumağın vacib olması mənasında olduğunu bildirirlər.[33]<br>
+Həmçinin şiə fəqihlərinin hökmünə görə, sağ əlin yuyulması sol əldən əvvəl olmalıdır.[34] Sünni məzhəblərində bu hökm müstəhəb sayılır.[35]<br>
+Dörd əhli-sünnə məzhəbi ayaqları topuqlarla birlikdə yumağı dəstəmazda vacib hesab edir.[36] Şiələr isə ayaq barmaqlarının ucundan ayağın üstündəki hündürlüyə qədər məsh çəkməyə inanırlar.[37] Şiə fiqhinə görə bu məsh də başı məsh çəkmək kimi dəstəmazın rütubətindən olmalıdır.[38] Həmçinin Malikiyyə və Hənəfiyyə dəstəmazda sıranı riayət etməyi Hənəfiyyə və Şafiiyyə ardıcıllığı riayət etməyi vacib hesab etmirlər. Amma şiələr və digər əhli-sünnə məzhəbləri onlara əməl etməyi vacib bilirlər.[39]<br>
 Başa məsh etməkdə şiələr və sünnilər arasında ixtilaflar var; Onlardan biri budur ki, şiələrə görə, başın üzərinə məsh çəkmək bir həddə olsa ki, məsh çəkildi desələr kifayətdir. Habelə çox deyil, üç bağlı barmaq ölçüsündə olması müstəhəbdir.[40] Həmçinin şiə fiqhində dəstəmaz suyu ilə başa məsh etmək lazımdır və ona təzə su ilə məsh etmək olmaz.[41] Bununla belə, müxtəlif sünni məzhəblərində başın necə məsh ediləcəyi barədə müxtəlif fikirlər vardır;[42] Hənbəli fiqhinə görə, iki qulağı ilə birlikdə başın hamısına məsh çəkmək vacibdir.[43] Habelə başı məsh etmək üçün yeni sudan istifadə edilməlidir.[44] Maliki fiqhində başın hamısına məsh çəkilməlidir.[45] Hənəfi fiqhində isə başın dörddə birinə məsh çəkmək vacibdir.[46] Şafii məzhəbinə görə, başına minimum miqdarda məsh çəkmək kifayətdir və yeni su ilə məsh çəkmək lazımdır.[47]
 Xuffəynə (ayaqqabıya) məsh çəkmək şiələrin düzgün hesab etmədiyi başqa bir ixtilaf məqamıdır.[48] Bunun üçün onlar "Maidə" surəsinin 6-cı ayəsinə və hədislərə istinad etmişlər.[49] Bu ixtlafa görə bəzi hallarda şiə dəstəmazı təqiyyə ilə müşayiət olunur və sünni dəstəmazı kimi olmuşdur: İmam Kazım (ə) Abbasi xilafətində xüsusi mövqeyə malik olan Əli ibn Yəqtinin məktubuna cavab olaraq, ona sünnilər kimi dəstəmaz almağı vacib edir ki, Harunər-Rəşid onun şiə olmasından xəbərdar olmasın.[50] Musa ibn Cəfər (ə) bundan əvvəl Əli ibn Yəqtindən Abbasi hökumətində qalıb şiələrə xidmət etməsini istəmişdi.[51] Bir halda ki, digər şiələrə Abbasilərlə əməkdaşlıq etməyi qadağan etmişdi.[52]
-Osmanın dövründən dəstəmazda ixtilafın başlanması
+'''Osmanın dövründən dəstəmazda ixtilafın başlanması'''
-Bəzi tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, Peyğəmbərin (s) dövründə müsəlmanlar arasında dəstəmazda heç bir ixtilaf yox idi.[53] Həzrət Peyğəmbər (s) ayaqları yumaq əvəzinə, onlara məsh çəkməklə dəstəmaz alırdı.[54] Peyğəmbərin (s) dövründən əlavə, Əbu Bəkrin xilafətində də[55] dəstəmazla bağlı ixtilafdan bəhs edilməmişdir.[55] Ömər ibn Xəttabın xilafəti dövründə xuffəynə məsh çəkmək (ayaqlara məsh çəkmək) istisna olmaqla, dəstəmazla bağlı ixtilaflara dəlalət edən bir rəvayət yoxdur.[56]
