confirmed, movedable, templateeditor
14.822
edits
Fəqihin vilayəti: Redaktələr arasındakı fərq
→Tarixçəsi
| Sətir 10: | Sətir 10: | ||
== Tarixçəsi == | == Tarixçəsi == | ||
Bəzi yazıçılar, Molla Əhməd Nəraqini (vəfatı h.q 1245) “fəqihin vilayətini” fiqhi bir məsələ olaraq açıqlayan və onun isbatı üçün nəqli və rasional sübutlardan istifadə edən ilk müctehid hesab edirlər. Onun ilk dəfə olaraq İslam hakiminin bütün vəzifə və səlahiyyətlərini və fəqihin vilayətini birlikdə “Əvaidul-əyyam” adlı kitabda topladığı bildirilir. Əlbəttə Molla Əhməd Nəraqidən öncə bəzi şiə alimləri imamların səlahiyyətlərindən bəzisinin fəqihin öhdəsində olmasından söhbət açmışdır. Misal olaraq dördüncü və beşinci əsrinin alimlərindən olan Şeyx Mufid “əl-Muqniə” kitabında belə yazır: Şiə imamları cəzaların icrasını fəqihlərə tapşırmışdır. Həmçinin, tarixçi Rəsul Cəfəriyanın dediyinə əsasən, onuncu əsrin alimlərindən olan Mühəqqiq Kərəki fəqihlərin məsum imamlara aid olan hakimiyyət səlahiyyətlərinə sahib olduğunu düşünürdü. | Bəzi yazıçılar, [[Molla Əhməd Nəraqi|Molla Əhməd Nəraqini]] (vəfatı h.q 1245) “fəqihin vilayətini” fiqhi bir məsələ olaraq açıqlayan və onun isbatı üçün nəqli və rasional sübutlardan istifadə edən ilk [[Müctəhid|müctehid]] hesab edirlər. Onun ilk dəfə olaraq [[İslam]] hakiminin bütün vəzifə və səlahiyyətlərini və fəqihin vilayətini birlikdə “Əvaidul-əyyam” adlı kitabda topladığı bildirilir. Əlbəttə Molla Əhməd Nəraqidən öncə bəzi [[Şiə|şiə]] alimləri [[Şiə imamları (ə)|imamların]] səlahiyyətlərindən bəzisinin fəqihin öhdəsində olmasından söhbət açmışdır. Misal olaraq dördüncü və beşinci əsrinin alimlərindən olan [[Şeyx Müfid|Şeyx Mufid]] “əl-Muqniə” kitabında belə yazır: Şiə imamları cəzaların icrasını fəqihlərə tapşırmışdır. Həmçinin, tarixçi Rəsul Cəfəriyanın dediyinə əsasən, onuncu əsrin alimlərindən olan Mühəqqiq Kərəki fəqihlərin məsum imamlara aid olan hakimiyyət səlahiyyətlərinə sahib olduğunu düşünürdü. | ||
Molla Əhməd Nəraqidən sonra, Kaşiful-Ğita və onun şagirdi Məhəmməd Həsən Nəcəfi də fəqihlərin təyini nəzəriyyəsini və onların villayət və səlahiyyətlərini açıqlamışdır. Onlar fəqihlər tərəfindən icazəyə sahib olmayan padşah və ya sultanın hakimiyyətini leqal hesab etmirdilər və fəqihin şəraiti olduğu halda hakimiyyətə gəlməsinin vacibliyinə inanırdılar. | Molla Əhməd Nəraqidən sonra, [[Cəfər Kaşiful-Ğita|Kaşiful-Ğita]] və onun şagirdi [[Məhəmməd Həsən Nəcəfi]] də fəqihlərin təyini nəzəriyyəsini və onların villayət və səlahiyyətlərini açıqlamışdır. Onlar fəqihlər tərəfindən icazəyə sahib olmayan padşah və ya sultanın hakimiyyətini leqal hesab etmirdilər və fəqihin şəraiti olduğu halda hakimiyyətə gəlməsinin [[Vacib|vacibliyinə]] inanırdılar. | ||
