İmam Əlinin (ə) fəzilətləri: Redaktələr arasındakı fərq

'''İmam Əlinin (ə) fəzilət''' (ərəbcə: فضائل الإمام علي (ع)) və xüsusiyyətləri: O, Şiələrin birinci imamıdır, Quran ayələrində, hədislərdə və tarixi hadisələrdə bu məsələyə işarə olunmuşdur. İslam peyğəmbərindən (s) nəql olunmuşdur, həzrət Əlinin (ə) fəzzilətlərini saymaqla qurtarmaq olmaz, digər bir rəvayətdə nəql olunur, o həzrət haqqında danışmaq, qulaq asmaq, yazmaq, o həzrətə baxmaq o cümlədən imam Əlinin (ə) fəzilətlərini dinləmək fəzilət və günahların bağışlanmasına səbəb olar.

== Keyfiyyət, əhəmiyyət və mərhələləri ==

# Məxsus fəziətlər və ya Əlinin (ə) özəl xüsusiyyətləri: O xüsusiyyətlər ki, yalnız həzrətin özünə məxsusdur, misal üçün “Ləylətul məbit” macərasında, peyğəmbərin (s) yatağında yatması və “Şira” ayəsinin onun haqqında nazil olması kimi.

 

# Ortaq fəzilətlər: Bir sıra fəzilətlər ki, beş məsum və yaxud digər məsumlara da şamildir, misal üçün Səqəleyn hədisi digər məsumlara da şamil olmuşdur və yaxud Kisa hədisi, yalnız beş məsumun fəzilətini bildirir.

 

== İmam Əlinin (ə) Qurani-Kərimdə fəzilətləri ==

 

* Vilayət ayəsi: Maidə surəsinin 55-ci ayəsində buyurur: Sizin vəliniz Allah, Onun peyğəmbəri (s) və iman gətirənlərdir. O kəslər ki, namaz qılır və rükuda olduqları halda zəkat verirlər.  Şiə və Sünnü təfsir alimləri, bu ayənin şən nuzulunu, üzüyün (zəkat) verilmə macərasıyla əlaqələndirlər ki, həzrət Əli (ə) barmağındakı üzüyünü fəqirə bağışlamışdır.  

 

* Şira ayəsi: Bəqərə surəsinin 207-ci ayəsi, o şəxsləri tərif və təmcid edir ki, hazırdırlar öz canlarını Allahın razılığı üçün fəda etsinlər.  Mötəzilə alimi, İbn Əbil-Hədidin dediklərinə əsasən, bütün təfsir alimlərinin nəzəri budur ki, bu ayə imam Əlinin (ə) fəziləti haqda nazil olmuşdur.  Əllamə Təbatəbai yazır: Rəvayətlərə əsasən, bu ayə “Ləylətul məbit” macərası haqda nazil olmuşdur.  “Ləylətul məbit” hadisəsində, müşriklər istəyirdilər Məkkədə, peyğəmbərin (s) evinə hücum edib, o həzrəti öldürsünlər. Bu gecədə imam Əli (ə) peyğəmbərin (s) canını qurtarmaq üçün, o həzrətin yatağında yatdı.

* Təbliğ ayəsi: Maidə surəsinin 67-ci ayəsi; Bu ayəyə əsasən, peyğəmbərə (ə) bir xəbər verildi ki, əgər onu camaata elan etməzsə, peyğəmbərlik vəzifəsinə əməl etməmişdir.  Şiə və Sünnü təfsirçilərin bildirdiklərinə əsasən, təbliğ ayəsi, peyğəmbərin sonuncu həcc mərasimi zamanı, Qədur-Xum hadisəsində nazil olmuşdur.  Rəvayətlərdə, təbliğ ayəsinin nazil olma səbəbi, Qədir-Xum hadisəsində həzrət Əlinin (ə) peyğəmbərin canişini elan olunması bildirilir.  

