confirmed, movedable, templateeditor
14.823
edits
Həzrət Fatimə (ə): Redaktələr arasındakı fərq
redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
| Sətir 21: | Sətir 21: | ||
== Həyatı == | == Həyatı == | ||
Fatimə (ə) [[Həzrət Muhəmməd (s)|Peyğəmbərin (s)]] və [[Həzrət Xədicə (ə)|Xədicənin (ə)]] axırınıcı övladıdır.<ref>Səduq, Əl-Xisal, h.q 1403, s.404; İbn Hişam, Siyrətun-Nəbəviyyə, c.1, s.190</ref> Fatimə (ə) tarixçilərin fikir birliyinə əsasən [[Məkkə|Məkkədə]], Xədicənin (ə) evində, | Fatimə (ə) [[Həzrət Muhəmməd (s)|Peyğəmbərin (s)]] və [[Həzrət Xədicə (ə)|Xədicənin (ə)]] axırınıcı övladıdır.<ref>Səduq, Əl-Xisal, h.q 1403, s.404; İbn Hişam, Siyrətun-Nəbəviyyə, c.1, s.190</ref> Fatimə (ə) tarixçilərin fikir birliyinə əsasən [[Məkkə|Məkkədə]], Xədicənin (ə) evində, Məsa yaxınlığında Ruqaqul-Əttarin və ya Ruqaqul-Həcər adlı məhəllədə dünyaya gəlmişdir.<ref>Məhəmməd Ləbib, Ər-Rahilətul-Hicaziyyə, s.128</ref> | ||
=== Təvəllüdü və yeniyetməlik dövrü === | === Təvəllüdü və yeniyetməlik dövrü === | ||
| Sətir 31: | Sətir 31: | ||
=== Elçilik və evlilik === | === Elçilik və evlilik === | ||
<blockquote>''Əsas məqalə: [[Əli (ə) və Fatimənin (ə) evliliyi|Əlinin (ə) Fatimə ilə evliliyi]]'' </blockquote>Həzrət Fatimənin (ə) çoxlu elçiləri var idi. Lakin sonda İmam Əli (ə) ilə | <blockquote>''Əsas məqalə: [[Əli (ə) və Fatimənin (ə) evliliyi|Əlinin (ə) Fatimə ilə evliliyi]]'' </blockquote>Həzrət Fatimənin (ə) çoxlu elçiləri var idi. Lakin sonda [[Əli (ə) və Fatimənin (ə) evliliyi|İmam Əli (ə) ilə evləndi]]. Bəzi araşdırmaçıların fikrincə Peyğəmbər (s) [[Mədinəyə hicrət|Mədinə şəhərinə hicrət etdikdən]] və [[müsəlman]] cəmiyyətinin rəhbərliyini öhdəsinə aldıqdan sonra Fatimə (ə) Peyğəmbərin (s) övladı olduğu üçün müsəlmanlar arasında xüsusi hörmət və uca məqam qazandı.<ref>Təbatəbai, İzdivace Fatimə (s), h.ş 1393, c.1, s.128</ref> Bununla yanaşı Peyğəmbərin (s) Fatiməyə (ə) olan məhəbbətini<ref>Təbəri, Zəxairul-üqba, h.q 1356, c.1, s.167; Müttəqi Hindi, Kənzul-ummal, h.q 1401, c.7, s.129</ref> göstərməsi və Fatimənin (ə) öz dövrünün qadınları ilə müqayisədə<ref>Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.8, s.165; Məğribi, Şərhul-əxbar, h.q 1414, c.3, s.29; Səhmi, Tarixu Circan, h.q 1407, s.171</ref> bir sıra xüsusiyyətlərə sahib olması bəzi müsəlmanların Peyğəmbər (s) qızı<ref>Təbatəbai, İzdivace Fatimə (s), h.ş 1393, c.1, s.128</ref> ilə evlənməyə çalışmalarına səbəb oldu. Digərlərindən öncə müsəlman olmuş və ya münasib maddi qüdrətə malik olan Qüreyşin bir sıra böyükləri Fatiməyə (ə) elçi düşdülər.<ref>İrbili, Kəşful-ğummə, h.q 1405, c.1, s.363; Xarəzmi, Əl-Mənaqib, h.q 1411, s.343</ref> [[Əbubəkr ibn Əbi Quhafə|Əbu Bəkr]], [[Ömər ibn Xəttab|Ömər]],<ref>Nəsai, Əs-sunənul-kübra, h.q 1411, c.5, s.143; Hakim Nişaburi, Əl-Mustədrək, c.2, s.167-168</ref> [[Əbdür-Rəhman ibn Ovf]]<ref>Təbəri İmami, Dalailul-İmamə, h.q 1413, s.82</ref> həmin şəxslərdən idilər. Elçilərin hamısı Peyğəmbərdən (s) mənfi cavab eşitdilər.<ref>Xarəzmi, Əl-Mənaqib, h.q 1411, s.343</ref> Peyğəmbər (s) onların cavabında belə buyururdı: “Fatimənin (ə) evliliyi səmavi bir məsələdir və Allahın hökmünə ehtiyac var “.<ref>İbn Səd, Ət-Təbəqatul-kübra, c.1, s.133, c.8, s.19</ref> Bəzi məqamlarda da Fatimənin (ə) elçilərlə evlənməyə razı olmadığını bildirərdi.<ref>Tusi, Əl_Əmali, h.q 1414, s.39</ref> | ||
