Camaat namazı: Redaktələr arasındakı fərq

[[File:نماز جماعت در مسجدالحرام.jpg|300px|thumb|<center>Məscidul-həramda camaat namazı</center>]]

<blockquote>''Bu məqalə bir fiqhi məfhum haqqında məlumat xarakterli yazılmışdır. Ona görə də dini əməlləri yerinə yetirmək üçün meyar ola bilməz. Dini ayinlər üçün başqa mənbələrə müraciət edin.''

   

Şiə nəzərinə əsasən, camaat namazlarında iştirak etmək, təkid edilmiş [[müstəhəb]] əməllərdən biridir və yalnız [[Gündəlik namaz|gündəlik (beş vacib namaz)]], [[Ayət namazı|Ayat namazı]], [[Bayram namazı|bayram namazları]], [[Meyit namazı|meyyit namazı]] və [[Cümə namazı|Cümə namazını]] camaat şəklində qılmaq olar. Şiə məzhəbinin əksər fiqh alimlərinin fikrincə, [[Yağış namazı|yağış namazından]] başqa, digər müstəhəb namazları camaat halında qılmaq olmaz. Sünnü məzhəbində [[Təravih namazı|“Təravih” namazı]] camaatla birlikdə qılınır, [[Şiə|Şiə məzhəbinin]] fikrincə, bu namazın camaat halında qılınmasını [[Bidət|bidətdir]] (dində yenilikdir).  

Camaat namazı, o [[Namaz|namaza]] deyilir ki, cəmiyyətlə birlikdə qılınır. Bu namazda, [[İmam camaat|“imam camaat”]] öndə durur və “məmum”-lar (camaat) ona iqtida edirlər. Camaat namazı ən azı iki nəfərdən, yəni imam və bir nəfər “məmum”-dan təşkil olur.<ref>Şeyx Səduq, Mən la yəhzurul-fəqih, h.q 1413, c.1, s.376; İbn İdris, Əs-Sərair, h.q 1410, c.1, s.277</ref>

Camaat namazı, İslam dinində təkid olunmuş əməllərdən sayılır,<ref>Nəraqi, Mustənəduş-şiə, h.q 1416, c.8, s.11-12; Hürr Amili, Vəsailuş-şiə, h.q 1409, c.8, s.285</ref>  rəvayətlərdə isə üzürsüz olaraq tərk edilməsi, namazın qəbul olunmaması amillərindən biri və camaat namazına etinasızlıq isə, Allahı kiçik saymaq kimi göstərilmişdir.<ref>Hürr Amili, Vəsailuş-şiə, h.q 1409, c.8, s.295</ref><br>

    

Ayətullah Bürucerdi, bəzi rəvayətlərə əsaslanaraq bildirir ki, İslam dinində namaz, ilk mərhələdə camaatla birlikdə qılınması vacib olunmuşdur.<ref>Burucerdi, Qible sitr və satir və məkane musəlli, h.q 1416, c.2, s.84</ref>  Həzrət Məhəmmədin (ə) peyğəmbərlik dövrünün ilk günlərində, camaat namazı peyğəmbərin (s) imamətilə təşkil olunurdu və “məmum” olaraq tək kişi [[İmam Əli (ə)|həzrət Əli (ə)]], qadın isə [[Həzrət Xədiceyi-Kübra (s)|həzrət Xədicə]]<ref>İbn Əsir, Camiul-usul, h.q 1403, c.3, s.414</ref>  o həzrətə iqtida edirdilər.<ref>İştihardi,  Təqriru bəhsis-seyyidil-Burucerdi, h.q 1416, c.2, s.84</ref>  Sonralar isə [[Cəfər ibn Əbi Talib|Cəfər Təyyar]] da onlara qoşulmuşdur.<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1410, c.85, s.3</ref>

[[İmam Rza (ə)|İmam Rzadan (ə)]] nəql olunan rəvayətə əsasən, camaat namazının vacib olmasının illəti, insanlar arasında [[İslam]], [[Tövhid|Tohid]] və [[İxlas|ixlasın]] aşkar olması idi.<ref>Hürr Amili, Vəsailuş-şiə, h.q 1409, c.8, s.287</ref>  “İləluş-şəraye” kitabında, imam Sadiqdən (ə) nəql olunur, Allah-Taala camaat namazını bunun üçün qərar verdi ki, namaz qılanlar, namaz qılmayanlardan seçilsin və məlum olsun, kimlər namazın vaxtına riayət edir və kimlər etmir. Digər bir yerdə nəql olunur, əgər camaat namazı olmasaydı, heç kim digərinin haqqında xeyir iş sahibi oluğu üçün şəhadət verə bilməzdi.<ref>Şeyx Səduq, İləluş-şəraye, h.ş 1385, c.2, s.325</ref>

