Camaat namazı: Redaktələr arasındakı fərq

    Camaat namazı, o namaza deyilir ki, cəmiyyət şəklində qılınır. Camaat namazı ən fəzilətli ibadətlərdən sayılır. Camaat namazında irəlidə duran və arxadakı insanların ona iqtida etdikləri şəxsə “imam” və ona iqtida edənlərə isə ”məmum” deyilir.

    Bəzi fiqh alimlərinin fikrincə, ilkin mərhələdə namazın vacib olması, cəmiyyət halında olmuş və ilk camaat namazını, peyğəmbər (s) və imam Əli (ə) bərpa etmişlər. Rəvayətlərdə, camaatla qılnan namazın savabı, tək halda qılınan 25 namazdan üstün olduğu bildirilir və məscidlərin qonşuluğunda olanların, məsciddə camaatla namaz qılmalarına tövsiyə olunur.

  Şiə nəzərinə əsasən, camaat namazlarında şirkət etmək, təkid edilmiş müstəhəb əməllərdən biridir və yalnız gündəlik (beş vacib namaz), Ayat namazı, bayram namazları, meyyit namazı və Cümə namazını camaat şəklində qılmaq olar. Şiə məzhəbinin əksər fiqh alimlərinin fikrincə, yağış namaızından başqa, digər müstəhəb namazları camaat halında qılmaq olmaz. Sünnü məzhəbində “Təravih” namazı camaatla birlikdə qılınır, Şiə məzhəbinin fikrincə, bu namazın camaat halında qılınmasını bidətdir (dində yenilikdir).  

  Konseptologiya

Əhəmiyyəti

Camaat namazı, İslam dinində təkid olunmuş əməllərdən sayılır,  rəvayətlərdə isə üzürsüz olaraq tərk edilməsi, namazın qəbul olunmaması amillərindən biri və camaat namazına etinasızlıq isə, Allahı kiçik saymaq kimi göstərilmişdir.

    Qurani-Kərimdə, bir başa camaat namazına işarə olunmamışdır, lakin fiqh alimləri, camaat namazının fəzilətləri bölməsində bu ayəyə

“وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعین” (namaz qılın, zəkat verin və rüku edənlərlə birlikdə rüku edin)  işərə etmişlər.  Bəzi təfsir alimləri isə, ayədə qeyd olunan “birlikdə rüku edin” ibarətini, camaat namazına işarə olunduğunu bildirirlər,  o cümlədən bəzi Şiə hədisləri toplusunda, bir fəsli, camaat namazı hökmləri və fəzilətlərinə ixtisas vermişlər.

      Ayətullah Bürucerdi, bəzi rəvayətlərə əsaslanaraq bildirir ki, İslam dinində namaz, ilk mərhələdə camaatla birlikdə qılınması vacib olunmuşdur.  Həzrət Məhəmmədin (ə) peyğəmbərlik dövrünün ilk günlərində, camaat namazı peyğəmbərin (s) imamətilə təşkil olunurdu və “məmum” olaraq tək kişi həzrət Əli (ə), qadın isə həzrət Xədicə  o həzrətə iqtida edirdilər.  Sonralar isə Cəfər Təyyar da onlara qoşulmuşdur.  

Hikməti

  İmam Rzadan (ə) nəql olunan rəvayətə əsasən, camaat namazının vacib olmasının illəti, insanlar ararsında İsılam, Tohid və ixlasın aşkar olması idi.  “İləliş-şəraye” kitabında, imam Sadiqdən (ə) nəql olunur, Allah-Taala camaat namazını bunun üçün qərar verdi ki, namaz qılanlar, namaz qılmayanlardan seçilsin və məlum olsun, kimlər namazın vaxtına riayət edir və kimlər etmir. Digər bir yerdə nəql olunur, əgər camaat namazı olmasaydı, heç kim digərinin haqqında xeyir iş sahibi oluğu üçün şəhadət verə bilməzdi.  

Fəziləti

    Camaat namazı haqqında bir çox savab və fəzilətlər açıqlanmışdır. İslam peyğəmbərindən (s) nəql olunmuşdur ki, camaat namazında olan insanların sayı nə qədər çox olarsa Allah yanında da o qədər sevilər  və savabı da çox olar: “Məmum” əgər bir nəfər olarsa, namazın savabı 150 bərabər və əgər iki nəfər olarsa namazın savabı 600 bərabər və beləliklə onların sayı doqquz nəfəri keçərsə, o namazın savabını Allahdan başqası bilməz.   

    Digər rəvayətlərdə gəlmişdir ki, bir camaat namazı, iyirmibeş (tək halında qılınan) namazdan üstündür  və camaatla qılınan namazın savabı, tək halda qılınan qırx ilin namazından fəzilətlidir,  alim bir şəxsin imamətilə qılınan camaat namazının fəziləti, peyğəmbərin (s) imamətliyi ilə qılınan namazın fəzilətinə bərabərdir.  