[[İmam Əli (ə)|Əli (ə)]] Peyğəmbərlə (ə) ailəvi münasibətlərin olduğu həmçinin Fatimənin (ə) din və əxlaq baxımından bir sıra xüsusiyyətlərə malik olduğu üçün onunla evlənməyi çox istəyirdi.<ref>Səduq, Əl-Əmali, h.q 1417, s.653; İrbili, Kəşful-ğummə, h.q 1405, c.1, s.364</ref> Lakin tarixçilərin yazdığına əsasən O (ə), özündə Peyğəmbər (s) qızına [[elçilik]] etmək cürəti tapmırdı.<ref>Mufid, Əl-İxtisas, h.q 1414, s.148</ref> [[Səd ibn Məaz]] bu məsələni Peyğəmbərə (s) çatdırdı və Peyğəmbər (s) Əlinin (ə) elçi düşməsinə razılıq verdi.<ref>Mufid, Əl-İxtisas, h.q 1414, s.148</ref> Peyğəmbər (s) imam Əlinin (ə) elçiliyə gəldiyini və Onun bir sıra xüsusiyyət və üstünlüklərini həzrət Fatiməyə (s) danışdı və həzrət Fatimə (ə) bu işə razılıq verdi.<ref>Tusi, Əl_Əmali, h.q 1414, s.40</ref> Peyğəmbər (s) də Allahın əmri ilə həzrət Fatiməni (ə) həzrət Əli (ə) ilə evləndirdi.<ref>Təbərani, Əl-Mucəmul-kəbir, h.q 1415, c.10, s.156; Xarəzmi, Əl-Mənaqib, h.q 1411, s.336</ref> Həzrət Əli (ə) digər [[mühacirlər]] kimi hicrətin ilk aylarında ağır iqtisadi şəraitə malik idi.<ref>İbn Əsir, Əsədul-ğabə, c.5, s.517</ref> Buna görə də Peyğəmbərin (s) tövsiyəsi ilə öz zirehini satdı ( və ya girov qoydu ) və ondan gələn məbləği həzrət Fatimənin (ə) mehriyyəsi etdi.<ref>İrbili, Kəşful-ğummə, h.q 1405, c.1, s.358</ref> Həzrət Əli (ə) və həzrət Fatimənin (ə) evlilik mərasimi müsəlmanların iştirakı ilə [[Məscid|məsciddə]] keçirildi.<ref>Təbəri, Dəlailul-İmamə, h.q 1413, s.88-90; Xarəzmi, Əl-Mənaqib, h.q 1411, s.335-338</ref> Evlilik mərasimin tarixi haqqında fikir ayrılığı vardır. Mənbələrin çoxunda hicrətin ikinci ili olaraq qeyd olunmuşdur.<ref>Təbəri İmami, Dalilul-İmamə, h.q 1413, s.88-90; Xarəzmi, Əl-Mənaqib, h.q 1411, s.335-338</ref> Evlilik mərasimi hicrətin ikinci ilində <ref>İbn Həcər Əaqəlani, Təhzibut-təhzib, h.q 1404, c.12, s.391; Məqrizi, İmtaul-əsma, h.q 1420, c.1, s.73; Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.8, s.340</ref> [[Bədr döyüşü|Bədr döyüşündən]] sonra [[Şəvval ayı|Şəvval]] və ya [[Zilhiccə ayı|Zil-hiccə]] ayında keçirilmişdir.<ref>Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.43; Təbəri, Bəşarətul-Mustafa, h.q 1420, s.410</ref> | [[İmam Əli (ə)|Əli (ə)]] Peyğəmbərlə (ə) ailəvi münasibətlərin olduğu həmçinin Fatimənin (ə) din və əxlaq baxımından bir sıra xüsusiyyətlərə malik olduğu üçün onunla evlənməyi çox istəyirdi.<ref>Səduq, Əl-Əmali, h.q 1417, s.653; İrbili, Kəşful-ğummə, h.q 1405, c.1, s.364</ref> Lakin tarixçilərin yazdığına əsasən O (ə), özündə Peyğəmbər (s) qızına [[elçilik]] etmək cürəti tapmırdı.<ref>Mufid, Əl-İxtisas, h.q 1414, s.148</ref> [[Səd ibn Məaz]] bu məsələni Peyğəmbərə (s) çatdırdı və Peyğəmbər (s) Əlinin (ə) elçi düşməsinə razılıq verdi.<ref>Mufid, Əl-İxtisas, h.q 1414, s.148</ref> Peyğəmbər (s) imam Əlinin (ə) elçiliyə gəldiyini və Onun bir sıra xüsusiyyət və üstünlüklərini həzrət Fatiməyə (s) danışdı və həzrət Fatimə (ə) bu işə razılıq verdi.<ref>Tusi, Əl_Əmali, h.q 1414, s.40</ref> Peyğəmbər (s) də Allahın əmri ilə həzrət Fatiməni (ə) həzrət Əli (ə) ilə evləndirdi.<ref>Təbərani, Əl-Mucəmul-kəbir, h.q 1415, c.10, s.156; Xarəzmi, Əl-Mənaqib, h.q 1411, s.336</ref> Həzrət Əli (ə) digər [[mühacirlər]] kimi hicrətin ilk aylarında ağır iqtisadi şəraitə malik idi.<ref>İbn Əsir, Əsədul-ğabə, c.5, s.517</ref> Buna görə də Peyğəmbərin (s) tövsiyəsi ilə öz zirehini satdı ( və ya girov qoydu ) və ondan gələn məbləği həzrət Fatimənin (ə) mehriyyəsi etdi.<ref>İrbili, Kəşful-ğummə, h.q 1405, c.1, s.358</ref> Həzrət Əli (ə) və həzrət Fatimənin (ə) evlilik mərasimi müsəlmanların iştirakı ilə [[Məscid|məsciddə]] keçirildi.<ref>Təbəri, Dəlailul-İmamə, h.q 1413, s.88-90; Xarəzmi, Əl-Mənaqib, h.q 1411, s.335-338</ref> Evlilik mərasimin tarixi haqqında fikir ayrılığı vardır. Mənbələrin çoxunda hicrətin ikinci ili olaraq qeyd olunmuşdur.<ref>Təbəri İmami, Dalilul-İmamə, h.q 1413, s.88-90; Xarəzmi, Əl-Mənaqib, h.q 1411, s.335-338</ref> Evlilik mərasimi hicrətin ikinci ilində <ref>İbn Həcər Əaqəlani, Təhzibut-təhzib, h.q 1404, c.12, s.391; Məqrizi, İmtaul-əsma, h.q 1420, c.1, s.73; Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.8, s.340</ref> [[Bədr döyüşü|Bədr döyüşündən]] sonra [[Şəvval ayı|Şəvval]] və ya [[Zilhiccə ayı|Zil-hiccə]] ayında keçirilmişdir.<ref>Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.43; Təbəri, Bəşarətul-Mustafa, h.q 1420, s.410</ref> | ||
| Sətir 44: | Sətir 44: | ||
