confirmed, movedable, templateeditor
14.827
edits
Həzrət Abbas (ə): Redaktələr arasındakı fərq
redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
| Sətir 22: | Sətir 22: | ||
}} | }} | ||
'''Abbas ibn Əli ibn Əbu Talib''' (Ərəbcə: العباس بن علي بن أبي طالب عليه السلام) (61-26 hicri qəməri), '''Əbulfəzl''' adıyla tanınan, [[İmam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] beşinci oğlu və [[Ümmül-Bənin|Ümmül-Bəninin]] ilk övladıdır. Həyatının ən mühüm məqamlarından biri, [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]] olması və [[Aşura günü|aşura günü]] şəhidlik zirvəsinə ucalmasıdır. Onun həyatı haqqında hicri tarixi ilə 61-ci il [[Məhərrəm ayı|Məhərrəm ayına]] qədər lazımi qədər məlumat əldə yoxdur, yalnız bu həddə ki, Siffeyn müharibəsində iştirak etmişdir.<br> | '''Abbas ibn Əli ibn Əbu Talib''' (Ərəbcə: العباس بن علي بن أبي طالب عليه السلام) ([[Hicrətin 61-ci ili|61]]-[[Hicrətin 26-cı ili|26]] hicri qəməri), '''Əbulfəzl''' adıyla tanınan, [[İmam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] beşinci oğlu və [[Ümmül-Bənin|Ümmül-Bəninin]] ilk övladıdır. Həyatının ən mühüm məqamlarından biri, [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]] olması və [[Aşura günü|aşura günü]] şəhidlik zirvəsinə ucalmasıdır. Onun həyatı haqqında hicri tarixi ilə 61-ci il [[Məhərrəm ayı|Məhərrəm ayına]] qədər lazımi qədər məlumat əldə yoxdur, yalnız bu həddə ki, [[Siffeyn müharibəsi|Siffeyn müharibəsində]] iştirak etmişdir.<br> | ||
O, Kərbəla hadisəsində, [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseyn (ə)]] qoşununun bayraqdarı və başçısı olmuş və [[Fərat]] çayından, imam Hüseynlə (ə) birlikdə olan insanlar üçün su gətirmişdir. Abbas qardaşları ilə birlikdə, Übeydullah ibn Ziyad tərəfindən olan iki əmannaməni rədd edərək, imam Hüseyn (ə) qoşununda döyüşərək şəhid olmuşdur. Bəzi [[Məqtəl|“Məqtəl”]] kitablarına əsasən, O, iki əlini itirmiş və başına dəmir parçası ilə vurulma nəticisində [[Şəhidlik|şəhid]] edilmişdir. Bəziləri, imam Hüseynin (ə) onun (şəhid olduğu zaman) başı üstündə ağladığını yazır.<br> | O, Kərbəla hadisəsində, [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseyn (ə)]] qoşununun bayraqdarı və başçısı olmuş və [[Fərat]] çayından, imam Hüseynlə (ə) birlikdə olan insanlar üçün su gətirmişdir. Abbas qardaşları ilə birlikdə, Übeydullah ibn Ziyad tərəfindən olan iki əmannaməni rədd edərək, imam Hüseyn (ə) qoşununda döyüşərək şəhid olmuşdur. Bəzi [[Məqtəl|“Məqtəl”]] kitablarına əsasən, O, iki əlini itirmiş və başına dəmir parçası ilə vurulma nəticisində [[Şəhidlik|şəhid]] edilmişdir. Bəziləri, imam Hüseynin (ə) onun (şəhid olduğu zaman) başı üstündə ağladığını yazır.<br> | ||
| Sətir 28: | Sətir 28: | ||
Bəzi mənbələrdə onun uca boy, xoş simalı olduğunu vəsf edirlər. Hədislərdə [[Şiə imamları|şiə imamları]], həzrət Abbas (ə) üçün [[Cənnət|cənnətdə]] uca məqam sahibi olduğunu bildirmişlər. Ondan bir çox [[Kəramət|kəramətlər]] nəql olunmuşdur o cümlədən, insanların hacətlərinin rəva olmasıdır ki, şiə və müsəlman olub-olmamaqlarından asılı olmayaraq.<br> | Bəzi mənbələrdə onun uca boy, xoş simalı olduğunu vəsf edirlər. Hədislərdə [[Şiə imamları|şiə imamları]], həzrət Abbas (ə) üçün [[Cənnət|cənnətdə]] uca məqam sahibi olduğunu bildirmişlər. Ondan bir çox [[Kəramət|kəramətlər]] nəql olunmuşdur o cümlədən, insanların hacətlərinin rəva olmasıdır ki, şiə və müsəlman olub-olmamaqlarından asılı olmayaraq.<br> | ||
[[Şiə|Şiələr]] həzrət Abbasın (ə) yüksək mənəvi məqam sahibi olduğuna inanırlar; onu [[Babəl-həvaic]] (hacətlər qapısı) adlandırır və ona [[Təvəssül|təvəssül]] edirlər. [[Həzrət Abbasın (ə) hərəmi]] (ziyarətgahı) [[İmam Hüseynin (ə) hərəmi|imam Hüseynin (ə) hərəmi]] yaxınlığında yerləşir və şiələrin ən mühüm [[Ziyarət|ziyarət]] məkanlarından biri sayılır. Bundan əlavə, şiələr onu Kərbəla səqqası olaraq xatırlayır və [[Tasua günü|tasua günü]], Məhərrəm ayının doqquzuncu gününü həzrət Abbasa (ə) ixtisas verərək [[Əzadarlıq|əzadarlıq]] edirlər. Bu gün İranda ümumi tətil olunur və həmçinin İranda həzrət Abbasın (ə) doğum gününü, “qazilər” günü adlandırmışlar. Bir çox məkanlar o cümlədən [[Səqqaxanə]], Abbasiyə və Səqqanifar həzrət Abbasın (ə) adı ilə tikilmişdir. | [[Şiə|Şiələr]] həzrət Abbasın (ə) yüksək mənəvi məqam sahibi olduğuna inanırlar; onu [[Babəl-həvaic]] (hacətlər qapısı) adlandırır və ona [[Təvəssül|təvəssül]] edirlər. [[Həzrət Abbasın (ə) hərəmi]] (ziyarətgahı) [[İmam Hüseynin (ə) hərəmi|imam Hüseynin (ə) hərəmi]] yaxınlığında yerləşir və şiələrin ən mühüm [[Ziyarət|ziyarət]] məkanlarından biri sayılır. Bundan əlavə, şiələr onu [[Kərbəla]] səqqası olaraq xatırlayır və [[Tasua günü|tasua günü]], [[9 Məhərrəm|Məhərrəm ayının doqquzuncu gününü]] həzrət Abbasa (ə) ixtisas verərək [[Əzadarlıq|əzadarlıq]] edirlər. Bu gün İranda ümumi tətil olunur və həmçinin İranda həzrət Abbasın (ə) doğum gününü, “qazilər” günü adlandırmışlar. Bir çox məkanlar o cümlədən [[Səqqaxanə]], Abbasiyə və Səqqanifar həzrət Abbasın (ə) adı ilə tikilmişdir. | ||
== Həzrət Abbas (ə) haqqında mənbələrin azlığı == | ==Həzrət Abbas (ə) haqqında mənbələrin azlığı== | ||
Bəzi tədqiqatçılar bildirirlər, Abbas ibni Əlinin (ə) [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsindən]] əvvəlki həyatı haqqında kifayət qədər tarixi məlumat əldə yoxdur, bunun üçün də onun neçənci ildə dünyaya gəlməsi və həyatı ilə bağlı çoxlu ixtilaflar vardır.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.73-75; Mahmudi, Mahe bi ğrub, h.ş 1379, s.38</ref>Amerikalı İranşünas Çelkoviski, onun həyatını tarixin cəfəngiyatı və əfsanə bilir.<ref> Çelkoviski, Abbase cəvanmərd və delir, s.373</ref> Abbas ibni Əli (ə) haqqında müstəqil şəkildə kitablar yazılmışdır, onlardan çoxu hicri-qəməri tarixi ilə 14 və 15-ci əsrlərə aiddir; o cümlədən: Əbdul Vahid Müzəffər, üç cildli “Bətəlul-Əlqəmi” toplusunun müəllifi (vəfat 1310, h.q); Məhəmməd İbrahim Kəlbasi Nəcəfi “Xəsaisul Əbbasiyyə” kitabının müəllifi, (vəfat 1362 h.q);<ref>Məhdəvi, Elame İsfahan, h.ş 1386, c.1, s.110</ref> Məhəmməd Əli Ordubadi, “Həyatu Əbil Fəzlil Əbbas” kitabının müəllifi (vəfat 1380 h.q); Musəvi Muqərrəm, “Qəmər Bəni Haşim” adlı kitabın müəllifi, (vəfat 1391 h.q) və Rəbbani Xəlxali, “Çohreye derəxşane Qəməre bəni Haşim” kitabının müəllifi, (vəfat 1389 h.ş) | Bəzi tədqiqatçılar bildirirlər, Abbas ibni Əlinin (ə) [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsindən]] əvvəlki həyatı haqqında kifayət qədər tarixi məlumat əldə yoxdur, bunun üçün də onun neçənci ildə dünyaya gəlməsi və həyatı ilə bağlı çoxlu ixtilaflar vardır.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.73-75; Mahmudi, Mahe bi ğrub, h.ş 1379, s.38</ref>Amerikalı İranşünas Çelkoviski, onun həyatını tarixin cəfəngiyatı və əfsanə bilir.<ref> Çelkoviski, Abbase cəvanmərd və delir, s.373</ref> Abbas ibni Əli (ə) haqqında müstəqil şəkildə kitablar yazılmışdır, onlardan çoxu hicri-qəməri tarixi ilə 14 və 15-ci əsrlərə aiddir; o cümlədən: Əbdul Vahid Müzəffər, üç cildli “Bətəlul-Əlqəmi” toplusunun müəllifi (vəfat 1310, h.q); Məhəmməd İbrahim Kəlbasi Nəcəfi “Xəsaisul Əbbasiyyə” kitabının müəllifi, (vəfat 1362 h.q);<ref>Məhdəvi, Elame İsfahan, h.ş 1386, c.1, s.110</ref> Məhəmməd Əli Ordubadi, “Həyatu Əbil Fəzlil Əbbas” kitabının müəllifi (vəfat 1380 h.q); Musəvi Muqərrəm, “Qəmər Bəni Haşim” adlı kitabın müəllifi, (vəfat 1391 h.q) və Rəbbani Xəlxali, “Çohreye derəxşane Qəməre bəni Haşim” kitabının müəllifi, (vəfat 1389 h.ş) | ||
== Ad və nəsəb == | ==Ad və nəsəb== | ||
[[File:نیاکان مادری حضرت عباس(ع).jpeg|250px|thumb|Həzrət Abbasın (ə) ana əcdadlarının cədvəli<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.25</ref>]] | [[File:نیاکان مادری حضرت عباس(ع).jpeg|250px|thumb|Həzrət Abbasın (ə) ana əcdadlarının cədvəli<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.25</ref>]] | ||
Abbas ibni Əli ibni Əbu Talib, məşhur Əbulfəzl künyəsi ilə tanınır, [[İmam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] beşinci oğlu və Əli ibni Əbu Talibin, [[Ümmül Bənin]] adıyla tanınan, Fatimə binti Hizam-la ailə hayatı qurduqdan sonra dünyaya gəlmişdir. Abbas Ümmül-Bəninin ilk övladıdır.<ref>Əmin, Əyanuş-şiə, h.q 1406, c.7, s.429; Qummi, Nəfsul-məhmum, h.ş 1376, s.285</ref> | Abbas ibni Əli ibni Əbu Talib, məşhur Əbulfəzl künyəsi ilə tanınır, [[İmam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] beşinci oğlu və Əli ibni Əbu Talibin, [[Ümmül Bənin]] adıyla tanınan, Fatimə binti Hizam-la ailə hayatı qurduqdan sonra dünyaya gəlmişdir. Abbas Ümmül-Bəninin ilk övladıdır.<ref>Əmin, Əyanuş-şiə, h.q 1406, c.7, s.429; Qummi, Nəfsul-məhmum, h.ş 1376, s.285</ref> | ||
=== Anası === | ===Anası=== | ||
Abbasın anası, [[Əqil ibn Əbi Talib|Əqilin]] vasitəsilə ki, nəsəbşünas idi, imam Əliyə (ə) məsləhət görülmüşdür. İmam Əli (ə) Əqildən istəmişdi ki, onun üçün elə bir həyat yoldaşı seçsin ki, onun üçün şücaətli və dilavər övladlar dünyaya gətirsin.<ref>Buxari, Sirrus-silsilətil-Ələviyyə, h.q 1380, s.88; İbni İnəbh, Umdətut-talib, h.q 1381, s.357; Muzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmiy, h.q 1429, c.1, s.105</ref> Bəziləri nəql edirlər, [[Aşura gecəsi]] Zuheyr ibni Qəyn, Şimr tərəfindən olan əmannamə xəbərinin eşitdikdə Abbasa dedi: Ey [[Əmirəl-möminin (ləqəb)|Əmirəl-mömininin]] oğlu, atan [[Evlənmək|evlənmək]] istəyəndə, əmin Əqilə dedi onun üçün dilavərlər nəslindən bir qadın seçsin ki, onun üçün dilavər və şücaətli övlad dünyaya gətirsin, elə bir övlad ki, Kərbəlada [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseynə (ə)]] yavər olsun.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.177; Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl Abbas, h.q 1436, s.52-53</ref> Ordubadi təkid edir, [[Zuheyr ibn Qəyn Bəcəli|Zuheyrlə]] Abbas (ə) arasında olan söhbəti “Əsraruş-şəhadət” kitabından başqa heç bir kitabda görməmişdir.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl Abbas, h.q 1436, s.52-53</ref> | Abbasın anası, [[Əqil ibn Əbi Talib|Əqilin]] vasitəsilə ki, nəsəbşünas idi, imam Əliyə (ə) məsləhət görülmüşdür. İmam Əli (ə) Əqildən istəmişdi ki, onun üçün elə bir həyat yoldaşı seçsin ki, onun üçün şücaətli və dilavər övladlar dünyaya gətirsin.<ref>Buxari, Sirrus-silsilətil-Ələviyyə, h.q 1380, s.88; İbni İnəbh, Umdətut-talib, h.q 1381, s.357; Muzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmiy, h.q 1429, c.1, s.105</ref> Bəziləri nəql edirlər, [[Aşura gecəsi]] Zuheyr ibni Qəyn, Şimr tərəfindən olan əmannamə xəbərinin eşitdikdə Abbasa dedi: Ey [[Əmirəl-möminin (ləqəb)|Əmirəl-mömininin]] oğlu, atan [[Evlənmək|evlənmək]] istəyəndə, əmin Əqilə dedi onun üçün dilavərlər nəslindən bir qadın seçsin ki, onun üçün dilavər və şücaətli övlad dünyaya gətirsin, elə bir övlad ki, Kərbəlada [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseynə (ə)]] yavər olsun.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.177; Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl Abbas, h.q 1436, s.52-53</ref> Ordubadi təkid edir, [[Zuheyr ibn Qəyn Bəcəli|Zuheyrlə]] Abbas (ə) arasında olan söhbəti “Əsraruş-şəhadət” kitabından başqa heç bir kitabda görməmişdir.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl Abbas, h.q 1436, s.52-53</ref> | ||
=== Künyələri === | ===Künyələri=== | ||
* '''Əbulfəzl''': Abbasın ən məşhur [[Künyə|künyəsidir]].<ref>Əbül-fərəc İsfahani, Məqatilut-Talibin, h.q 1408, s.89; Hilli, Musirul-Əhzan, h.ş 1380, s.254</ref> Bəziləri qeyd edirlər, [[Bəni Haşim]] tayfasında hər kimin adı Abbas olsaydı, Əbulfəzl deyilərdi, Abbasa uşaqlıq dövrlərindən də Əbulfəzl deyilərdi.<ref>Muzəffər, Musuətu Bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.12</ref> Seyyid Əbdulrəzzaq Musəvi Muqərrəm “Əl-Cəridə fi usuli ənsabil Ələviyyin” kitabından nəql edir ki, Abbasın Fəzl adında övladı var idi, bunun üçün də ona Əbulfəzl deyirdilər.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, c.2, s.138</ref> | *'''Əbulfəzl''': Abbasın ən məşhur [[Künyə|künyəsidir]].<ref>Əbül-fərəc İsfahani, Məqatilut-Talibin, h.q 1408, s.89; Hilli, Musirul-Əhzan, h.ş 1380, s.254</ref> Bəziləri qeyd edirlər, [[Bəni Haşim]] tayfasında hər kimin adı Abbas olsaydı, Əbulfəzl deyilərdi, Abbasa uşaqlıq dövrlərindən də Əbulfəzl deyilərdi.<ref>Muzəffər, Musuətu Bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.12</ref> Seyyid Əbdulrəzzaq Musəvi Muqərrəm “Əl-Cəridə fi usuli ənsabil Ələviyyin” kitabından nəql edir ki, Abbasın Fəzl adında övladı var idi, bunun üçün də ona Əbulfəzl deyirdilər.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, c.2, s.138</ref> | ||
* '''Əbulqasim''': Abbasın Qasim adında övladı olduğu üçün, ona Əbulqasim də deyilirdi. Bu künyə [[Ərbəin ziyarəti|Ərbəin ziyarətnaməsində]] də gəlmişdir. <ref>Behişti, Qəhrəmane Əlqəme, h.ş 1374, s.43; Muzəffər, Musuətu Bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.12</ref> | *'''Əbulqasim''': Abbasın Qasim adında övladı olduğu üçün, ona Əbulqasim də deyilirdi. Bu künyə [[Ərbəin ziyarəti|Ərbəin ziyarətnaməsində]] də gəlmişdir. <ref>Behişti, Qəhrəmane Əlqəme, h.ş 1374, s.43; Muzəffər, Musuətu Bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.12</ref> | ||
* '''Əbulqirbə''': Bəziləri düşünürlər ki, bu künyə, bunun üçün ona verilmişdir ki, [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]] bir neçə müşk su xeymələrə aparmışdır. Bu künyə bir neçə mənbədə qeyd olunmuşdur.<ref>Bəlazuri, Ənsabul-Əşraf, h.q 1394, c.2, s.191; Təbərsi, İlamul-vəra bi-əlamil-Hüda, h.q 1390, s.203; Əbül-fərəc İsfahani, Məqatilut-Talibin, h.q 1358, s.55; Behişti, Qəhrəmane Əlqəme, h.ş 1374, s.43</ref> Qirbə, “su müşkü” mənasını daşıyır.<ref>Dəhxoda, Lüğətname Dəhxoda, h.ş 1377, c.11, s.17497</ref> | *'''Əbulqirbə''': Bəziləri düşünürlər ki, bu künyə, bunun üçün ona verilmişdir ki, [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]] bir neçə müşk su xeymələrə aparmışdır. Bu künyə bir neçə mənbədə qeyd olunmuşdur.<ref>Bəlazuri, Ənsabul-Əşraf, h.q 1394, c.2, s.191; Təbərsi, İlamul-vəra bi-əlamil-Hüda, h.q 1390, s.203; Əbül-fərəc İsfahani, Məqatilut-Talibin, h.q 1358, s.55; Behişti, Qəhrəmane Əlqəme, h.ş 1374, s.43</ref> Qirbə, “su müşkü” mənasını daşıyır.<ref>Dəhxoda, Lüğətname Dəhxoda, h.ş 1377, c.11, s.17497</ref> | ||