 

* İkmal ayəsi: Maidə surəsinin 3-cü ayəsidir ki, İslam dininin kamil olmasından söz açır.  Şiə təfsir alimi, Məkarim Şirazi yazır; Şiə təfsirlərində, dinin kamil olmasından məqsəd, imam Əlinin (ə) müsəlmanlara vilayət və xilafətinin elan olunmasıdır ki, rəvayətlər də bunu təyid edir.  Şiə alimlərinin fikrincə, İkmal ayəsi, Qədir-Xum hadisəsi haqda nazil olmuşdur.  

 

* Sadiqin ayəsi: Tövbə surəsinin 119-cu ayəsidir; Möminlərə əmr edir sadiqlərlə birlikdə olub onlardan itaət etsinlər.  Şiə hədislərində, əhli- beyti (ə) sadiqin olaraq təfsir etmişlər.  Mühəqqiq Tusi bu ayəni imam əlinin imamətini isbat edən dəlillərdən bilir.   

 

* Xəyrul Bəriyyə ayəsi: Bəyyinə surəsinin 7-ci ayəsidir ki, yaradılışın ən üstün olanını, iman və saleh əməl sahiblərini bilir.  Şiə və Sünnü hədislərinə əsasən, işarə olunan bu dəstə, imam Əli (ə) və onun şiələridir.  

 

* Salihul möminun ayəsi: Təhrim surəsinin 4-cü ayəsi; Bu ayədə, Allah Taala imam Əli (ə), Cəbrail və digər mələkləri, peyğəmbərin (s) köməkçiləri adlandırmışdır. Təfsir kitablarında, Şiə və Sünnü mənbələrindən  nəql olunan hədislərə əsaslanaraq, “Salihul möminun” ibarətinin tək misdaqı, yalnız həzrət Əli (ə) hesab olunur.  

 

* İnfaq ayəsi: Bəqərə surəsinin 274-cü ayəsidir. Bu ayə gecə-gündüz, gizlində və aşkar sədəqə verənlərin Allah qatında olan əcrlərini bildirir.  Təfsir alimlərinin fikrincə, bu ayə həzrət Əli (ə) haqqında nazil olmuşdur; həzrətin dörd dirhəmi var idi, birini gecə birini isə gündüz, digər birini gizlində və son dirhəmini isə aşkarda sədəqə verdi.  

 

* Nəcva ayəsi: Mücadilə surəsinin 12-ci ayəsidir ki, sərvəti olan müsəlmanlara əmr olunur, İslam peyğəmbərilə (s) nəcvadan (gizli söhbət) əvvəl sədəqə versinlər.  Təbərsinin yazdığına əsasən, Şiə və Sünnü təfsirçilərinin əksəriyyətinin nəzəri budur ki, bu ayəyə həzrət Əlidən (ə) başqa heç bir kəs əməl etməmişdir.  

 

* Vudd ayəsi: Məryəm surəsinin 96-cı ayəsi; bu ayəyə əsasən, Allah möminlərin məhəbbətini digərlərinin qəlbində qərar verir.  Bəzi rəvayətlərdə bildirilir, peyğəmbər (s) Əlidən (ə) istədi ki, desin; Allahım mənim məhəbbətimi möminlərin qəlbində qərar ver. Bu istəkdən sonra, “Vudd” ayəsi nazil oldu.   

 

* Mübahilə ayəsi: Ali İmran surəsinin 61-ci ayəsidir; bu ayədə peyğəmbərin (s) Nəcran məsihilərilə etdiyi mübahilə macərası bəyan olmuşdur. Təfsirlərdə qeyd olunduğu kimi, imam Əli (ə) bu ayədə peyğəmbərin (ə) nəfsi və canı olaraq bildirilmişdir.

* Təthir ayəsi: Əhzab surəsinin 33-cü ayəsinin bir hissəsində, Allahın iradəsilə əhli-beytin (ə) bütün çirkinliklərdən uzaq olması bildirilmişdir. Şiə təfsir alimlərinin fikrincə, bu ayə “Kisa əshabı” (peyğəmbərin Yəməndən gətirilmiş xüsusi əbası) barəsində nazil olmuşdur.   

