confirmed, movedable, templateeditor
15.813
edits
Səhifeyi Səccadiyyə: Redaktələr arasındakı fərq
redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
| Sətir 32: | Sətir 32: | ||
|Elektron versiya =https://noorlib.ir/book/info/56525 (Farsca) | |Elektron versiya =https://noorlib.ir/book/info/56525 (Farsca) | ||
}} | }} | ||
'''Səhifeyi Səccadiyyə''' (ərəbcə: الصحيفة السجادية) İmam Səccaddan (ə) nəql olunan duaları özündə toplayan bir kitabdır. Bu kitab Quran və Nəhcül-bəlağədən sonra şiələrin ən mühüm yazılı irsi hesab olunur. Həmçinin "Quranın bacısı" və "Əhli-beytin İncili" kimi adlarla tanınır. | '''Səhifeyi Səccadiyyə''' (ərəbcə: الصحيفة السجادية) [[İmam Səccad (ə)|İmam Səccaddan (ə)]] nəql olunan duaları özündə toplayan bir kitabdır. Bu kitab [[Quran]] və [[Nəhcül-bəlağə|Nəhcül-bəlağədən]] sonra [[Şiə|şiələrin]] ən mühüm yazılı irsi hesab olunur. Həmçinin "Quranın bacısı" və "Əhli-beytin İncili" kimi adlarla tanınır. | ||
İmam Zeynul-Abidin (ə) Səhifeyi Səccadiyyəni İmam Baqir (ə) və Zeyd bin Əliyə 75 dua şəklində dedi, onlarda yazdılar. İmam Sadiq (ə) də həmin kitabı Mütəvəkkil ibn Harun Bəlxiyə deyib, o da yazdı. Lakin sonrakı dövrlərdə həmin duaların bəziləri aradan getdi və cəmi 54 dua qaldı. | İmam Zeynul-Abidin (ə) Səhifeyi Səccadiyyəni [[İmam Baqir (ə)]] və [[Zeyd ibn Əli|Zeyd bin Əliyə]] 75 dua şəklində dedi, onlarda yazdılar. [[İmam Sadiq (ə)]] də həmin kitabı [[Mütəvəkkil ibn Harun Bəlxi|Mütəvəkkil ibn Harun Bəlxiyə]] deyib, o da yazdı. Lakin sonrakı dövrlərdə həmin [[Dua|duaların]] bəziləri aradan getdi və cəmi 54 dua qaldı. | ||
Səhifeyi Səccadiyə sünni alimlərinin də diqqətini çəkmiş və onlar da onun dualarından bəzilərini nəql etmişlər. Bəzi şərqşünaslar hesab edirlər ki, Səhifeyi Səccadiyə insanlara İslamın yeni üzünü göstərə bilər. İmam Səccad (ə) Səhifeyi Səccadiyədə əxlaqi prinsipləri və ictimai-siyasi həyat tərzini dua və münacat şəklində ifadə etmişdir. Tədqiqatçıların fikrincə, İmam Səccad (ə) öz həyatı dövründə təqiyyə ilə yaşadığı üçün bu maarifi dua şəklində ifadə etmişdir. | Səhifeyi Səccadiyə [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|sünni]] alimlərinin də diqqətini çəkmiş və onlar da onun dualarından bəzilərini nəql etmişlər. Bəzi şərqşünaslar hesab edirlər ki, Səhifeyi Səccadiyə insanlara İslamın yeni üzünü göstərə bilər. İmam Səccad (ə) Səhifeyi Səccadiyədə əxlaqi prinsipləri və ictimai-siyasi həyat tərzini dua və münacat şəklində ifadə etmişdir. Tədqiqatçıların fikrincə, İmam Səccad (ə) öz həyatı dövründə [[təqiyyə]] ilə yaşadığı üçün bu maarifi dua şəklində ifadə etmişdir. | ||