İmam Əli (ə) qarşılıqlı olaraq həzrət Fatiməyə (ə) hörmət edərdi. Bir hədisdə imam Əlinin (ə) belə buyurduğu nəql olunur: Mən heç vaxt Fatiməni (ə) qəzəbləndirmədim, Fatimə (ə) də heç vaxt məni qəzəbləndirmədi.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1404, c.43, s.134</ref> Əbu Bəkr və Ömər Əlidən (ə) həzrət Fatimə (ə) ilə görüş istədiyi zaman Xanım (ə) həzrət Əliyə (ə) belə dedi: Ev sənin evindir. Səninlə danışan bu riyasız şəxs sənin xanımındır. İstədiyin hər bir işi yerinə yetir.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1404, c.43, s.198</ref> | İmam Əli (ə) qarşılıqlı olaraq həzrət Fatiməyə (ə) hörmət edərdi. Bir hədisdə imam Əlinin (ə) belə buyurduğu nəql olunur: Mən heç vaxt Fatiməni (ə) qəzəbləndirmədim, Fatimə (ə) də heç vaxt məni qəzəbləndirmədi.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1404, c.43, s.134</ref> Əbu Bəkr və Ömər Əlidən (ə) həzrət Fatimə (ə) ilə görüş istədiyi zaman Xanım (ə) həzrət Əliyə (ə) belə dedi: Ev sənin evindir. Səninlə danışan bu riyasız şəxs sənin xanımındır. İstədiyin hər bir işi yerinə yetir.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1404, c.43, s.198</ref> | ||
==== Övladları ==== | ==== Övladları ==== | ||
Şiə və [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|Sünni]] mənbələri [[İmam Həsən (ə)|Həsənin (ə)]],<ref>İbn Əsakir, Tarixu Mədinəti Dəməşq, h.q 1415, c.13, s.163-173</ref> [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseynin (ə)]],<ref>Zəhəbi, Seyru ilamin-nübəla, h.q 1413, c.3, s.280</ref> [[Həzrət Zeynəb (ə)|Zeynəbin]]<ref>İbn Səd, Ət-Təbəqatul-kübra, c.1, s.133, c.8, s.465</ref> və [[İmam Əlinin (ə) qızı Ümmi-Gülsüm|Ümmi-Gülsümün]]<ref>İbn Əsakir, Tarixu Mədinəti Dəməşq, h.q 1415, c.69, s.176</ref> imam Əli (ə) və həzrət Fatimənin (ə) dörd övladı olmasında həmfikirdirlər.<ref>Mufid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.1, s.355</ref> Şiə mənbələrində həmçinin bəzi Əhli-sünnə mənbələrində həzrət Fatimənin (ə) Peyğəmbərdən (s) sonra baş verən hadisələr zamanı yaralanmaq nəticəsində düşən digər bir övladının da adı keçir. Onun adı [[Möhsin ibn Əli|Muhsin]] və ya Muhəssən olaraq qeyd olunmuşdur.<ref>Şəhristani, Əl-Miləlu vən-nihəl, h.q 1422, c.1, s.57; Zəhəbi, Seyru ilamin-nübəla, h.q 1413, c.15, s.578; Məsudi, İsbatul-vəsiyyət, h.q 1417, s.154 və 155; Hilali, Əsrare Ali Muhəmməd, h.ş 1378, s.231</ref> | Şiə və [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|Sünni]] mənbələri [[İmam Həsən (ə)|Həsənin (ə)]],<ref>İbn Əsakir, Tarixu Mədinəti Dəməşq, h.q 1415, c.13, s.163-173</ref> [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseynin (ə)]],<ref>Zəhəbi, Seyru ilamin-nübəla, h.q 1413, c.3, s.280</ref> [[Həzrət Zeynəb (ə)|Zeynəbin]]<ref>İbn Səd, Ət-Təbəqatul-kübra, c.1, s.133, c.8, s.465</ref> və [[İmam Əlinin (ə) qızı Ümmi-Gülsüm|Ümmi-Gülsümün]]<ref>İbn Əsakir, Tarixu Mədinəti Dəməşq, h.q 1415, c.69, s.176</ref> [[imam Əli (ə)]] və həzrət Fatimənin (ə) dörd övladı olmasında həmfikirdirlər.<ref>Mufid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.1, s.355</ref> [[Şiə]] mənbələrində həmçinin bəzi Əhli-sünnə mənbələrində həzrət Fatimənin (ə) Peyğəmbərdən (s) sonra baş verən hadisələr zamanı yaralanmaq nəticəsində düşən digər bir övladının da adı keçir. Onun adı [[Möhsin ibn Əli|Muhsin]] və ya Muhəssən olaraq qeyd olunmuşdur.<ref>Şəhristani, Əl-Miləlu vən-nihəl, h.q 1422, c.1, s.57; Zəhəbi, Seyru ilamin-nübəla, h.q 1413, c.15, s.578; Məsudi, İsbatul-vəsiyyət, h.q 1417, s.154 və 155; Hilali, Əsrare Ali Muhəmməd, h.ş 1378, s.231</ref> | ||
=== Ömrünün son hadisələri === | === Ömrünün son hadisələri === | ||
| Sətir 59: | Sətir 59: | ||
=== Fədək macərası və Fadəkiyyə xütbəsi === | === Fədək macərası və Fadəkiyyə xütbəsi === | ||