 

* Ulul-əmr (əmr sahibləri) ayəsi: Nisa surəsinin 59-cu ayəsi; bu aydə möminləri Allaha, peyğəmbərə (s) və əmr sahiblərindən itaət etməyə çağırır.  Şiə və Sünnü təfsirçilərinin fikrincə, bu ayə Ulul-Əmr sahiblərinin məsum olmasına dəlalət edir. Rəvayətlərdə isə “Ulul-Əmr”-dən məqsəd, Şiə imamlarının olduğu bildirilmişdir.   

 

* Məvəddət (məhəbbət) ayəsi: Şura surəsi ayə 33; bu ayədə, “اَلْقُرْبی”-ya (peyğəmbərin əhli beytinə) sevgi və məhəbbət, peyğəmbər (s) risaləti qarşılığında müsəlmanlara vacib edilmişdir.  İbn Abbasdan nəql olunur; Peyğəmbər (s), Əlini (ə), Fatiməni (ə), Həsən (ə) və Hüseyni (ə) “اَلْقُرْبی” (əl-qurba) adlandırmışdır.  

 

* İtam ayəsi: İnsan surəsinin 8-ci ayəsi. Bu ayə, xeyirxah o insanları tanıtdırır ki, baxmayaraq özlərinin yeməyə ehtiyacları var idi, amma onu Allah rizası üçün miskinə, yetimə və fəqirə verirlər.  Rəvayətlərə əsasən bu ayə, imam Əli (ə) və həzrət Zəhranın (s.ə) öz süfrələrində olan yeməklərini bəxşiş etmələri haqqında nazil olmuşdur.  Hədislərə əsasən, imam Əli (ə) ilə həzrət Zəhra (s.ə), imam Həsənlə (ə) imam Hüseynin (ə) şifa tapması üçün nəzir etmişdilər ki, üç gün oruc tutsunlar və hər üç gün iftar vaxtı, baxmayaraq ki, özləri ac idilər, iftar yeməklərini miskinə, yetimə və əsirə bağışladılar.  

 

* Əhləz-zikr (zikr əhli) ayələri: Nəhl surəsinin 43-cü və Ənbiya surəsinin 7-ci ayələridir; bu ayələrdə elm sahiblərindən sual etməyə təkid olunur.  Bəzi rəvayətlərdə, zikr əhli məhz peyğəmbərin (s) əhli beytinə şamil olduğu bildirilmişdir.  

 

* Nəsr ayəsi: Ənfal surəsi ayə 62. Ayətullah Məkarim Şirazinin fikrincə, hər bir mömin Allahın rəsuluna (ə) kömək etmişsə, bu ayə ona şamil olur, amma şübhəsiz bunun kamil misdaqı və tək bir şəxs həzrət Əlidir (ə).  O, “Ayat vilayət dər Quran” -Quranda vilayət ayələri- adlı kitabında, təkid edir, Nəsr ayəsi, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərini isbat edən ayələrdən biridir.  

 

* Sirati müstəqim (haqq yol) ayələri: Bir çox rəvayətlərdə, Quranda işarə olan “Sirati müstəqim” həzrət Əli (ə) və o həzrətin vilayəti olaraq bildirilmişdir.  

== Rəvayətlərdə imam Əlinin (ə) fəzilətləri ==

 

* Qədir hədisi: Qədir Xum hadisəsində, peyğəmbər (s), imam Əlini (ə) müsəlmanların mövlası olaraq tanıtdırır. Bu hədis Şiə və Əhli Sünnə mənbələrində nəql olunmuş  və Şiə məzhəbinin davamşıları, həzrət Əlinin (ə) imamət və viləyətini isbat edəcək dəlillərdən sayılırlar.  

 

* Mənzilət hədisi: Rəvayət vardır ki, imam Əlinin (ə) peyğəmbərə (s) olan nisbətini, Harunun həzrət Musaya (ə) olan nisbəti kimi bildirilmişdir.  