* '''Əbulfərcə''': Bu künyənin dəlili budur ki, həzrət Abbas, ona təvəssül edənlərin hacətlərini rəva edər.<ref>Muzəffər, Musuətu Bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.12</ref> “Fərcə” çətinliklərdən qurtaran və kədəri aradan qaldıran deməkdir.<ref>Dəhxoda, Lüğətname Dəhxoda, h.ş 1377, c.11, s.17037</ref> | *'''Əbulfərcə''': Bu künyənin dəlili budur ki, həzrət Abbas, ona təvəssül edənlərin hacətlərini rəva edər.<ref>Muzəffər, Musuətu Bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.12</ref> “Fərcə” çətinliklərdən qurtaran və kədəri aradan qaldıran deməkdir.<ref>Dəhxoda, Lüğətname Dəhxoda, h.ş 1377, c.11, s.17037</ref> | ||
=== Ləqəbləri === | ===Ləqəbləri=== | ||
{{Quote box | {{Quote box | ||
|quote = <center>'''Şəhidlərin ziyarəti'''</center> | |quote = <center>'''Şəhidlərin ziyarəti'''</center> | ||
| Sətir 58: | Sətir 58: | ||
Abbas üçün çoxlu ləqəblər qeyd olunmuşdur, onlardan bəziləri qədimi, digərləri isə müasirdir ki, insanlar bəzi sifətlərinə və fəzilətlərinə görə, ona nisbət vermişlər.<ref>Muzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.14-20; Behişti, Qəhrəmane Əlqəmə, h.ş 1374, s.45-50Hadi Məneş, Künyeha və ləqəbhaye Həzrət Abbas (ə), s.106</ref> Onun bəzi ləqəbləri ibarətdirlər:<br> | Abbas üçün çoxlu ləqəblər qeyd olunmuşdur, onlardan bəziləri qədimi, digərləri isə müasirdir ki, insanlar bəzi sifətlərinə və fəzilətlərinə görə, ona nisbət vermişlər.<ref>Muzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.14-20; Behişti, Qəhrəmane Əlqəmə, h.ş 1374, s.45-50Hadi Məneş, Künyeha və ləqəbhaye Həzrət Abbas (ə), s.106</ref> Onun bəzi ləqəbləri ibarətdirlər:<br> | ||
* Qəməri bəni Haşim:<ref>Əbül-fərəc İsfahani, Məqatulut-Talibin,h.q 1408, s.90; İbn Nəma Hilli, Musirul-Əhzan, h.ş 1380, s.254</ref> | *Qəməri bəni Haşim:<ref>Əbül-fərəc İsfahani, Məqatulut-Talibin,h.q 1408, s.90; İbn Nəma Hilli, Musirul-Əhzan, h.ş 1380, s.254</ref> | ||
* [[Babəl-həvaic]]:<ref>Nasiri, Mauld al-Abbas bin Ali (a.s.), h.ş 1372, s.30</ref> Bağdadinin dediyinə əsasən, bu ləqəb bütün şiələr arasında, xüsusilə də İraq şiələri arasında məşhurdur.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.20</ref> İnsanların əksəriyyətinin etiqadı budur ki, həzrət Abbasa (ə) [[Təvəssül|təvəssül]] olunduqda, [[Allah]] onların istək və hacətlərini verir.<ref>Behişti, Qəhrəmane Əlqəme, h.ş 1374, s.48; Şərif Qərəşi, Zendeqani Həzrət Abbas, h.ş 1386, s.36-37</ref> | *[[Babəl-həvaic]]:<ref>Nasiri, Mauld al-Abbas bin Ali (a.s.), h.ş 1372, s.30</ref> Bağdadinin dediyinə əsasən, bu ləqəb bütün şiələr arasında, xüsusilə də İraq şiələri arasında məşhurdur.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.20</ref> İnsanların əksəriyyətinin etiqadı budur ki, həzrət Abbasa (ə) [[Təvəssül|təvəssül]] olunduqda, [[Allah]] onların istək və hacətlərini verir.<ref>Behişti, Qəhrəmane Əlqəme, h.ş 1374, s.48; Şərif Qərəşi, Zendeqani Həzrət Abbas, h.ş 1386, s.36-37</ref> | ||
* Səqqa: Bəzilərinin fikrincə, bu ləqəb tarixçilər və nəsəbşünaslar arasında məşhurdur.<ref>Muzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.14; Əmin, Əyanuş-şiə, h.q 1406, c.7, s.429; Təbəri, Tarixul-uməmi vəl-muluk, m.1967, c.5, s.412-413; Əbül-fərəc İsfahani, Məqatulut-Talibin, h.q 1407, s.117-118</ref> Abbas, Kərbəlada hərəm əhli üçün üç dəfə su gətirmişdir.<ref>Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416, s.238</ref> Həzrət Abbasın (ə) rəcəzlərində bu ləqəbə işarə olunmuşdur, misal üçün “ənəl Əbbas uğdu bil-səqqa” Mən Abbasam, gecəni səqqa adıyla səhər edərəm.<ref>Qummi, Nəfsul-məhmum, Əl-Məktəbətul-Heydəriyyə, s.304</ref> | *Səqqa: Bəzilərinin fikrincə, bu ləqəb tarixçilər və nəsəbşünaslar arasında məşhurdur.<ref>Muzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.14; Əmin, Əyanuş-şiə, h.q 1406, c.7, s.429; Təbəri, Tarixul-uməmi vəl-muluk, m.1967, c.5, s.412-413; Əbül-fərəc İsfahani, Məqatulut-Talibin, h.q 1407, s.117-118</ref> Abbas, Kərbəlada hərəm əhli üçün üç dəfə su gətirmişdir.<ref>Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416, s.238</ref> Həzrət Abbasın (ə) rəcəzlərində bu ləqəbə işarə olunmuşdur, misal üçün “ənəl Əbbas uğdu bil-səqqa” Mən Abbasam, gecəni səqqa adıyla səhər edərəm.<ref>Qummi, Nəfsul-məhmum, Əl-Məktəbətul-Heydəriyyə, s.304</ref> | ||
* Əl-şəhid:<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.108-109</ref> | *Əl-şəhid:<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.108-109</ref> | ||
* Ələmdar və bayraqdar:<ref>İbn Şəhr Aşub, Mənaqibu Ali Əbi Talib, c.4, s.108; Əllamə Məclisi, Biharul-Ənvar, h.q 1403, c.45, s.40</ref> | *Ələmdar və bayraqdar:<ref>İbn Şəhr Aşub, Mənaqibu Ali Əbi Talib, c.4, s.108; Əllamə Məclisi, Biharul-Ənvar, h.q 1403, c.45, s.40</ref> | ||
* Babul Hüseyn: Bəziləri mükaşifəyə əsaslanaraq, [[Seyyid Əli Qazi Təbatəbai|“Seyyid Əli Qazi Təbatəbai”]] şiə arifi və bu xəbərin mənşəyidir ki, “həzrət Əbulfəzlil Abbas (ə) övliyaların Kəbəsidir” bu ləqəbi həzrət Abbasa vermişlər.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6433/7686/96868 «حضرت ابوالفضل علیه السلام کعبه اولیا»], hawzah.net saytı</ref> | *Babul Hüseyn: Bəziləri mükaşifəyə əsaslanaraq, [[Seyyid Əli Qazi Təbatəbai|“Seyyid Əli Qazi Təbatəbai”]] şiə arifi və bu xəbərin mənşəyidir ki, “həzrət Əbulfəzlil Abbas (ə) övliyaların Kəbəsidir” bu ləqəbi həzrət Abbasa vermişlər.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6433/7686/96868 «حضرت ابوالفضل علیه السلام کعبه اولیا»], hawzah.net saytı</ref> | ||
== Bioqrafiyası == | ==Bioqrafiyası== | ||
Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, həzrət Abbasın (ə) həyatı haqqında [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsinə]] kimi lazımi qədər məlumat əldə yoxdur.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.73-75; Mahmudi, Mahe bi ğrub, h.ş 1379, s.38</ref> Yalnız bu hadisə onun həyatından nəql olunur ki, [[Siffeyn müharibəsi|Siffeyn müharibəsində]] iştirak etmiş və bir məqam da imam Həsənin (ə) dəfni zamanından qeyd olunmuşdur.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1435, s.247-251</ref> Digər bütün mətləblər Kərbəla hadisəsi ilə bağlıdır.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.74</ref> | Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, həzrət Abbasın (ə) həyatı haqqında [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsinə]] kimi lazımi qədər məlumat əldə yoxdur.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.73-75; Mahmudi, Mahe bi ğrub, h.ş 1379, s.38</ref> Yalnız bu hadisə onun həyatından nəql olunur ki, [[Siffeyn müharibəsi|Siffeyn müharibəsində]] iştirak etmiş və bir məqam da imam Həsənin (ə) dəfni zamanından qeyd olunmuşdur.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1435, s.247-251</ref> Digər bütün mətləblər Kərbəla hadisəsi ilə bağlıdır.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.74</ref> | ||
=== Doğum tarixi === | ===Doğum tarixi=== | ||
Doğum tarixi haqda ixtilaf vardır.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl-Abbas, s.61; Mahmudi, Mahe biğrub, h.ş 1379, s.31</ref> Bu ixtilafların mənşəyi ehtimal verilir, həzrət Abbasın atası, imam Əli (ə) [[Şəhadət|şəhid edildiyi]] zaman, onun neçə yaşında olduğundan qaynaqlanır, bəziləri onun 16-18 yaş arası olduğunu bildirirlər.<ref>Mahmudi, Mahe biğrub, h.ş 1379, s.31 və 50</ref> Bəziləri isə onun 14 yaş və [[Təklif|təklif]] yaşından az olduğunu bildirirlər.<ref>Nasiri, Mauld Al-Abbas ibn Əli, h.ş 1372, s.62; Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416, s.242</ref> <br> | Doğum tarixi haqda ixtilaf vardır.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl-Abbas, s.61; Mahmudi, Mahe biğrub, h.ş 1379, s.31</ref> Bu ixtilafların mənşəyi ehtimal verilir, həzrət Abbasın atası, imam Əli (ə) [[Şəhadət|şəhid edildiyi]] zaman, onun neçə yaşında olduğundan qaynaqlanır, bəziləri onun 16-18 yaş arası olduğunu bildirirlər.<ref>Mahmudi, Mahe biğrub, h.ş 1379, s.31 və 50</ref> Bəziləri isə onun 14 yaş və [[Təklif|təklif]] yaşından az olduğunu bildirirlər.<ref>Nasiri, Mauld Al-Abbas ibn Əli, h.ş 1372, s.62; Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416, s.242</ref> <br> | ||
Məşhur nəzəriyyə budur ki, Abbas [[Hicrətin 26-cı ili|hicrətin 26-cı ilində]], Mədinədə dünyaya gəlmişdir.<ref>Zəcaci kaşani, Səqqaye Kərbəla, h.ş 1379, s.89-90; Əmin, Əyanuş-şiə, h.q 1406, c.7, s.429</ref> Ordubadinin dediyinə əsasən, qədim mənbələrdən də onun hansı gün və hansı ayda dünyaya gəldiyi haqda heç bir məlumat əldə etmək olur. Yalnız “Ənisuş-şiə” adlı kitabda ki, hicri-qəməri ili 13-cü əsrdə yazılmış bu kitab, onun doğum gününü [[4 Şaban|Şaban ayının 4-ü]] qeyd edir.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl-Abbas, s.64</ref> “Xəsaisul Əbbasiyyə” kitabının müəllifi, heç bir mənbə qeyd etmədən yazır, dünyaya göz açdığında, imam Əli (ə) onu qucağına alıb Abbas adlandırdı və qulaqlarına azan-iqaməni oxudu, sonra isə qollarını öpüb ağladı, [[Ümmül Bənin|Ümmül-Bəninin]] cavabında ki, dəlilini soruşdu, dedi: Abbasın iki qolu, [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseyn]] yolunda bədənindən ayrılacaq və [[Allah]] onun bu iki qolu qarşılığında [[Axirət|axirətdə]] ona iki qanad əta edəcək.<ref>Kəlbasi, Xəsaisul Əbbasiyyə, h.q 1420, s.64-70</ref> Digər kitablar da bu mənbəyə əsaslanaraq, Abbasın iki qolunun düşməsi üçün imamın ağladığını nəql edirlər.<ref>Nasiri, Mauld Al-Abbas ibn Əli, h.ş 1372, s.61-62; Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1378, s.140</ref> | Məşhur nəzəriyyə budur ki, Abbas [[Hicrətin 26-cı ili|hicrətin 26-cı ilində]], Mədinədə dünyaya gəlmişdir.<ref>Zəcaci kaşani, Səqqaye Kərbəla, h.ş 1379, s.89-90; Əmin, Əyanuş-şiə, h.q 1406, c.7, s.429</ref> Ordubadinin dediyinə əsasən, qədim mənbələrdən də onun hansı gün və hansı ayda dünyaya gəldiyi haqda heç bir məlumat əldə etmək olur. Yalnız “Ənisuş-şiə” adlı kitabda ki, hicri-qəməri ili 13-cü əsrdə yazılmış bu kitab, onun doğum gününü [[4 Şaban|Şaban ayının 4-ü]] qeyd edir.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl-Abbas, s.64</ref> “Xəsaisul Əbbasiyyə” kitabının müəllifi, heç bir mənbə qeyd etmədən yazır, dünyaya göz açdığında, imam Əli (ə) onu qucağına alıb Abbas adlandırdı və qulaqlarına azan-iqaməni oxudu, sonra isə qollarını öpüb ağladı, [[Ümmül Bənin|Ümmül-Bəninin]] cavabında ki, dəlilini soruşdu, dedi: Abbasın iki qolu, [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseyn]] yolunda bədənindən ayrılacaq və [[Allah]] onun bu iki qolu qarşılığında [[Axirət|axirətdə]] ona iki qanad əta edəcək.<ref>Kəlbasi, Xəsaisul Əbbasiyyə, h.q 1420, s.64-70</ref> Digər kitablar da bu mənbəyə əsaslanaraq, Abbasın iki qolunun düşməsi üçün imamın ağladığını nəql edirlər.<ref>Nasiri, Mauld Al-Abbas ibn Əli, h.ş 1372, s.61-62; Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1378, s.140</ref> | ||
=== Həyat yoldaşı və övladları === | ===Həyat yoldaşı və övladları=== | ||
[[File:فرزندان حضرت عباس(ع).jpeg|250px|thumb|Həzrət Abbasın (ə) övladlarının adları cədvəl şəklində<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas (ə), h.ş 1386, s.45</ref>]] | [[File:فرزندان حضرت عباس(ع).jpeg|250px|thumb|Həzrət Abbasın (ə) övladlarının adları cədvəl şəklində<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas (ə), h.ş 1386, s.45</ref>]] | ||
Abbas, [[Abbas ibni Əbdulmütəllib|Abbas ibni Əbdulmütəllibin]] nəvəsi Ləbabəylə, hicri qəməri tarixi ilə 40-45-ci illər arasında ailə həyatı qurmuşdur.<ref>Zübeyri, Nəsəbe Qüreyş, m. 1953, c.1, s.79; Zəcaci Kaşani, Səqqaye Kərbəla, h.ş 1379, s.98</ref> Bəzi mənbələrdə, Ləbabənin atasının adı Ubeydullah ibni Abbas<ref>Bağdadi, Əl-Mühəbbər, s.441; Təlməsani, Əl-Cəvhərətu, Ənsariyan, s.59</ref> qeyd olunmuşdur digər mənbələrdə isə [[Abdullah ibn Abbas ibn Əbdulmütəllib|Abdullah ibni Abbas]]<ref>İbn Sufi, Əl-Məcdi, h.q 1422, s.436</ref> olaraq bildirilir. İbni Həbib Bağdadi, üçüncü əsr tarixçisi, Abbasın həyat yoldaşı Ləbabəni, Übeydullahın qızı bilir və Abdullahın qızı Ləbabəni isə Əli ibni Abdullahın həyat yoldaşı olaraq qeyd edir.<ref>Bağdadi, Əl-Muhəbbər, s.441</ref> Ləbabə, Abbas üçün, Əbulfəzl və Ubeydullah adlarında iki oğul dünyaya gətirmişdir.<ref>İbn Sufi, Əl-Məcdi, h.q 1422, s.436</ref> Onun şəhadətindən sonra isə Vəlid ibni Ütbə sonra isə [[Zeyd ibn Həsən ibn Əli|Zeyd ibni Həsən]] ilə ailə həyatı qurmuşdur.<ref>Bağdadi, Əl-Muhəbbər, s.441</ref> <br> | Abbas, [[Abbas ibni Əbdulmütəllib|Abbas ibni Əbdulmütəllibin]] nəvəsi Ləbabəylə, hicri qəməri tarixi ilə 40-45-ci illər arasında ailə həyatı qurmuşdur.<ref>Zübeyri, Nəsəbe Qüreyş, m. 1953, c.1, s.79; Zəcaci Kaşani, Səqqaye Kərbəla, h.ş 1379, s.98</ref> Bəzi mənbələrdə, Ləbabənin atasının adı Ubeydullah ibni Abbas<ref>Bağdadi, Əl-Mühəbbər, s.441; Təlməsani, Əl-Cəvhərətu, Ənsariyan, s.59</ref> qeyd olunmuşdur digər mənbələrdə isə [[Abdullah ibn Abbas ibn Əbdulmütəllib|Abdullah ibni Abbas]]<ref>İbn Sufi, Əl-Məcdi, h.q 1422, s.436</ref> olaraq bildirilir. İbni Həbib Bağdadi, üçüncü əsr tarixçisi, Abbasın həyat yoldaşı Ləbabəni, Übeydullahın qızı bilir və Abdullahın qızı Ləbabəni isə Əli ibni Abdullahın həyat yoldaşı olaraq qeyd edir.<ref>Bağdadi, Əl-Muhəbbər, s.441</ref> Ləbabə, Abbas üçün, Əbulfəzl və Ubeydullah adlarında iki oğul dünyaya gətirmişdir.<ref>İbn Sufi, Əl-Məcdi, h.q 1422, s.436</ref> Onun şəhadətindən sonra isə Vəlid ibni Ütbə sonra isə [[Zeyd ibn Həsən ibn Əli|Zeyd ibni Həsən]] ilə ailə həyatı qurmuşdur.<ref>Bağdadi, Əl-Muhəbbər, s.441</ref> <br> | ||
| Sətir 80: | Sətir 80: | ||