Təsirləri

  Rəvayətlərə əsasən, camaat namazı nifaqdan uzaq olmağa, günahların bağışlanmasına, duaların qəbul olmasına,  Qiyamətin çətinliklərini asanlıqla geridə qoyub cənnətə daxil olmağa  və o cümlədən, Allahın və mələklərin  razılığını qazanmağa səbəb olur. Qeyd etmək lazımdır ki, camaat namazında şirkət edən şəxs, digərlərini şəfət edə biləcək.   

Həzrət peyğəmbərdən (s) nəql olunmuşdur, hər kəs məscidə doğru, namaz üçün bir addım götürsə min savab yazılar, 70 məqam əldə edər və əgər bu yolda dünyasını dıyişsə, Allah 70 min mələk təyin edər, onu qəbir evində ziyarət etsinlər və qiyamət gününədək, (qəbrindən qalxana kimi) qəbir evinin tək anlarında onunla birlikdə olarlar  

   Bunlardan əlavə, İslam cəmiyyətinin təşkil olması, insanların bir-birlərindən məlumatı olması, həmkarlıq və əlaqələr, müsəlmanlar arasında sevgi-məhəbbətin yaranması, camaat namazının fayda və səbəblərindən sayılmışdır.  

Hökmlər

  Şiə fiqh alimləri, camaat namazında şirkət etməyi, təkid olunmuş müstəhəb əməllərdən bilirlər.  Xüsusilə də sübh, məğrib və işa namazlarının camaatala qılınmasına daha çox təkid olunmuşdur.  Qeyd olunduğu kimi, məscidin  qonşuluğunda olanlar üçün, camaat namazlarında şirkət etmələrinə daha çox təkid olunmuşdur.  Cümə namazının düzgün sayılmasının şərtlərindən biri də camaatla qılınmsıdır.  

Müstəhəb namazları camaatla qılmaq

    Şiə fəqihlərinin fikrincə, yağış namazından başqa heş bir müstəhəb namazı camaat şəklində qılınmasına icazə verilmir.  Buna baxmayaraq, bəzi Şiə fəqihləri bildirirlər, “Fitr” və “Qurban” bayramı namazlarını, imamın qeybət dövründə camaatla qılmaq müstəhəbdir.  Şiə məzhəbinin məşhur fəqihlərinin nəzəru budur ki, istər vacib istərsə də müstəhəb halında olsun, camaatla qılınmalıdır.  “Hədaiq” kitabının müəllifi, bəzi Şiə fəqihlərinə o cümlədən; Əbu Saleh Hələbi və Şəhid əvvəl-ə nisbət verir ki, “Qədir-Xum” namazını camaatla qılmağı icazəli bilirlər, “Bəhrani” isə bu namazın camaatla qılınmasını haram bilir.  Bunun müqabilində, bir çox Sünnü fiqh alimləiri, bütün müstəhəb namazları o cümlədən “Təravih” namazını camaatla qılınmasını icazəli bilirlər,  Maliki və Hənəfi məzhəbləri, ayat və Rmazan ayının namazlarından başqa, bəzi nafilə namazların camaatla qılınmasını məkruh (bəyənilməz) sayırlar.  Şiə fəqihlərinin fikrincə, “Təravih” namazının camaat şəklində qılınması, bidətdir.  

İmam camaatın şərtləri

    İslam qanunlarına əsasən, imam cammat ağıllı,  baliğ, (təklif həddinə çatan “15 yaş”),  mömin  və adil  şəxs olmalıdır; həmçinin imam camaat halalzadə  olmalı və namazın sözlərini düzgün şəkildə tələffüz etməlidir.  Məmunların (iqtida edən şəxslər) hamısı və yaxud bir neçəsi kişi olarsa, imam camaat duran şəxs kişi olmalıdır.  

Əhli sünnəyə iqtida etmək

  İmam camaatın şərtlərindən biri, mömin, yəni oniki imam şiəsi olmaqdır;  bunun üçün də Şiə fiqh alimləri bir sıra rəvayətlərə  əsaslanaraq, Şiənin əhli sünnəyə iqtida etməsini düzgün saymırlar;  amma xüsusi şəraitlərdə, misal üçün təqiyyə halında; əlbətdə əhli-sünnəyə iqtida etmək haqqında ixtilaf vardır. İmam Xomeyni və digər alimlər, əhli sünnəyə iqtida etməyin heç bir nöqsanı olmadığını bildirirlər,  bəziləri isə, namazın yenilənməsini və yaxud iqtida etməyib Həmd və surəni oxumasını bildirirlər.  Bu ixtilaflar isə çıxılmaz şəraitə aid olan rəvayətlərin bir-biri ilə qarşı-qarşya durmasından qaynaqlanır.  