 

* Mədinətul elm (elmin şəhəri) hədisi: İslam peyğəmbərindən (s) hədis vardır ki, bu hədisdə peyğəmbər (ə) özünü elmin şəhəri və imam Əlini (ə) onun darvazası adlandırır.  “Əlqədir” kitabının müəllifi, Əhli sünnə mühəddislərindən 21 nəfərin adını qeyd edir ki, bu hədisi “həsən” və ya “səhih” bilmişlər.  

 

* Yəvmud-dar: Peyğəmbərdən raəvayət vardır ki, o gün öz qohum-əqrəbasından istədi həzrətin dəvətini qəbul etsinlər və bu əsnada həzrət Əlinin (ə) öz vəsisi və xəlifəsi olduğunu elan tetdi.  Şiə mütəkəllimləri, həzrət Əlinin (ə) imamətini isbat etmək üçün bu hədisə istinad edirlər.

* Vəsayət hədisi: İslam peyğəmbərindən (ə) hədis vardır ki, o hədisdə imam Əlinin (ə), peyğəmbərdən sonra (ə) vəsisi və canişini olmasına təkid olunmuşdur.  Şiələr imam Əlinin (ə) imamətini isbat etmək üçün bu hədisi sübut kimi gətirirlər.  

 

* Vilayət hədisi: İslam peyğəmbərindən (ə) rəvayət vardır, imam Əlini özündən sonra möminlərin vəlisi olaraq tanıtdırır. Bu hədis Şiə və Sünnü mənbələrində müxtəlif ibarətlərlə nəql olunmuşdur.  Şiələr “عَلِیٌّ وَلِیُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ بعدی”  (Əliyyun vəliyyu kulli möminin min bədi) ibarətində qeyd olunan “ولیّ” (vəli) kəlməsini, imam və rəhbər manasında bilib, bu vasitəylə həzrət Əlinin (ə) imamət və vilayətini isbat edirlər.  

 

* Təyr hədisi: Həzrət Əlinin (ə) fəziləti haqda olan hədisdir ki, bu hədisdə bildirilir, peyğəmbər (s) kabab edilmiş bir quşu meyl etmək istəyirdi, lakin Allahdan istədi yaradılmışların ən fəzilətlisi ilə birlikdə onu yesin, odur ki, həzrət Əlilə (ə) birlikdə o təamı yeyir.  Bu hədis Şiə və Əhli sünnə mənbələrində gəlmişdir.

 

* Rəyət hədisi: Bu hədis, həzrət Məhəmməddən (s), Xeybər müharibəsində imam Əli (ə) haqqında söylənilən məşhur hədisdir; bu hədisdə oxuyuruq: “Sabah bayrağı elə bir şəxsə verəcəm ki, Allah Taala, Xeybər qalasını onun əlilə fəth edəcək, Allah və peyğəmbərini (s) sevir, Alla və rəsulu (s) da onu sevirlər.”

* Səqəleyn hədisi: İslam peyğəmbərindən (s) Quran və əhli-beytin (ə) məqam və mənziləti haqqında deyilən hədisdir. Bu hədisdə gəlmişdir: “Mən sizin aranızda iki ağır (iki qiymətli və dəyərli) əmanət qoyuram (qoyub gedirəm), əgər onlara üz tutsanız, heç zaman yolunuzu azmazsınız: Allahın kitabı və mənim itrətim (əhli-beytim).”  Bu hədis Şiə və Sünnü mənbələrində nəql olunmuşdur.  

 

* Kisa (Yundan hazırlanmış əba və parça) hədisi: Beş kimsə “peyğəmbər (s), imam Əli (ə), həzrət Zəhra (s.ə), Həsən və Hüseyn (ə)” haqqında nəql olunan hədisdir. Şiə  və Sünnü  mənbələrində nəql olunan bu hədisə əsasən, İslam peyğəmbəri (s) öz əhli-beytinin üzərinə yun parçanı -əbasını- (Kisa) çəkərək bu duanı etdi: “Allahım! Bunlar mənim əhli-beytimdir, çirkinlikləri onlardan uzaq et və onları pak qərar ver!.”  

