confirmed, movedable, templateeditor
14.756
edits
Xatircəm nəfs: Redaktələr arasındakı fərq
→Tərifi
Redaktənin izahı yoxdur |
(→Tərifi) |
||
| Sətir 7: | Sətir 7: | ||
Bəzi hədislərdə [[Xatircəm nəfs ayəsi|xatircəm nəfs ayəsini]] bəyan etməklə onun üçün nümunələr qeyd edilmişdir. [[İmam Əli (ə)]], [[İmam Hüseyn (ə)]] və [[Həzrət Muhəmməd (s)|Peyğəmbərə (s)]] və onun [[Əhli-beyt (ə)|Əhli-beytinə (ə)]] iman gətirənlər o nümunələrdəndir. | Bəzi hədislərdə [[Xatircəm nəfs ayəsi|xatircəm nəfs ayəsini]] bəyan etməklə onun üçün nümunələr qeyd edilmişdir. [[İmam Əli (ə)]], [[İmam Hüseyn (ə)]] və [[Həzrət Muhəmməd (s)|Peyğəmbərə (s)]] və onun [[Əhli-beyt (ə)|Əhli-beytinə (ə)]] iman gətirənlər o nümunələrdəndir. | ||
== Tərifi == | == Tərifi == | ||
Xatircəm nəfs, nəfsin elə bir halıdır ki, [[Günah|günahdan]] uzaq durmaq üçün ağıldan itaət etməkdə davamlı olmaq nəticəsində bu iş, insanın vərdişinə çevrilir. Habelə onun nəfsində xatircəmlik və aramlıq yaranır. | Xatircəm nəfs, nəfsin elə bir halıdır ki, [[Günah|günahdan]] uzaq durmaq üçün ağıldan itaət etməkdə davamlı olmaq nəticəsində bu iş, insanın vərdişinə çevrilir. Habelə onun nəfsində xatircəmlik və aramlıq yaranır.<ref>Misbah Yəzdi, Ayine pərvaz, h.ş 1399, s.27</ref> Bu termin, [[Quran|Qurandan]] bir kəlmədir və [[Fəcr surəsi|"Fəcr" surəsinin 27-ci ayəsində]] gəlmişdir. | ||
Nəfsin bir neçə dərəcəyə malik olduğunu hesab ediblər. Həmçinin xatircəm nəfsi, [[Əmmarə nəfs|əmmarə]] və [[ləvvamə nəfs]] ilə müqayisədə nəfsin ən yüksək dərəcəsi olduğunu bildiriblər. Nəfsin ən aşağı mərtəbəsi əmmarə nəfsdir ki, insan onda ağlına tabe olmur və [[Günah|günaha]] meyl edir. Ondan üstün mərtəbədə ləvvamə nəfs durur ki, onda nəfs ayıq-sayıqdır və pis bir iş görsə, özünü danlayır. Bundan da üstün mərtəbədə xatircəm nəfs qərar tutur. | Nəfsin bir neçə dərəcəyə malik olduğunu hesab ediblər. Həmçinin xatircəm nəfsi, [[Əmmarə nəfs|əmmarə]] və [[ləvvamə nəfs]] ilə müqayisədə nəfsin ən yüksək dərəcəsi olduğunu bildiriblər. Nəfsin ən aşağı mərtəbəsi əmmarə nəfsdir ki, insan onda ağlına tabe olmur və [[Günah|günaha]] meyl edir. Ondan üstün mərtəbədə ləvvamə nəfs durur ki, onda nəfs ayıq-sayıqdır və pis bir iş görsə, özünü danlayır. Bundan da üstün mərtəbədə xatircəm nəfs qərar tutur.<ref>Misbah Yəzdi, Ayine pərvaz, h.ş 1399, s.26-27; Mütəhhəri, Məcmue asar, h.ş 1389, c.3, s.595-596</ref> Əl-Mizanda [[Seyyid Məhəmməd Hüseyn Təbatəbai|Əllamə Təbatəbai]] xatircəm nəfsi [[Allahı]] zikr etmək nəticəsində aramlıq tapan, Allahın razı olduğu hər şeydən razı qalan, özünü heç bir xeyir və ya şər, mənfəət və ya zərərin sahibi saymayan nəfs hesab edir. Həmçinin o, dünyanı keçid yeri hesab edir və hər bir yoxsulluq və ehtiyacsızlığı ilahi imtahan hesab edir; Bu səbəbdən o, həmişə bəndəlik sərhədində qərar tutub. Dünya nemətləri onu fəsad və təkəbbürlü olmağa tərəf çəkmir. Həmçinin fəqirlik və yoxsulluq da onu [[Küfr|küfrə]] və şükrü tərk etməyə sövq etmir.<ref>Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1394, c.20, s.285</ref> | ||