Camaat namazı haqqında bir çox savab və fəzilətlər açıqlanmışdır. İslam peyğəmbərindən (s) nəql olunmuşdur ki, camaat namazında olan insanların sayı nə qədər çox olarsa [[Allah]] yanında da o qədər sevilər<ref>İbn Hənbəl, Musnəd, Darus-sadir, c.5, s.140</ref>  və savabı da çox olar: “Məmum” əgər bir nəfər olarsa, namazın savabı 150 bərabər və əgər iki nəfər olarsa namazın savabı 600 bərabər və beləliklə onların sayı doqquz nəfəri keçərsə, o namazın savabını [[Allah|Allahdan]] başqası bilməz.<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1410, c.85, s.15</ref> <br>

   

Digər [[Hədis|rəvayətlərdə]] gəlmişdir ki, bir camaat namazı, iyirmibeş (tək halında qılınan) namazdan üstündür<ref>Şeyx Tusi, Təhzibul-Əhkam, h.q 1407, c.3, s.265; Kuleyni, Əl-Kafi, h.q 1407, c.3, s.373</ref>  və camaatla qılınan namazın savabı, tək halda qılınan qırx ilin namazından fəzilətlidir,<ref>Nuri, Mustədrəkul-vəsail, h.q 1408, c.6, s.446</ref>  alim bir şəxsin imamətilə qılınan camaat namazının fəziləti, peyğəmbərin (s) [[İmam camaat|imamətliyi]] ilə qılınan namazın fəzilətinə bərabərdir.<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1410, c.88, s.119</ref>

Rəvayətlərə əsasən, camaat namazı nifaqdan uzaq olmağa,<ref>Nuri, Mustədrəkul-vəsail, h.q 1408, c.6, s.449</ref> [[Günah|günahların]] bağışlanmasına,<ref>Şeyx Səduq, Səvabul-əmal, h.q 1406, s.37</ref> [[Duaların qəbul olması|duaların qəbul olmasına]],<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1410, c.88, s.4</ref>  Qiyamətin çətinliklərini asanlıqla geridə qoyub [[Cənnət|cənnətə]] daxil olmağa<ref>Hürr Amili, Vəsailuş-şiə, h.q 1409, c.5, s.372</ref>  və o cümlədən, Allahın və mələklərin<ref>Şeyx Səduq, Səvabul-əmal, h.q 1406, s.37</ref>  razılığını qazanmağa səbəb olur. Qeyd etmək lazımdır ki, camaat namazında iştirak edən şəxs, digərlərini şəfaət edə biləcək.<ref>Nuri, Mustədrəkul-vəsail, h.q 1408, c.6, s.449</ref>  <br>

Bunlardan əlavə, İslam cəmiyyətinin təşkil olması, insanların bir-birlərindən məlumatı olması, həmkarlıq və əlaqələr, müsəlmanlar arasında sevgi-məhəbbətin yaranması, camaat namazının fayda və səbəblərindən sayılmışdır.<ref>[http://lib.efatwa.ir/45575/2/1167 زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، دار الفکر، ج۲، ص۱۱۶۷.], Zəhili, Əl-Fiqhul-İslami və ədillətuhu, Darul-fikr, c.2, s.1167</ref>

Şiə fiqh alimləri, camaat namazında iştirak etməyi, təkid olunmuş müstəhəb əməllərdən bilirlər.<ref>Nəraqi, Mustənəduş-şiə, h.q 1416, c.8, s.11-12; İbn İdris, Əs-Sərair, h.q 1410, c.1, s.277</ref>  Xüsusilə də [[Sübh namazı|sübh]], məğrib və [[İşa namazı|işa namazlarının]] camaatla qılınmasına daha çox təkid olunmuşdur.<ref>Yəzdi Təbatəbai, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q1409, c.1, s.761</ref>  Qeyd olunduğu kimi, [[Məscid|məscidin]]  qonşuluğunda olanlar üçün, camaat namazlarında iştirak etmələrinə daha çox təkid olunmuşdur.<ref>Yəzdi Təbatəbai, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1409, c.1, s.761</ref>  [[Cümə namazı|Cümə namazının]] düzgün sayılmasının şərtlərindən biri də camaatla qılınmasıdır.<ref>Əbül-fəzl Məvsili, Əl-İxtiyaru litəlilil-muxtar, m.1984, c.1, s.83; Bəhuti Hənbəli, Kəşşaful-Qina, h.q 1418, c.1, s.552-553; Yəzdi Təbatəbai, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1409, c.1, s.763</ref>  