Əbu Bəkr Fədəki həzrət Fatimədən (ə) aldıqdan və xilafətin xeyrinə olaraq müsadirə etdikdən sonra Fatimə (ə) onun bu addımına qarşı çıxdı.<ref>Cuhəri Bəsri, Əs-Səqifə və Fədək, h.q 1413, s.109</ref> O (ə), Fədəki geri almaq üçün Əbu Bəkrlə danışdı və dəlil və şahid gətirdikdən<ref>Cuhəri Bəsri, Əs-Səqifə və Fədək, h.q 1413, s.109</ref> sonra Əbu Bəkr yazılı olaraq Fədəkin həzrət Fatiməyə (ə) məxsus olduğunu bildirdi. Lakin Ömər ibn Xəttab hörmətsizcəsinə o yazını həzrət Fatimədən (ə) aldı və cırdı.<ref>Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.1, s.543</ref> Bəzi mənbələrdə bu hadisədə Ömərin həzrət Fatiməyə (ə) zərbə endirdiyini, Onun (ə) yaralandığını və bətnindəki körpəsinin düşdüyü xəbər verilir.<ref>Mufid, Əl-İxtisas, h.q 1414, s.184, 185; Hələbi, Əs-Siyrətul-Hələbiyyə, h.q 1400, c.3, s.488</ref> Həzrət Fatimə (ə) Fədəki geri almaq cəhdlərinin nəticəsiz qaldığını görən zaman Peyğəmbər (s) məscidinə getdi və səhabələrin hüzurunda sonralar Fədəkiyyə xütbəsi adı ilə məşhurlarşan bir xütbə oxudu və həmin xütbədə Əbu Bəkrin Fədəki və xilafəti qəsb etməsini tənqid etdi. Həzrət Fatimə (ə) bu xütbədə Əbu Bəkrin və tərəfdarlarının bu adddımının nəticəsinin cəhənnəm odu olduğunu vurğuladı.<ref>Təbəri İmami, Dəlailul-İmamə, h.q 1413, s.110-121</ref> Məhz bu xütbəyə görə müsəlman xanımları siyasi məclislərdə iştirakının caiz olduğunu isbat etmək üçün o, istifadə olunur.<ref>Bəhram, Fəaliyyəthaye ictimaiye zənan əz didqahe fiqh və hüquq, s.118</ref | Əbu Bəkr Fədəki həzrət Fatimədən (ə) aldıqdan və xilafətin xeyrinə olaraq müsadirə etdikdən sonra Fatimə (ə) onun bu addımına qarşı çıxdı.<ref>Cuhəri Bəsri, Əs-Səqifə və Fədək, h.q 1413, s.109</ref> O (ə), Fədəki geri almaq üçün Əbu Bəkrlə danışdı və dəlil və şahid gətirdikdən<ref>Cuhəri Bəsri, Əs-Səqifə və Fədək, h.q 1413, s.109</ref> sonra Əbu Bəkr yazılı olaraq Fədəkin həzrət Fatiməyə (ə) məxsus olduğunu bildirdi. Lakin [[Ömər ibn Xəttab]] hörmətsizcəsinə o yazını həzrət Fatimədən (ə) aldı və cırdı.<ref>Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.1, s.543</ref> Bəzi mənbələrdə bu hadisədə Ömərin həzrət Fatiməyə (ə) zərbə endirdiyini, Onun (ə) yaralandığını və bətnindəki körpəsinin düşdüyü xəbər verilir.<ref>Mufid, Əl-İxtisas, h.q 1414, s.184, 185; Hələbi, Əs-Siyrətul-Hələbiyyə, h.q 1400, c.3, s.488</ref> Həzrət Fatimə (ə) Fədəki geri almaq cəhdlərinin nəticəsiz qaldığını görən zaman Peyğəmbər (s) məscidinə getdi və səhabələrin hüzurunda sonralar Fədəkiyyə xütbəsi adı ilə məşhurlarşan bir xütbə oxudu və həmin xütbədə Əbu Bəkrin Fədəki və xilafəti qəsb etməsini tənqid etdi. Həzrət Fatimə (ə) bu xütbədə Əbu Bəkrin və tərəfdarlarının bu adddımının nəticəsinin cəhənnəm odu olduğunu vurğuladı.<ref>Təbəri İmami, Dəlailul-İmamə, h.q 1413, s.110-121</ref> Məhz bu xütbəyə görə müsəlman xanımları siyasi məclislərdə iştirakının caiz olduğunu isbat etmək üçün o, istifadə olunur.<ref>Bəhram, Fəaliyyəthaye ictimaiye zənan əz didqahe fiqh və hüquq, s.118</ref> | ||
=== Əbu Bəkrlə müxalif bəstdə oturanlarla birgəlik === | === Əbu Bəkrlə müxalif bəstdə oturanlarla birgəlik === | ||
| Sətir 73: | Sətir 73: | ||
=== Mühacir və Ənsardan olan qadınlarla görüşdə oxunan xütbə === | === Mühacir və Ənsardan olan qadınlarla görüşdə oxunan xütbə === | ||
Peyğəmbərin (s) vəfatından və həzrət Fatimənin (ə) evdə yatağa düşməsindən sonra Mühacir və Ənsardan ibarət bir qrup qadının həzrət Fatiməyə (ə) baş çəkməsi və həzrət Fatimənin (ə) onların hal-əhval tutmalarının cavabında dediyi sözlər baş verən hadisələrdən biridir. Həzrət Fatimə (ə) bu görüşdə Allaha həmd və səna etdikdən və atasına salavat göndərdikdən sonra (mühacir və ənsardan olan ) kişiləri Peyğəmbərin (s) canişinini öz məqamından aşağı saldıqları və onu risalət mərkəzindən uzaqlaşdırdıqları və özlərini aşkar bir ziyana giriftar etdikləri üçün danladı. Həzrət Fatimə (ə) öz sözünün davamında insanların imam Əlidən (ə) üz döndərməsinə və ondan intiqam almasına səbəb olaraq imam Əlinin (ə) ədalətə bağlı olmasını və ədalətin icrasını qorumasını göstərdi. Həzrət Fatimə (ə) təkid etdi ki, əgər onlar imam Əlinin (ə) hakimiyyətini istədikləri və qəbul etdikləri halda O (ə) onları iki tərəfindən su daşan bir elə çeşməyə daxil edəcəkdi və yerin və göyün bərəkət qapıları onların üzünə açılacaqdı. İndi imam Əlinin (ə) hakimiyyətini qəbul etmədikləri üçün Allah onları danlayacaq və onlara əzab verəcəkdir.