Deyilənlərə görə həzrət Abbasın nəsli, onun oğlu Abdullah və Abdullahın oğlu Həsən vasitəsilə davam tapmışdır. Həzrət Abbasın övladları, [[Ələvilər|Ələvi]] tayfasının ən məşhur nəsli sayılmış və onlardan böyük bir hissəsi alim, şair, qazi və hakim olmuşlar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1378, c.2, s.118; Mahmudi, Mahe bi ğrub, h.ş 1379, s.89</ref> Həzrət Abbasın nəslinin əhatəsi şimali Afrikadan İrana kimi tutmuşdur.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1378, c.2, s.118</ref> Bəziləri Abbasın nəslinin bu qədər geniş yayılmasının səbəbini, zalım hakimiyyətlərin üzündən, Abbasın övladlarının hicrət etməsində bilirlər.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1378, c.2, s.126</ref> | Deyilənlərə görə həzrət Abbasın nəsli, onun oğlu Abdullah və Abdullahın oğlu Həsən vasitəsilə davam tapmışdır. Həzrət Abbasın övladları, [[Ələvilər|Ələvi]] tayfasının ən məşhur nəsli sayılmış və onlardan böyük bir hissəsi alim, şair, qazi və hakim olmuşlar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1378, c.2, s.118; Mahmudi, Mahe bi ğrub, h.ş 1379, s.89</ref> Həzrət Abbasın nəslinin əhatəsi şimali Afrikadan İrana kimi tutmuşdur.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1378, c.2, s.118</ref> Bəziləri Abbasın nəslinin bu qədər geniş yayılmasının səbəbini, zalım hakimiyyətlərin üzündən, Abbasın övladlarının hicrət etməsində bilirlər.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1378, c.2, s.126</ref> | ||
=== Siffeyn müharibəsi === | ===Siffeyn müharibəsi=== | ||
Abbasın Siffeyn müharibəsində hazır olması, son dövrlərdə yazılmış kitablarda nəql olunur. O, bu döyüşdə, [[Malik Əştər|Malik Əştərin]] rəhbərliyi altında [[Siffeyn müharibəsi|Siffeyn döyüşündə]], Fərata doğru hucum edib [[İmam Əli (ə)|həzrət Əlinin (ə)]] qoşununa su gətirən şəxslər sırasında olmuşdur.<ref>Hairi Mazandarani, Məalis-Sibteyn, h.q 1412, c.2, s.437; Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.242</ref> Bu son dövrlərdə təlif olunan kitablarda, [[Şam]] əhli olan ibni Şəsanın və onun yeddi oğlunun, Abbas tərəfindən öldürülməsi də Siffeyn müharibəsində baş verən hadisələr sırasında özünə yer almışdır.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.242</ref> Bəzi yazıçıların fikrincə, Şam camaatı ibni Şəsanın gücünü min atlı qoşun qarşısında görürdülər.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.242</ref> Bəziləri isə Abbasın Siffeyn döyüşündə olmasında şübhə edir və tarixlə uyğun olmadığını bildirirlər.<ref>[https://hawzah.net/fa/Question/View/66112 «بررسی ادعای حضور حضرت ابوالفضل در صفین»], hawzah.net saytı</ref><br> | Abbasın Siffeyn müharibəsində hazır olması, son dövrlərdə yazılmış kitablarda nəql olunur. O, bu döyüşdə, [[Malik Əştər|Malik Əştərin]] rəhbərliyi altında [[Siffeyn müharibəsi|Siffeyn döyüşündə]], Fərata doğru hucum edib [[İmam Əli (ə)|həzrət Əlinin (ə)]] qoşununa su gətirən şəxslər sırasında olmuşdur.<ref>Hairi Mazandarani, Məalis-Sibteyn, h.q 1412, c.2, s.437; Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.242</ref> Bu son dövrlərdə təlif olunan kitablarda, [[Şam]] əhli olan ibni Şəsanın və onun yeddi oğlunun, Abbas tərəfindən öldürülməsi də Siffeyn müharibəsində baş verən hadisələr sırasında özünə yer almışdır.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.242</ref> Bəzi yazıçıların fikrincə, Şam camaatı ibni Şəsanın gücünü min atlı qoşun qarşısında görürdülər.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.242</ref> Bəziləri isə Abbasın Siffeyn döyüşündə olmasında şübhə edir və tarixlə uyğun olmadığını bildirirlər.<ref>[https://hawzah.net/fa/Question/View/66112 «بررسی ادعای حضور حضرت ابوالفضل در صفین»], hawzah.net saytı</ref><br>Ordubadinin öz kitabında dediklərinə əsasən, imam Əlinin (ə) Abbasa vəsiyyəti və ona imam Hüseyn (ə) haqqında dediyi tövsiyələr, baxmayaraq ki, məşhurdur, amma sənədi yoxdur.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl-Abbas, h.q 1436, s.55</ref> | ||
Ordubadinin öz kitabında dediklərinə əsasən, imam Əlinin (ə) Abbasa vəsiyyəti və ona imam Hüseyn (ə) haqqında dediyi tövsiyələr, baxmayaraq ki, məşhurdur, amma sənədi yoxdur.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl-Abbas, h.q 1436, s.55</ref> | |||
== Kərbəla hadisəsində == | ==Kərbəla hadisəsində== | ||
: '' | :''Əsas məqalə: [[Kərbəla hadisəsi]]'' | ||
Abbas ibni Əlinin Kərbəla hadisəsində olması, onun hayatının ən önəmli məqamlarından biri sayılır və onun Kərbəla hadisəsində olan bu rolu Şiə üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Abbası, [[İmam Hüseynin (ə) qiyamı|imam Hüseyn (ə) qiyamının]] ən mühüm şəxsiyyətlərindən bilirlər.<ref>Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Əbül-fəzl Əl-Abbas, h.ş 1386, s.124</ref> Bütün bunlara baxmayaraq, xüsusi şəkildə həzrət Abbas haqqında yazılmış bir çox kitablarda, tarixi və yaxud rəvayi xəbərlərdə, imam Hüseynin (ə) [[Hicrətin 61-ci ili|hicri qəməri tarixi ilə 61-ci ilin]] Məhərrəm ayından öncə, Mədinədən [[Məkkə|Məkkəyə]] sonra isə Məkkədən [[Küfə|Küfəyə]] qədər hərəkəti zamanında, Abbas haqqında heç bir məlumat yoxdur.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.73-75; Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.1, 2, 3; Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427; Hairi Mazandarani, Məalis-sibteyn, h.q 1412; Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416; İbn Cəvzi, Təzkirətul-Xəvass, h.q 1418; Ordubadi, Musuətul-əllamətil-Ordubadi, h.q 1436; Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Əbül-fəzl Əl-Abbas, h.ş 1386; Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn, h.q 1423, c.1</ref> | Abbas ibni Əlinin Kərbəla hadisəsində olması, onun hayatının ən önəmli məqamlarından biri sayılır və onun Kərbəla hadisəsində olan bu rolu Şiə üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Abbası, [[İmam Hüseynin (ə) qiyamı|imam Hüseyn (ə) qiyamının]] ən mühüm şəxsiyyətlərindən bilirlər.<ref>Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Əbül-fəzl Əl-Abbas, h.ş 1386, s.124</ref> Bütün bunlara baxmayaraq, xüsusi şəkildə həzrət Abbas haqqında yazılmış bir çox kitablarda, tarixi və yaxud rəvayi xəbərlərdə, imam Hüseynin (ə) [[Hicrətin 61-ci ili|hicri qəməri tarixi ilə 61-ci ilin]] Məhərrəm ayından öncə, Mədinədən [[Məkkə|Məkkəyə]] sonra isə Məkkədən [[Küfə|Küfəyə]] qədər hərəkəti zamanında, Abbas haqqında heç bir məlumat yoxdur.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.73-75; Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.1, 2, 3; Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427; Hairi Mazandarani, Məalis-sibteyn, h.q 1412; Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416; İbn Cəvzi, Təzkirətul-Xəvass, h.q 1418; Ordubadi, Musuətul-əllamətil-Ordubadi, h.q 1436; Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Əbül-fəzl Əl-Abbas, h.ş 1386; Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn, h.q 1423, c.1</ref> | ||
=== Məkkədə xütbəsi (çıxışı) === | ===Məkkədə xütbəsi (çıxışı)=== | ||
“Xətibi Kəbə” kitabının müəllifi, bir [[Xütbə|xütbəni]] həzrət Abbasa nisbət vermiş<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46</ref> və onun sənədini “Mənaqibi sadətəl kiram” kitabına istinad edərək təkid edir ki, bu kitabı görməmişdir.<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46</ref> Bu xəbərə əsasən həzrət Abbas [[8 Zilhiccə|Zil-hiccə ayının səkkizinci günü]], Kəbə evinin üstündə xütbə etmiş və bu söhbətində [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseynin (ə)]] məqamına işarə edərək, [[Yezid ibn Müaviyə|Yezidi]] şərab içən şəxs olaraq tanıtdırmış və insanları onunla [[Beyət|beyət]] etməsinə görə tənqid etmişdir. O, bu çıxışı əsnasında bildirir, nə qədər ki, o həyatdadır, icazə verməyəcək bir kimsə imam Hüseyni (ə) [[Şəhadət|şəhid etsin]], imamın şəhadəti yalnız Abbası öldürdükdən sonra hayata keçə bilər.<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46-48</ref> Cuya Cahanbəxş, məqalələrindən birində, bu xütbəni ədəbi baxımdan intiqad edərək, onun müəllifinin və kitabın tanınmayan bir şəxs tərəfindən yazıldığını bildirərək, onu rədd edib təkid edir ki, bu macəra digər mənbələrdə də gəlməmişdir.<ref>Cahanbəxş, Gənci nuyafte ya vəhmi bər yafte ?, s.28-56</ref> | “Xətibi Kəbə” kitabının müəllifi, bir [[Xütbə|xütbəni]] həzrət Abbasa nisbət vermiş<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46</ref> və onun sənədini “Mənaqibi sadətəl kiram” kitabına istinad edərək təkid edir ki, bu kitabı görməmişdir.<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46</ref> Bu xəbərə əsasən həzrət Abbas [[8 Zilhiccə|Zil-hiccə ayının səkkizinci günü]], [[Kəbə|Kəbə evinin]] üstündə xütbə etmiş və bu söhbətində [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseynin (ə)]] məqamına işarə edərək, [[Yezid ibn Müaviyə|Yezidi]] şərab içən şəxs olaraq tanıtdırmış və insanları onunla [[Beyət|beyət]] etməsinə görə tənqid etmişdir. O, bu çıxışı əsnasında bildirir, nə qədər ki, o həyatdadır, icazə verməyəcək bir kimsə imam Hüseyni (ə) [[Şəhadət|şəhid etsin]], imamın şəhadəti yalnız Abbası öldürdükdən sonra hayata keçə bilər.<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46-48</ref> Cuya Cahanbəxş, məqalələrindən birində, bu xütbəni ədəbi baxımdan intiqad edərək, onun müəllifinin və kitabın tanınmayan bir şəxs tərəfindən yazıldığını bildirərək, onu rədd edib təkid edir ki, bu macəra digər mənbələrdə də gəlməmişdir.<ref>Cahanbəxş, Gənci nuyafte ya vəhmi bər yafte ?, s.28-56</ref> | ||
=== Aşura gününün ələmdarı (bayraqdarı) === | ===Aşura gününün ələmdarı (bayraqdarı)=== | ||
Həzrət Abbas (ə) Aşura günü, imam Hüseyn (ə) qoşununun ələmdarı idi. İmam (ə) Aşuranın sübh vaxtında bu məqamı ona həvalə etdi.<ref>Bəlazuri, Ənsabul-əşraf, h.q 1417, c.3, s.187; Əbül-Fərəc İsfahani, Məqatilut-Talibin, h.q 1408, s.90; Mofid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.95; Buxari, Sirrus-silsilətil-Ələviyyə, h.q 1382, s.88-89</ref> Bəzi məlumatlara əsasən, imam, Abbası meydana göndərmək üçün çağırdığında, onun ələmdar olduğunu ona xatırladır.<ref>Qummi, Məfsul-Məhmum, Əl-Məktəbətul-Heydəriyyə, s.306</ref> | Həzrət Abbas (ə) [[Aşura günü]], imam Hüseyn (ə) qoşununun ələmdarı idi. İmam (ə) Aşuranın sübh vaxtında bu məqamı ona həvalə etdi.<ref>Bəlazuri, Ənsabul-əşraf, h.q 1417, c.3, s.187; Əbül-Fərəc İsfahani, Məqatilut-Talibin, h.q 1408, s.90; Mofid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.95; Buxari, Sirrus-silsilətil-Ələviyyə, h.q 1382, s.88-89</ref> Bəzi məlumatlara əsasən, imam, Abbası meydana göndərmək üçün çağırdığında, onun ələmdar olduğunu ona xatırladır.<ref>Qummi, Məfsul-Məhmum, Əl-Məktəbətul-Heydəriyyə, s.306</ref> | ||
=== Səqqalıq və su gətirməsi === | ===Səqqalıq və su gətirməsi=== | ||
Tarixi mənbələrə əsasən, o vaxt ki, düşmən suyu imam Hüseyn (ə) karvanının üzünə bağladı və susuzluq imamın əshab və ailəsini əldən saldı, imam, Abbası otuz atlı və iyirmi piyadə döyüşçü ilə, iyirmi su müşkiylə Fərat çayından su gətirməyə göndərdi. Onlar gecənin qaranlığından istifadə edərək [[Fərat çayı|Fərat çayına]] yaxınlaşdılar, lakin [[Ömər ibn Həccac Zübeydi|Ömər ibni Həccac]] və onun adamları, onların su götürmələrinə mane olmaq istəsələr də Abbas (ə) və onunla birlikdə olanlar, onları uzaqlaşdıraraq, özlərini Fərat çayına çatdırıb müşklərini su ilə doldurdular. Fərat çayından qayıtdıqları zaman, Ömər ibni Həccac və qoşunu, onlara hücum etdilər. Abbas (ə) və digər atlı əsgərlər onların qarşısını aldılar, piyada dəstə isə suyu xeymələrə çatdırdı.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, h.ş 1364, s.98 və 99; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.312; Əbül-Fərəc, Məqatilut-Talibin, m. 1370, s.117; Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn, h.q 1418, c.1, s.346 və 347; Dəynəvəri, Əxbarut-Tival, m. 1960, s.255; İbn Əsəm, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.92</ref> | Tarixi mənbələrə əsasən, o vaxt ki, düşmən suyu imam Hüseyn (ə) karvanının üzünə bağladı və susuzluq imamın əshab və ailəsini əldən saldı, imam, Abbası otuz atlı və iyirmi piyadə döyüşçü ilə, iyirmi su müşkiylə Fərat çayından su gətirməyə göndərdi. Onlar gecənin qaranlığından istifadə edərək [[Fərat çayı|Fərat çayına]] yaxınlaşdılar, lakin [[Ömər ibn Həccac Zübeydi|Ömər ibni Həccac]] və onun adamları, onların su götürmələrinə mane olmaq istəsələr də Abbas (ə) və onunla birlikdə olanlar, onları uzaqlaşdıraraq, özlərini Fərat çayına çatdırıb müşklərini su ilə doldurdular. Fərat çayından qayıtdıqları zaman, Ömər ibni Həccac və qoşunu, onlara hücum etdilər. Abbas (ə) və digər atlı əsgərlər onların qarşısını aldılar, piyada dəstə isə suyu xeymələrə çatdırdı.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, h.ş 1364, s.98 və 99; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.312; Əbül-Fərəc, Məqatilut-Talibin, m. 1370, s.117; Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn, h.q 1418, c.1, s.346 və 347; Dəynəvəri, Əxbarut-Tival, m. 1960, s.255; İbn Əsəm, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.92</ref> | ||
=== Əmannamənələri qəbul etməməsi === | ===Əmannamənələri qəbul etməməsi=== | ||
İmam Hüseynin (ə) karvanı kərbəlada olduğu müddətdə, düşmən Abbas və qardaşları üçün iki əmannamə gətirdi. | İmam Hüseynin (ə) karvanı kərbəlada olduğu müddətdə, düşmən Abbas və qardaşları üçün iki əmannamə gətirdi. | ||
==== Abdullah ibni əbu Məhəli-nin əmannaməsi ==== | ====Abdullah ibni əbu Məhəli-nin əmannaməsi==== | ||
[[Şimr ibn Zil-Cövşən|Şimr ibni Zil-Cövşən]], imam Hüseynlə (ə) döyüş və ya onun təslim olması naməsini ibni Ziyaddan alıb qəsrdən çıxarkən, Ümmül-Bəninin qardaşı oğlu və Şimrin köməkçilərindən olan Əbdullah ibni Əbi Məhəl, öz bibisi uşaqları, Abbas və onun qardaşları üçün Ubeydullah ibni Ziyaddan əmannamə alıb öz xadimi vasitəsilə imam Hüseyn (ə) xeyməgahına, Ümmül-Bənin övladlarına göndərdi. Onun elçisi Abbas və onun qardaşlarının hüzuruna çatdıqda dedi: Bu əmannaməni dayınız sizin üçün göndərib. Onlar cavabında dedilər: Dayımıza salamımızı çatdır və ona de bizim onun əmannaməsinə ehtiyacımız yoxdur, amma Allah bizim üçün ibni Süməyyənin əmannaməsindən daha üstündür.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, s.103 və 104; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.314; İbn Əsəm, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.94; İbn Əsir, Əl-Kamilu fit-Tarix, h.q 1399, c.4, s.56; İbn Kəsir, Əl-Bidayətu vən-Nəhayə, h.q 1408, c.8, s.190</ref> | [[Şimr ibn Zil-Cövşən|Şimr ibni Zil-Cövşən]], imam Hüseynlə (ə) döyüş və ya onun təslim olması naməsini ibni Ziyaddan alıb qəsrdən çıxarkən, Ümmül-Bəninin qardaşı oğlu və Şimrin köməkçilərindən olan Əbdullah ibni Əbi Məhəl, öz bibisi uşaqları, Abbas və onun qardaşları üçün Ubeydullah ibni Ziyaddan əmannamə alıb öz xadimi vasitəsilə imam Hüseyn (ə) xeyməgahına, Ümmül-Bənin övladlarına göndərdi. Onun elçisi Abbas və onun qardaşlarının hüzuruna çatdıqda dedi: Bu əmannaməni dayınız sizin üçün göndərib. Onlar cavabında dedilər: Dayımıza salamımızı çatdır və ona de bizim onun əmannaməsinə ehtiyacımız yoxdur, amma Allah bizim üçün ibni Süməyyənin əmannaməsindən daha üstündür.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, s.103 və 104; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.314; İbn Əsəm, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.94; İbn Əsir, Əl-Kamilu fit-Tarix, h.q 1399, c.4, s.56; İbn Kəsir, Əl-Bidayətu vən-Nəhayə, h.q 1408, c.8, s.190</ref> | ||
