Həzrət Fatimə (ə): Redaktələr arasındakı fərq

Mələklərin həzrət Fatimə (ə) ilə danışması Xanımın (ə) xüsusiyyətlərindən biridir və onun Muhəddəsə adlanmasına səbəb olmuşdur.<ref>Səduq, İləluş-şəraye, h.ş 1385, c.1, s.182</ref>  Peyğəmbərin (s) zamanında və vəfatından sonra [[Mələk|mələklərin]] həzrət Fatimə (ə) ilə danışması Ona (ə) təsəlli vermək və Peyğəmbər (s) nəslinin gələcəyindən xəbər vermək üçün idi.<ref>İbn Şəhraşub, Mənaqibu Ali Əbi Talib, h.q 1376, c.3, s.116</ref> İlahi mələyin həzrət Fatiməyə (ə) danışdığı hadisələri imam Əli (ə) yazırdı və həmin yazılar [[həzrət Fatimənin (ə) müshəfi]] olaraq məşhurlaşdı.<ref>Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.1, s.240-241</ref>  Bu məlumatda yalnız bir mələyin birtərəfli olaraq danışmasına işarə olunmuşdur və həzrət Fatimə (ə) yalnız dinləyici olmuş və eşitdiyi hər şeyi imam Əli (ə) də eşitmiş və qeyd etmişdir. O [[Mələk|mələklə]] görüş zamanı imam Əlinin (ə) də iştirak etməsi həzrət Fatimənin (ə) istəyinə əsasən idi. Bu istəyin səbəbi Feyz Kaşaninin Əl-Vafi kitabında dediyi fikrə əsasən təklikdə mələklə həmsöhbət olan zaman olan qorxu idi.<ref>Feyz Kaşani, Vafi, h.q 1406, c.3, s.581</ref> Amma Əli Əkbər Ğəffarinin və Məhəmməd Axundinin redaktə etdiyi Əl-Kafinin səhifəsinin alt hissəsində həzrət Fatimənin (ə) imam Əlidən (ə) mələyin gəldiyi zaman orda olmasını istəməyinə səbəb olaraq mələyin sözlərinin yadında qalmamasından narahat olması bildirilir.<ref>Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.1, s.240</ref>

Həzrət Fatimənin (ə) ibadət, əxlaq, həyat yoldaşı olmaq kimi müxtəlif sahələrdə nümunə sayılması onun müraciət edənlərin elmi ehtiyaclarına cavab verə bilməsi üçün xüsusi elmi ləyaqətə və biliyə sahib olmasını tələb edir.<ref>Cəvadi Amuli, Fatimə usveye bəşər, h.ş 1397, s.231</ref> Həzrət Fatimənin (ə) ziyarətnaməsinin bir hissəsində Xanıma (ə) belə salam verilir: Salam olsun sənə, ey mələklərlə həmsöhbət olan və çoxlu elmə sahib<ref>Şeyx Tusi, Təhzibul-əhkam, h.ş 1365, c.6, s.10</ref> olan. Həzrət Fatimənin (ə) biliyinin və sual soruşana qarşı dini əxlaq və ədəbə riayət etməsi və bənzərsiz təvazö göstərməsinin nümunəsi [[İmam Həsən Əskəri (ə)|İmam Həsən Əskəridən (ə)]] nəql edilən bir hədisdə qeyd olunmuşdur. Hədisin dediyinə əsasən, bir gün bir qadın həzrət Fatiməyə (ə) dedi ki, anam gücsüz bir qadındır və [[namaz]] haqqında şəri bir məsələ ilə qarşılaşıb və cavabını soruşmaq üçün məni sizin yanınıza göndərib. Həzrət Zəhra (ə) onun sualına cavab verdi. Qadın sonra başqa bir sual soruşdu və Həzrət (ə) yenidən cavab verdi. Qadın sayı ona çatan başqa suallar soruşdu. Bu zaman qadın utandı və dedi: Sizi daha narahat etməyim. Bundan artıq sizi yormayım və əziyyət verməyim. Həzrət Fatimə (ə) belə cavab verdi: Nə sualın varsa soruş. Sonra belə əlavə etdi: Mənə de görüm, əgər bir nəfər ağır bir yükü bir yerə aparacağı halda yüz min dinar pul alacağı bir işlə razılaşarsa narahat olarmı ? Qadın Həzrətin (ə) cavabında dedi ki, xeyr. Sonra həzrət Fatimə (ə) buyurdu ki, mən cavabını verdiyim sənin hər bir sualın üçün sənin işçinəm. Bu işin Allah yanında olan mükafatı bu dünyada olanların dəyərindən daha artıqdır.<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.2, s.3</ref>