<ref>Təbərsi, Əl-İhticac, h.q 1386, c.1, s.108</ref> Bəzi məlumatlara əsasən bu görüşdən sonra mühacir və ənsarın kişiləri zahirdə üzür istəmək əslində isə daha çox Əbu Bəkrlə etdikləri beyəti yozmaq üçün həzrət Fatimənin (ə) hüzuruna gəldilər. Həzrət Fatimə (ə) onlara belə buyurdu: “ Məndən uzaqlaşın. Artıq sədaqətsiz üzürxahlıqlardan sonra üzür üçün yer qalmayıb və sizin bu səhv və təqsiriniz geri qayıda bilməyəcəkdir.<ref>Təbərsi, Əl-İhticac, h.q 1386, c.1, s.109</ref> | Peyğəmbərin (s) vəfatından və həzrət Fatimənin (ə) evdə yatağa düşməsindən sonra [[Mühacirlər|Mühacir]] və [[Ənsar|Ənsardan]] ibarət bir qrup qadının həzrət Fatiməyə (ə) baş çəkməsi və həzrət Fatimənin (ə) onların hal-əhval tutmalarının cavabında dediyi sözlər baş verən hadisələrdən biridir. Həzrət Fatimə (ə) bu görüşdə [[Allah|Allaha]] həmd və səna etdikdən və atasına salavat göndərdikdən sonra (mühacir və ənsardan olan ) kişiləri Peyğəmbərin (s) canişinini öz məqamından aşağı saldıqları və onu risalət mərkəzindən uzaqlaşdırdıqları və özlərini aşkar bir ziyana giriftar etdikləri üçün danladı. Həzrət Fatimə (ə) öz sözünün davamında insanların imam Əlidən (ə) üz döndərməsinə və ondan intiqam almasına səbəb olaraq imam Əlinin (ə) ədalətə bağlı olmasını və ədalətin icrasını qorumasını göstərdi. Həzrət Fatimə (ə) təkid etdi ki, əgər onlar imam Əlinin (ə) hakimiyyətini istədikləri və qəbul etdikləri halda O (ə) onları iki tərəfindən su daşan bir elə çeşməyə daxil edəcəkdi və yerin və göyün bərəkət qapıları onların üzünə açılacaqdı. İndi [[İmam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] hakimiyyətini qəbul etmədikləri üçün Allah onları danlayacaq və onlara əzab verəcəkdir.<ref>Təbərsi, Əl-İhticac, h.q 1386, c.1, s.108</ref> Bəzi məlumatlara əsasən bu görüşdən sonra mühacir və ənsarın kişiləri zahirdə üzür istəmək əslində isə daha çox Əbu Bəkrlə etdikləri beyəti yozmaq üçün həzrət Fatimənin (ə) hüzuruna gəldilər. Həzrət Fatimə (ə) onlara belə buyurdu: “ Məndən uzaqlaşın. Artıq sədaqətsiz üzürxahlıqlardan sonra üzür üçün yer qalmayıb və sizin bu səhv və təqsiriniz geri qayıda bilməyəcəkdir.<ref>Təbərsi, Əl-İhticac, h.q 1386, c.1, s.109</ref> | ||
== Şəhadət, dəfn mərasimi == | == Şəhadət, dəfn mərasimi == | ||
| Sətir 100: | Sətir 100: | ||
=== İsmət === | === İsmət === | ||
[[Məhəmməd Baqir Məclisi|Əllamə Məclisinin]] dediyinə əsasən şiələr həzrət Fatimənin (ə) isməti barəsində dəqiq aşkar şəkildə icma etmişlər.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1404, c.29, s.335</ref> [[Təthir ayəsi]],<ref>Seyyid Mürtəza, Əş-Şafi, h.q 1410, c.4, s.95; İbn Şəhraşub, Əl-Mənaqib, h.q 1376, c.3, s.112</ref> “Bizə” hədisi və Əhli beytin ismətini bildirən hədislər həzrət Fatimənin (ə) ismətinin dəlillərindən hesab olunur.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.29, s.335</ref> Təthir ayəsinə əsasən Allah Əhli beyti (ə) hər növ çirkinlik və pislikdən paklandırmağı iradə etmişdir. Bir çox şiə və əhli sünnə hədislərinə əsasən həzrət Fatimə (ə) [[Əhli-beyt (ə)|Əhli beytin (ə)]] nümunələrindən biridir.<ref>Təbərsi, Əl-İhticac, h.q 1386, c.1, s.215; Siyuti, Əd-Durrul-mənsur, h.q 1404, c.5, s.198</ref> Həzrət Fatimənin (ə) məsum olmasının nəticəsi odur ki, Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) ixtiyar sahibi olduğu bəzi işlərdə icazə sahibi sayılacaqdır. Buna misal olaraq, sözlərinin, davranışının, razılıq əlaməti sayılacaq sükutunun dəlil hesab edilməsini, dini məsələlərdə müraciət yeri olmasını, dini təfsir və izah etmək səlahiyyətinə malik olmasını, əməl yolunu, mövqelərinin haqq və batili ayıran olmasını həmçinin yaşayışın müxtəlif sahələrində kamil bir nümunə sayılmasını göstərmək olar.