==== Şimr zil-Cövşənin əmannaməsi ==== | ====Şimr zil-Cövşənin əmannaməsi==== | ||
[[9 Məhərrəm|Məhərrəm ayının doqquzuncu gecəsi]], Şimr, Hüseynin (ə) əshabının qarşısında durub dedi: Bacım oğlanları haradadır?! Abbas, Cəfər və Osman xeymədən çıxaraq dedilər: Nə istəyirsən?! Şimr dedi: Siz amandasız. Onlar dedilər: Sən əgər bizim dayımızsansa Allah sənə və sənin əmannamənə lənət etsin, sən peyğəmbər balasını yaddan çıxarıb yalnız bizim üçün əmannamə gətirmisən!<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, s.104; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.315; Şeyx Müfid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.89; Təbərsi, İlamul-vəra, c.1, s.454; Dəməşqi, Cəvahirul-mətalib, h.q 1416, c.2, s.281</ref><br> | [[9 Məhərrəm|Məhərrəm ayının doqquzuncu gecəsi]], Şimr, Hüseynin (ə) əshabının qarşısında durub dedi: Bacım oğlanları haradadır?! Abbas, Cəfər və Osman xeymədən çıxaraq dedilər: Nə istəyirsən?! Şimr dedi: Siz amandasız. Onlar dedilər: Sən əgər bizim dayımızsansa Allah sənə və sənin əmannamənə lənət etsin, sən peyğəmbər balasını yaddan çıxarıb yalnız bizim üçün əmannamə gətirmisən!<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, s.104; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.315; Şeyx Müfid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.89; Təbərsi, İlamul-vəra, c.1, s.454; Dəməşqi, Cəvahirul-mətalib, h.q 1416, c.2, s.281</ref><br> | ||
İbni Əsəm (vəfat 316 h.q) bir xəbərdə bu cür nəql edir: Şimr, Ümmül-Bənin övladlarını səslədikdə, [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseyn (ə)]] qardaşlarına dedi: Ona cavab verin baxmayaraq ki, [[Fasiq|fasiqdir]], amma o sizin dayınız sayılır. Həzrət Abbas (ə) və qardaşları Şimrə dedilər: Nə istəyirsən? Şimr dedi: Ey bacım uşaqları! Siz amandasız. Özünüzü Hüseynlə ölümə aparmayın və əmirəl-möminin Yezidə itaət edin. Bu zaman Abbas ibni Əli dedi: Ölüm olsun sənə ey Şimr! Alah sənə də əmannamənə də lənət etsin; ey [[Allah|Allahın]] düşməni! Bizə deyirsən qardaşımızdan əl çəkib düşmənə itaət edək?!<ref>İbn Əsəm, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.94</ref> <br> | İbni Əsəm (vəfat 316 h.q) bir xəbərdə bu cür nəql edir: Şimr, Ümmül-Bənin övladlarını səslədikdə, [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseyn (ə)]] qardaşlarına dedi: Ona cavab verin baxmayaraq ki, [[Fasiq|fasiqdir]], amma o sizin dayınız sayılır. Həzrət Abbas (ə) və qardaşları Şimrə dedilər: Nə istəyirsən? Şimr dedi: Ey bacım uşaqları! Siz amandasız. Özünüzü Hüseynlə ölümə aparmayın və əmirəl-möminin Yezidə itaət edin. Bu zaman Abbas ibni Əli dedi: Ölüm olsun sənə ey Şimr! Alah sənə də əmannamənə də lənət etsin; ey [[Allah|Allahın]] düşməni! Bizə deyirsən qardaşımızdan əl çəkib düşmənə itaət edək?!<ref>İbn Əsəm, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.94</ref> <br> | ||
İbni Kəsirin (vəfat 774 h.q) verdiyi digər bir xəbər, qədim mənbələrin əksi olaraq bu cür nəql olunur: Hüseynin (ə) qardaşları, Şimrə dedilər: Sən əgər bizə və qardaşımız Hüseynə (ə) aman versən, biz də sənin əmannaməni qəbul edərik, əks təqdirdə sənin əmannamənə ehtiyacımız yoxdur.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayətu vən-nəhayə, h.q 1408, c.8, s.190</ref> Amma qeyd etmək lazımdır ki, ibni Kəsirin və ibni Əsəmin xəbərləri, tarixi baxımdan son zamanlara təsadüf etdiyindən və məzmun cəhətindən, etimad ediləcək həddə deyil, o cür ki, qədim mənbələrdə gələn xəbərlərin də əksinədir.<ref>Salihi Haci Abadi, Şühədaye Neynəva, h.ş 1386, s.40</ref> | İbni Kəsirin ([[Hicrətin 774-cü ili|vəfat 774 h.q]]) verdiyi digər bir xəbər, qədim mənbələrin əksi olaraq bu cür nəql olunur: Hüseynin (ə) qardaşları, Şimrə dedilər: Sən əgər bizə və qardaşımız Hüseynə (ə) aman versən, biz də sənin əmannaməni qəbul edərik, əks təqdirdə sənin əmannamənə ehtiyacımız yoxdur.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayətu vən-nəhayə, h.q 1408, c.8, s.190</ref> Amma qeyd etmək lazımdır ki, ibni Kəsirin və ibni Əsəmin xəbərləri, tarixi baxımdan son zamanlara təsadüf etdiyindən və məzmun cəhətindən, etimad ediləcək həddə deyil, o cür ki, qədim mənbələrdə gələn xəbərlərin də əksinədir.<ref>Salihi Haci Abadi, Şühədaye Neynəva, h.ş 1386, s.40</ref> | ||
=== Abbasın qardaşlarının şəhadəti === | ===Abbasın qardaşlarının şəhadəti=== | ||
Bəzi tarixi məlumatlara əsasən, [[Imam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] Ümmül-Bəninlə ailə hayatı qurduqdan sonra, Abbas, Cəfər, Abdullah və Osman adlarında dörd oğulları olmuşdur.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, h.ş 1364, s.175; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.2, s.342; İbn Kəsir, Əl-Kamilu fit-tarix, h.q 1399, c.4, s.76</ref> Aşura günü, Abbas öz qardaşlarını mübarizə etməyə təşviq etmişdir. Bu xəbər, tarixi mənbələrdə iki cür öz əksini tapır. | Bəzi tarixi məlumatlara əsasən, [[Imam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] Ümmül-Bəninlə ailə hayatı qurduqdan sonra, Abbas, Cəfər, Abdullah və Osman adlarında dörd oğulları olmuşdur.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, h.ş 1364, s.175; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.2, s.342; İbn Kəsir, Əl-Kamilu fit-tarix, h.q 1399, c.4, s.76</ref> Aşura günü, Abbas öz qardaşlarını mübarizə etməyə təşviq etmişdir. Bu xəbər, tarixi mənbələrdə iki cür öz əksini tapır. | ||
==== Gedin ki, mən irs aparım ==== | ====Gedin ki, mən irs aparım==== | ||
Bir xəbərə əsasən ki, (Əbu Hənifə 157 h.q); (Təbəri 310 h.q); (İbni Əsir 630 h.q) nəql edirlər: Həzrət Abbas, Aşura gününün əsr vaxtında, anadan bir olan qardaşları Abdullah, Cəfər və Osmana dedi: Ey anam balaları, gedin meydana ki, mən sizdən [[İrs|irs]] aparım, çünki sizin övladınız yoxdur, odur ki, onlar da bunu edib, şəhid oldular.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, s.174 və 175; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.342; İbn Əsir, Əl-Kamilu fit-tarix, h.q 1399, c.4, s.76</ref> | Bir xəbərə əsasən ki, (Əbu Hənifə 157 h.q); (Təbəri 310 h.q); (İbni Əsir 630 h.q) nəql edirlər: Həzrət Abbas, Aşura gününün əsr vaxtında, anadan bir olan qardaşları Abdullah, Cəfər və Osmana dedi: Ey anam balaları, gedin meydana ki, mən sizdən [[İrs|irs]] aparım, çünki sizin övladınız yoxdur, odur ki, onlar da bunu edib, şəhid oldular.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, s.174 və 175; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.342; İbn Əsir, Əl-Kamilu fit-tarix, h.q 1399, c.4, s.76</ref> | ||
Amma bu xəbər, bəzilərinin fikrincə yalnışdır, çünki o şəraitdə Abbas (ə) da bilirdi öldürüləcək və irs istəmək mənasız idi.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.184-186; Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Abbas, h.ş 1386, s.221-222</ref> Bundan əlavə, bu xəbər irs qanunu ilə də müxalifdir, çünki Ümmül-Bəni hayatda olduğu üçün və Abbasın qardaşlarının heç birinin ailə-uşağı olmadığı halda, irs həzrət Abbasa deyil, bəlkə [[Ümmül-Bənin]] özü övladlarının varisi olacaqdır.<ref>Salihi Hacızadə, Şühədaye Neynəva, h.ş 1396, s.41-45</ref> | Amma bu xəbər, bəzilərinin fikrincə yalnışdır, çünki o şəraitdə Abbas (ə) da bilirdi öldürüləcək və irs istəmək mənasız idi.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.184-186; Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Abbas, h.ş 1386, s.221-222</ref> Bundan əlavə, bu xəbər irs qanunu ilə də müxalifdir, çünki Ümmül-Bəni hayatda olduğu üçün və Abbasın qardaşlarının heç birinin ailə-uşağı olmadığı halda, irs həzrət Abbasa deyil, bəlkə [[Ümmül-Bənin]] özü övladlarının varisi olacaqdır.<ref>Salihi Hacızadə, Şühədaye Neynəva, h.ş 1396, s.41-45</ref> | ||
==== Sizin mübarizənizin şahidi olum ==== | ====Sizin mübarizənizin şahidi olum==== | ||
Digər tarixi bir xəbərdə, [[Şeyx Mofid]] (413 h.q); Təbərsi (548 h.q); İbni Nəma (645 h.q); İbni Hatəm (664 h.q) nəql edirlər: O zaman ki, Abbas ibni Əli (ə) gördü ki, onun ətrafında olanlardan çoxları şəhid oldu, qardaşları Abdullah, Cəfər və Osmana dedi: Ey anam övladları! Meydana gedin sizin mübarizənizin şahidi olum (Allah yolunda necə şəhid olursunuz); mən sizi Allah və onun rəsuluna nəsihət etdim və sizin övladınız yoxdur.<ref>Şeyx Mufid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.109; Təbərsi, İlamul-vəra, s.248; İbn Nəma, Musirul-Əhzan, h.q 1369, s.5; İbn Hatəm, Əd-dürrün-nəzim, s.556</ref> Mümkündür həzrət Abbas (ə) qardaşlarını döyüş meydanına özündən əvvəl göndərməsinin səbəbi bu olsun ki, onları cihada hazırlamasının və o cümlədən qardaşlarının şəhadətinə səbr etməsinin də savabına nail olsun.<ref>Ordubadi, Musuətul-Əllamətil-Ordubadi, h.q 1436, c.9, s.106</ref> | Digər tarixi bir xəbərdə, [[Şeyx Müfid|Şeyx Mofid]] (413 h.q); Təbərsi (548 h.q); İbni Nəma (645 h.q); İbni Hatəm (664 h.q) nəql edirlər: O zaman ki, Abbas ibni Əli (ə) gördü ki, onun ətrafında olanlardan çoxları şəhid oldu, qardaşları Abdullah, Cəfər və Osmana dedi: Ey anam övladları! Meydana gedin sizin mübarizənizin şahidi olum (Allah yolunda necə şəhid olursunuz); mən sizi Allah və onun rəsuluna nəsihət etdim və sizin övladınız yoxdur.<ref>Şeyx Mufid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.109; Təbərsi, İlamul-vəra, s.248; İbn Nəma, Musirul-Əhzan, h.q 1369, s.5; İbn Hatəm, Əd-dürrün-nəzim, s.556</ref> Mümkündür həzrət Abbas (ə) qardaşlarını döyüş meydanına özündən əvvəl göndərməsinin səbəbi bu olsun ki, onları cihada hazırlamasının və o cümlədən qardaşlarının şəhadətinə səbr etməsinin də savabına nail olsun.<ref>Ordubadi, Musuətul-Əllamətil-Ordubadi, h.q 1436, c.9, s.106</ref> | ||
=== Aşura günündə rəcəzləri === | ===Aşura günündə rəcəzləri=== | ||
[[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]], həzrət Abbasdan (ə) müxtəlif rəcəzlər nəql olunmuşdur;<ref>Kəlbasi, Xəsaisu Əbbasiyyə, h.ş 1387, s.181-188; Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.106-112; Ordubadi, Musuətul-Əllamətil-Ordubadi, h.q 1436, c.9, s.219-220; Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.175-176</ref> o cümlədən:<br> | [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]], həzrət Abbasdan (ə) müxtəlif rəcəzlər nəql olunmuşdur;<ref>Kəlbasi, Xəsaisu Əbbasiyyə, h.ş 1387, s.181-188; Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.106-112; Ordubadi, Musuətul-Əllamətil-Ordubadi, h.q 1436, c.9, s.219-220; Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.175-176</ref> o cümlədən:<br> | ||
:::::::: أقسَمتُ بِالله الأَعَزِّ الأَعظَم *** وَ بِالحَجونِ صادِقاً وَ زَمزَم | ::::::::أقسَمتُ بِالله الأَعَزِّ الأَعظَم *** وَ بِالحَجونِ صادِقاً وَ زَمزَم | ||
:::::::: وَ بِالحَطيمِ وَالفَنَا المُحَرَّمِ *** لَيُخضَبَنَّ اليَومَ جِسمي بِدَمي | ::::::::وَ بِالحَطيمِ وَالفَنَا المُحَرَّمِ *** لَيُخضَبَنَّ اليَومَ جِسمي بِدَمي | ||
:::::::: دونَ الحُسَينِ ذِي الفَخارِ الأَقدَمِ *** إمامُ أهلِ الفَضلِ وَالتَّكَرُّم <ref>Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn (ə), h.ş 1374, c.2, s.34; İbn Əsəm Kufi, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.114; Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.175-176</ref> | ::::::::دونَ الحُسَينِ ذِي الفَخارِ الأَقدَمِ *** إمامُ أهلِ الفَضلِ وَالتَّكَرُّم <ref>Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn (ə), h.ş 1374, c.2, s.34; İbn Əsəm Kufi, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.114; Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.175-176</ref> | ||
| | ||
And olsun o əziz və və uca olan Allaha və sadiqanə and olsun Hucuna və [[Zəmzəm|Zəmzəmə]]. And olsun Allahın evinə və [[Məscidul-həram|məscidul həramın]] ehtiramına, bu gün iftixar və fəsilət sahibi və [[Kəramət|kəramət-məqam]] sahiblərinin rəhbəri olan [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseynin (ə)]] ayaqları altında peykərim qanıma boyanacaq. | And olsun o əziz və və uca olan Allaha və sadiqanə and olsun Hucuna və [[Zəmzəm|Zəmzəmə]]. And olsun Allahın evinə və [[Məscidul-həram|məscidul həramın]] ehtiramına, bu gün iftixar və fəsilət sahibi və [[Kəramət|kəramət-məqam]] sahiblərinin rəhbəri olan [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseynin (ə)]] ayaqları altında peykərim qanıma boyanacaq. | ||
:::::::: لا أرهَب الموتَ إذ الموتُ زقا *** حتى أُوارى في المصاليت لقا | ::::::::لا أرهَب الموتَ إذ الموتُ زقا *** حتى أُوارى في المصاليت لقا | ||
:::::::: نفسي لنفس المصطفى الطُّهر وَقا *** اني أنا العباس أغدو بالسِّقا | ::::::::نفسي لنفس المصطفى الطُّهر وَقا *** اني أنا العباس أغدو بالسِّقا | ||
:::::::: و لا أخاف الشر يوم المُلتقى *** و لا أخاف الشر يوم الملتقى <ref>Qummi, Nəfsul-məhmum, c.1, s.304</ref> | ::::::::و لا أخاف الشر يوم المُلتقى *** و لا أخاف الشر يوم الملتقى <ref>Qummi, Nəfsul-məhmum, c.1, s.304</ref> | ||
[[Ölüm|Ölümün]] məni səsləyəcəyi andan qorxmuram, elə ki, təcrübə toplamış kişilərlə bir, torpaq üstümü örtsə. Canım seçilmiş pak Hüseynə (ə) fəda və sipərdir, mən Abbasam müşk ilə gecəni səhər edərəm, döyüş günündə düşmən şərrindən heç qorxum yoxumdur mənim. | [[Ölüm|Ölümün]] məni səsləyəcəyi andan qorxmuram, elə ki, təcrübə toplamış kişilərlə bir, torpaq üstümü örtsə. Canım seçilmiş pak Hüseynə (ə) fəda və sipərdir, mən Abbasam müşk ilə gecəni səhər edərəm, döyüş günündə düşmən şərrindən heç qorxum yoxumdur mənim. | ||