İmamət məsələsi Səhifeyi Səccadiyədə bəyan edilən mühüm siyasi və dini məsələlərdəndir. Xilafətin qəsbkarlarını ifşa etmək, imamət hakimiyyəti idealını təbliğ etmək, dinin qorunmasını vurğulamaq, məzlumlara dəstək olmaq və zalımın qarşısında durmaq bu kitabda bəyan edilən digər məsələlərdəndir. | [[İmamət]] məsələsi Səhifeyi Səccadiyədə bəyan edilən mühüm siyasi və dini məsələlərdəndir. Xilafətin qəsbkarlarını ifşa etmək, imamət hakimiyyəti idealını təbliğ etmək, dinin qorunmasını vurğulamaq, məzlumlara dəstək olmaq və zalımın qarşısında durmaq bu kitabda bəyan edilən digər məsələlərdəndir. | ||
Bu kitab şiə alimlərinın yanında məşhurdur və onların tərəfindən qəbul edilir. Həmçinin bəzi hədis alimləri onu mütəvatir hesab ediblər. Əlbəttə, bəzi fəqihlər Mütəvəkkil ibn Harunun siqə (mötəbər) olmasına irad bildirməklə kitabın bütün hissələrinə istinad etməyi səhih hesab etmirlər. | Bu kitab şiə alimlərinın yanında məşhurdur və onların tərəfindən qəbul edilir. Həmçinin bəzi [[hədis]] alimləri onu mütəvatir hesab ediblər. Əlbəttə, bəzi [[Müctəhid|fəqihlər]] Mütəvəkkil ibn Harunun siqə (mötəbər) olmasına irad bildirməklə kitabın bütün hissələrinə istinad etməyi səhih hesab etmirlər. | ||
Səhifeyi Səccadiyədə fars, ingilis, fransız, indoneziya, türk, urdu, ispan, bosniya, alban və tamil kimi müxtəlif dillərə tərcümə edilmişdir. Bu əsərə onlarla şərh yazılmışdır ki, bunlardan ən məşhuru Seyid Əli Xan Kəbirin yazdığı Riyazus-Salkindir. Bəzi tədqiqatçılar İmam Səccadın (ə) başqa mənbələrdə gəlmiş digər dualarını bir sıra kitablarda toplayıblar. | Səhifeyi Səccadiyədə fars, ingilis, fransız, indoneziya, türk, urdu, ispan, bosniya, alban və tamil kimi müxtəlif dillərə tərcümə edilmişdir. Bu əsərə onlarla şərh yazılmışdır ki, bunlardan ən məşhuru Seyid Əli Xan Kəbirin yazdığı Riyazus-Salkindir. Bəzi tədqiqatçılar İmam Səccadın (ə) başqa mənbələrdə gəlmiş digər dualarını bir sıra kitablarda toplayıblar. | ||
| Sətir 47: | Sətir 47: | ||
== Şiə mədəniyyətində Səhifeyi Səccadiyyənin əhəmiyyəti == | == Şiə mədəniyyətində Səhifeyi Səccadiyyənin əhəmiyyəti == | ||
"Səhifeyi Səccadiyyə" "Nəhcül-bəlağə"dən sonra ən mühüm və görkəmli şiə kitabıdır.[1] Bu kitabda İmam Səccaddan (ə) nəql olunan dualar yer alır.[2] İbn Şəhr Aşubun (hicri 588-ci ildə vəfat edib) verdiyi məlumata görə, "Səhifeyi Səccadiyyə" İslamdan sonra yazılmış ilk kitablardan biridir.[3] Şiə İslam araşdırmacı alimi Şəhid Mürtəza Mütəhhəri "Səhifeyi Səccadiyyə"ni Qurandan sonra ən qədim şiə kitabı kimi təqdim etmiş və hesab edir ki, Səhifeyi Səccadiyyənin duaları da həm sənəd, həm də məzmun baxımından çox etibarlıdır.[4] O, bu kitabı birinci hicri-qəməri təqviminin sonu və ikinci hicri-qəməri təqviminin əvvəlindən bəri insanların əllərində olan yeganə kitab kimi təqdim edir.