<ref>Kafi və Şəfiiyan, "İsməte Fatimə (s)", s.72</ref> | [[Məhəmməd Baqir Məclisi|Əllamə Məclisinin]] dediyinə əsasən şiələr həzrət Fatimənin (ə) isməti barəsində dəqiq aşkar şəkildə [[icma]] etmişlər.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1404, c.29, s.335</ref> [[Təthir ayəsi]],<ref>Seyyid Mürtəza, Əş-Şafi, h.q 1410, c.4, s.95; İbn Şəhraşub, Əl-Mənaqib, h.q 1376, c.3, s.112</ref> [[Peyğəmbərin (s) canının bir parçası hədisi|“Bizə” hədisi]] və Əhli beytin ismətini bildirən hədislər həzrət Fatimənin (ə) ismətinin dəlillərindən hesab olunur.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.29, s.335</ref> Təthir ayəsinə əsasən Allah Əhli beyti (ə) hər növ çirkinlik və pislikdən paklandırmağı iradə etmişdir. Bir çox şiə və əhli sünnə hədislərinə əsasən həzrət Fatimə (ə) [[Əhli-beyt (ə)|Əhli beytin (ə)]] nümunələrindən biridir.<ref>Təbərsi, Əl-İhticac, h.q 1386, c.1, s.215; Siyuti, Əd-Durrul-mənsur, h.q 1404, c.5, s.198</ref> Həzrət Fatimənin (ə) məsum olmasının nəticəsi odur ki, Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) ixtiyar sahibi olduğu bəzi işlərdə icazə sahibi sayılacaqdır. Buna misal olaraq, sözlərinin, davranışının, razılıq əlaməti sayılacaq sükutunun dəlil hesab edilməsini, dini məsələlərdə müraciət yeri olmasını, dini təfsir və izah etmək səlahiyyətinə malik olmasını, əməl yolunu, mövqelərinin haqq və batili ayıran olmasını həmçinin yaşayışın müxtəlif sahələrində kamil bir nümunə sayılmasını göstərmək olar.<ref>Kafi və Şəfiiyan, "İsməte Fatimə (s)", s.72</ref> | ||
Əhli sünnənin tarix və hədis mənbələrində də Peyğəmbərin (s) təthir ayəsini şahid gətirərək öz Əhli beytini (ə), yəni Fatiməni (ə), Əlini (ə), Həsəni (ə), Hüseyni (ə) [[Günah|günahın]] bütün növlərindən pak bildiyini deyən hədislər qeyd edilmişdir.<ref>İbn Mərdviyyə, Mənaqibu Əli ibn Əbi Talib, h.q 1424, s.305; Siyuti, Əd-Durrul-mənsur, h.q 1404, c.5, s.199; İbn Kəsir, Əl-Bidayə vən-nəhayə, h.q 1408, c.2, s.316</ref> | Əhli sünnənin tarix və hədis mənbələrində də Peyğəmbərin (s) təthir ayəsini şahid gətirərək öz Əhli beytini (ə), yəni Fatiməni (ə), Əlini (ə), Həsəni (ə), Hüseyni (ə) [[Günah|günahın]] bütün növlərindən pak bildiyini deyən hədislər qeyd edilmişdir.<ref>İbn Mərdviyyə, Mənaqibu Əli ibn Əbi Talib, h.q 1424, s.305; Siyuti, Əd-Durrul-mənsur, h.q 1404, c.5, s.199; İbn Kəsir, Əl-Bidayə vən-nəhayə, h.q 1408, c.2, s.316</ref> | ||
=== İbadət === | === İbadət === | ||
Həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbər (s) kimi [[İbadət|ibadətə]] çox bağlı idi və öz vaxtının bir hissəsini namaz və münacata ayırırdı.<ref>Qəzvini, Fatimeye Zəhra əz viladət ta şəhadət, s.131-132; Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.528</ref> Bəzi mənbələrdə həzrət Fatiməyə (ə) [[Qeybi yardım|qeybi yardımlar]] edildiyi barəsində məlumatlar vardır. Misal üçün, [[Salman Farsi]] Fatimənin (ə) dəyirman daşının yanında Quran oxuduğunu, dəyirman daşının isə öz-özünə fırlandığını gördüyü zaman təəccüblənir və məsələni Peyğəmbərə (s) danışır. Peyğəmbər (s) onun cavabında belə buyurur: “...Allah [[Cəbrail|Cəbraili]] Fatimə (ə) üçün dəyirman daşını fırlatmağa göndərmişdir”.<ref>İbn Şəhraşub, Əl-Mənaqib, h.q 1376, c.3, s.116-117</ref> Namazların uzadılması, gecə ibadəti, başqaları o cümlədən qonşular üçün dua etmək,<ref>Səduq, İləluş-şəraye, h.ş 1385, c.1, s.182</ref> oruc tutmaq, şəhidlərin qəbrini ziyarət etmək Fatimənin (ə) xüsusiyyətlərindən bəzisdir. Əhli beytin (ə), bəzi [[səhabə]] və [[Tabein|tabeinlərin]] sözlərində bu xüsusiyyətlərə təkid edilmişdir.<ref>İbn Şəhraşub, Əl-Mənaqib, h.q 1376, c.3, s.119</ref> Buna görə də dua və münacat kitablarında bəzi namazlar, dualar, zikrlər həzrət Fatiməyə (ə) aid edilmişdir.<ref>İbn Tavus, Cəmalul-usbə, h.