:::::::: مرگ اگر مرد است گو نزد من آی *** تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ | ::::::::مرگ اگر مرد است گو نزد من آی *** تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ | ||
:::::::: من از آن عمری ستانم جاودان *** او زمن دلقی ستاند رنگ رنگ <ref>Şerani, Dəmus-sucum, Nəfsul-məhmum kitabının tərcüməsi, h.q 1374, s.173</ref> | ::::::::من از آن عمری ستانم جاودان *** او زمن دلقی ستاند رنگ رنگ <ref>Şerani, Dəmus-sucum, Nəfsul-məhmum kitabının tərcüməsi, h.q 1374, s.173</ref> | ||
Ölüm əgər mərddirsə de gəlsin sorağıma, onu sıx-sıx qucaqlayıb bağrıma basım, mən Ondan cavidan ömür istərəm, O mənim dəyərsiz cismimi (qiymətsiz vücudumdan) rəngarəng (bəzəkli gəlin) yaradar. | Ölüm əgər mərddirsə de gəlsin sorağıma, onu sıx-sıx qucaqlayıb bağrıma basım, mən Ondan cavidan ömür istərəm, O mənim dəyərsiz cismimi (qiymətsiz vücudumdan) rəngarəng (bəzəkli gəlin) yaradar. | ||
::::::::: وَاللهِ إن قَطَعتُمُ يَميني *** إنّي اُحامي أبَداً عَن ديني | :::::::::وَاللهِ إن قَطَعتُمُ يَميني *** إنّي اُحامي أبَداً عَن ديني | ||
::::::::: وعَن إمامٍ صادِقِ اليَقينِ *** نَجلِ النَّبِيِّ الطّاهِرِ الأَمين <ref>Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.175; Kəlbasi, Xəsaisu Əbbasiyyə, h.ş 1387, s.187; Ordubadi, Musuətul-Əllamətil-Ordubadi, h.q 1436, c.9, s.220; Xürrəmiyan, Əbül-Fəzl Abbas, h.ş 1386, s.110</ref> | :::::::::وعَن إمامٍ صادِقِ اليَقينِ *** نَجلِ النَّبِيِّ الطّاهِرِ الأَمين <ref>Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.175; Kəlbasi, Xəsaisu Əbbasiyyə, h.ş 1387, s.187; Ordubadi, Musuətul-Əllamətil-Ordubadi, h.q 1436, c.9, s.220; Xürrəmiyan, Əbül-Fəzl Abbas, h.ş 1386, s.110</ref> | ||
And olsun Allaha! Baxmayaraq ki, sağ qolumu vurub saldınız, amma mən həmişə öz [[İslam|dinimdən]] və [[İmam Hüseyn (ə)|peyğəmbərin pak və əmin balası]], yəqinində sadiq olan imamdan himayət edəcəm. | And olsun Allaha! Baxmayaraq ki, sağ qolumu vurub saldınız, amma mən həmişə öz [[İslam|dinimdən]] və [[İmam Hüseyn (ə)|peyğəmbərin pak və əmin balası]], yəqinində sadiq olan imamdan himayət edəcəm. | ||
==== Şəhadəti ==== | ====Şəhadəti==== | ||
{{Quote box | {{Quote box | ||
|quote = <center>'''Seyyid Mürtəza Avini:'''</center> | |quote = <center>'''Seyyid Mürtəza Avini:'''</center> | ||
| Sətir 165: | Sətir 165: | ||
Xarəzminin yazdığı xəbərə əsasən, Abbas şəhid olduğu zaman, imam Hüseyn (ə) özünü qardaşının cansız bədəninə çatdırıb şiddətlə ağlayaraq dedi: “اَلآنَ اِنکَسَرَ ظَهری وَ قَلَّت حیلَتی” İndi belim qırıldı, ümüdüm kəsildi.<ref>Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn (ə), h.ş 1374, c.2, s.34; Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.178; İbn Əsəm Əl-Kufi, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.98; Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas (ə), h.ş 1386, s.113</ref> Bunun üçün də Xarəzmi, Abbası döyüş meydanına gedən sonuncu şəxs bilmir.<ref>Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn (ə), h.ş 1374, c.2, s.34</ref> | Xarəzminin yazdığı xəbərə əsasən, Abbas şəhid olduğu zaman, imam Hüseyn (ə) özünü qardaşının cansız bədəninə çatdırıb şiddətlə ağlayaraq dedi: “اَلآنَ اِنکَسَرَ ظَهری وَ قَلَّت حیلَتی” İndi belim qırıldı, ümüdüm kəsildi.<ref>Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn (ə), h.ş 1374, c.2, s.34; Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.178; İbn Əsəm Əl-Kufi, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.98; Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas (ə), h.ş 1386, s.113</ref> Bunun üçün də Xarəzmi, Abbası döyüş meydanına gedən sonuncu şəxs bilmir.<ref>Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn (ə), h.ş 1374, c.2, s.34</ref> | ||
=== İmam Hüseynə (ə) xatir su içmir === | ===İmam Hüseynə (ə) xatir su içmir=== | ||
Fəxruddin Tureyhi, (h.q 11-ci əsrin alimi) “Əl-Muntəxəb” kitabında yazır; Abbas, [[Fərat çayı|Fərat çayına]] çatdıqda, ovcunu su ilə doldurdu ki, içsin, amma onu üzünə yaxınlaşdırdıqda, Hüseynin (ə) susuzluğunu xatırladı, odur ki, suyu içmədi və müşkü suyla doldurub, susuz halda Fərat çayından ayrıldı.<ref>Türeyhi, Əl-Müntəxəb, m.2003, s.307</ref> [[Məhəmməd Baqir Məclisi|Əllamə Məclisi]] də bu mətləbi, mənbəsini zikr etmədən [[Biharul-Ənvar (kitab)|Biharul-Ənvarda]] qeyd etmişdir.<ref>Məclisi, Biharul-Ənvar, h.q 1403, c.45, s.41</ref> Əhli-beyt şairi və mərsiyəxanı, Həbibullah Çayçiyan bu haqda belə yazır: | Fəxruddin Tureyhi, (h.q 11-ci əsrin alimi) “Əl-Muntəxəb” kitabında yazır; Abbas, [[Fərat çayı|Fərat çayına]] çatdıqda, ovcunu su ilə doldurdu ki, içsin, amma onu üzünə yaxınlaşdırdıqda, Hüseynin (ə) susuzluğunu xatırladı, odur ki, suyu içmədi və müşkü suyla doldurub, susuz halda Fərat çayından ayrıldı.<ref>Türeyhi, Əl-Müntəxəb, m.2003, s.307</ref> [[Məhəmməd Baqir Məclisi|Əllamə Məclisi]] də bu mətləbi, mənbəsini zikr etmədən [[Biharul-Ənvar (kitab)|Biharul-Ənvarda]] qeyd etmişdir.<ref>Məclisi, Biharul-Ənvar, h.q 1403, c.45, s.41</ref> [[Əhli-beyt]] şairi və mərsiyəxanı, Həbibullah Çayçiyan bu haqda belə yazır: | ||
::::::: کربلا کعبهی عشق است و من اندر احرام *** شد در این قبلهی عشاق دو تا تقصیرم | :::::::کربلا کعبهی عشق است و من اندر احرام *** شد در این قبلهی عشاق دو تا تقصیرم | ||
::::::: دست من خورد به آبی که نصیب تو نشد *** چشم من داد از آن آبِ روان تصویرم | :::::::دست من خورد به آبی که نصیب تو نشد *** چشم من داد از آن آبِ روان تصویرم | ||
:::::::: <ref>Həbibullah Çayçiyan, Ey eşkha berizid, h.ş 1363, s.210</ref>باید این دیده و این دست دهم قربانی *** تا که تکمیل شود حجّ من و تقدیرم | ::::::::<ref>Həbibullah Çayçiyan, Ey eşkha berizid, h.ş 1363, s.210</ref>باید این دیده و این دست دهم قربانی *** تا که تکمیل شود حجّ من و تقدیرم | ||
Kərbəla eşq Kəbəsidir, mən də ehram halında, oldu bu aşiqlər qibləsində iki təqsirim. Əlim dəyən su, sənə nəsib olmadı, gözüm verdi o axar sudan təsvirimi. Bu göz və əlimi gərək qurban verim ki, mənim həccimlə təqdirim kamil olsun.<br> | Kərbəla eşq Kəbəsidir, mən də ehram halında, oldu bu aşiqlər qibləsində iki təqsirim. Əlim dəyən su, sənə nəsib olmadı, gözüm verdi o axar sudan təsvirimi. Bu göz və əlimi gərək qurban verim ki, mənim həccimlə təqdirim kamil olsun.<br> | ||
Ordubadi, bir neçə şer və [[ | Ordubadi, bir neçə şer və [[Nahiyeyi müqəddəsə ziyarəti|Nahiyeye müqəddəsə ziyarətnaməsindən]] bir hissəsini təhlil edərək, çalışır isbat etsin ki, bu hadisə baş vermişdir.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl Abbas (ə), h.q 1436, s.222-225</ref> Cuya Cəhanbəxş, “mirasşünas”, qeydlərindən birində, bu hadisənin qədim mənbələrdə olmadığına təkid edir. Ehtimal verir, bu dastanın mənşəyi qədim rozəxanlardan olan “Məqatilul Talibin” olsun. Onda deyilir, Abbas bütün susuzluğuyla, suyu Hüseynə (ə) fəda etdi.<ref>[https://yadegarestan.kateban.com/post/4624 آیا حکایت ایثار حضرت ابوالفضل(ع) ریشه تاریخی ندارد؟.], kateban.com saytı</ref> | ||
== Xüsusiyyətlər və Fəzilətlər == | ==Xüsusiyyətlər və Fəzilətlər== | ||
Bəziləri, həzrət Abbasın (ə) ən önəmli xüsusiyyət və fəzilətlərindən birini, [[İmam Əli (ə)|imam Əli (ə)]], imam Həsən (ə) və [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseynlə (ə)]] birlikdə olduğunu bilirlər.<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.11-12; Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.107-108, 123 və 203; Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.130</ref> Əbdulrəzzaq Müqərrəm “Əl-Əbbas” kitabında, “Əsrarul-şəhadət” kitabından bir cümləni, [[Şiə imamları|məsum imamlardan]] hədis ünvanıyla nəql edir ki, Abbas elm sahibi olmuşdur.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.158</ref> Cəfər ona şərh olaraq yazır “O, elm, təqva, itaət və ibadət cəhətdən, əhli-beytin böyük şəxsiyyətlərindən idi”.<ref>Cəfər Nəqdi, Əl-ənvarul-Ələviyyə</ref> Bəziləri düşünürlər, baxmayaraq ki, Abbas məsumlar məqamında deyildi, amma onlara ən yaxın insanlardan sayılırdı.<ref>Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.123; Behişti, Qəhrəmane Əlqəme, h.ş 1374, s.103 və 107</ref> Həzrət Abbas (ə) beş məsum imamı görmüşdür; imam Əli (ə), imam Həsən (ə), imam Hüseyn (ə), [[İmam Səccad (ə)|imam Səccad (ə)]] və [[İmam Baqir (ə)|imam Baqiri (ə)]] və [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]] də olmuşdur.<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, c.46, s.212</ref> Şəmsi ililə ondördüncü əsrdə yaşamış dini şerlər oxuyan, Seyyid Məhəmmədəli Riyazi, məruf şerlərindən birində bu fəzilətinə işarə etmişdir.<br> | Bəziləri, həzrət Abbasın (ə) ən önəmli xüsusiyyət və fəzilətlərindən birini, [[İmam Əli (ə)|imam Əli (ə)]], imam Həsən (ə) və [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseynlə (ə)]] birlikdə olduğunu bilirlər.<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.11-12; Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.107-108, 123 və 203; Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.130</ref> Əbdulrəzzaq Müqərrəm “Əl-Əbbas” kitabında, “Əsrarul-şəhadət” kitabından bir cümləni, [[Şiə imamları|məsum imamlardan]] hədis ünvanıyla nəql edir ki, Abbas elm sahibi olmuşdur.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.158</ref> Cəfər ona şərh olaraq yazır “O, elm, təqva, itaət və ibadət cəhətdən, əhli-beytin böyük şəxsiyyətlərindən idi”.<ref>Cəfər Nəqdi, Əl-ənvarul-Ələviyyə</ref> Bəziləri düşünürlər, baxmayaraq ki, Abbas məsumlar məqamında deyildi, amma onlara ən yaxın insanlardan sayılırdı.<ref>Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.123; Behişti, Qəhrəmane Əlqəme, h.ş 1374, s.103 və 107</ref> Həzrət Abbas (ə) beş məsum imamı görmüşdür; [[imam Əli (ə)]], [[imam Həsən (ə)]], [[imam Hüseyn (ə)]], [[İmam Səccad (ə)|imam Səccad (ə)]] və [[İmam Baqir (ə)|imam Baqiri (ə)]] və [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]] də olmuşdur.<ref>Əllamə Məclisi, Biharul-ənvar, c.46, s.212</ref> Şəmsi ililə ondördüncü əsrdə yaşamış dini şerlər oxuyan, Seyyid Məhəmmədəli Riyazi, məruf şerlərindən birində bu fəzilətinə işarə etmişdir.<br> | ||
Müasir qələm sahibləri yazırlar ki, özünü iki böyük qardaşları, yəni imam Həsən və imam Hüseynlə bir məqamda görməz və həmişə onları öz imamı bilərdi, odur ki, özünü onların qarşısında təvazökar və onları özünə rəhbər bilərdi,<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.355-356; Məhmudi, Mahe bi ğrub, h.ş 1379, s.97</ref> onları hər zaman “yəbnə Rəsuləllah” və yaxud “ya seyyidi” kimi xitab edərək səsləyərdi.<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.355-356; Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.71-73</ref> <br> | Müasir qələm sahibləri yazırlar ki, özünü iki böyük qardaşları, yəni imam Həsən və imam Hüseynlə bir məqamda görməz və həmişə onları öz imamı bilərdi, odur ki, özünü onların qarşısında təvazökar və onları özünə rəhbər bilərdi,<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.355-356; Məhmudi, Mahe bi ğrub, h.ş 1379, s.97</ref> onları hər zaman “yəbnə Rəsuləllah” və yaxud “ya seyyidi” kimi xitab edərək səsləyərdi.<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.2, s.355-356; Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.71-73</ref> <br> | ||
| Sətir 185: | Sətir 185: | ||
Həzrət Abbasın (ə) digər fəzilətlərindən biri budur ki, Kəlbasi iddia edir dost və düşmən onu tərif etmiş və elə bir şəxs olmamışdır ki, onu inkar etsin, o da onun [[Şücaət|şücaəti]] idi.<ref>Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.109</ref> Bəziləri, onun digər fəzilətlərindən kərəm və səxavət əhli olduğunu sayırlar, o cür ki, camaat arasında onun bu xüsusiyyəti, misala çevrilmişdir.<ref>Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416, s.236</ref> | Həzrət Abbasın (ə) digər fəzilətlərindən biri budur ki, Kəlbasi iddia edir dost və düşmən onu tərif etmiş və elə bir şəxs olmamışdır ki, onu inkar etsin, o da onun [[Şücaət|şücaəti]] idi.<ref>Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.109</ref> Bəziləri, onun digər fəzilətlərindən kərəm və səxavət əhli olduğunu sayırlar, o cür ki, camaat arasında onun bu xüsusiyyəti, misala çevrilmişdir.<ref>Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416, s.236</ref> | ||
=== Abbasın Cənnətdəki məqamı və şəhidlərin ona qibtəsi === | ===Abbasın Cənnətdəki məqamı və şəhidlərin ona qibtəsi=== | ||
Abbası, Aşura günündə [[İmam Hüseynin (ə) səhabələrinin siyahısı|imam Hüseynin (ə) ən böyük və mühüm səhabələrindən]] bilirlər.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas (ə), h.ş 1386, s.159</ref> O, Kərbəla vaqiəsində, [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseynin (ə)]] ələmdarı idi.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas (ə), h.ş 1386, s.123-126</ref> İmam Hüseyn (ə), Abbas haqqında “canım sənə fəda olsun qardaş” cümləsini işlətmişdir,<ref>Şeyx Müfid, Əl-İrşad, h.ş 1388, c.2, s.90</ref> o cümlədən Abbasın cansız bədəni üzərində ağlamışdır.<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.178; İbn Əsəm Əl-Kufi, Əl-ftuh, h.q 1411, c.5, s.98; Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn (ə), h.ş 1374, c.2, s.34</ref> Bəziləri, bu sözləri və hərəkətləri, Abbasın üçüncü imam yanında xüsusi mövqeyinin olmasına nişanə olaraq, qeyd edirlər.<ref>Hüseyn Həmədani, Sarəllah, h.ş 1376, s.247</ref> <br> | Abbası, Aşura günündə [[İmam Hüseynin (ə) səhabələrinin siyahısı|imam Hüseynin (ə) ən böyük və mühüm səhabələrindən]] bilirlər.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas (ə), h.ş 1386, s.159</ref> O, Kərbəla vaqiəsində, [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseynin (ə)]] ələmdarı idi.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas (ə), h.ş 1386, s.123-126</ref> İmam Hüseyn (ə), Abbas haqqında “canım sənə fəda olsun qardaş” cümləsini işlətmişdir,<ref>Şeyx Müfid, Əl-İrşad, h.ş 1388, c.2, s.90</ref> o cümlədən Abbasın cansız bədəni üzərində ağlamışdır.<ref>Müzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.178; İbn Əsəm Əl-Kufi, Əl-ftuh, h.q 1411, c.5, s.98; Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn (ə), h.ş 1374, c.2, s.34</ref> Bəziləri, bu sözləri və hərəkətləri, Abbasın üçüncü imam yanında xüsusi mövqeyinin olmasına nişanə olaraq, qeyd edirlər.<ref>Hüseyn Həmədani, Sarəllah, h.ş 1376, s.247</ref> <br> | ||