Fəqihlərin vilayəti və səlahiyyətləri mövzusu [[Şeyx Mürtəza Ənsari|Şeyx Mürtəza Ənsarinin]] (h.q 1214-1281) fəqihlərin siyasi vilayəti haqqında şəkk etməsi ilə dayandı. Sonralar 1969-cu ildə [[Seyyid Ruhullah Musəvi Xomeyni|imam Xomeyni]] Nəcəf elmiyyə hövzəsində özünün akademik [[Fiqh|fiqh]] dərsində “fəqihin vilayəti” teoriyasını müzakirə etdi və [[İslam]] hakimiyyətinin qurulmasının zəruriliyini vurğuladı. Onun bu mövzuda olan söhbətləri 1970-ci ildə “Velayəte-fəqih” adlı kitabda çap edildi. | |||
== Tərəfdarların dəlilləri == | == Tərəfdarların dəlilləri == | ||
“Fəqihin vilayəti” nəzəriyyəsinin tərəfdarları onun isbatı üçün bir sıra nəqli və rasional dəlillərə istinad etmişdir. Ömər ibn Hənzələnin məqbuləsi və imam Zamanın (ə) məktubu onların nəqli dəlillərindəndir. İmam Sadiqdən (ə) nəql edilən, Ömər ibn Hənzələnin məqbuləsi hədisinə əsasən Əhli beyt (ə) hədislərini nəql edən və dini hökümləri tanıyan şəxs həkəm (qazi) olaraq seçilməlidir. İmam Xomeyninin bu hədisdən istifadəsinə əsasən imam Sadiq (ə) fəqihi həm qəzavət həm də hakimiyyət işlərində hakim təyin etmişdir və bu hədisə əsaslanaraq, cəmiyyətdə hökmün icrasının hakimiyyət və qüdrətə ehtiyaclı olduğunu qeyd etmişdir. Onun fikrincə, qəzavət etmək və hökümləri icra edə bilmək üçün hakimiyyət fəqihin əlində olmalıdır. O, həmçinin imam Sadiq (ə) tərəfindən fəqihlər üçün vilayət vəzifəsinin təyin olunmasını siyasi bir sirr hesab edir. Bu mənada ki, fəqihləri qazilik etmək üçün həvəsləndimrək və ruhlandırmaqla onlar hakimiyyət qurmağın müqəddimələrini proqramlaşdırmış olacaq, bununla da hakimiyyətə gəlmək mümkün olan zamanda çətinliyə düşməyəcək və müqəddiməni öncədən hazırlamış olacaqlar. | “Fəqihin vilayəti” nəzəriyyəsinin tərəfdarları onun isbatı üçün bir sıra nəqli və rasional dəlillərə istinad etmişdir. Ömər ibn Hənzələnin məqbuləsi və imam Zamanın (ə) məktubu onların nəqli dəlillərindəndir. İmam Sadiqdən (ə) nəql edilən, Ömər ibn Hənzələnin məqbuləsi hədisinə əsasən Əhli beyt (ə) hədislərini nəql edən və dini hökümləri tanıyan şəxs həkəm (qazi) olaraq seçilməlidir. İmam Xomeyninin bu hədisdən istifadəsinə əsasən imam Sadiq (ə) fəqihi həm qəzavət həm də hakimiyyət işlərində hakim təyin etmişdir və bu hədisə əsaslanaraq, cəmiyyətdə hökmün icrasının hakimiyyət və qüdrətə ehtiyaclı olduğunu qeyd etmişdir. Onun fikrincə, qəzavət etmək və hökümləri icra edə bilmək üçün hakimiyyət fəqihin əlində olmalıdır. O, həmçinin imam Sadiq (ə) tərəfindən fəqihlər üçün vilayət vəzifəsinin təyin olunmasını siyasi bir sirr hesab edir. Bu mənada ki, fəqihləri qazilik etmək üçün həvəsləndimrək və ruhlandırmaqla onlar hakimiyyət qurmağın müqəddimələrini proqramlaşdırmış olacaq, bununla da hakimiyyətə gəlmək mümkün olan zamanda çətinliyə düşməyəcək və müqəddiməni öncədən hazırlamış olacaqlar. | ||