ş 1371, s.72; Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.3, s.343; Seyyid ibn Tavus, Muhəcud-dəəvat, h.q 1411, s.139-142</ref> | Həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbər (s) kimi [[İbadət|ibadətə]] çox bağlı idi və öz vaxtının bir hissəsini namaz və münacata ayırırdı.<ref>Qəzvini, Fatimeye Zəhra əz viladət ta şəhadət, s.131-132; Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.528</ref> Bəzi mənbələrdə həzrət Fatiməyə (ə) [[Qeybi yardım|qeybi yardımlar]] edildiyi barəsində məlumatlar vardır. Misal üçün, [[Salman Farsi]] Fatimənin (ə) dəyirman daşının yanında Quran oxuduğunu, dəyirman daşının isə öz-özünə fırlandığını gördüyü zaman təəccüblənir və məsələni Peyğəmbərə (s) danışır. Peyğəmbər (s) onun cavabında belə buyurur: “...Allah [[Cəbrail|Cəbraili]] Fatimə (ə) üçün dəyirman daşını fırlatmağa göndərmişdir”.<ref>İbn Şəhraşub, Əl-Mənaqib, h.q 1376, c.3, s.116-117</ref> Namazların uzadılması, gecə ibadəti, başqaları o cümlədən qonşular üçün dua etmək,<ref>Səduq, İləluş-şəraye, h.ş 1385, c.1, s.182</ref> oruc tutmaq, şəhidlərin qəbrini ziyarət etmək Fatimənin (ə) xüsusiyyətlərindən bəzisdir. Əhli beytin (ə), bəzi [[səhabə]] və [[Tabein|tabeinlərin]] sözlərində bu xüsusiyyətlərə təkid edilmişdir.<ref>İbn Şəhraşub, Əl-Mənaqib, h.q 1376, c.3, s.119</ref> Buna görə də dua və münacat kitablarında bəzi namazlar, [[Dua|dualar]], zikrlər həzrət Fatiməyə (ə) aid edilmişdir.<ref>İbn Tavus, Cəmalul-usbə, h.ş 1371, s.72; Kuleyni, Əl-Kafi, h.ş 1363, c.3, s.343; Seyyid ibn Tavus, Muhəcud-dəəvat, h.q 1411, s.139-142</ref> | ||
=== Həzrət Fatimənin (ə) Allahın və Peyğəmbərin (s) yanında olan məqamı === | === Həzrət Fatimənin (ə) Allahın və Peyğəmbərin (s) yanında olan məqamı === | ||
[[Şiə]]<ref>Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.9, s.43</ref> və əhli sünnə alimləri<ref>Zəməxşəri, Əl-Kəşşaf, h.q 1407, c.4, s.219-220; Fəxr Razi, Ət-Təfsirul-kəbir, h.q 1420, c.27, s.595</ref> [[Məvəddət ayəsi]] adı ilə məşhur olan Şura surəsinin 23-cü ayəsinə əsasən Allahın [[Müsəlman|müsəlmanlara]] həzrət Fatiməni (ə) sevməyi əmr etdiyini bildirmişlər. Məvəddət ayəsində Peyğəmbərin (s) risalətinə mükafatın (təfsirçilərin [[Əhli-beyt (ə)|Əhli beyt (ə)]] olaraq qeyd etdiyi ) Həzrətin (s) yaxınlarını sevmək və Onlarla dost olmaq olduğu vurğulanmışdır.<ref>Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.9, s.43-44; Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1417, c.18, s.46-47</ref> Hədislərə əsasən bu ayədə olan yaxınlar və ya müfəssirlərin dediyi kimi Əhli beyt (ə) Fatimə (ə), Əli (ə), Həsən (ə) və Hüseyndir (ə).<ref>Zəməxşəri, Əl-Kəşşaf, h.q 1407, c.4, s.219-220; Fəxr Razi, Ət-Təfsirul-kəbir, h.q 1420, c.27, s.595; Əbul-Futuh Razi, Rəvzul-cinan, h.ş 1375, c.17, s.122; Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.9, s.43-44; Bəhrani, Əl-Burhan, h.q 1416, c.4, s.815; Siyuti, Əd-Durrul-mənsur, h.q 1404, c.6, s.7</ref> Məvəddət ayəsindən əlavə, Peyğəmbərdən bir sıra hədislər nəql edilmişdir ki, həmin hədislərə əsasən Allah həzrət Fatimənin (ə) qəzəbi ilə qəzəblənir və Onun (ə) razılığı ilə razı qalır.<ref>Hakim Nişaburi, Əl-Mustədrək, c.3, s.154</ref> | [[Şiə]]<ref>Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.9, s.43</ref> və əhli sünnə alimləri<ref>Zəməxşəri, Əl-Kəşşaf, h.q 1407, c.4, s.219-220; Fəxr Razi, Ət-Təfsirul-kəbir, h.q 1420, c.27, s.595</ref> [[Məvəddət ayəsi]] adı ilə məşhur olan Şura surəsinin 23-cü ayəsinə əsasən Allahın [[Müsəlman|müsəlmanlara]] həzrət Fatiməni (ə) sevməyi əmr etdiyini bildirmişlər. Məvəddət ayəsində Peyğəmbərin (s) risalətinə mükafatın (təfsirçilərin [[Əhli-beyt (ə)|Əhli beyt (ə)]] olaraq qeyd etdiyi ) Həzrətin (s) yaxınlarını sevmək və Onlarla dost olmaq olduğu vurğulanmışdır.<ref>Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.9, s.43-44; Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1417, c.18, s.46-47</ref> Hədislərə əsasən bu ayədə olan yaxınlar və ya müfəssirlərin dediyi kimi Əhli beyt (ə) Fatimə (ə), Əli (ə), Həsən (ə) və Hüseyndir (ə).