Sünnü məzhəblərindən, Hənbəli məzhəbi və Hənəfilərdən isə bəziləri, camaat namazını [[Vacibi-eyni|“vacib eyni”]] bilirlər.<ref>İbn Əsir, Camiul-Usul, h.q 1403, c.5, s.564-566</ref>  [[Muhəmməd ibn İdris Şafei|Şafei]] məzhəbindən bir dəstəsi isə, səfərdə olmayan kişilər üçün, camaat namazında iştirak etmələrini, [[Vacib kifayi|“vacib kifayi”]] bilirlər.<ref>Xətib, Muğnil-Muhtac, Darul-fikr, c.1, s.229-230</ref>  

Şiə fəqihlərinin fikrincə, [[Yağış namazı|yağış namazından]] başqa heç bir müstəhəb namazı camaat şəklində qılınmasına icazə verilmir.<ref>Mühəqqiq Hilli, Əl-Mutəbər, h.q 1407, c.2, s.415</ref>  Buna baxmayaraq, bəzi Şiə fəqihləri bildirirlər, [[Bayramı namazı|“Fitr” və “Qurban” bayramı namazlarını]], imamın qeybət dövründə camaatla qılmaq müstəhəbdir.<ref>Yəzdi Təbatəbai, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1409, c.1, s.765; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.ş 1387, s.234</ref>  Şiə məzhəbinin məşhur fəqihlərinin nəzəri budur ki, istər vacib istərsə də müstəhəb halında olsun, camaatla qılınmalıdır.<ref>Şeyx Səduq, Əl-Muqnə, h.q 1415, s.149; Nəraqi, Mustənəduş-şiə, h.q 1415, c.6, s.6</ref>  “Hədaiq” kitabının müəllifi, bəzi Şiə fəqihlərinə o cümlədən; Əbu Saleh Hələbi və [[Şəhid Əvvəl|Şəhid Əvvələ]] nisbət verir ki, “Qədir-Xum” namazını camaatla qılmağı icazəli bilirlər, “Bəhrani” isə bu namazın camaatla qılınmasını haram bilir.<ref>Bəhrani, Əl-Hədaiqun-Nazirə, h.q 1405, c.11, s.87</ref>  Bunun müqabilində, bir çox Sünnü fiqh alimləri, bütün [[Müstəhəb namazlar|müstəhəb namazları]] o cümlədən [[Təravih namazı|“Təravih” namazını]] camaatla qılınmasını icazəli bilirlər,<ref>Cəziri, Əl-fiqhu ələl-məzahibiş-şiə, h.q 1424, c.1, s.370-371</ref>  Maliki və Hənəfi məzhəbləri, [[Ayat namazı|ayat]] və [[Ramazan|Ramazan ayının]] namazlarından başqa, bəzi [[Gündəlik nafilə namazları|nafilə namazların]] camaatla qılınmasını məkruh (bəyənilməz) sayırlar.<ref>Cəziri, Əl-fiqhu ələl-məzahibiş-şiə, h.q 1424, c.1, s.370</ref>  Şiə fəqihlərinin fikrincə, “Təravih” namazının camaat şəklində qılınması, bidətdir.<ref>Şeyx Tusi, Əl-Xilaf, h.q 1407, c.1, s.528</ref>

İslam qanunlarına əsasən, imam cammat ağıllı,<ref>Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.13, s.323</ref>  baliğ,<ref>Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.13, s.325</ref> (təklif həddinə çatan “15 yaş”),  mömin<ref>Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.13, s.373-375</ref> və [[Ədalət (fiqh)|adil]]<ref>Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.13, s.375</ref> şəxs olmalıdır; həmçinin imam camaat halalzadə<ref>Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.13, s.324</ref>  olmalı və namazın sözlərini düzgün şəkildə tələffüz etməlidir.<ref>Yəzdi Təbatəbai, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1409, c.1, s.798</ref>  Məmunların (iqtida edən şəxslər) hamısı və yaxud bir neçəsi kişi olarsa, imam camaat duran şəxs kişi olmalıdır.<ref>Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.13, s.336-337</ref>