[5] | "Səhifeyi Səccadiyyə" "[[Nəhcül-bəlağə]]"dən sonra ən mühüm və görkəmli [[şiə]] kitabıdır.[1] Bu kitabda [[İmam Səccad (ə)|İmam Səccaddan (ə)]] nəql olunan dualar yer alır.[2] İbn Şəhr Aşubun (hicri 588-ci ildə vəfat edib) verdiyi məlumata görə, "Səhifeyi Səccadiyyə" [[İslam|İslamdan]] sonra yazılmış ilk kitablardan biridir.[3] Şiə İslam araşdırmacı alimi [[Mürtəza Mütəhhəri|Şəhid Mürtəza Mütəhhəri]] "Səhifeyi Səccadiyyə"ni [[Quran|Qurandan]] sonra ən qədim şiə kitabı kimi təqdim etmiş və hesab edir ki, Səhifeyi Səccadiyyənin duaları da həm sənəd, həm də məzmun baxımından çox etibarlıdır.[4] O, bu kitabı birinci hicri-qəməri təqviminin sonu və ikinci hicri-qəməri təqviminin əvvəlindən bəri insanların əllərində olan yeganə kitab kimi təqdim edir.[5] | ||
Şiə nüsxəşünası Ağa Bozorq Tehrani yazır ki, Səhifeyi Səccadiyyəni "Uxtul-Quran" (Quranın bacısı), "Əhli-beytin İncili", "Ali Məhəmmədin Zəburu" və "Səhifeyi Kamilə" adlandırıblar.[6] İzzuddin Cəzairinin dediyinə görə, bu kitab Hindistanın elmi hövzələrində tədris edilmişdir.[7] | [[Şiə]] nüsxəşünası Ağa Bozorq Tehrani yazır ki, Səhifeyi Səccadiyyəni "Uxtul-Quran" (Quranın bacısı), "Əhli-beytin İncili", "Ali Məhəmmədin Zəburu" və "Səhifeyi Kamilə" adlandırıblar.[6] İzzuddin Cəzairinin dediyinə görə, bu kitab Hindistanın elmi hövzələrində tədris edilmişdir.[7] | ||
== Səhifeyi Kamilə == | == Səhifeyi Kamilə == | ||
Səhifeyi Səccadiyyəni şərh edənlərdən Seyid Əli Xan Kəbirin dediyinə görə, bu kitabın duaları dünya və axirət ehtiyaclarına kifayət etdiyi və ya kamil bir duanın bütün xüsusiyyətlərinə malik olduğu üçün "Səhifeyi Kamilə" adlandırılmışdır.[8] Həmçinin mümkündür ki, bu adlandırma İmamiyyənin əlində olan "Səhifə" variantını Zeydiyyənin əlində olan nüsxədən fərqləndirmək üçündür. Çünki Zeydiyyə də "Səhifə"nin bir nüsxəsinə malikdir ki, bu da təqribən İmamiyyənin nəql etdiyi nüsxənin yarısı qədərdir.[9] | Səhifeyi Səccadiyyəni şərh edənlərdən Seyid Əli Xan Kəbirin dediyinə görə, bu kitabın duaları dünya və [[axirət]] ehtiyaclarına kifayət etdiyi və ya kamil bir [[Dua|duanın]] bütün xüsusiyyətlərinə malik olduğu üçün "Səhifeyi Kamilə" adlandırılmışdır.[8] Həmçinin mümkündür ki, bu adlandırma [[İmamiyyə|İmamiyyənin]] əlində olan "Səhifə" variantını [[Zeydiyyə|Zeydiyyənin]] əlində olan nüsxədən fərqləndirmək üçündür. Çünki Zeydiyyə də "Səhifə"nin bir nüsxəsinə malikdir ki, bu da təqribən İmamiyyənin nəql etdiyi nüsxənin yarısı qədərdir.[9] | ||
== Səhifeyi Səccadiyyənin dualarının sayı == | == Səhifeyi Səccadiyyənin dualarının sayı == | ||