Hədislərdə, Abbasın (ə) [[Cənnət|behiştdə]] bu cür məqama sahib olmasına təkid olunmuşdur; bir rəvayətə əsasən, [[İmam Səccad (ə)|imam Səccad (ə)]] buyurur: Allah əmim Abbasa rəhmət etsin ki, özünü, qardaşı imam Hüseynə (ə) fəda etdi və bu yolda iki qolunu itirdi, odur ki, Allah bunun bu kəsilmiş qollarının əvəzinə ona axirətdə iki qanad verəcək, bu iki qanadıyla behiştdə [[Mələk|mələklərlə]] birlikdə uçacaq o cür ki, [[Cəfər ibn Əbi Talib|Cəfər ibni əbu Talibə]] də iki qanad əta olunmuşdur.<ref>Şeyx Səduq, Xisal, h.q 1410, s.68</ref> İmam sonra əlavə edir, əmim [[Allah]] yanınında yüksək məqama sahibdir, [[Qiyamət|qiyamət]] günü bütün şəhidlər ona qibtə edəcəklər.<ref>Şeyx Səduq, Xisal, h.q 1410, s.68</ref> Əbu Nəsr Buxari, [[İmam Sadiq (ə)|imam Sadiqdən (ə)]] rəvayət nəql edir ki, o rəvayətdə Abbası (ə) “Nafizul-bəsirət” bəsirət sahibi kimi vəsf edir və onun möhkəm iman sahibi olduğunu bildirir, odur ki, imam Hüseynin (ə) yanında [[Cihad|cihad]] edib şəhadət məqamına yüksəlmişdir.<ref>Buxari, Sirrus-silsilətil-Ələviyyə, h.q 1382, s.89</ref> Bu rəvayət digər mənbələrdə də nəql olunmuşdur.<ref>İbn İnəbh, Umdətut-talib, h.q 1381, s.356</ref><br> | Hədislərdə, Abbasın (ə) [[Cənnət|behiştdə]] bu cür məqama sahib olmasına təkid olunmuşdur; bir rəvayətə əsasən, [[İmam Səccad (ə)|imam Səccad (ə)]] buyurur: Allah əmim Abbasa rəhmət etsin ki, özünü, qardaşı imam Hüseynə (ə) fəda etdi və bu yolda iki qolunu itirdi, odur ki, Allah bunun bu kəsilmiş qollarının əvəzinə ona axirətdə iki qanad verəcək, bu iki qanadıyla behiştdə [[Mələk|mələklərlə]] birlikdə uçacaq o cür ki, [[Cəfər ibn Əbi Talib|Cəfər ibni əbu Talibə]] də iki qanad əta olunmuşdur.<ref>Şeyx Səduq, Xisal, h.q 1410, s.68</ref> İmam sonra əlavə edir, əmim [[Allah]] yanınında yüksək məqama sahibdir, [[Qiyamət|qiyamət]] günü bütün şəhidlər ona qibtə edəcəklər.<ref>Şeyx Səduq, Xisal, h.q 1410, s.68</ref> Əbu Nəsr Buxari, [[İmam Sadiq (ə)|imam Sadiqdən (ə)]] rəvayət nəql edir ki, o rəvayətdə Abbası (ə) “Nafizul-bəsirət” bəsirət sahibi kimi vəsf edir və onun möhkəm iman sahibi olduğunu bildirir, odur ki, imam Hüseynin (ə) yanında [[Cihad|cihad]] edib şəhadət məqamına yüksəlmişdir.<ref>Buxari, Sirrus-silsilətil-Ələviyyə, h.q 1382, s.89</ref> Bu rəvayət digər mənbələrdə də nəql olunmuşdur.<ref>İbn İnəbh, Umdətut-talib, h.q 1381, s.356</ref><br> | ||
| Sətir 191: | Sətir 191: | ||
Seyyid Əbdulrəzzaq Muqərrəm, “Məqtəlul Hüseyn” kitabında deyir: İmam Səccad (ə) Aşura hadisəsindən sonra, bütün Kərbəla [[Şəhid|şəhidlərini]] dəfn etmək üçün, [[Bəni Əsəd qəbiləsi|Bəni Əsəd qəbiləsindən]] kömək istədi, amma imam Hüseyn (ə) və Abbası (ə) dəfn etmək üçün onlardan kömək istəmədi. Dedi: Bunları dəfn etmək üçün başqaları mənə kömək edirlər, sizin köməyinizə ehtiyac yoxdur.<ref>Seyyid Əbdulrəzzaq Muqərrəm, Məqtəlul Hüseyn, h.q 1426, s.337</ref> | Seyyid Əbdulrəzzaq Muqərrəm, “Məqtəlul Hüseyn” kitabında deyir: İmam Səccad (ə) Aşura hadisəsindən sonra, bütün Kərbəla [[Şəhid|şəhidlərini]] dəfn etmək üçün, [[Bəni Əsəd qəbiləsi|Bəni Əsəd qəbiləsindən]] kömək istədi, amma imam Hüseyn (ə) və Abbası (ə) dəfn etmək üçün onlardan kömək istəmədi. Dedi: Bunları dəfn etmək üçün başqaları mənə kömək edirlər, sizin köməyinizə ehtiyac yoxdur.<ref>Seyyid Əbdulrəzzaq Muqərrəm, Məqtəlul Hüseyn, h.q 1426, s.337</ref> | ||
=== Ziyarətnamələr === | ===Ziyarətnamələr=== | ||
“Pejuheş dər sire və simaye Əbbas ibni Əli” kitabının məlumatına əsasən, müxtəlif kitablarda, həzrət Abbas (ə) haqqında onbir ziyarətnamə nəql olunmuşdur<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.181-321</ref> ki, onlardan bəziləri, digər ziyarətnamələrin xülasəsi olaraq bildirilir.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.321</ref> Qeyd olunan onbir ziyarətnamədən, üçü imam Sadiqdən (ə) nəql olunmuş<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.282, 304 və 305</ref> və bəzilərinin isə məsum imamlardan nəql olunması barəsində şübhələr vardır.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.317</ref> <br> | “Pejuheş dər sire və simaye Əbbas ibni Əli” kitabının məlumatına əsasən, müxtəlif kitablarda, həzrət Abbas (ə) haqqında onbir ziyarətnamə nəql olunmuşdur<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.181-321</ref> ki, onlardan bəziləri, digər ziyarətnamələrin xülasəsi olaraq bildirilir.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.321</ref> Qeyd olunan onbir ziyarətnamədən, üçü imam Sadiqdən (ə) nəql olunmuş<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.282, 304 və 305</ref> və bəzilərinin isə [[İmamların məsumluğu|məsum imamlardan]] nəql olunması barəsində şübhələr vardır.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.317</ref> <br> | ||
Bu [[Ziyarətnamə|ziyarətnamələrdə]], həzrət Abbası (ə) təmcid edən ibarətlər zikr olunmuşdur, misal üçün [[Əbdi-Saleh|“Əbdi Saleh”]] o cümlədən bir şəxs ki, peyğəmbərin canişini qarşısında təslim olub onu təsdiq edərək ona vəfadar olmuşdur, Allah, [[Həzrət Muhəmməd (s)|peyğəmbər]] və [[Şiə İmamları |imamlar]] qarşısında itaətkar olmuşdur. O bir şəxsdir ki, Bədr döyüşündə olanlar və mücahidlər kimi, Allah yolunda hərəkət etmişdir.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.283</ref> Bəziləri isə həzrət Abbas haqqında olan “Nahiyeye müqəddəsə” ziyarətnaməsinin müəyyən məqamlarını sitat gətirərək, onun [[İmam Mehdi (ə.f)|imam Zamanın (ə)]] dilində uca məqam sahibi olduğunu bildirirlər.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.123-126</ref> | Bu [[Ziyarətnamə|ziyarətnamələrdə]], həzrət Abbası (ə) təmcid edən ibarətlər zikr olunmuşdur, misal üçün [[Əbdi-Saleh|“Əbdi Saleh”]] o cümlədən bir şəxs ki, peyğəmbərin canişini qarşısında təslim olub onu təsdiq edərək ona vəfadar olmuşdur, Allah, [[Həzrət Muhəmməd (s)|peyğəmbər]] və [[Şiə İmamları |imamlar]] qarşısında itaətkar olmuşdur. O bir şəxsdir ki, Bədr döyüşündə olanlar və mücahidlər kimi, Allah yolunda hərəkət etmişdir.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.283</ref> Bəziləri isə həzrət Abbas haqqında olan “Nahiyeye müqəddəsə” ziyarətnaməsinin müəyyən məqamlarını sitat gətirərək, onun [[İmam Mehdi (ə.f)|imam Zamanın (ə)]] dilində uca məqam sahibi olduğunu bildirirlər.<ref>Xürrəmiyan, Əbül-fəzl Abbas, h.ş 1386, s.123-126</ref> | ||
=== Həzrət Abbasın kəramətləri === | ===Həzrət Abbasın kəramətləri=== | ||
Həzrət Abbasın kəramətləri, [[Şiə]] arasında məşhurdur, həzrət Abbasın vasitəsilə xəstələrin şifa tapması və digər çətinliklərin həll olması dastanları insanlar arasın geniş şəkildə yayılmışdır. “Dər kənare Əlqəme kəramatul Əbbasiyə” kitabında, bu cür dastanlardan 72 dastan toplamışdır.<ref>Mahmudi, Dərkənare Əlqəme, h.ş 1379</ref> Rəbbani Xəlxali də “Çöhreye derəxşan Qəməri bəni Haşim” kitabında həzrət Abbasdan təqribən səkkizyüz kəramət toplamış və hər bir cilddə 250 dastan nəql etmişdir. Baxmayaraq ki, bəzi dastanlar təkrar gətirilmişdir. Bu mənbələrə əsasən, həzrət Abbasın (ə) kəramətləri təkcə şiələrə aid olmamışdır bəlkə digər əqidə və dinlərdə olan insanlar, o cümlədən sünni məzhəbi, məsihilər, Kuleymilər və [[ | Həzrət Abbasın kəramətləri, [[Şiə]] arasında məşhurdur, həzrət Abbasın vasitəsilə xəstələrin şifa tapması və digər çətinliklərin həll olması dastanları insanlar arasın geniş şəkildə yayılmışdır. “Dər kənare Əlqəme kəramatul Əbbasiyə” kitabında, bu cür dastanlardan 72 dastan toplamışdır.<ref>Mahmudi, Dərkənare Əlqəme, h.ş 1379</ref> Rəbbani Xəlxali də “Çöhreye derəxşan Qəməri bəni Haşim” kitabında həzrət Abbasdan təqribən səkkizyüz kəramət toplamış və hər bir cilddə 250 dastan nəql etmişdir. Baxmayaraq ki, bəzi dastanlar təkrar gətirilmişdir. Bu mənbələrə əsasən, həzrət Abbasın (ə) kəramətləri təkcə şiələrə aid olmamışdır bəlkə digər əqidə və dinlərdə olan insanlar, o cümlədən sünni məzhəbi, məsihilər, Kuleymilər və [[Zərdüşt|Zərtuştlar]] haqqında olmasını da nəql etmişlər.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1380</ref> | ||
== Abbas (ə) şiə mədəniyyətində == | ==Abbas (ə) şiə mədəniyyətində== | ||
Məşhurdur ki, şiələrin həzrət Abbasla (ə) mehribancasına rabitələri vardır, [[14 məsum|ondörd məsumdan]] sonra onun üçün ən yüksək məqama inanırlar.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.149</ref> Məhəmməd Bağdadi kitabının bir fəslini, şiələrin həzrət Abbasla olan irtibatlarına ixtisas vermiş və şiələrin Abbasa olan əlaqə və məhəbbətlərinin nə qədər yüksək və açıq-aşkar olduğunu bildirir.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.149</ref> Bu irtibat səbəb olmuşdur ki, şiə mədəniyyətində həzrət Abbas (ə) təvəssül məclislərində, [[Əzadarlıq|əzadarlıqlarda]] və digər mərasimlərdə mühüm mövqe daşısın. | Məşhurdur ki, şiələrin həzrət Abbasla (ə) mehribancasına rabitələri vardır, [[14 məsum|ondörd məsumdan]] sonra onun üçün ən yüksək məqama inanırlar.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.149</ref> Məhəmməd Bağdadi kitabının bir fəslini, şiələrin həzrət Abbasla olan irtibatlarına ixtisas vermiş və şiələrin Abbasa olan əlaqə və məhəbbətlərinin nə qədər yüksək və açıq-aşkar olduğunu bildirir.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.149</ref> Bu irtibat səbəb olmuşdur ki, şiə mədəniyyətində həzrət Abbas (ə) təvəssül məclislərində, [[Əzadarlıq|əzadarlıqlarda]] və digər mərasimlərdə mühüm mövqe daşısın. | ||
=== Həzrət Abbasa (ə) təvəssül etmək === | ===Həzrət Abbasa (ə) təvəssül etmək=== | ||
Şiələr arasında həzrət Abbasın (ə) xüsusi yer tutduğu üçün, insanlar öz hacətlərini almaqda, həzrət Abbasa təvəssül edib onun üçün nəzirlər edirlər.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.151; Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.213-214</ref> Bəziləri də həzrət Abbasın [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|əhli-sünnə]], məsihilər, kəlimilər haqqında olan kəramətlərindən danışırlar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.267; Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.214</ref> | Şiələr arasında həzrət Abbasın (ə) xüsusi yer tutduğu üçün, insanlar öz hacətlərini almaqda, həzrət Abbasa təvəssül edib onun üçün nəzirlər edirlər.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.151; Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.213-214</ref> Bəziləri də həzrət Abbasın [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|əhli-sünnə]], məsihilər, kəlimilər haqqında olan kəramətlərindən danışırlar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.267; Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.214</ref> | ||
=== Tasua gününün əzadarlığı === | ===Tasua gününün əzadarlığı=== | ||
Məhərrəm ayının ilk on günlük məzhəbi əzadarlığında, [[9 Məhərrəm|Məhərrəm ayının doqquzuncu gününü]], Tasua günü olaraq Həzrət Abbas (ə) üçün əzadarlığa ixtisas verilir ki, Aşura günündən sonra, əzadarlıq üçün şiələr arasında ikinci ən mühüm gün kimi [[Məscid|məscidlərdə]], dəstələrdə və evlərdə qeyd olunur. Bu günü İran və bir sıra islam ölkələri tətil elan edir.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.110-111</ref> Bu mərasimlərdə həmişə icra olunan proqramlardan biri də “iki nəfəs” hazırlıqıdır ki, burada imam Hüseyn (ə) əzadarları iki dəstəyə ayrılıb, bir dəsdə ilk misranı dedikdə digər dəstə ikinci misranı oxuyurlar. | Məhərrəm ayının ilk on günlük məzhəbi əzadarlığında, [[9 Məhərrəm|Məhərrəm ayının doqquzuncu gününü]], Tasua günü olaraq Həzrət Abbas (ə) üçün əzadarlığa ixtisas verilir ki, Aşura günündən sonra, əzadarlıq üçün şiələr arasında ikinci ən mühüm gün kimi [[Məscid|məscidlərdə]], dəstələrdə və evlərdə qeyd olunur. Bu günü İran və bir sıra islam ölkələri tətil elan edir.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.110-111</ref> Bu mərasimlərdə həmişə icra olunan proqramlardan biri də “iki nəfəs” hazırlıqıdır ki, burada imam Hüseyn (ə) əzadarları iki dəstəyə ayrılıb, bir dəsdə ilk misranı dedikdə digər dəstə ikinci misranı oxuyurlar. | ||
:::::: <ref>[http://sobhe-no.ir/newspaper/324/8/12578 «خدا تو این مداحیها نیست»], Ey əhli hərəm, miro ələmdar nəyaməd, ələmdar nəyaməd</ref>ای اهل حرم میر و علمدار نیامد، علمدار نیامد *** سقای حسین(س) سید و سالار نیامد، علمدار نیامد | ::::::<ref>[http://sobhe-no.ir/newspaper/324/8/12578 «خدا تو این مداحیها نیست»], Ey əhli hərəm, miro ələmdar nəyaməd, ələmdar nəyaməd</ref>ای اهل حرم میر و علمدار نیامد، علمدار نیامد *** سقای حسین(س) سید و سالار نیامد، علمدار نیامد | ||
:::::::: Ey əhli hərəm, miro ələmdar nəyaməd, ələmdar nəyaməd | ::::::::Ey əhli hərəm, miro ələmdar nəyaməd, ələmdar nəyaməd | ||
:::::::: Səqqayi Hüseyn (ə) seyyido salar nəyaməd, ələmdar nəyaməd | ::::::::Səqqayi Hüseyn (ə) seyyido salar nəyaməd, ələmdar nəyaməd | ||
Zəncan şəhərində “Yəvmul Əbbas” Abbas günü: Hər il [[8 Məhərrəm |Məhərrəm ayının səkkizinci günün]], gün batan vaxtı, əzadarlardan ibarət böyük bir cəmiyyət, Zəncanın Əzəm Hüseyniyyəsi ilə imamzadə Seyyid İbrahim ziyarətgahı arasında olan fasilədə toplaşaraq nohə deyib, əzadarlıq edirlər. Deyilənlərə görə, camaatın etdiyi [[Nəzir|nəzirlər]] sayəsində, şəmsi ililə 1396-cı ildə 9700 və 1395-ci ildə isə oniki mindən çox [[Qurbanlıq|qurbanlıq]] qoyun kəsilmişdir.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6258117 «یوم العباس در زنجان؛ بزرگترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور»], Zəncan, Ölkədə Hüseyni sevənlərin ən böyük görüş yeri</ref> Son illərdə, hər il bu mərasimdə təxmini beş yüz min insan iştirak edir. Bu mərasim, İranın mənəvi irslərindən biri kimi qeydə alınmışdır.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6258117 «یوم العباس در زنجان؛ بزرگترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور»], Gənc Jurnalistlər Klubu</ref> | Zəncan şəhərində “Yəvmul Əbbas” Abbas günü: Hər il [[8 Məhərrəm |Məhərrəm ayının səkkizinci günün]], gün batan vaxtı, əzadarlardan ibarət böyük bir cəmiyyət, Zəncanın Əzəm Hüseyniyyəsi ilə imamzadə Seyyid İbrahim ziyarətgahı arasında olan fasilədə toplaşaraq nohə deyib, əzadarlıq edirlər. Deyilənlərə görə, camaatın etdiyi [[Nəzir|nəzirlər]] sayəsində, şəmsi ililə 1396-cı ildə 9700 və 1395-ci ildə isə oniki mindən çox [[Qurbanlıq|qurbanlıq]] qoyun kəsilmişdir.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6258117 «یوم العباس در زنجان؛ بزرگترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور»], Zəncan, Ölkədə Hüseyni sevənlərin ən böyük görüş yeri</ref> Son illərdə, hər il bu mərasimdə təxmini beş yüz min insan iştirak edir. Bu mərasim, İranın mənəvi irslərindən biri kimi qeydə alınmışdır.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6258117 «یوم العباس در زنجان؛ بزرگترین میعادگاه عاشقان حسینی در کشور»], Gənc Jurnalistlər Klubu</ref> | ||