+Bəzi tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, Peyğəmbərin (s) dövründə müsəlmanlar arasında dəstəmazda heç bir ixtilaf yox idi.[53] Həzrət Peyğəmbər (s) ayaqları yumaq əvəzinə, onlara məsh çəkməklə dəstəmaz alırdı.[54] Peyğəmbərin (s) dövründən əlavə, Əbu Bəkrin xilafətində də[55] dəstəmazla bağlı ixtilafdan bəhs edilməmişdir.[55] Ömər ibn Xəttabın xilafəti dövründə xuffəynə məsh çəkmək (ayaqlara məsh çəkmək) istisna olmaqla, dəstəmazla bağlı ixtilaflara dəlalət edən bir rəvayət yoxdur.[56]<br>
-"Kənzul-Ummal"[57] kitabında və bəzi digər mənbələrdə[58] deyilənlərə əsasən, bəzi tədqiqatçılar üçüncü xəlifə (Osmanın) dövründən müsəlmanlar arasında dəstəmazda ixtilafların aşkar olmasına inanırlar.[59] ]Qeyd 1] Seyyid Əli Şəhristani İmam Əli (ə) ilə Ömər ibn Xəttab arasında xuffəynə (ayaqlara) məsh çəkmək haqqında ixtilafa istinad edərək, ikinci xəlifənin Osman ibn Əffandan fərqli olaraq dəstəmazda ayaqlarını yumadığına, əksinə, onları məsh etdiyinə inanır.[60 ]
+"Kənzul-Ummal"[57] kitabında və bəzi digər mənbələrdə[58] deyilənlərə əsasən, bəzi tədqiqatçılar üçüncü xəlifə (Osmanın) dövründən müsəlmanlar arasında dəstəmazda ixtilafların aşkar olmasına inanırlar.[59] ]Qeyd 1] Seyyid Əli Şəhristani İmam Əli (ə) ilə Ömər ibn Xəttab arasında xuffəynə (ayaqlara) məsh çəkmək haqqında ixtilafa istinad edərək, ikinci xəlifənin Osman ibn Əffandan fərqli olaraq dəstəmazda ayaqlarını yumadığına, əksinə, onları məsh etdiyinə inanır.[60 ]<br>
 Şiələr dəstəmaz ayəsinə, eləcə də dəstəmazla bağlı rəvayətlərə əsaslanaraq, Peyğəmbərin (s) və səhabələrinin dəstəmazda İmamiyyə kimi ayaqlarına məsh çəkdiklərini, sünnilər kimi ayaqlarını yumadıqlarına inanırlar.[61] Həmçinin Peyğəmbərdən (s) əllərin yuyulması ilə bağlı rəvayətlər vardır ki, o həzrətin dəstəmazı şiələrin dəstəmazına bənzəyir və əlləri yuxarıdan aşağı yuyur.[62] Şiələrə görə, sünnilərin istinad etdiyi dəstəmazda ayaqların yuyulması rəvayətləri zəif və əsassızdır; Bundan əlavə, dəstəmaz ayəsinə də ziddir.[63]
-Ədəb, müstəhəb və fəzilətlər
+== Ədəb, müstəhəb və fəzilətlər ==
 Dəstəmaz zamanı bir neçə şey müstəhəb hesab edilmişdir; O cümlədən:
-     Dəstəmazdan əvvəl dişləri fırçalamaq: Peyğəmbər (s) İmam Əliyə (ə) vəsiyyətində hər dəstəmazdan əvvəl dişləri fırçalamağı tövsiyə etmişdir.[64]
+* Dəstəmazdan əvvəl dişləri fırçalamaq: Peyğəmbər (s) İmam Əliyə (ə) vəsiyyətində hər dəstəmazdan əvvəl dişləri fırçalamağı tövsiyə etmişdir.[64]
-     Dəstəmazın əvvəlində Allahın adını çəkmək[65]
+* Dəstəmazın əvvəlində Allahın adını çəkmək[65]
-     Ağız və burunda suyu dolandırmaq[66]
+* Ağız və burunda suyu dolandırmaq[66]
-    Dəstəmazın bütün işlərini edərkən hüzuri-qəlbə sahib olmaq
+* Dəstəmazın bütün işlərini edərkən hüzuri-qəlbə sahib olmaq
 Dəstəmaz alarkən Qədr surəsini oxumaq, dəstəmazdan sonra Ayətül-kürsi oxumaq.