"Səhifeyi Səccadiyyə" ilkin olaraq İmam Səccadın (ə) iki oğluna, yəni İmam Baqir (ə) və Zeyd bin Əliyə dediyi və onların da yazdığı 75 duadan ibarət dua toplusu idi. Buna görə də onun ilkin variantı iki nüsxədə yazılmışdır.[10] Yəhya ibn Zeyd atası Zeydin yazdığı nüsxəni Mütəvəkkil ibn Harun Bəlxiyə (Səhifeyi Səccadiyyənin ilk rəvayətçisi) verdi.[11] Mütəvəkkil də həmin nüsxəni İmam Sadiqin (ə) yanına apardı və İmam Baqirdən (ə) qalan nüsxə ilə müqayisə etdi və onlarda heç bir ixtilaf tapmadı.[12] İmam Sadiq (ə) həmin kitabı Mütəvəkkil ibn Haruna dedi və o da onu yazdı. Lakin onun 11 duasını itirmiş və cəmi 64 dua qalmışdır.[13] Həmin 64 duadan bəziləri də sonrakı dövrlərə çatmamışdır. Bu səbəbdən də Səhifeyi Səccadiyyənin nüsxələrində cəmi 54 dua vardır.[14] | "Səhifeyi Səccadiyyə" ilkin olaraq İmam Səccadın (ə) iki oğluna, yəni [[İmam Baqir (ə)]] və [[Zeyd ibn Əli|Zeyd bin Əliyə]] dediyi və onların da yazdığı 75 duadan ibarət dua toplusu idi. Buna görə də onun ilkin variantı iki nüsxədə yazılmışdır.[10] Yəhya ibn Zeyd atası Zeydin yazdığı nüsxəni [[Mütəvəkkil ibn Harun Bəlxi|Mütəvəkkil ibn Harun Bəlxiyə]] (Səhifeyi Səccadiyyənin ilk rəvayətçisi) verdi.[11] Mütəvəkkil də həmin nüsxəni [[İmam Sadiq (ə)|İmam Sadiqin (ə)]] yanına apardı və İmam Baqirdən (ə) qalan nüsxə ilə müqayisə etdi və onlarda heç bir ixtilaf tapmadı.[12] İmam Sadiq (ə) həmin kitabı Mütəvəkkil ibn Haruna dedi və o da onu yazdı. Lakin onun 11 duasını itirmiş və cəmi 64 [[dua]] qalmışdır.[13] Həmin 64 duadan bəziləri də sonrakı dövrlərə çatmamışdır. Bu səbəbdən də Səhifeyi Səccadiyyənin nüsxələrində cəmi 54 dua vardır.[14] | ||
Mütəvəkkilin oğlu yeganə şəxsdir ki, Səhifeyi Səccadiyyəni öz atasından nəql etmişdir. Həmçinin digər ravilər (1. Əhməd ibn Müslüm Mütəhhəri, 2. Əli ibn Numan Ələm, 3. Məhəmməd ibn Saleh, 4. Hüseyn ibn Əşkib Mərvəzi, 5. Übeydullah ibn Fəzl Nəbhani, 6. Əli ibn Həmmad ibn Əla) də ondan nəql ediblər.[15] Səhifeyi Səccadiyyənin müxtəlif rəvayətləri vardır ki, onlardan ən məşhuru Bəhauş-Şərəf rəvayətidir.[16] | Mütəvəkkilin oğlu yeganə şəxsdir ki, Səhifeyi Səccadiyyəni öz atasından nəql etmişdir. Həmçinin digər ravilər (1. Əhməd ibn Müslüm Mütəhhəri, 2. Əli ibn Numan Ələm, 3. Məhəmməd ibn Saleh, 4. Hüseyn ibn Əşkib Mərvəzi, 5. Übeydullah ibn Fəzl Nəbhani, 6. Əli ibn Həmmad ibn Əla) də ondan nəql ediblər.[15] Səhifeyi Səccadiyyənin müxtəlif rəvayətləri vardır ki, onlardan ən məşhuru Bəhauş-Şərəf rəvayətidir.[16] | ||
| Sətir 66: | Sətir 64: | ||
== Səhifeyi Səccadiyyənin məşhur olması == | == Səhifeyi Səccadiyyənin məşhur olması == | ||