Bəzi [[şiə]] mənbələrində [[İmam Sadiq (ə)|İmam Sadiqdən (ə)]] həzrət Fatimə (ə) üçün ziyarətnamə qeyd olunmuşdur.<ref>Şeyx Hurr Amili, Vəsailuş-şiə, h.q 1409, c.14, s.368; Şeyx Tusi, Təhzibul-əhkam, h.ş 1365, c.6, s.9</ref>  Ziyarətnamənin mətninə əsasən həzrət Fatimə (ə) ( dünyada ) yaranmamışdan öncə [[Allah]] tərəfindən imtahan edilmiş və bu imtahanda [[səbir]] nümayiş etdirmişdir.<ref>Şeyx Hurr Amili, Vəsailuş-şiə, h.q 1409, c.14, s.368; Ali Rəsul, Əsrare vucude Həzrət Zəhra (s), s.167</ref>  

Həzrət Fatimənin (ə) sözləri, ibadət, siyasət və ictimai yönlü yaşayışı Xanımdan (ə) qalan bir irs kimi müsəlmanların diqqət mərkəzində olmuşdur və müsəlmanların əsərlərində xatırlanmışdır. Fatimənin (ə) müshəfi, Fədəkiyyə xütbəsi, Fatimənin (ə) namazı və zikri Onun (ə) mənəvi irsinin bir hissəsidir.

*Hədislər həzrət Fatimə (ə) irsinin mühüm bir hissəsidir. Bu hədislər əqidə, [[fiqh]], [[əxlaq]] və ictimaiyyət yönlü mövzuları əhatə edir. Onun (ə) [[Hədis|hədislərindən]] bir hissəsi şiə və [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|əhli sünnə]] hədis kitablarında qeyd olunmuşdur və hədislərdən bir miqdarı “Müsnədi Fatimə”, “Əxbari Fatimə” adlı müstəqil kitablarda yazılmışdır. Bu musnədlərdən bəzisi zaman zaman aradan getmiş, yalnız rical, tərcümeyi-hal və kitabşünaslıq kitablarında həmin müsnədlərin ravi və müəlliflərinin adı vurğulanmışdır.<ref>Məmuri, Ketabşenasiye Fatimə (s), c.2, s.561-563</ref>

*[[Həzrət Fatimənin (ə) müshəfi]] Xanımın (ə) ilahi mələkdən eşitdiyi və imam Əlinin (ə) yazdığı məsələləri əhatə edir.<ref>Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.1, s.241</ref>  [[Şiə|Şiələrin]] inancına əsasən həzrət Fatimənin (ə) müshəfi şiə imamlarının yanında olmuş və hər bir imam ömrünün sonunda onu növbəti imama təhvil vermişdir.<ref>Səffar, Bəsaiurud-dərəcat, h.q 1404, s.173-181</ref>  [[Şiə imamları|İmamlardan]] savayı heç kim o kitabı əldə etməmişdir. Bu kitab indi İmam Zamanın (ə) yanındadır.<ref>Ağabozorq Tehrani, Əz-Zəriə, h.q 1403, c.21, s.126</ref>

*[[Xanım Zəhranın (ə) zikri]] Fatimənin (ə) [[Həzrət Muhəmməd (s)|Peyğəmbərdən (s)]] öyrəndiyi bir zikirdir.<ref>Səduq, Mən la Yəhzuruhul-fəqih, h.q 1404, c.1, s.320-321; Buxari, Səhih-Buxari, h.q 1401, c.4, s.48 və 208</ref> Həzrət Fatimə (ə) bu zikri öyrəndiyi üçün çox sevindi.<ref>Səduq, İləluş-şəraye, h.ş 1385, c.2, s.366</ref>  Şiə və sünnü mənbələrində bu zikrin həzrət Fatiməyə (ə) öyrədilməsi haqqında müxtəlif məruzələr qeyd olunmuşdur və İmam Əlinin (ə) bu zikri eşitdikdən sonra onu heç bir halda tərk etmədiyi deyilmişdir.<ref>İbn Hənbəl, Musnədu Əhməd ibn Hənbəl, Beyrut, c.1, s.107</ref>