 

* Səfinə (gəmi) hədisi: İslam peyğəmbərindən (s) nəql olunan məşhur hədisdir; bu hədisdə peğəmbər (s) öz əhli beytini gəmiyə bənzətmiş və buyurur hər kim daxil olarsa hidayət, uzaq olarsa yolunu azar.  Bu hədis Şiə və Sünnü mənbələrində nəql olunmuşdur.  

 

* Şəcərə (ağac) hədisi: Allahın rəsulu (s) buyurur: Mən və Əli (ə) bir ağacdan yaradılmışıq, digər insanlar isə başqa ağaclardan,  bəzi təfsir alimləri, bu hədisdən, peyğəmbər (s) və imam Əlinin (ə) vücudunun mənşəyinin bir olmasını, itaət və vilayət məsələsində bərabər olduqlarını isbat edirlər.

* Lövh hədisi: İslam peyğəmbərindən (s), oniki imamın vilayətinin isbatı üçün nəql olunan hədisdir; bu hədisdə Allah rəsulunun (s) özündən sonrakı canişinlərinin adları, birinci imamdan onikinci imam, imam Mehdiyə (ə.c) kimi bütün imamların adları zikr olunmuşdur.  

 

* Haqq hədisi: İslam peyğəmbərindən (ə) bir çox məşhur hədislər nəql olunmuşdur ki, bu hədislərdə imam Əlini (ə) haqq üçün meyar qərar vermişdir. O hədislərdən birində buyurur: “Əli (ə) haqq ilə və haqq Əli (ə) ilədir bu ikisi Kövsər çeşməsi kənarında mənə qovuşanadək heç zaman bir birindən ayrılmazlar.”

* Təşbih (oxşarlıq) hədisi: Hədis vardır, İslam peyğəmbəri (s) imam Əlini digər peyğəmbərlərə oxşatmışdır, bu hədis Şiə  və əhli sünnə  mənbələrində nəql olunmuşdur.

 

* La fəta illa Əli (ə) “Əlidən başqa fəth edən yoxdur” hədisi: Hədis, bunu bildirmək istəyir ki, Əli (ə) kimi şücaətlisi yoxdur. Tarixi və rəvayət mənbələrinə əsaəsən bu hədisi, Cəbrail (ə) həzrət Əlinin (ə) Ühüd müharibəsində göstərdiyi qəhramanlığı barədə demiş  və bu hədis Şiə və Sünnü mənbələrində nəql olunmuşdur.   

 

* Qəsimun-nar vəl-cənnət (cəhənnəm və cənnət əhlini ayıran) hədisi: İslam peyğəmbərindən rəvayət vardır ki, bu rəvayətdə həzrət Əlini (ə) Cəhənnəm və Cənnət əhlini ayıran şəxs kimi tanıtdırır.  Bu hədis Şiə  əvə Sünnü  mənbələrində bir çox ravilərdən və müxtəlif ibarətlərlə nəql olunmuşdur.

 

* Xasifun-nəl hədisi: İslam peyğəmbəri (s) həzrət Əlinin (ə) məqam və fəzilətləri haqqında buyurduğu ibarətlərdəndir ki, imam Əli (ə) peyğəmbərin (s) başmaqlarını tikməklə məşqul olduğu zaman söyləmişdir, odur ki, “Xəsufun-nəl” ləqəbilə o həzrəti səsləmişdir.  

 

== Həzrət Əlinin (ə) digər fəzilət və üstün məqamları ==

 

* Həzrət Zəhra ilə ailə həyatı qurması: Həzrət Əliyə (ə) məxsus olan fəzilətlərdən biri də, peyğəmbər qızı həzrət Zəhra (s.ə) ilə ailə hayatı qurmasıdır ki, Allahın əmri ilə baş tutmuşdur.  Yazırlar, əgər Əli (ə) olmasaydı, Zəhranın (ə) bərabəri yox idi.  