-     Dəstəmaz suyu qabını sağ tərəfə qoymaq.[67]
+* Dəstəmaz suyu qabını sağ tərəfə qoymaq.[67]
 Rəvayətlərə görə, İmam Əli (ə) dəstəmaz alarkən dualar oxuyurdu. Bu rəvayətlərə görə, kim dəstəmaz alarkən bu duanı oxuyarsa, Allah onun dəstəmaz suyunun hər damcısından bir mələk yaradar. O mələk Allahı təsbih edər, pak sayar və təkbir deməklə məşğul olar. Həmçinin onun savabını dəstəmaz alan üçün Qiyamət gününə qədər yazar.[68] Dəstəmazın əməllərinin hər birini yerinə yetirərkən qeyd olunan dualar bunlardır:
-     Sağ əllə sol ələ su tökərkən: الْحَمْدُ للَّهِ الذی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعلْه نَجِساً; "Suyu pak edən, onu murdar etməyən Allaha həmd və şükürlər olsun".[69]
+# Sağ əllə sol ələ su tökərkən: الْحَمْدُ للَّهِ الذی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعلْه نَجِساً; "Suyu pak edən, onu murdar etməyən Allaha həmd və şükürlər olsun".[69]
-     Təharət: اللَّهُمّ حَصِّنْ فَرْجی و أعِفّهُ وَ اسْتُر عَوْرتی و حَرّمنی عَلى النّار; "İlahi! Mənim övrətimi haramdan qoru, onu iffətli et, üstünü ört və onu atəşə haram et".[70]
+# Təharət: اللَّهُمّ حَصِّنْ فَرْجی و أعِفّهُ وَ اسْتُر عَوْرتی و حَرّمنی عَلى النّار; "İlahi! Mənim övrətimi haramdan qoru, onu iffətli et, üstünü ört və onu atəşə haram et".[70]
-     Burnuna su dolandırmaq: اللّهم لا تحرّم عليَّ ريحَ الجنّة و اجعلني ممّن يشمّ
+# Burnuna su dolandırmaq: اللّهم لا تحرّم عليَّ ريحَ الجنّة و اجعلني ممّن يشمّ
 ريحها و طيبها و ريحانها; İlahi! Mənə behiştin qoxusunu haram etmə və məni onun qoxusunu, ətrini və ətirli bitkilərini duyanlardan et.[71]
-     Ağızda su dolandırmaq: اللّهمّ أنطق لساني بذكرك و اجعلني ممّن ترضى عنه; İlahi! Zikrində dilimi aç və məni razı olduğun kəslərdən et.[72]
+# Ağızda su dolandırmaq: اللّهمّ أنطق لساني بذكرك و اجعلني ممّن ترضى عنه; İlahi! Zikrində dilimi aç və məni razı olduğun kəslərdən et.[72]
-     Üzü yumaq: اللّهم بيّض وجهي يوم تَسوّد فيه الوجوه و لا تُسَوّد وجهي يوم تبيضّ فيه الوجوه; İlahi! Üzlər qara olan gün üzümü ağ elə, üzlər ağ olduğu gün üzümü qara etmə.[73]
+# Üzü yumaq: اللّهم بيّض وجهي يوم تَسوّد فيه الوجوه و لا تُسَوّد وجهي يوم تبيضّ فيه الوجوه; İlahi! Üzlər qara olan gün üzümü ağ elə, üzlər ağ olduğu gün üzümü qara etmə.[73]