*Mehrus-sünnət: Bir rəvayətə əsasən [[İmam Cavad (ə)]] öz xanımına həzrət Fatimənin (ə) mehriyyəsi qədər olan məbləği yəni 500 dirhəm təyin etdi.<ref>Mufid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.284</ref>  Bu miqdar mehriyyə [[Peyğəmbərin (s) həyat yoldaşları|Peyğəmbərin (s) həyat yoldaşlarının]], və qızlarının mehriyyəsidir və “mehrus-sunnət” adlanır.<ref>Səduq, Əl-Muqənnə, h.q 1415, s.302; Şəhristani, Ər-Rövzəul-bəhiyyə, h.q 1410, c.5, s.344</ref>

*[[Fatimiyyə günləri]]: Şiələr [[Həzrət Fatimənin (ə) şəhadəti|həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günlərində]] əzadarlıq mərasimi təşkil edirlər. İranda [[3 Cəmadius-sani|Cəmadius-sani ayının 3-cü gününə]] təsadüf edən həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günü rəsmi tətil günüdür<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910204001186 «ماجرای تعطیل شدن روز شهادت حضرت زهرا(س)»], farsnews.com saytı</ref> və təqlid-mərcələri piyada olaraq əzadarlıqlarda iştirak edirlər.<ref>[http://www.iribnews.ir/fa/news/47372/فاطمیه-درقم-پیاده-روی-دو-تن-از-مراجع-تقلید-تا-حرم- فاطمیه درقم ؛ پیاده روی دو تن از مراجع تقلید تا حرم], iribnews.ir saytı</ref>

*Qadınlar günü: İranda xanım Zəhranın (ə) təvəllüdünün il dönümü günü ( Cəmadius-sani ayının 20-ci günü ) qadınlar günü adlandırılmışdır.<ref>[http://kermanshah.farhang.gov.ir/fa/ghavaninvamoghararat/ghnashr آیین‌نامه‌های مصوب شورای فرهنگ عمومی], farhang.gov.ir saytı</ref> İran xalqı öz analarına və həyat yoldaşlarına hədiyyə verməklə bu günü qeyd edirlər.<ref>[http://www.beytoote.com/housekeeping/sundries/proposed-gift-days-mother.html ۱۵ پیشنهاد برای هدیه روز مادر]</ref>

*Evlilik günü: İİR-ın təqvimində [[Əli (ə) və Fatimənin (ə) evliliyi|imam Əlinin (ə) və həzrət Fatimənin (ə) evliliyinin]] il dönümü günü olan Zil-hiccə ayının ilk günü evlilik günü adlandırılmışdır.

*Bəni-Haşim küçəsinin rəmzi olaraq bərpası: Fatimiyyə günləri ilə yanaşı olaraq Bəni-Haşim küçəsi, Bəqi qəbristanlığı və həzrət Fatimənin (ə) evi rəmzi olaraq düzəldilir və insanların çoxu bu məkanlara baş çəkir.<ref>[http://www.mashreghnews.ir/fa/news/111797/عطر-کوچه‌های-بنی‌هاشم-در-تهران-تصاویر نمایشگاه کوچه‌های بنی‌هاشم], mashreghnews.ir saytı</ref>

*Teatr və təziyənin keçirilməsi: “ Su və güzgü xanımı” ,<ref>[http://iqna.ir/fa/news/2320497/اجرای-ویژه-بانوی-آب-و-آئینه-برای-جانبازان-انقلاب اجرای نمایشنامه بانوی آب و آیینه], İqna.ir saytı</ref> “Qərib xanım”<ref>[http://iqna.ir/fa/news/1396110/مکاشفه-یک-دختر-جوان-و-شرح-شهادت-حضرت-زهراس-در-نمایش-بانوی-غریب‌نشین نمایش بانوی غریب‌نشین], İqna.ir saytı</ref>  adlı küçə teatrı, [[təziyə]] və səhnəciyi son illərdə həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günlərində keçirilən xüsusi proqramlardan bəzisdir.