İmam camaatın şərtlərindən biri, mömin, yəni oniki imam şiəsi olmaqdır;<ref>Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.13, s.273-275</ref>  bunun üçün də Şiə fiqh alimləri bir sıra rəvayətlərə<ref>Nuri, Mustədrəkul-vəsail, h.q 1408, c.8, s.309, c.8, s.312</ref>  əsaslanaraq, Şiənin əhli sünnəyə iqtida etməsini düzgün saymırlar;<ref>Şeyx Tusi, Əl-Xilaf, h.q 1407, c.1, s.549; Mühəqqiq Hilli, Əl-Mutəbər, h.q 1407, c.2, s.432</ref>  amma xüsusi şəraitlərdə, misal üçün [[Təqiyyə|təqiyyə]] halında; əlbətdə əhli-sünnəyə iqtida etmək haqqında ixtilaf vardır. [[Seyyid Ruhullah Musəvi Xomeyni|İmam Xomeyni]] və digər alimlər, əhli sünnəyə iqtida etməyin heç bir nöqsanı olmadığını bildirirlər,<ref>İmam Xomeyni, Ər-rəsailul-əşəriyyə, h.ş 1387, s.63-64</ref>  bəziləri isə, namazın yenilənməsini və yaxud iqtida etməyib [[Həmd surəsi|Həmd]] və surəni oxumasını bildirirlər.<ref>Nəraqi, Mustənəduş-şiə, h.q 1415, c.8, s.53-54</ref>  Bu ixtilaflar isə çıxılmaz şəraitə aid olan rəvayətlərin bir-biri ilə qarşı-qarşya durmasından qaynaqlanır.<ref>[http://miqat.hajj.ir/article_51419.html کمالی اردکانی، «بررسی فقهی اقتدای به اهل تسنن در حرمین شریفین»،], Kəmali, Bərresiye fiqhi iqteda be əhli-təsənnun dər hərəmeyne şərifeyn</ref>

Bəzi rəvayətlərdə bildirirlər, qadınların evlərində qıldıqları namaz, [[Məscid|məsciddə]] camaatla qıldıqları namazlardan daha yaxşıdır; bu cür rəvayətlərdə, qadınlar üçün ən yaxşı məscid, onların evləri sayılır<ref>Şeyx Səduq, Mən la yəhzurul-fəqih, h.q 1413, c.1, s.374</ref>  və qadının öz evində tək qıldığı namazın savabı, məsciddə camaatla qılacaq namazın savabıyla bərabərdir.<ref>Hürr Amili, Vəsailuş-şiə, h.q 1409, c.5, s.237</ref>  Şiə fəqihlərindən bir dəstəsi, bu rəvayətlərə əsaslanaraq, qadınların öz evlərində namazlarını tək qılmalarını və məsciddə camaatla birlikdə qılmaqdan üstün bilirlər.<ref>Əllamə Hilli, Təzkirətul-füqəha, h.q 1414, c.4, s.237</ref>  Bəzi fəqihlər isə bu cür rəvayətlərin xüsusi şəraitlərə aid olduğunu bildirib qeyd edirlər, qadınların [[Hicab|hicaba]] riaəyt edərək məsciddə namaz qılmaları daha yaxşıdır.<ref>İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.ş 1387, s.142, Məsələ 894</ref>  Bu dəstə fəqihlər isə, qadınların peyğəmbərlə (s) birlikdə namaz qıldıqlarına işarə edən bir sıra rəvayətlərə əsaslanırlar.<ref>Hürr Amili, Vəsailuş-şiə, h.q 1409, c.8, s.343</ref>

Camaat namazının bir sıra qaydaları vardır ki, bəziləri məkruh digərləri isə müstəhəbdir; müstəhəb sayılan əməllərdən bəziləri ibarətdir:

Camaat namazı əsnasında bəzi əməllər məkruh sayılmışdır ki, ibarətdirlər: Digər sıralarda yer olduğu halda məmum tək bir sırada durarsa, “Qəd qamətis-səlah” deyildikdə nafilə namazı qılmaq, dörd rəkətli namazlarda müsafir olmayan şəxsin, müsafirə iqtida etməsi<ref>Yəzdi Təbatəbai, Əl-Ürvətul-vüsqa, h.q 1409, c.1, s.805</ref>  və məmumun zikrləri ucadan deməsi, bir həddə ki, imam onun səsini eşitsin.<ref>İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, s.229, Məsələ 1489</ref>  “Qəd qamətis-səlah” deyildikdən sonra danışmaq.<ref>Yəzdi Təbatəbai, Əl-Ürvətul-vüsqa, h.q 1409, c.2, s.277</ref>

[[Müctəhid|Fiqh alimləri]], öz fiqhi kitablarında, camaat namazı və onun hökmləri haqqında söz açmışlar.<ref>İbn İdris, Əs-Sərair, h.q 1410, c.1, s.277</ref>  Həmçinin camaat namazı haqqında, müstəqil şəkildə kitablar təlif etmişlər, onlardan bəziləri ibarətdirlər:

{{İstinadlar}}

{{Ədəbiyyat}}

* İbn Əsir, Mübarək ibn Muhəmməd, Camiul-üsul fi əhadisir-Rəsul, Düzəliş: Əbdül-Qadir, Beyrut, h.q 1403

[[Kateqoriya:Əhəmiyyətinə görə A dərəcəli məqalələr‎]]