-     Sağ əlin yuyulması: اللّهمّ أعطني كتابي بيميني و الخلد بيساري; İlahi! Əməl dəftərimi sağ əlimə, əbədiliyi isə sol əlimə ver.[74]
+# Sağ əlin yuyulması: اللّهمّ أعطني كتابي بيميني و الخلد بيساري; İlahi! Əməl dəftərimi sağ əlimə, əbədiliyi isə sol əlimə ver.[74]
-     Sol əlin yuyulması: اللّهمّ لا تعطني كتابي بشمالي و لا تجعلها مغلولة إلى عنقي و أعوذ بك من مقطّعات النّيران; İlahi! Əməl dəftərimi sol əlimə vermə və boynuma asma və odlu paltarlardan Sənə sığınıram.[75]
+# Sol əlin yuyulması: اللّهمّ لا تعطني كتابي بشمالي و لا تجعلها مغلولة إلى عنقي و أعوذ بك من مقطّعات النّيران; İlahi! Əməl dəftərimi sol əlimə vermə və boynuma asma və odlu paltarlardan Sənə sığınıram.[75]
-     Başa məsh çəkmək: اللّهمّ غشّني برحمتك و بركاتك و عفوك، اللهم غشّني برحمتك و بركاتك و عفوك; İlahi! Məni rəhmət, bərəkət və məğfirətinlə əhatə et.[76]
+# Başa məsh çəkmək: اللّهمّ غشّني برحمتك و بركاتك و عفوك، اللهم غشّني برحمتك و بركاتك و عفوك; İlahi! Məni rəhmət, bərəkət və məğfirətinlə əhatə et.[76]
-     Ayağa məsh çəkmək: اللّهمّ ثبّت قدميّ على الصّراط يوم تزلّ فيه الأقدام و اجعل سعيي فيما يرضيك عنّي; İlahi! Addımların sürüşdüyü o gündə addımlarımı sirat üzərində möhkəm et və səyimi sənin razı olduğun və məndən razı qaldığın işlərə sərf et.[77]
+# Ayağa məsh çəkmək: اللّهمّ ثبّت قدميّ على الصّراط يوم تزلّ فيه الأقدام و اجعل سعيي فيما يرضيك عنّي; İlahi! Addımların sürüşdüyü o gündə addımlarımı sirat üzərində möhkəm et və səyimi sənin razı olduğun və məndən razı qaldığın işlərə sərf et.[77]<br>
 Şiə və sünni rəvayət mənbələrində dəstəmazın qaydaları, onun xüsusiyyətləri və fəzilətləri haqqında Peyğəmbər (s) və şiə imamlarından 400-dən çox hədis nəql edilmişdir;[78]
-  Buna əsasən dəstəmaz günahların təmizlənməsinə,[79] qəzəbin yox olmasına,[80] ömürün uzun olmasına,[81] Məhşərdə üzün nurlu olmasına[82] və ruzinin artmasına[83] səbəb olur. Həmçinin dəstəmazı təzələməyin fəziləti[84] və dəstəmazın tövbə[85] olması haqqında da rəvayətlər vardır.
+Buna əsasən dəstəmaz günahların təmizlənməsinə,[79] qəzəbin yox olmasına,[80] ömürün uzun olmasına,[81] Məhşərdə üzün nurlu olmasına[82] və ruzinin artmasına[83] səbəb olur. Həmçinin dəstəmazı təzələməyin fəziləti[84] və dəstəmazın tövbə[85] olması haqqında da rəvayətlər vardır.
-Əlaqəli məqalələr
+== Əlaqəli məqalələr ==
-Təyəmmüm
+* [[Təyəmmüm]]
-Qüsl
+* [[Qüsl]]