Qadınların camaat namazında iştirakı

  Bəzi rəvayətlərdə bildirirlir, qadınların evlərində qıldıqları namaz, məsciddə camaatla qıldıqları namazlardan daha yaxşıdır; bu cür rəvayətlərdə, qadınlar üçün ən yaxşı məscid, onların evləri sayılır  və qadının öz evində tək qıldığı namazın savabı, məsciddə camaatla qılacaq namazın savabıyla bərabərdir.  Şiə fəqihlərindən bir dəstəsi, bu rəvayətlərə əsaslanaraq, qadınların öz evlərində namazlarını tək qılmalarını və məsciddə camaatla birlikdə qılmaqdan üstün bilirlər.  Bəzi fəqihlər isə bu cür rəvayətlərin xüsusi şəraitlərə aid olduğunu bildirib qeyd edirlər, qadınların hicaba riəyt edərək məsciddə namaz qılmaları daha yaxşıdır.  Bu dəstə fəqihlər isə, qadınların peyğəmbərlə (s) birlikdə namaz qıldıqlarına işarə edən bir sıra rəvayətlərə əsaslanırlar.  

Digər hökmlər

• “Məmum” (iqtida edən şəxs) birinci və ikinci rəkətdə Həmd və surədən başqa namazın bütün zikrlərini deməlidir.  

• “Məmum” namazın bütün işlərini “imamın” etdiyi işlərlə uyğun yerinə yetirməli və heç bir hərəkəti imamdan əvvəl icra etməməlidir.  

• İmam camaatın durduğu yer, camaatın durduğu yerdən yüksək olmamalıdır.  Bunun üçün də çox vaxtlar məscidlərdə, mehrab müəyyən həddə aşağı səthdə düzəldilir.  

• İmam camaatla məmum arasında pərdə və yaxud divar kimi maneə olmamalıdır. Lakin kişilərlə qadınların sıraları arasında olan pərdə istisnadır.  

• “Ratib imam” (təyin olunmuş imam) camaat namazı qılmaqda digərlərindən (imam camaat durmaqda) üstünlük təşkil edir.  

• Qadın o zaman imam camaat dura bilər ki, məmum olan insanlar hamısı qadın olsun.  

Camaat namazının qaydaları

  Camaat namazının bir sıra qaydaları vardır ki, bəziləri məkruh digərləri isə müstəhəbdir; müstəhəb sayılan əməllərdən bəziləri ibarətdir:

• Elm və təqva sahibləri birinci sırada dursunlar.  

• Məmum, imamın sağ tərəfində dursun.  (tək olduğu halda)

• İmam, cəmiyət arasında olan zəif insanları nəzərə almalı, namazı qısa qılmalı, yalnız o halda ki, bilir camaat namazında olan bütün insanlar, namazın uzun olmasını istəyirlər.   

• “Qəd qamətis-səlah” deyildikdə, camaat ayaqa qalxsın.  

• İmam, Həmd surəsini oxuyub qurtardıqda, məmum “əlhəmdu lillahi rəbbil aləmin” desin.  

Monoqrafiya

  Fiqh alimləri, öz fiqhi kitablarında, camaat namazı və onun hökmləri haqqında söz açmışlar.  Həmçinin camaat namazı haqqında, müstəqil şəkildə kitablar təlif etmişlər, onlardan bəziləri ibarətdirlər:

• Şiə fəqihi “Məhəmməd Hüseyn Kompaninin” təlif etdiyi əsər “Risalətu Səlatul-Cəmaəh” qəməri tarixi ilə ondördüncü əsr (1296-1361 h.q).  Bu əsərdə camaat namazının hökmləri, vacib, müstəhəb və haram olan hallar tədqiq olunmuşdur. “Qum Nəşre İslami” müəssisəsi bu əsəri, 1409 h.q ilində “Buhus fil-fiqh və hiyə buhus fi səlatil-cəmaəh vəl musafir vəl icarə” ünvanında kitab olaraq çap etmişdir.   

• “Nəbzətu həvlə səlatəl-cəmaəh” kitabı, Seyyid Məhəmməd Təqi Şahroxi Xurrəmabadi, Ayətullah Bürucerdinin dərsləirindən istixrac edərək toplamış və kitab şəklində təlif edərək “Nəsayeh” nəşriyyatı tərəfindən çap edilmişdir. Bu kitabda camaat namazının düzgün sayılacaq şəraiti, camaat namazının əhəmiyyəti, camaat namazının hökmləri, imam camaatın şərtləri və əhli sünnəyə iqtida etmək kimi məsələlərə işarə olunmuşdur.  

• “Nəmaze cəmaət və bərəkate an” təlif: Məhəmməd İsmail Nuri, Fars dilində təlif olmuş və Qurani-Kərimdə camaat namazı, camaat namazının bərəkət və fəzilətləri, camaat namazını tərk etməyin mənfi təsirləri, camaat namazının şərait və hökmləri haqqında bir sıra mətləblər açıqlanmışdır. “Bustane kitab” nəşriyyatı, dördüncü buraxılışı çapdan çıxmışdır.