=== “Ya Kaşifəl-kərb” zikri === | ===“Ya Kaşifəl-kərb” zikri=== | ||
Bu zikr, «یا کاشفَ الکَرْبِ عنْ وَجهِ الْحُسَین اِکْشِفْ کَرْبی بِحَقِّ أَخیکَ الحُسَین» “Ey Hüseynin (ə) üzündən qəm-qüssəni götürən, qardaşın Hüseynin (ə) haqqına xatir, mənim də cətinliklərimi həll et” həzrət Abbasa (ə) təvəssül zikri olaraq məruf olmuşdur, bəzi vaxtlar tövsiyə olunur bu zikr 133 dəfə (əbcəd hesabıyla “Abbas”ın adı ibarətdir: ع =70; ب =2; ا = 1; س =60) deyilsin.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.326</ref> Bu zikr şiənin hədis kitablarında nəql olunmuşdur. | Bu zikr, «یا کاشفَ الکَرْبِ عنْ وَجهِ الْحُسَین اِکْشِفْ کَرْبی بِحَقِّ أَخیکَ الحُسَین» “Ey Hüseynin (ə) üzündən qəm-qüssəni götürən, qardaşın Hüseynin (ə) haqqına xatir, mənim də cətinliklərimi həll et” həzrət Abbasa (ə) təvəssül zikri olaraq məruf olmuşdur, bəzi vaxtlar tövsiyə olunur bu zikr 133 dəfə (əbcəd hesabıyla “Abbas”ın adı ibarətdir: ع =70; ب =2; ا = 1; س =60) deyilsin.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşane Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.326</ref> Bu zikr şiənin hədis kitablarında nəql olunmuşdur. | ||
==== Digər mərasim və atributlar ==== | ====Digər mərasim və atributlar==== | ||
* '''Ələm gəzdirmək''': Ələm (bayraq) gəzdirmək, [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseyn (ə)]] əzadarlığı mərasimlərində Kərbəla ələmdarı həzrət Abbası (ə) xatırlamaq üçün olan atributlardan biri sayılır.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.354-356</ref> | *'''Ələm gəzdirmək''': Ələm (bayraq) gəzdirmək, [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseyn (ə)]] əzadarlığı mərasimlərində Kərbəla ələmdarı həzrət Abbası (ə) xatırlamaq üçün olan atributlardan biri sayılır.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.354-356</ref> | ||
* '''Səqqalıq (su paylamaq)''': Əzadarıq günlərində xüsusilədə Tasua və Aşura günlərində icra olunan digər bir mərasim isə, şəxsin (həzrət Abbasın) məqam və mənzilətini vəsf etmək üçün icra olunan proqramdır. Bu atribut bəzi vaxtlar mərasimə toplanan insanlar tərəfindən birlikdə oxunan şeirlərlə baş tutur, bəzi vaxtlar isə əzadarlıq mərasimi keçirilən zaman və camaatın hərəkət etdiyi yollarda insanlar arasında “səqqanın” susuz insalara su paylaması ilə həyata keçirilir; ilk işarə olunan atributun keçirilmə şəraiti budur ki, özünə məxsus şer və mədhlər vardır; amma ikinci qayda budur ki, “səqqa”-lar özlərinə məxsus libaslar geyib, küzə və yaxud müşklə, əzadarlıq məclisinə gələn insanlara su paylayırlar.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.281-283; Rəbbani Xəlxali, Fərhənge suge şii, h.ş 1386, c.3, s.182-213</ref> Bu dəstələrdə iştirak edən insanlar, səqqa olmaq üçün, öz üzərlərinə səqqalıq əlaməti olan əşyalar asırlar. Onlar bir əlləri ilə çiyinlərindən asdıqları su ilə dolu müşkün ağzını tutub digər bir əllərində isə cam ilə, əzadarlar arasında gəzib-dolanıb susuz insanlara su verib, susuz imam Hüseyn (ə) və o həzrətin əshabı haqqında şerlər oxuyurlar ki, su içən şəxs bu əsnada, daha çox imamı və səhabəsini xatırlasın; misal üçün Fars şəhərinin Servistan məntəqəsində bu şeri oxuyurlar: | *'''Səqqalıq (su paylamaq)''': Əzadarıq günlərində xüsusilədə Tasua və Aşura günlərində icra olunan digər bir mərasim isə, şəxsin (həzrət Abbasın) məqam və mənzilətini vəsf etmək üçün icra olunan proqramdır. Bu atribut bəzi vaxtlar mərasimə toplanan insanlar tərəfindən birlikdə oxunan şeirlərlə baş tutur, bəzi vaxtlar isə əzadarlıq mərasimi keçirilən zaman və camaatın hərəkət etdiyi yollarda insanlar arasında “səqqanın” susuz insalara su paylaması ilə həyata keçirilir; ilk işarə olunan atributun keçirilmə şəraiti budur ki, özünə məxsus şer və mədhlər vardır; amma ikinci qayda budur ki, “səqqa”-lar özlərinə məxsus libaslar geyib, küzə və yaxud müşklə, əzadarlıq məclisinə gələn insanlara su paylayırlar.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.281-283; Rəbbani Xəlxali, Fərhənge suge şii, h.ş 1386, c.3, s.182-213</ref> Bu dəstələrdə iştirak edən insanlar, səqqa olmaq üçün, öz üzərlərinə səqqalıq əlaməti olan əşyalar asırlar. Onlar bir əlləri ilə çiyinlərindən asdıqları su ilə dolu müşkün ağzını tutub digər bir əllərində isə cam ilə, əzadarlar arasında gəzib-dolanıb susuz insanlara su verib, susuz imam Hüseyn (ə) və o həzrətin əshabı haqqında şerlər oxuyurlar ki, su içən şəxs bu əsnada, daha çox imamı və səhabəsini xatırlasın; misal üçün Fars şəhərinin Servistan məntəqəsində bu şeri oxuyurlar: | ||
:::::::: آبی بنوش و لعنت حق بر یزید کن *** جان را فدای مرقد شاه شهید کن | ::::::::آبی بنوش و لعنت حق بر یزید کن *** جان را فدای مرقد شاه شهید کن | ||
::::::: İç suyu, Allahın lənətin et Yezidə; Canını şəhidlərin ağası, qəbrinə fəda et.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/257663 «سقاخانی»], Zülfüqari</ref> | :::::::İç suyu, Allahın lənətin et Yezidə; Canını şəhidlərin ağası, qəbrinə fəda et.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/257663 «سقاخانی»], Zülfüqari</ref> | ||
Səqqalıq (su paylama) atributu İran və İraqın bir çox şiə yaşayan şəhərləində geniş şəkildə yayılmışdır.<ref>Rəbbani Xəlxali, Fərhənge suge şii, h.ş 1386, c.3, s.182-213</ref> Səqqalıq mədəniyyətinin təsirini, həzrət Abbasın (ə) adı ilə tikilmiş bir çox səqqaxanələrdə müşahidə etmək olar.<ref>Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.213-214</ref> | Səqqalıq (su paylama) atributu İran və İraqın bir çox şiə yaşayan şəhərləində geniş şəkildə yayılmışdır.<ref>Rəbbani Xəlxali, Fərhənge suge şii, h.ş 1386, c.3, s.182-213</ref> Səqqalıq mədəniyyətinin təsirini, həzrət Abbasın (ə) adı ilə tikilmiş bir çox səqqaxanələrdə müşahidə etmək olar.<ref>Kəlbasi, Xəsaisul-Abbasiyyə, h.ş 1387, s.213-214</ref> | ||
* '''Həzrət Abbasa and içmək''': Həzrət Abbasa and içmək, Şiə və Əhli-sünə məzhəbləri arasında geniş şəkildə özünə yer tutmuşdur, bəziləri nəql edirlər ki, Şiələr öz aralarında olan ixtilafa son qoymaq üçün həzrət Abbasa (ə) and içirlər. Hətta bəziləri, həqiqi and içməyi, həzrət Abbasın (ə) adına and içməkdə bilirlər.<ref>Çelkoviski, Abbase cəvanmərd və delir, s.375</ref> Şiələr arasında bəzi tayfalar, öz aralarında olan müqavilələrin, daha etibarlı və möhkəm olması üçün həzrət Abbasa and içməklə təsbit edirlər.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.20</ref> Həzrət Abbasa and içilməsinin bu qədər önəmli olmasının səbəbi, onun [[Şücaət|şücaətli]], vəfadar, [[Qeyrət|qeyrətli]], ədəbli və mərd olmasındadır.<ref>Mir Dərikundi, Dəryaye teşnə; Teşnə dərya, h.ş 1382, s.111-113</ref> Deyilənlərə görə, həzrət Abbasa (ə) and içilməsinə ən çox sünnü məzhəbi davamçıları, xüsusilə də İraqda yaşayan sünnüləri etibar edir; o cümlədən İraqın sabiq müdafiə naziri Hərdan Təkriti deyir, Əhməd Həsən Əlbikr (İraqın keçmiş prezidentlərindən), [[Səddam Hüseyn|Səddam]] və digər bir neçə nəfər istədilər birlikdə bir müqavilə imzalasınlar, amma bu müqaviləni daha möhkəmlətmək və bir birlərinə xəyanət etməmək üçün, bu qərara gəldilər ki, and içsinlər. Baxmayaraq ki, bəziləri and içməyə [[Əbu Hənifə|Əbu Hənifənin]] dəfn olunduğu yeri məsləhət gördü, amma son nəticələri bu oldu ki, həzrət Abbasın (ə) hərəminə gedib orada and içsinlər.<ref>Tikriti, Hərdan ət-Tikritinin xatirələri, m.1971, s.5</ref> | *'''Həzrət Abbasa and içmək''': Həzrət Abbasa and içmək, Şiə və Əhli-sünə məzhəbləri arasında geniş şəkildə özünə yer tutmuşdur, bəziləri nəql edirlər ki, Şiələr öz aralarında olan ixtilafa son qoymaq üçün həzrət Abbasa (ə) and içirlər. Hətta bəziləri, həqiqi and içməyi, həzrət Abbasın (ə) adına and içməkdə bilirlər.<ref>Çelkoviski, Abbase cəvanmərd və delir, s.375</ref> Şiələr arasında bəzi tayfalar, öz aralarında olan müqavilələrin, daha etibarlı və möhkəm olması üçün həzrət Abbasa and içməklə təsbit edirlər.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.20</ref> Həzrət Abbasa and içilməsinin bu qədər önəmli olmasının səbəbi, onun [[Şücaət|şücaətli]], vəfadar, [[Qeyrət|qeyrətli]], ədəbli və mərd olmasındadır.<ref>Mir Dərikundi, Dəryaye teşnə; Teşnə dərya, h.ş 1382, s.111-113</ref> Deyilənlərə görə, həzrət Abbasa (ə) and içilməsinə ən çox sünnü məzhəbi davamçıları, xüsusilə də İraqda yaşayan sünnüləri etibar edir; o cümlədən İraqın sabiq müdafiə naziri Hərdan Təkriti deyir, Əhməd Həsən Əlbikr (İraqın keçmiş prezidentlərindən), [[Səddam Hüseyn|Səddam]] və digər bir neçə nəfər istədilər birlikdə bir müqavilə imzalasınlar, amma bu müqaviləni daha möhkəmlətmək və bir birlərinə xəyanət etməmək üçün, bu qərara gəldilər ki, and içsinlər. Baxmayaraq ki, bəziləri and içməyə [[Əbu Hənifə|Əbu Hənifənin]] dəfn olunduğu yeri məsləhət gördü, amma son nəticələri bu oldu ki, həzrət Abbasın (ə) hərəminə gedib orada and içsinlər.<ref>Tikriti, Hərdan ət-Tikritinin xatirələri, m.1971, s.5</ref> | ||
* '''Əbulfəzl süfrəsi''': Süfrə ya nəzir süfrəsi, bir növ şiələrin nəzirləri və qadın mərasimləridir<ref>Çelkoviski, Abbase cəvanmərd və delir, s.374</ref> ki, orada ehsan süfrəsi salınıb, özünə məxsus zikrlər oxunur. Ən mühüm ehsan süfrələrndən biri də “Əbulfəzl” süfrəsidir.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.274-275</ref> | *'''Əbulfəzl süfrəsi''': Süfrə ya nəzir süfrəsi, bir növ şiələrin nəzirləri və qadın mərasimləridir<ref>Çelkoviski, Abbase cəvanmərd və delir, s.374</ref> ki, orada ehsan süfrəsi salınıb, özünə məxsus zikrlər oxunur. Ən mühüm ehsan süfrələrndən biri də “Əbulfəzl” süfrəsidir.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.274-275</ref> | ||
* '''Əbbasiyələr və ya beytul-Əbbas''': O məkanlara deyilir ki, həzrət Abbasın (ə) adı ilə və xüsusilə də əzadarlıq mərasimlərinin təşkili üçün tikilmişdir. Bəziləri yazırlar, bu yerlərdə bir çox mərasimlər keçirilir və [[Hüseyniyyə|Hüseyniyyələrin]] göstərdiyi fəaliyyətlər ona da şamildir.<ref>Rəbbani Xəlxali, Fərhənge suge şii, h.ş 1386, c.2, s.243-258</ref> | *'''Əbbasiyələr və ya beytul-Əbbas''': O məkanlara deyilir ki, həzrət Abbasın (ə) adı ilə və xüsusilə də əzadarlıq mərasimlərinin təşkili üçün tikilmişdir. Bəziləri yazırlar, bu yerlərdə bir çox mərasimlər keçirilir və [[Hüseyniyyə|Hüseyniyyələrin]] göstərdiyi fəaliyyətlər ona da şamildir.<ref>Rəbbani Xəlxali, Fərhənge suge şii, h.ş 1386, c.2, s.243-258</ref> | ||
* '''Qazilər günü''': İran İslam respublikasının rəsmi təqvimində, [[4 Şaban|Şaban ayının dördüncü günü]], həzrət Abbasın doğum günü münasibətilə, “Qazilər günü” olaraq adlandırılmışdır.<ref>http://www.iranculture.org/fa/simpleView.aspx?provID=948 «نامگذاری روزها و هفتههای خاص»], iranculture.org saytı</ref> | *'''Qazilər günü''': İran İslam respublikasının rəsmi təqvimində, [[4 Şaban|Şaban ayının dördüncü günü]], həzrət Abbasın doğum günü münasibətilə, “Qazilər günü” olaraq adlandırılmışdır.<ref>http://www.iranculture.org/fa/simpleView.aspx?provID=948 «نامگذاری روزها و هفتههای خاص»], iranculture.org saytı</ref> | ||
* '''Beşbarmaq''': Bəzi şiə yaşayan məntəqələrində beşbarmaq və atribut olaraq istifadə olunur, ələm və yaxud bayrağın yuxarı hissəsinə, həzrət Abbasın (ə) kəsilmiş əllərinin nişanəsi olaraq vurulur. Bəzi [[Şiə|şiələr]] isə onun beş “ali-əba” (beş məsum) nişanəsi olaraq bilir.<ref>Blukbaşi, Məfahim və nemədqarha, s.100</ref> | *'''Beşbarmaq''': Bəzi şiə yaşayan məntəqələrində beşbarmaq və atribut olaraq istifadə olunur, ələm və yaxud bayrağın yuxarı hissəsinə, həzrət Abbasın (ə) kəsilmiş əllərinin nişanəsi olaraq vurulur. Bəzi [[Şiə|şiələr]] isə onun beş “ali-əba” (beş məsum) nişanəsi olaraq bilir.<ref>Blukbaşi, Məfahim və nemədqarha, s.100</ref> | ||
== Həzrət Abbasa məxsus abidələr və məkanlar == | ==Həzrət Abbasa məxsus abidələr və məkanlar== | ||
İran və İraq ölkələrində, bəzi yerlər vardır ki, zaman keçdikcə o məkanlara ehtiram edilir və insanlar öz nəzirlərini vermək üçün o yerlərə üz tuturlar və inancları budur ki, [[Nəzir|nəzir]] verib [[Təvəssül|təvəssül]] etdiklərində hacətləri rəva olur. | İran və İraq ölkələrində, bəzi yerlər vardır ki, zaman keçdikcə o məkanlara ehtiram edilir və insanlar öz nəzirlərini vermək üçün o yerlərə üz tuturlar və inancları budur ki, [[Nəzir|nəzir]] verib [[Təvəssül|təvəssül]] etdiklərində hacətləri rəva olur. | ||
=== Həzrət Abbasın (ə) hərəmi (ziyarətgahı) === | ===Həzrət Abbasın (ə) hərəmi (ziyarətgahı)=== | ||
[[File:ضریح حضرت عباس-نصب ۱۳۹۵ش.jpg|250px|thumb|Həzrət Abbasın (ə) zərihi h.ş 1395-ci ildə quraşdırılmışdır.]] | [[File:ضریح حضرت عباس-نصب ۱۳۹۵ش.jpg|250px|thumb|Həzrət Abbasın (ə) zərihi h.ş 1395-ci ildə quraşdırılmışdır.]] | ||
: ''Əlavə olaraq baxın: [[Həzrət Abbasın (ə) hərəmi|Həzrət Abbasın hərəmi]]'' | :''Əlavə olaraq baxın: [[Həzrət Abbasın (ə) hərəmi|Həzrət Abbasın hərəmi]]'' | ||
Həzrət Abbasın dəfn olunduğu yer, [[Kərbəla]] şəhərində imam Hüseynin (ə) hərəmini şimal şərqinin 378 metrliyində yerləşir və şiələrin ən mühüm [[Ziyarət|ziyarətgahlarından]] biri sayılır. Həzrət Abbasla imam Hüseynin (ə) hərəmləri arasında olan məsafəni [[Beynəl-hərəmeyn|“Beynəl-hərəmeyn”]] adlandırırlar.<ref>[http://iec-md.org/farhangi/haram_hadhrat_abbas.html «حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع)»]</ref><br> | Həzrət Abbasın dəfn olunduğu yer, [[Kərbəla]] şəhərində imam Hüseynin (ə) hərəmini şimal şərqinin 378 metrliyində yerləşir və şiələrin ən mühüm [[Ziyarət|ziyarətgahlarından]] biri sayılır. Həzrət Abbasla imam Hüseynin (ə) hərəmləri arasında olan məsafəni [[Beynəl-hərəmeyn|“Beynəl-hərəmeyn”]] adlandırırlar.<ref>[http://iec-md.org/farhangi/haram_hadhrat_abbas.html «حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع)»]</ref><br> | ||