Hədis üzrə araşdırmacı alimlərin fikrincə, Səhifeyi Səccadiyyə birinci Məclisi, yəni Məhəmməd Təqi Məclisinin dövründə məşhurlaşdı.[17] O, bu kitabın bir nüsxəsinə yuxu və ya mükaşifə və o dövrün İmamı ilə görüş yolu ilə əldə etdi. Həmçinin onu təbliğ etmək üçün o qədər səy göstərdi ki, camaat evində Qurandan əlavə, Səhifeyi Səccadiyyə də var idi.[18] Məhəmməd Təqi Məclisinin yazdığına görə, isfahanlıların yarısı Səhifeyi Səccadiyyə ilə üns tutmağın nəticəsində, müstəcabud-dəvə (duaları qəbul olunan) olmuşdular.[19] | Hədis üzrə araşdırmacı alimlərin fikrincə, Səhifeyi Səccadiyyə birinci Məclisi, yəni [[Məhəmməd Təqi Məclisi|Məhəmməd Təqi Məclisinin]] dövründə məşhurlaşdı.[17] O, bu kitabın bir nüsxəsinə yuxu və ya mükaşifə və o dövrün İmamı ilə görüş yolu ilə əldə etdi. Həmçinin onu təbliğ etmək üçün o qədər səy göstərdi ki, camaat evində [[Quran|Qurandan]] əlavə, Səhifeyi Səccadiyyə də var idi.[18] Məhəmməd Təqi Məclisinin yazdığına görə, isfahanlıların yarısı Səhifeyi Səccadiyyə ilə üns tutmağın nəticəsində, müstəcabud-dəvə (duaları qəbul olunan) olmuşdular.[19] | ||
== Sünni və İslam alimlərinin baxışı == | == Sünni və İslam alimlərinin baxışı == | ||
Misir yazıçısı və tədqiqatçısı Məhəmməd Zəki Mübarək (hicri 1310-1371) "Ət-Təsəvvüful-İslami vəl-Ədəbu vəl-Əxlaq" kitabında Səhifeyi Səccadiyyəni İsaya (ə) nazil olan İncilə (xristianların əlində olan İncilə deyil) oxşar hesab etmişdir. Həmçinin Səhifeyi Səccadiyyənin Allah tərəfindən bir lütf olduğunu və İmam Zeynul-Abididinin (ə) dilinə axdığını yazmışdır.[21] "Təzkirətül-Xəvas" kitabının müəllifi İbn Cozi (vəfatı: 654 h.q.) İmam Səccadın (ə) müsəlmanlara Allah qarşısında necə danışmağı və ilahi dərgahda hacətlərini necə dilə gətirməyi öyrətmək hüququna malik olduğuna inanır. Çünki o, insanlara bağışlanma diləyərkən Allahla necə danışmağı, rəhmət yağışı diləyərkən bunu Allahdan necə istəməyi, düşməndən qorxarkən Allaha necə sığınmağı öyrətdi.[22] | Misir yazıçısı və tədqiqatçısı Məhəmməd Zəki Mübarək (hicri 1310-1371) "Ət-Təsəvvüful-İslami vəl-Ədəbu vəl-Əxlaq" kitabında Səhifeyi Səccadiyyəni İsaya (ə) nazil olan [[İncil|İncilə]] (xristianların əlində olan İncilə deyil) oxşar hesab etmişdir. Həmçinin Səhifeyi Səccadiyyənin [[Allah]] tərəfindən bir lütf olduğunu və [[İmam Səccad (ə)|İmam Zeynul-Abididinin (ə)]] dilinə axdığını yazmışdır.[21] "Təzkirətül-Xəvas" kitabının müəllifi İbn Cozi (vəfatı: 654 h.q.) İmam Səccadın (ə) [[Müsəlman|müsəlmanlara]] Allah qarşısında necə danışmağı və ilahi dərgahda hacətlərini necə dilə gətirməyi öyrətmək hüququna malik olduğuna inanır. Çünki o, insanlara bağışlanma diləyərkən Allahla necə danışmağı, rəhmət yağışı diləyərkən bunu Allahdan necə istəməyi, düşməndən qorxarkən Allaha necə sığınmağı öyrətdi.[22] | ||
