Fəqihin vilayəti: Redaktələr arasındakı fərq

“Fəqihin vilayəti” teoriyasına əsasən (qeyb dövründə) müsəlman cəmiyyətinin bütün işləri fəqihin ixtiyarındadır. Kaşiful-Ğita, Məhəmməd Həsən Nəcəfi və [[Seyyid Ruhullah Musəvi Xomeyni|imam Xomeyni]] bu teoriyanın tərəfdarlarındandır. Şeyx Ənsari, [[Məhəmməd Kazim Xorasani|Axund Xorasani]] və [[Seyyid Əbül-Qasim Xoyi|Ayətullah Xoyi]] bu nəzəriyyənin müxaliflərindəndir.

[[Ömər ibn Hənzələnin məqbuləsi]] “fəqihin vilayəti” teoriyasının tərəfdarlarının nəqli dəlillərindəndir. Bu hədisə əsasən, mübahisələr zamanı yalnız [[Əhli-beyt (ə)|Əhli beytdən (ə)]] hədis nəql edən və dinin hökümləri ilə tanış olan şəxs həkəm (qazi) olaraq seçilməlidir. İlahi hökümləri icra etmək üçün alim və adil hakimin olmasının zəruriliyi  “fəqihin vilayəti” nəzəriyyəsinin əsaslandığı rasional dəlillərdən biridir.

Bu görüş insanların fikirini fəqih vilayətinin legitimlik səbəbinin bir hissəsi olaraq zəruri hesab edir. Yəni, bu nəzərə əsasən qanuni hakim odur ki, fəqih, ədalətli, zamanı tanıyan, idarə bacarığına sahib olan, tədbirli olmaqdan əlavə camaatın hamısı və ya əksəriyyəti onu rəhbər olaraq seçmiş olsunlar.<ref>Müntəziri, Nizamul-hokmi fil-İslam, h.ş 1385, s.166-169; Salihi Nəcəfabadi, Vilayəte fəqih, h.ş 1378, s.68, 72</ref>  Bu fikirdə olanlar fəqihin mütləq vilayətinə irad etmiş olur.<ref>Mütəhhəri, Piyramune cumhuriye İslami, h.ş 1368, s.149-156; Müntəziri, Nizamul-hokmi fil-İslam, h.ş 1385, s.214-224</ref>  [[Seyyid Məhəmməd Hüseyni Behişti|Şəhid Behişti]], Şəhid Mütəhhəri, [[Hüseynəli Müntəziri]] və Nemətullah Salehi Nəcəfabadi bu görüşün tərəfdarlarındandır.<ref>Fiyrəhi, Fiqh və siyasət dər İrane Muasir, h.ş 1393, c.2, s.380; Kadivər, Nəzəriyyehaye dulət dər fiqhe şie, h.ş 1387, s.141</ref>

[[Şeyx Mürtəza Ənsari|Şeyx Ənsari]], Axund Xorasani,<ref>Kadivər, Nəzəriyyehaye dulət dər fiqhe şie, h.ş 1387, s.36</ref>  [[Məhəmməd Hüseyn Ğərəvi Naini|Mirzə Naini]] və [[Seyyid Əbül-Qasim Xoyi|Ayətullah Xoyi]]<ref>Kadivər, Nəzəriyyehaye dulət dər fiqhe şie, h.ş 1387, s.24</ref>  “fəqihin vilayətinin” müxaliflərindən hesab edilirlər.<ref>Fiyrəhi, Şiə və demokrasiye məşruti dər İran, s.139, 141</ref>  Şeyx Ənsarinin fətvasına əsasən, qeyb zamanında fətva vermək və [[Qəzavət|qazilik etmək]] kimi işlər fəqihin öhdəsindədir.<ref>Şeyx Ənsari, Məkasib, h.q 1415, c.3, s.545</ref>  Lakin, insanların canı və malı üzərində hakimiyyət etmək yalnız [[Həzrət Muhəmməd (s)|həzrət Peyğəmbərə (s)]] və [[Şiə imamları (ə)|İmamlara (ə)]] məxsusdur.<ref>Şeyx Ənsari, Məkasib, h.q 1415, c.3, s.546</ref>

O, “fəqihin vilayətinin” isbatı üçün gətirilən sübutları, o cümlədən [[Ömər ibn Hənzələnin məqbuləsi|Ömər ibn Hənzələnin məqbuləsinə]] və [[İmam Mehdinin (ə.f) touqatı|İmam Zamanın (ə) məktunə]] istinad etməyi düzgün hesab etmir.<ref>Şeyx Ənsari, Məkasib, h.q 1415, c.3, s.551 və 553</ref>  Onun fikrincə, bu hədislər sırf olaraq fəqihin insanlar üçün şəri hökümləri açıqlamaq vəzifəsini qeyd edir və fəqihin insanlar üzərində hətta [[Xümüs|xümüs]] və [[Zəkat|zəkat]] kimi mövzularda vilayətə sahib olmasına dəlalət etmir.<ref>Şeyx Ənsari, Məkasib, h.q 1415, c.3, s.553</ref>