*Qızlara ad qoyma: İranın rəsmi qeydiyyat üzrə idarəsinin elanına əsasən Fatimə və Zəhra adları 2016-cı ildə İranda qızlara ən çox qoyulan adların ilk onluğunda yerləşmişdir. 13 milyondan çox iranlının adı Fatimədir.<ref>[https://www.sabteahval.ir/news-2086/13940119/23276 «فاطمه نام بیش از ۱۳ میلیون بانوی ایرانی»], sabteahval.ir saytı</ref>

*Fatimə (ə) övladlarından sayılmaq: Şiə məzhəbləri arasında [[Zeydiyyə|Zeydiyyə məzhəbindən]] olanlar [[imamət]] və rəhbərliyin həzrət Fatimə (ə) övladlarından olanlara məxsus olduğuna inanır. Buna görə də Zeydilər yalnız həzrət Fatimənin (ə) nəslindən olan şəxsə imam olaraq tabe olurdular və onun hakimiyyətini haqq hesab edirdilər.<ref>Əhməd ibn Həsən, Misbahul-ulum, m.1999, s.23-24</ref> Zeydilərdən əlavə öz hakimiyyətlərinin adını həzrət Fatimənin (ə) adından götürən Fatimilər öz nəsillərinin Fatimə (ə) övdladlarından olduğunu düşünürdülər.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/view/6400 ربانی گلپایگانی، علی، فاطمیان و قرامطه], hawzah.net saytı</ref>

===Fatimə (ə) şeir və ədəbiyyatda===

Bəzi farsdilli şair və ədiblər Fatimənin (ə) barəsində ədəbiyyat mövzüsunda əsərlər yazmış və Onun (ə) barəsində şeirlər qoşmuşdur. Bəzilərinin fikrincə Fatimə (ə) barəsində ən qədim şeirin yazılması 5-ci hicri əsrinə təsadüf edir.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/01/04/310012/ مرتضی امیری اسفندقه در گفت‌وگو با تسنیم: ما حسین فهمیده‌های شعر فاطمی هستیم], tasnimnews.com saytı</ref> Müasir dövürdə Fatimə (ə) haqqında şeir yazmaq şairlər arasında daha geniş yayılmışdır. Fatimə (ə) haqqında şeir adı altında bu mövzuda şeir yazan şairlərin iştirak etdiyi konqresler keçirilir.<ref>[http://www.isna.ir/news/95112920169/کنگره-شعر-فاطمی-برگزار-شد کنگره «شعر فاطمی» برگزار شد], isna.ir saytı</ref> Fatimə (ə) haqqında yazılmış şeirlərin artması ilə bəzi ədəbiyyat və şer sahəsinin araşdırmaçıları bu mövzuda olan şeirləri Fatimənin (ə) məqam və xəttinə toxunan “dini şeirlər”-in üslublarından biri edir.<ref>[http://shahrestanadab.com/Content/articleType/ArticleView/articleId/1815/شاعر-اهل-بیتی-زکات-طبعش-را-میدهد مرتضی امیری اسفندقه از شعر فاطمی میگوید], shahrestanadab.com saytı</ref>  

Həzrət Fatimə (ə) haqqında əsər yazmaq hicrətin ilk əsrlərindən etibarən [[Müsəlman|müsəlmanların]] məxsusən [[Şiə|şiələrin]] diqqət mərkəzində olmuşdur.<ref>Məmuri, Ketabşenasiye Fatimə (s), c.2, s.561</ref> Bir bölgüdə Fatimə (ə) haqqında yazılan və ya toplanan əsərləri 3 hissəyə bölmək olar: musnədlər (Həzrətə (ə) aid edilən əsərlər), mənaqib (fəzilətləri haqqında olan əsərlər) və nəhayət həyatı haqqında yazılan əsərlər.<ref>Məmuri, Ketabşenasiye Fatimə (s), c.2, s.561</ref>

Şiələrin yazdığı müsnədlər və hədis məcmuələri arasında Təbərinin “Dəlailul-imamət” kitabı həzrət Fatimə (ə) haqqında yazılan mövcud olan ən qədim müsnəddir.<ref>Məmuri, Ketabşenasiye Fatimə (s), c.2, s.563; Təbəri, Dəlailul-İmamə, h.q 1413, s.65-76</ref> Şiələrin yazdığı musnədlərdən bəzisi aşağıdakılardır:

*“Musnədu Fatimətuz-Zəhra” müəllif Əzizullah Ətarudi

*“Musnədu Fatimətuz-Zəhra” müəllif seyyid Hüseyn Şeyxül-İslami

*“Nəhcul-həyat” (Fatimənin (ə) sözlərinin lüğəti ) müəllif Məhəmməd Dəşti

*“Musnəde Fateme” müəllif Məhdi Cəfəri.<ref>Məmuri, Ketabşenasiye Fatimə (s), c.2, s.564</ref>

*“Mənaqibu Fatimətiz-Zəhra və vələdiha” müəllif Təbəri Amoli<ref>Ağabozorq Tehrani, Əz-Zəriə, h.q 1403, c.22, s.332</ref>

*“Fəzaile Fatimeye Zəhra əz neqahe digəran” müəllif Nasir Məkarim Şirazi

*“Fatemeye Zəhra əz nəzəre revayate əhle sonnət” müəllif Məhəmməd Vasif.<ref>Məmuri, Ketabşenasiye Fatimə (s), c.2, s.567</ref>

[[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|Əhli sünnənin]] həzrət Fatimə (ə) haqqında yazdığı müsnədlər arasında Couhəri Bəsrinin yazdığı “ Əs-səqifə və Fədək” əsərinə, İbn Uqdə Carudinin yazdığı “ Mən ruviyə ən Fatimətə min əvladiha “ əsərinə və Darqutni Şafeinin “Musnəde Fateme” əsərinə işarə etmək olar. Mənaqib yönlü əsərlər arasından Hakim Nişapurinin yazdığı “Fəzailu Fatimətiz-Zəhra” kitabına, Cəlaləddin Siyutinin “Əssğurul-basimət fi fəzailis-səyyidət Fatimət “ əsərinə və Məhəmməd Əli Mənavinin “İthafus-sail bi ma li Fatimətə minəl-mənaqibi vəl-fəzail “ əsərini qeyd etmək olar.<ref>Məmuri, Ketabşenasiye Fatimə (s), c.2, s.562-567</ref>

Əli Əkbər Rəşadın nəzarəti altında “Daneşnameye Fateme “ adlı ensiklopediya altı cilddə həzrət Fatimənin (ə) həyatı, məqamı, Xanımın (ə) əsərləri və maarifi haqqında, qadın və ailənin fiqh, hüquq və ictimaiyyət yönlü mövzularına toxunmuşdur. Bu ensiklopediya 2016-cı ildə hövzənin on yeddinci “ ilin seçilmiş kitabı “ həmayeşində seçilmişdir.<ref>[http://iict.ac.ir/daneshfatemi/ «دانشنامه فاطمی(س)»، وبگاه پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.]</ref>

“ Banuye bi neşan ” adlı pyes Seyyid Hüseyn Fədaihüseynin “ Kəştiye pəhlu şekəste” kitabı əsasında yazdığə bir əsərdir. Bu pyes [[Fatimiyyə günləri]] ərəfəsində İranın müxtəlif şəhərlərində tamaşaya qoyulmuşdur.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1585848/ مصاحبه با خبرگزاری مهر درباره بانوی بی‌نشان], mehrnews.com saytı</ref>   

“ Banuye beheşti ” Mətna-nın yaradın nəşr etdiyi bir animeşindır. Bu animeşinda Həzrət Fatimənin (ə) şəhadəti təsvir edilmişdir.<ref>[https://www.dana.ir/news/1457292.html/%d8%a7%d9%86%db%8c%d9%85%db%8c%d8%b4%d9%86---%d8%a8%d8%a7%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%a8%d9%87%d8%b4%d8%aa%db%8c--%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af انیمیشن "بانوی بهشتی"], dana.ir saytı</ref>

“ Banuye beheşt “ adlı kino filmi 2020-ci ildə Eli Kinqin rejisorluğu ilə yaradılmışdır və məhdud şəkildə nümayiş etdirilmişdir.<ref>[https://www.dinonline.com/23794// «بانوی بهشت به نویسندگی یاسر الحبیب اکران می‌شود...»], dinonline.com saytı</ref>