 

* Kəbə mövludu: Kəbə mövludu dedikdə, yəni Kəbə evində dünyaya gələn; imam Əlinin (ə) Kəbə evində dünyaya gəlməsinə işarədir və bu yalnız həzrət Əlinyə (ə) məxsus olan bir fəzilətdir.  

 

* Əmirəl-möminin ləqəbi: Müsəlmanların əmiri, rəhbəri və hakimi deməkdir, Şiələrin etiqadına görə bu ləqəb məhz imam Əliyə (ə) aiddir. Şiələr inanırlar bu ləqəb ilk dəfə peyğəmbərin (s) zamanında həzrət Əliyə (ə) ixtisas verilmişdir,  hicrətin yeddinci əsrinə aid hədis alimi, Seyyid ibn Tavus, “Əl-Yəqin bi-ixtisasi mövlana Əli bi-Əmiril-möminin” kitabında, əhli sünnə mənbələrindən 220 hədisə əsaslanaraq, Əmirəl-möminin ləqəbinin məhz imam Əliyə (ə) aid olduğunu bildirir.  

 

* Səddul Əbvab: Qapıların bağlanması deməkdir, bu o hadisəyə işarədir ki, bu hadisədə peyğəmbər (s) Allahın əmrilə, imam Əlinin (ə) evindən başqa, Məscidun-Nəbiyə doğru açılan bütün evlərin qapılarını bağlatdırdı.  

 

* Peyğəmbərin (s) qardaşı: Peyğəmbər (s) mədinəyə hicrət etmədən öncə, mühacirlər arasında qardaşlıq siğəsi oxudu, Mədinədə də yenə mühacirlər və Ənsar arasında qardaşlıq siğəsi oxudu və hər iki dəfə özü ilə Əli (ə) arasında qardaşlıq siğəsi oxuyub həzrət Əlini (ə) öz qardaşı adlandırdı.  

   

* İlk müsəlman: Şiə və bəzi Əhli sünnə etiqadına əsasən, imam Əli (ə) peyğəmbərə (ə) iman gətirən ilk kişidir.  

 

* Bəraət ayəsinin elan olunması: Nümunə təfsirinin yazdığına əsasən, təxminən bütün tarixçilər və təfsir alimlərinin nəzəri budur ki, Tövbə surəsinin ilk ayələri nazil olduqda və müşrüklərlə peyğəmbər (s) arasında olan əhdi ləğv edildikdə, peyğəmbər (s)  onu elan etmək üçün əvvəl Əbu Bəkrin öhdəsinə qoydu ki, Məkkədə Həcc zamanı ümumi olaraq camaata elan etsin, sonra isə onu Əbu Bəkrdən alıb həzrət Əliyə (ə) verdi,  və o həzrət camaata elan etdi.  Bu hadisə Şiə və Əhli sünnə mənbələrində nəql olunmuşdur.

 

* Üzük bəxşişi: Üzük hədiyyəsinədən məqsəd, imam Əlinin (ə) namazda rüku halında, öz üzüyünü bağışlaması macərasıdır. Bu dastan Şiə və Sünnü məzhəbinin hədis kitablarında qeyd olunmuşdur.   

 

* Rədduş-şəms (günəşin qaytarılması): Bu hadisədə, peyğəmbərin (s) dua etməsilə, günəş batdığı andan geri qayıdı və həzrət Əli (ə) əsr namazını qıldı.  Şeyx Mofidin yazdığına əsasən, həzrət Əlinin (ə) zamanında, döyüşlərin birində, həzrətin qoşunundan bir dəstəsi əsr namazlarını qılmamışdı, odur ki, imam dua etdi və həzrət Əlinin (ə) duası nəticəsində günəş geri qayıtdı.   

== Həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərinin nəşr olunmasının qadağan edilməsi ==

Tarixi məlumatlara əsasən, Bəni Ümməyə dövründə Müaviyənin göstərişinə əsasən, imam Əlinin (ə) fəzilətlərinin nəql olunub intişar verilməsi qadağan olundu: Üçüncü əsrə aid olan tarixçi Əli ibn Məhəmməd Mədaininin dediklərinə əsasən, Müaviyə öz məmurlarına yazmışdı, hər kəs imam Əlinin (ə) fəzilətindən danışsa, onun canının və malının hörməti yoxdur.  O cümlədən, ondan hədis nəql etmək, onun xeyirxahlığından danışmaq və uşağın adını Əli qoymaq qadağan olunmuşdu.  Müaviyə, imam Əli (ə) haqda nalayiq danışar və deyərdi: Onun fəzilətlərindən danışılmayana qədər bu işdən əl çəkən deyiləm.  Onun göstərişi ilə minbərlərdə həzrət Əliyə (ə) nalayiq sözlər deyilməyə başladıldı  və Ömər ibn Əbduləzizin zamanına kimi, yəni 60 il bu iş davam etdi.  Əllamə Hillinin ( 647-726 h.q) “Kəşful-yəqin” adlı kitabında yazdığına görə, Əlinin (ə) dostları, Müaviyə və onun tərəfdarlarının qorxusundan, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərini nəşr verə bilmirdilər, bir halda ki, şərq və qərb o həzrətin fəzilətləri ilə sirab olmuşdu. Məhəmməd Cavad Muğniyə yazır: Əməvilər, imam Əlidən (ə) hər kim hədis və ya o həzrətin fəzilətlərindən danışsaydı, əzab-əziyyət verərdi. Onlar imam Əlinin (ə) şagird və tərəfdarlarını o cümlədən, Meysəm Təmmar, Ömər ibn Həmiq Xüzai, Hücr ibn Üdəyy və Kümeyl ibn Ziyadı öldürdülər ki, kimsə onların vasitəsilə həzrət Əlidən (ə) məlumat və xəbər əldə edə bilməsin.  Həmcinin Əhli Sünnə alimi, Şeyx Məhəmməd Əbu Zöhrənin yazdıqlarına əsasən, Əməvi hakimiyyətinin, həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərinin gizli qalmasında çox böyük rolu olmuşdur, odur ki, Sünnü mənbələrində o həzrətdən çox az bir miqdarda hədis nəql olunmuşdur.  

 

== Həzrət Əlinin (ə) fəzilətlərinin digərlərinə nisbət verilməsi ==

== İmam Əlinin (ə) fəzilətlərinin inkar edilməsi ==

Sələfilərin rəhbəri olan İbn Teymiyyə (661-728 h.q), imam Əlinin (ə) fəzilətləri haqda olan bir sıra hədislərin şübhəli və ya düzəlmə olduğunu bilir.  Şagirdi “İbn Kəsir Dəməşqi” adı ilə tanınan, İsmail ibn Ömər deyir: Məhz Əliyə (ə) aid olacaq heç bir ayə nazil olmamışdır, nazil olan ayələr, Əliylə (ə) birlikdə bir neçə nəfər haqqında nazil olmuşdur.  O, İbn Abbas və başqalarından nəql olunan rəvayətlərin səhih olmadığını bildirir  və o cümlədən həzrət Əlinin (ə) fəzilətləri haqda olan hədislərin silsilə sənədlərinin zəif olduğunu iddia edir.

 

=== Əhli sünnə kitabları ===

* “Fəzailu Əmirəl möminin”, müəllif: Əhməd ibn Hənbəl Şeybani (vəfat 241 h.q), dörd sünnü məzhəbin rəhbərlərindən biridir. Bu kitabda, həzrət Əlinin (ə) şəhadət və fəzilətləri ilə bağlı 369 rəvayət nəql olunmuşdur.  İbn Hənbəl bu kitabda, ikinci xəlifənin, imam Əlini (ə) Qədir Xum hadisəsində təbrik etmə macərasını nəql etmişidir.  