Seyid Məhəmməd Mehdi Bəhrul-Ulum "Seyr və Suluk" risaləsində xatircəm nəfsi üzma (böyük) hicrətə daxil olmaq mərhələsi hesab edir. O da öz vücudundan hicrət edib, onu buraxıb tərk etmək, mütləq varlıq aləminə səfər etməkdən və ona tam diqqət yetirməkdən ibarətdir. Həmçinin "ya əyəttuhən-nəfsul-mütməinnə" ibarətini ən böyük cihaddan çıxıb, xatircəmlik məkanı olan zəfər və qələbə aləminə qədəm qoyan və nəfsini [[Allah|Allaha]] təslim edən bir nəfsə xitab edərək demişdir. Habelə böyük İslamı dərk etmiş və Allahın varlığı qarşısında öz yoxluğunu müşahidə etmək vasitəsi ilə və bu məsələni qəlbən etiraf edərək, xatircəmlik və əmin-amanlıq yeri olan böyük iman dərəcəsinə daxil olmuş və orada qərar tutmuş şəxsə müraciət edərək söyləmişdir. Eləcə də, "ircii ilə rəbbiki" (Rəbbinə qayıt) ifadəsi öz vücudundan Rəbb və Pərvərdigar olan Allahın varlığına doğru hicrət etmək üçün verilən göstərişdir. Bu hicrətdən sonra da Allahın təşrii və təkvini [[Qəza və qədər|qəza və qədərinə]] razı olacaq. Həmçinin ondan heç bir pis əməl və [[günah]] baş verməyəcək.<ref>[http://www.maarefislam.com/fa/doreholomvamaarefislam/bookscontent/bahrololom/bahrololom4.htm#_Toc686760 «رساله سیر و سلوک منسوب به بحرالعلوم»], maarefislam.com saytı</ref> | |||
[[Seyyid Ruhullah Musəvi Xomeyni|İmam Xomeyninin (r.ə)]] nəzərinə görə, xatircəm nəfs, yəni artıq heç bir istəkləri olmayan nəfsdir. Xatircəm olmayan nəfsin də əlaməti odur ki, bütün dünyanı bir tikə şəklində edib ona versələr, yenə də fikirləşdiyi zaman onu az hesab edər və ondan başqasını istəyər. o; Onun istəyi başqadır. Onun fikrincə, nəfs mütləq kamilliyə çatdıqda xatircəmlik əldə edir. Mütləq kamal da o zamandır ki, yalnız Allah olsun, Ondan başqa heç nə olmasın. Rəhbərliyə fikir vermək, səltənətə fikir vermək, maddə aləminə diqqət yetirmək, başqa aləmlərə, qeybə, şəhadətə diqqət yetirmək heç bir şey olmamalıdır. Yalnız Allah yad edilməlidir, Ondan başqa heç bir şey deyil.<ref>İmam Xomeyni, Səhifeye İmam, h.ş 1389, c.14, s.206, 207</ref> | |||
=== Müxtəlif nəfslərin insan şəxsiyyətinin bir olması ilə ziddiyyət təşkil etməməsi === | === Müxtəlif nəfslərin insan şəxsiyyətinin bir olması ilə ziddiyyət təşkil etməməsi === | ||
[[Müsəlman]] alimləri deyirlər ki, insanın yalnız bir nəfsi və ya özü vardır. [[Əmmarə nəfs|Əmmarə]], [[Ləvvamə nəfs|ləvvamə]] və xatircəm nəfsin varlığı nəfsin bir olması ilə ziddiyyət təşkil etmir; Daha doğrusu, bu terminlər nəfsin müxtəlif hallarını və mərtəbələrini göstərir. | [[Müsəlman]] alimləri deyirlər ki, insanın yalnız bir nəfsi və ya özü vardır. [[Əmmarə nəfs|Əmmarə]], [[Ləvvamə nəfs|ləvvamə]] və xatircəm nəfsin varlığı nəfsin bir olması ilə ziddiyyət təşkil etmir; Daha doğrusu, bu terminlər nəfsin müxtəlif hallarını və mərtəbələrini göstərir.<ref>Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.67, s.36-37; Mütəhhəri, Məcmue asar, h.ş 1389, c.3, s.595; Misbah Yəzdi, Əxlaq və İrfane İslami, s.8</ref> Yəni nəfs pis əməlləri əmr etdikdə biz ona nəfsi əmmarə nəfs deyirik, səhv etdiyi zaman özünü danladığına görə isə onu ləvvamə nəfs adlandırırıq.<ref>Misbah Yəzdi, Əxlaq və İrfane İslami, s.8</ref> | ||
== Hədislərdə xatircəm nəfsin nümunələri == | == Hədislərdə xatircəm nəfsin nümunələri == | ||