| Sətir 239: | Sətir 239: | ||
Bəzi tarixçilərin, o cümlədən Əbdulrəzzaq Müqərrəmin fikrincə, imam Hüseynin (ə), Abbası xeymələrə aparmamasının dəlili, həzrət Abbasın öz istəyi və yaxud həzrət Abbasın bədənində olan çoxsaylı yaraların olmasına görə deyil, bəlkə Hüseyn ibni Əli (ə), istəyirdi qardaşı da özünə məxsus hərəm və mərqədə sahib olsun.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.262-263; Zəccaci Kaşani, Səqqaye Kərbəla, h.ş 1379, s.135-137</ref> Müqərrəm bu sözü üçün heç bir dəlil qeyd etməmişdir. | Bəzi tarixçilərin, o cümlədən Əbdulrəzzaq Müqərrəmin fikrincə, imam Hüseynin (ə), Abbası xeymələrə aparmamasının dəlili, həzrət Abbasın öz istəyi və yaxud həzrət Abbasın bədənində olan çoxsaylı yaraların olmasına görə deyil, bəlkə Hüseyn ibni Əli (ə), istəyirdi qardaşı da özünə məxsus hərəm və mərqədə sahib olsun.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.262-263; Zəccaci Kaşani, Səqqaye Kərbəla, h.ş 1379, s.135-137</ref> Müqərrəm bu sözü üçün heç bir dəlil qeyd etməmişdir. | ||
=== Kəfful-Əbbas (Abbasın əli) məqamı === | ===Kəfful-Əbbas (Abbasın əli) məqamı=== | ||
[[File:کف العباس یسار.jpg|250px|thumb| “Kəfful-Əbbas” məqamı, Sol əlin düşdüyü yer]] | [[File:کف العباس یسار.jpg|250px|thumb| “Kəfful-Əbbas” məqamı, Sol əlin düşdüyü yer]] | ||
: ''Əlavə olaraq baxın: [[Kəfful-Əbbas]]'' | :''Əlavə olaraq baxın: [[Kəfful-Əbbas]]'' | ||
“Kəfful-Əbbas” məqamı, iki yerin adıdır, deyilənlərə əsasən həzrət Abbasın qolları bu iki yerdə bədənindən ayrılmışdır. Bu iki yer, həzrət Abasın (ə) hərəminin şimal şərq və cənub şərq tərəfində və kiçik bazara bənzər iki küçənin girişində yerləşir. Bu iki yerdə nişanələr qoyulmuşdur ki, zəvvarlar o məkanları ziyarət edirlər.<ref>Ələvi, Rahnəmaye musəvvər səfəre siyarəti İraq, h.ş 1391, s.300</ref> <br> | “Kəfful-Əbbas” məqamı, iki yerin adıdır, deyilənlərə əsasən həzrət Abbasın qolları bu iki yerdə bədənindən ayrılmışdır. Bu iki yer, həzrət Abasın (ə) hərəminin şimal şərq və cənub şərq tərəfində və kiçik bazara bənzər iki küçənin girişində yerləşir. Bu iki yerdə nişanələr qoyulmuşdur ki, zəvvarlar o məkanları ziyarət edirlər.<ref>Ələvi, Rahnəmaye musəvvər səfəre siyarəti İraq, h.ş 1391, s.300</ref> <br> | ||
=== Qədəmgah, səqqaxanə və səqqanifar === | ===Qədəmgah, səqqaxanə və səqqanifar=== | ||
* Qədəmgah: İranda həzrət Abbasın (ə) adıyla bağlı bir çox qədəmgahlar vardır ki, insanlar nəzirlərini əda etməyə və ya hacətlərini almaq üçün bu məkanlara gedirlər, o cümlədən bu məkanlarda ibadətlə məşqul olurlar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşan Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.267-274</ref> Bu kimi qədəmgahlardan Semnan, Huveyzə, Buşehr və Şiraz qədəmgahlarına işarə etmək olar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşan Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.267-274</ref> Xəlxalinin yazdığına əsasən, Lar şəhərində də “Nəzirgah” vardır ki, orada yaşayan Sünnü məzhəb davamçıları hər həftənin ikinci günləri nəzirlərini vermək və hacətlərini almaq məqsədilə bu məkana üz tuturlar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşan Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.267</ref> | *Qədəmgah: İranda həzrət Abbasın (ə) adıyla bağlı bir çox qədəmgahlar vardır ki, insanlar nəzirlərini əda etməyə və ya hacətlərini almaq üçün bu məkanlara gedirlər, o cümlədən bu məkanlarda ibadətlə məşqul olurlar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşan Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.267-274</ref> Bu kimi qədəmgahlardan Semnan, Huveyzə, Buşehr və Şiraz qədəmgahlarına işarə etmək olar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşan Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.267-274</ref> Xəlxalinin yazdığına əsasən, Lar şəhərində də “Nəzirgah” vardır ki, orada yaşayan Sünnü məzhəb davamçıları hər həftənin ikinci günləri nəzirlərini vermək və hacətlərini almaq məqsədilə bu məkana üz tuturlar.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşan Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.267</ref> | ||
* [[Səqqaxanə]]: Şiə məzhəbinin atributlarından biridir. Səqqaxanələr kiçik ölçülərdə və insanların hərəkət etdiyi yol kənarlarında, yoldan keçən insanlara su verib savab əldə etmək məqsədilə tikilir. Səqqaxanə şiə mədəniyyətində, həzrət Abbasın (ə) Kərbəla hadisəsində su paylamasını xatırlayıb, qoruyub-saxlamaq məqsədilədir, odur ki, səqqaxanələri imam Hüseyn (ə) və həzrət Abbasın (ə) adı ilə bəzəyirlər.<ref>Çelkoviski, Abbase cəvanmərd və delir, s.374</ref> Bəzi insanlar hacətlərinin qəbul olması üçün bu məkanlarda şam yandırır və yaxud (kiçik parçadan və...) dəxil bağlıyırlar.<ref>Ətyabi, Səqqaxanehaye İsfahan, s.55-59</ref> Dünyanın müxtəlif yerlərində, həzrət Abbasın (ə) adıyla bağlı səqqaxanələr tikilmişdir.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşan Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.240-241</ref> | *[[Səqqaxanə]]: Şiə məzhəbinin atributlarından biridir. Səqqaxanələr kiçik ölçülərdə və insanların hərəkət etdiyi yol kənarlarında, yoldan keçən insanlara su verib savab əldə etmək məqsədilə tikilir. Səqqaxanə şiə mədəniyyətində, həzrət Abbasın (ə) Kərbəla hadisəsində su paylamasını xatırlayıb, qoruyub-saxlamaq məqsədilədir, odur ki, səqqaxanələri imam Hüseyn (ə) və həzrət Abbasın (ə) adı ilə bəzəyirlər.<ref>Çelkoviski, Abbase cəvanmərd və delir, s.374</ref> Bəzi insanlar hacətlərinin qəbul olması üçün bu məkanlarda şam yandırır və yaxud (kiçik parçadan və...) dəxil bağlıyırlar.<ref>Ətyabi, Səqqaxanehaye İsfahan, s.55-59</ref> Dünyanın müxtəlif yerlərində, həzrət Abbasın (ə) adıyla bağlı səqqaxanələr tikilmişdir.<ref>Rəbbani Xəlxali, Çöhre derəxşan Qəməre Bəni Haşim, h.ş 1386, c.2, s.240-241</ref> | ||
* Səqqanifar: İranın Mazandaran məntəqəsində, keçmiş binalar Səqqanifar və ya səqqatəlar adlarıyla mövcuddur ki, bu məkanlardan əzadarlıq mərasimləri və nəzirlərini əda etmək üçün istifadə edirlər. Bu cür məkanlar çox vaxtlar [[Məscid|məscidlərin]], Hüseyniyyələrin və ... yaxınlığında tikilir. Səqqanifar adlanan bu yerlər çox zamanlar həzrət Abbasın (ə) adıyla bağlı olur, bəziləri bu cür məkanlara “Əbulfəzli” də deyirlər.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.280</ref> | *Səqqanifar: İranın Mazandaran məntəqəsində, keçmiş binalar Səqqanifar və ya səqqatəlar adlarıyla mövcuddur ki, bu məkanlardan əzadarlıq mərasimləri və nəzirlərini əda etmək üçün istifadə edirlər. Bu cür məkanlar çox vaxtlar [[Məscid|məscidlərin]], Hüseyniyyələrin və ... yaxınlığında tikilir. Səqqanifar adlanan bu yerlər çox zamanlar həzrət Abbasın (ə) adıyla bağlı olur, bəziləri bu cür məkanlara “Əbulfəzli” də deyirlər.<ref>Məzahiri, Fərhənge suge şii, h.ş 1395, s.280</ref> | ||
== Həzrət Abbasın (ə) təsviri == | ==Həzrət Abbasın (ə) təsviri== | ||
[[File:شمایل منتسب به حضرت عباس.jpg|250px|thumb|Həzrət Abbasa (ə) nisbət verilən təsvir]] | [[File:شمایل منتسب به حضرت عباس.jpg|250px|thumb|Həzrət Abbasa (ə) nisbət verilən təsvir]] | ||
Ümumi olaraq [[Şiə|şiə]] mədəniyyətində bir sıra təsvirlər vardır ki, həzrət Abbasın (ə) təsviri olaraq təqdim olunur. Bu təsvirlər məzhəbi heyət və mərasimlərdə də istifadə olunur. Bir çox [[Şiə təqlid müctehidlərinin siyahısı|müctəhidlərin]] fikrincə, bu təsvirləri ona nisbət vermək qəbul edilməzdir. Baxmayaraq ki, onlar deyirlər bu cür təsvirlərdən məzhəbi heyət və məclislərdə istifadə olunması, haram işə və o həzrətə hörmətsizliyə səbəb olmazsa, şəriət nəzərində eybi yoxdur, amma tövsiyə edirlər bu cür təsvirlərdən istifadə olunmasın.<ref>Mahmudi, Məsaile cədid əz didqahe üləma və mərace, h.ş 1388, c.4, s.105-107</ref> <br> | Ümumi olaraq [[Şiə|şiə]] mədəniyyətində bir sıra təsvirlər vardır ki, həzrət Abbasın (ə) təsviri olaraq təqdim olunur. Bu təsvirlər məzhəbi heyət və mərasimlərdə də istifadə olunur. Bir çox [[Şiə təqlid müctehidlərinin siyahısı|müctəhidlərin]] fikrincə, bu təsvirləri ona nisbət vermək qəbul edilməzdir. Baxmayaraq ki, onlar deyirlər bu cür təsvirlərdən məzhəbi heyət və məclislərdə istifadə olunması, haram işə və o həzrətə hörmətsizliyə səbəb olmazsa, şəriət nəzərində eybi yoxdur, amma tövsiyə edirlər bu cür təsvirlərdən istifadə olunmasın.<ref>Mahmudi, Məsaile cədid əz didqahe üləma və mərace, h.ş 1388, c.4, s.105-107</ref> <br> | ||
| Sətir 255: | Sətir 255: | ||
Son illərdə, Kərbəla hadisəsi mövzusunda iki film [[Muxtarnamə|“Muxtarnamə”]] və “Rəstaxiz” çəkilmişdir ki, “Muxtarnamə” filmində həzrət Abbasın nümayiş etdiriləcək hissəsi bəzi müctehidlərin müxalifət etdiklərinə əsasən bu filmdən silinmiş<ref>[http://fararu.com/fa/news/62702/ «۱۸ دقیقه از مختارنامه سانسور شد»], fararu.com saytı</ref> və bu səbəbdən də “Rəstaxiz” filminin ekrana verilməsinin qarşısı alınmışdır.<ref>[https://www.isna.ir/news/94042413880/ «اظهارات احمدرضا درویش پس از توقف اکران رستاخیز»], isna.ir saytı</ref> | Son illərdə, Kərbəla hadisəsi mövzusunda iki film [[Muxtarnamə|“Muxtarnamə”]] və “Rəstaxiz” çəkilmişdir ki, “Muxtarnamə” filmində həzrət Abbasın nümayiş etdiriləcək hissəsi bəzi müctehidlərin müxalifət etdiklərinə əsasən bu filmdən silinmiş<ref>[http://fararu.com/fa/news/62702/ «۱۸ دقیقه از مختارنامه سانسور شد»], fararu.com saytı</ref> və bu səbəbdən də “Rəstaxiz” filminin ekrana verilməsinin qarşısı alınmışdır.<ref>[https://www.isna.ir/news/94042413880/ «اظهارات احمدرضا درویش پس از توقف اکران رستاخیز»], isna.ir saytı</ref> | ||
== Biblioqrafiya == | ==Biblioqrafiya== | ||
Həzrət Abbasın (ə) şəxsiyyəti haqqında kitablar yazılmışdır ki, onlardan bəziləri bunlardır: | Həzrət Abbasın (ə) şəxsiyyəti haqqında kitablar yazılmışdır ki, onlardan bəziləri bunlardır: | ||
# Zendeqaniye Qəməri Bəni Haşim: Zuhure eşqe əla, Hüseyn Bədruddin, Tehran, Mehtab, h.ş 1382 | #Zendeqaniye Qəməri Bəni Haşim: Zuhure eşqe əla, Hüseyn Bədruddin, Tehran, Mehtab, h.ş 1382 | ||
# Saqi xuban: Şərhe zendeqani Həzrət Əbül-fəzl Abbas (ə), Muhəmməd Əraki, Qum, Nəşre Mürtəza, h.ş 1376 | #Saqi xuban: Şərhe zendeqani Həzrət Əbül-fəzl Abbas (ə), Muhəmməd Əraki, Qum, Nəşre Mürtəza, h.ş 1376 | ||
# Zendeqaniye Həzrət Əbül-fəzl Abbas (ə) Ələmdare Kərbəla, Riza Dəşti, Tehran, h.ş 1382 | #Zendeqaniye Həzrət Əbül-fəzl Abbas (ə) Ələmdare Kərbəla, Riza Dəşti, Tehran, h.ş 1382 | ||
# Çöhre derəxşane Qəməri Bəni Haşim Əbül-fəzl Abbas, Əli Rəbbani Xəlxali, Qum, Məktəbul_Hüseyn, h.ş 1378, (3 cild) | #Çöhre derəxşane Qəməri Bəni Haşim Əbül-fəzl Abbas, Əli Rəbbani Xəlxali, Qum, Məktəbul_Hüseyn, h.ş 1378, (3 cild) | ||
# Şərhe zendeqaniye Həzrət Əbül-fəzl (ə), Məcid Zəccaci Kaşani, Tehran, Sübhan, h.ş 1379 | #Şərhe zendeqaniye Həzrət Əbül-fəzl (ə), Məcid Zəccaci Kaşani, Tehran, Sübhan, h.ş 1379 | ||
# Abbas (ə) Sepəhsalare Kərbəla: Zendeginame, Abbas Şəbüstəri, Tehran, Hurufiyyə, h.ş 1381 | #Abbas (ə) Sepəhsalare Kərbəla: Zendeginame, Abbas Şəbüstəri, Tehran, Hurufiyyə, h.ş 1381 | ||
# Abbas ibn Əli (ə), Cavad, Nohomin şomare əz məcmue aşnayi ba usveha, Enteşarate bustane ketabe Qum, 8-ci çap, h.ş 1393<ref>[https://bookroom.ir/book/44365 عباس بن علی علیهما السلام؛ نهمین شماره از مجموعه آشنایی با اُسوهها]</ref> | #Abbas ibn Əli (ə), Cavad, Nohomin şomare əz məcmue aşnayi ba usveha, Enteşarate bustane ketabe Qum, 8-ci çap, h.ş 1393<ref>[https://bookroom.ir/book/44365 عباس بن علی علیهما السلام؛ نهمین شماره از مجموعه آشنایی با اُسوهها]</ref> | ||
# Əbül-fəzl Abbas (ə): Pejuheşi dər siyre və simaye Abbas ibn Əli (ə), Cavad Xürrəmiyan, Nəşre rahe səbz, 1-ci çap, h.ş 1386 | #Əbül-fəzl Abbas (ə): Pejuheşi dər siyre və simaye Abbas ibn Əli (ə), Cavad Xürrəmiyan, Nəşre rahe səbz, 1-ci çap, h.ş 1386 | ||
== İstinadlar == | ==İstinadlar== | ||
{{İstinadlar}} | {{İstinadlar}} | ||
== Ədəbiyyat == | ==Ədəbiyyat== | ||
{{Ədəbiyyat}} | {{Ədəbiyyat}} | ||
* Təqiyye əz "Muxtarnamə" sansur şod, Sayte xəbəri fəraru, Mətləbin dərci: h.ş 1389 Azər 14 | * Təqiyye əz "Muxtarnamə" sansur şod, Sayte xəbəri fəraru, Mətləbin dərci: h.ş 1389 Azər 14 | ||
| Sətir 330: | Sətir 330: | ||
{{end}} | {{end}} | ||
== Xarici keçid == | ==Xarici keçid== | ||
* [https://alkafeel.net/?lang=pr%2F Həzrət Abbasın (ə) hərəminin rəsmi saytı] | *[https://alkafeel.net/?lang=pr%2F Həzrət Abbasın (ə) hərəminin rəsmi saytı] | ||
* [http://ensani.ir/fa/article/57874/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B9- Həzrət Abbasın (ə) övladları və nəvələri (Məqalə: farsca)] | *[http://ensani.ir/fa/article/57874/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B9- Həzrət Abbasın (ə) övladları və nəvələri (Məqalə: farsca)] | ||
* [http://ensani.ir/fa/article/57753/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D9%91%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B9- Həzrət Abbasın (ə) mənəvi şəxsiyyəti (məqalə: farsca)] | *[http://ensani.ir/fa/article/57753/%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D9%91%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B9- Həzrət Abbasın (ə) mənəvi şəxsiyyəti (məqalə: farsca)] | ||
* [https://www.ensani.ir/file/download/article/20101118191835-750.pdf https://www.ensani.ir/file/download/article/20101118191835-750.pdf (Farsca pdf)] | *[https://www.ensani.ir/file/download/article/20101118191835-750.pdf https://www.ensani.ir/file/download/article/20101118191835-750.pdf (Farsca pdf)] | ||
* https://www.ensani.ir/file/download/article/20101120080832-1441.pdf | *https://www.ensani.ir/file/download/article/20101120080832-1441.pdf | ||
* [http://ensani.ir/fa/article/259659/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87-%D8%B9%D نقش آفرینی حضرت عباس(علیه السلام) در حماسه عاشورا Farsca] | *[http://ensani.ir/fa/article/259659/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87-%D8%B9%D نقش آفرینی حضرت عباس(علیه السلام) در حماسه عاشورا Farsca] | ||
* [https://kakheaseman.ir/aseman.php?name_id=72046&b=qmr_bni_hashem/&name=00 سقايى چيست و عزادارى سقايى كدام است ؟ farsca] | *[https://kakheaseman.ir/aseman.php?name_id=72046&b=qmr_bni_hashem/&name=00 سقايى چيست و عزادارى سقايى كدام است ؟ farsca] | ||
[[Kateqoriya:Həzrət Abbas (ə)]] | [[Kateqoriya:Həzrət Abbas (ə)]] | ||