<ref>Zəməxşəri, Əl-Kəşşaf, h.q 1407, c.4, s.219-220; Fəxr Razi, Ət-Təfsirul-kəbir, h.q 1420, c.27, s.595; Əbul-Futuh Razi, Rəvzul-cinan, h.ş 1375, c.17, s.122; Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.9, s.43-44; Bəhrani, Əl-Burhan, h.q 1416, c.4, s.815; Siyuti, Əd-Durrul-mənsur, h.q 1404, c.6, s.7</ref> Məvəddət ayəsindən əlavə, Peyğəmbərdən bir sıra hədislər nəql edilmişdir ki, həmin hədislərə əsasən Allah həzrət Fatimənin (ə) qəzəbi ilə qəzəblənir və Onun (ə) razılığı ilə razı qalır.<ref>Hakim Nişaburi, Əl-Mustədrək, c.3, s.154</ref> | ||
Seyyid Məhəmməd Mircəhani “Cənnətul-Asimət” kitabında həzrət Fatimənin (ə) yaradılışını fələklərin yaradılış səbəbi olduğunu deyən bir hədis gətirmişdir. “ [[Ləvlak hədisi|Ləvlak]]” olaraq tanınan bu hədis Peyğəmbərdən (s) nəql edilmişdir. O hədisə əsasən fələklərin yaradılışı Peyğəmbərin (s) yaradılışının girovunda, Peyğəmbərin (s) yaranması Əlinin (ə) yaradılışının girovunda, Peyğəmbər (s) və Əlinin yaranması Fatimənin (ə) yaranmasının girovundadır.<ref>Mircəhani, Cunnətul-asimə, h.q 1398, s.148</ref> Bəziləri bu [[Hədis|hədisin]] sənədinə irad etməklə yanaşı hədisin məzmununu yozmağın mümkün hesab etmişlər.<ref>[http://jamaran.ir/fa/NewsContent-id_38627.aspx گفتوگو با آیت اللهالعظمی شبیری زنجانی], jamaran.ir saytı</ref> | Seyyid Məhəmməd Mircəhani “Cənnətul-Asimət” kitabında həzrət Fatimənin (ə) yaradılışını fələklərin yaradılış səbəbi olduğunu deyən bir hədis gətirmişdir. “[[Ləvlak hədisi|Ləvlak]]” olaraq tanınan bu hədis Peyğəmbərdən (s) nəql edilmişdir. O hədisə əsasən fələklərin yaradılışı Peyğəmbərin (s) yaradılışının girovunda, Peyğəmbərin (s) yaranması Əlinin (ə) yaradılışının girovunda, Peyğəmbər (s) və Əlinin yaranması Fatimənin (ə) yaranmasının girovundadır.<ref>Mircəhani, Cunnətul-asimə, h.q 1398, s.148</ref> Bəziləri bu [[Hədis|hədisin]] sənədinə irad etməklə yanaşı hədisin məzmununu yozmağın mümkün hesab etmişlər.<ref>[http://jamaran.ir/fa/NewsContent-id_38627.aspx گفتوگو با آیت اللهالعظمی شبیری زنجانی], jamaran.ir saytı</ref> | ||
Peyğəmbər (s) həzrət Fatiməyə (ə) çox bağlı idi və Ona (ə) başqalarından daha artıq hörmət və sevgi göstərirdi. [[Peyğəmbərin (s) canının bir parçası hədisi|Bizə hədisi]] adlı məşhur hədisdə Peyğəmbər (s) Fatiməni (ə) bədəninin bir hissəsi olaraq tanıtdırır və bildirir ki, Onu (ə) incidən hər kəs məni incitmişdir. Bu hədisi şiə alimləri arasında ilk mühəddislərdən olan [[Şeyx Müfid|Şeyx Mufid]] və əhli sünnə alimləri arasında Əhməd ibn Hənbəl müxtəlif formalarda nəql etmişlər.<ref>Mufid, Əl-Əmali, h.q 1414, s.260; Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.24; İbn Hənbəl, Musnədu Əhməd ibn Hənbəl, Beyrut, c.4, s.5</ref> İslam Peyğəmbəri (s) səfərə getdiyi zaman sonuncu sağollaşdığı şəxs həzrət Fatimə (ə) idi və səfərdən qayıdan zaman isə ilk olaraq həzrət Fatimənin (ə) görüşünə gedərdi.<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.43, s.86</ref> | Peyğəmbər (s) həzrət Fatiməyə (ə) çox bağlı idi və Ona (ə) başqalarından daha artıq hörmət və sevgi göstərirdi. [[Peyğəmbərin (s) canının bir parçası hədisi|Bizə hədisi]] adlı məşhur hədisdə Peyğəmbər (s) Fatiməni (ə) bədəninin bir hissəsi olaraq tanıtdırır və bildirir ki, Onu (ə) incidən hər kəs məni incitmişdir. Bu hədisi şiə alimləri arasında ilk mühəddislərdən olan [[Şeyx Müfid|Şeyx Mufid]] və əhli sünnə alimləri arasında Əhməd ibn Hənbəl müxtəlif formalarda nəql etmişlər.<ref>Mufid, Əl-Əmali, h.q 1414, s.260; Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.24; İbn Hənbəl, Musnədu Əhməd ibn Hənbəl, Beyrut, c.4, s.5</ref> İslam Peyğəmbəri (s) səfərə getdiyi zaman sonuncu sağollaşdığı şəxs həzrət Fatimə (ə) idi və səfərdən qayıdan zaman isə ilk olaraq həzrət Fatimənin (ə) görüşünə gedərdi.<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.43, s.86</ref> | ||