Sünni alimlərindən Süleyman ibn İbrahim Qunduzi (vəfatı: hicri 1294-cü il) "Yənabiul-Məvəddət" kitabında Səhifeyi Səccadiyyənin adını çəkmiş və onun dualarından bəzi hissələri nəql etmişdir.[23] "Əl-Cəvahir fi Təfsiril-Quran" kitabının müəllifi Təntavi Cövhəri Səhifeyi Səccadiyyə kitabının bir nüsxəsini hicri 1358-ci ildə Mərəşi Nəcəfi tərəfindən aldıqdan sonra "məxluqun kəlamından daha üstün və yaradanın kəlamından daha aşağı olan sözdür" ifadəsi ilə onu tərifləmişdir.[24] | Sünni alimlərindən Süleyman ibn İbrahim Qunduzi (vəfatı: hicri 1294-cü il) "Yənabiul-Məvəddət" kitabında Səhifeyi Səccadiyyənin adını çəkmiş və onun dualarından bəzi hissələri nəql etmişdir.[23] "Əl-Cəvahir fi Təfsiril-Quran" kitabının müəllifi Təntavi Cövhəri Səhifeyi Səccadiyyə kitabının bir nüsxəsini hicri 1358-ci ildə Mərəşi Nəcəfi tərəfindən aldıqdan sonra "məxluqun kəlamından daha üstün və yaradanın kəlamından daha aşağı olan sözdür" ifadəsi ilə onu tərifləmişdir.[24] | ||
Amerikalı islamşünas Uilyam Çitkinin fikrincə, Qərbdə insanların çoxu İslamı durğun, səthi və qanunlara tabe olan kimi tanıyır; Lakin Səhifeyi Səccadiyə insanlara tamamilə yeni bir baxış nümayiş etdirə və İslam ideallarının həyata keçirilməsi üçün şərt olan bəşəri fikirləri ifadə edə bilər.[25] | Amerikalı islamşünas Uilyam Çitkinin fikrincə, Qərbdə insanların çoxu İslamı durğun, səthi və qanunlara tabe olan kimi tanıyır; Lakin Səhifeyi Səccadiyə insanlara tamamilə yeni bir baxış nümayiş etdirə və İslam ideallarının həyata keçirilməsi üçün şərt olan bəşəri fikirləri ifadə edə bilər.[25] | ||
== Kitabın mötəbərliyi == | == Kitabın mötəbərliyi == | ||
Hədis alimlərinə görə, Səhifeyi Səccadiyyə həmişə şiə alimlərinin yanında məşhur və onlar tərəfindən qəbul olunmuşbir kitab olub. Şeyx Tusi, Qütbuddin Ravəndi, Şəhid Əvvəl və Kəfəmi kimi alimlər öz kitablarında ondan dualar nəql ediblər.[26] | [[Hədis]] alimlərinə görə, Səhifeyi Səccadiyyə həmişə şiə alimlərinin yanında məşhur və onlar tərəfindən qəbul olunmuşbir kitab olub. Şeyx Tusi, Qütbuddin Ravəndi, Şəhid Əvvəl və Kəfəmi kimi alimlər öz kitablarında ondan dualar nəql ediblər.[26] | ||
Biharul-Ənvar[27] kitabının müəllifi Məhəmməd Baqir Məclisi və həmçinin Ağa Bozorg Tehrani sənəd baxımından Səhifeyi Səccadiyyəni mütəvatir həddində olduğunu bildirirlər. Çünki onun raviləri bütün təbəqələrdə və bütün dövrlərdə onu nəql etmək icazəsini alıblar.[28] | Biharul-Ənvar[27] kitabının müəllifi Məhəmməd Baqir Məclisi və həmçinin Ağa Bozorg Tehrani sənəd baxımından Səhifeyi Səccadiyyəni mütəvatir həddində olduğunu bildirirlər. Çünki onun raviləri bütün təbəqələrdə və bütün dövrlərdə onu nəql etmək icazəsini alıblar.[28] | ||