 

* “Xəsaisu Əmirəl möminin”; müəllif: Əhməd ibn Şüeyb Nəsai (vəfat 303 h.q) mühəddis və Sünnü məzhəbində altı məşhur hədis kitablarından sayılan “Əlsünən” kitabının müəllifidir. Bu kitab Ərəb dilində təlif olunmuş və həzrət Əlinin (ə) islam gətirməsi, peyğəmbər (s) yanında olan məqamı, islam peyğəmbəri (ə) ilə qohumluq əlaqəsi, ailə və övladlarının məqam və mənziləti haqda söz açmışdır.  

 

* “Mənaqibu Əl imam Əli ibn Əbi Talib”, müəllif: İbn məazili (vəfat 483 h.q). Kitab Ərəb dilində təlif edilmiş və imam Əlinin (ə) bir sıra fəzilətlərinə işarə olunmuşdur, o cümlədən Kəbədə dünyaya gəlməsi, ilk islama iman gətirən şəxs olması, peyğəmbərin çiyinləri üstə çıxması və bir çox digər hədislər.

 

“Mənaqibu Əli ibn Əbi Talib (ə)” müəllif: Əhməd ibn Musa ibn Mərdəviyyə (vəfat 410 h.q); “Əl Meyar vəl muvazinə fi fəzaili əl imam Əmiril möminin Əli ibn Əbi Talib (ə)”, müəllif: Mötəzilə alimi; Məhəmməd ibn Abdullah İskafi (vəfat 240 h.q); “Əl- Cövhərə fi nəsəb Əl- imam Əli və alih”, müəllif: Məhəmməd ibn Əbi Bəkr Telmisani (h.q, yeddinci əsr); “Cəvahirul mətalib fi mənaqibi əl-imam Əli ibn Əbi Talib”, müəllif: Şəmsuddin Bauni (vəfat 871 h.q); “Kifayətul Talib fi mənaqibi Əli ibn Əbi Talib”, müəllif: Məhəmməd ibn Yusif Gənci (vəfat 658 h.q); “Mənaqibu əl-imam Əmirul möminin”, müəllif: Muvəffəq ibn Əhməd Xarəzmi (vəfat 568 h.q) və “Mənaqibi Murtəzəvi”, müəllif: Mir Məhəmməd Saleh Termizi (vəfat 1060 h.q) digər əhli sünnə alimlərinin həzrət Əlinin fəzilətləri haqda təlif etdikləri əsərlərdir.

=== Şiə kitabları ===

* “Əl-Məratib fi Fəzaili Əmirəl möminin”. Bu kitab hicrətin ondördüncü əsrində yaşamış, Zeydiyyə məzhəbindən olan alim, Əbulqasim Bustinin əsəridir. Bu əsərdə, həzrət Əlinin (ə) 450 fəziləti zikr olunmuşdur.

 

* “Təfzilu Əmirul möminin”; müəllif: Şeyx Mofid (vəfat 413 h.q), müəllif bu kitabda, Şiə və Sünnü hədislərinə əsaslanaraq, həzrət Əlini (ə) islam peyğəmbərindən (ə) başqa bütün peyğəmbərdən fəzilətli olduğunu bilir.

 

* “Əl-risalətul Ələviyyə fi fəzli Əmiril-möminin Əli (ə) əla sairil bəriyyə siva seyyidina rəsulullah (s)”. Bu kitabın müəllifi, Əbul Futuh Kəracəkidir (vəfat 449 h.q) Ərəb dilində təlif edilmişdir. Bu kitabda həzrət Əlinin (ə) fəzilət və özəllikləri Quran ayələrinə əsasən açıqlanış və o həzrət haqqında olan şübhələrə cavab verilmişdir.

 

* “Əl-Yəqin bi ixtisasi mövlana Əli (ə) bi imrətil möminin”. Seyyid ibn Tavus (vəfat 664) bu kitabın müəllifidir. O, bu kitabda Əhli Sünnə mənbələrindən 220 hədislə isbat edir “Əmirəl möminin” ləqəbi həzrət Əliyə (ə) məxsusdur və bu ləqəbi peyğəmbər (s) o həzrətə vermişdir.