Həzrət Fatimə (ə): Redaktələr arasındakı fərq

'''Fatimeyi Zəhra''' (Besətin 5-ci ili- h.q 11-ci il ) kimi məşhur olan həzrət Fatimə (ə) İslam Peyğəmbəri (s) və həzrət Xədicənin (ə) qızı, İmam Əlinin (ə) həyat yoldaşıdır. O, on iki imamçı şiələrin məsum hesab etdiyi Ali-Əbanın (Əba əhlinin) beş nəfərindən biridir. Şiələin ikinci və üçüncü imamı, Zeynəb  və Ümmi Gülsüm onun övladlarıdırlar. Zəhra, Bətul, Səyyidətu-nisail-aləmin (hər iki dünyada xanımların ən üstünü) onun ləqəblərindən, Ummu-Əbiha (atasının anası) onun ən məşhur künyəsidir. Həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbərin (s) Nəcran məsihiləri ilə mübahiləyə getdiyi gün həzrətin (s) yanında olan yeganə xanımdır.

Kövsər surəsi, Təthir ayəsi, Məvəddət ayəsi, İtam ayəsi və Bizə hədisi kimi hədislər həzrət Fatimənin (ə) məqamı və fəziləti barəsində nazil və nəql olmuşdur. Hədisdə gəlmişdir ki, Peyğəmbər (s) həzrət Fatiməni (ə) hər iki dünyanın ən üstün xanımı olaraq tanıtdırmış, Onun (ə) qəzəb və razılığını Allahın qəzəb və razılığı olduğunu bildirmişdir.

Həzrət Fatimənin (ə) uşaqlıq və yeniyetməlik illəri barəsində az faktlar mövcuddur. Tarixi mənbələrdə həmin zaman haqqında yalnız Həzrətin (ə) müşriklərin zülümləri qarşısında Peyğəmbərin (s) yanında olması, Həzrətin (ə) Şüəbi-Əbi Talibdə olması və həzrət Əli (ə) ilə birlikdə Mədinə şəhərinə hicrət etməsi məlumat verilmişdir.

Həzrət Fatimə (ə) hicrətin ikinci ilində İmam Əli (ə) ilə ailə həyatı qurmuşdur. Həzrətin (ə) ictimai fəaliyyətləri və bəzi döyüşlərdə o cümlədən Məkkənin fəthində Peyğəmbərin (s) yanında olması Onun (ə) hicrətdən sonra gördüyü işlərdən bəzisidir.

Həzrət Fatimə (ə) Səqifə hadisəsində Səqifə şurası ilə müxalifətçilik etməklə yanaşı Əbu Bəkrin xilafətini qəsb yolu ilə alınan xilafət olduğunu bildirmiş və onunla beyət etməmişdir.  O həzrət (ə) Fədəkin müsadirəsi zamanı və İmam Əlini (ə) müdafiə edərkən Fədəkiyyə adı ilə məşhur olan bir xütbə oxudu. O həzrət (s) Peyğmbərin (s) vəfatından az bir müddət sonra Əbu Bəkrin tərəfdarlarının Onun (ə) evinə hücumu zamanı yaralandı və xəstəlik yatağına düşdü. Sonra isə hicrətin 11-ci ilində, Cəmadius-sani ayının üçüncü günündə Mədinə şəhərində şəhadətə çatdı. Peyğəmbər (s) qızının bədəni öz vəsiyyətinə əsasən gecə vaxtı, gizlincə dəfn edildi və qəbrinin yeri heç vaxt bilinmədi.

Həzrət Fatimənin (ə) zikri, Fatimənin (ə) Müshəfi, Fədəkiyyə xütbəsi Xanımın (ə) mənəvi irsinin bir hissəsidir.  Fatimənin (ə) Müshəfi ilahi mələyin Xanıma ilham etdiyi və İmam Əlinin (ə) yazdığı sözlərdir. Bu səhifə (kitab) rəvayətə əsasən İmamların (ə) yanında olmuş, hal hazırda isə həzrət Məhdinin (ə) yanındadır.

Şiələr həzrət Fatiməni (ə) özləri üçün nümunə hesab edirlər və Xanımın (ə) Fatimiyyə günləri adı ilə məşhur olan şəhadətinin il dönümündə əzadarlıq edirlər.  İranda həzrət Fatimənin (ə) təvəllüdünün il dönümünü ( Cəmadius-sani ayının iyirminci günü ) qadınlar və analar günü adlandırmışlar və Fatimə adı qızlara ən çox qoyulan adlardan biridir.   

Həzrət Fatimənin (ə) barəsində yazılan və ya toplanan əsərləri üç hissəyə bölmək olar: Musnədlər ( Xanımın dilindən nəql olunan sözlərinin toplandığı əsərlər), mənaqib (Xanımın (ə) fəzilətlərini toplayan mənbələr), Xanımın (ə) həyatı haqqında olan əsərlər.

Həzrət Fatimə (ə) üçün bir neçə künyə qeyd olunmuşdur: Ummi-əbiha (atasının anası), Ummul-Əimmə (İmamlar anası), Ummul-Həsən, Ummul-Hüseyn, Ummul-Muhsin.  

Fatimə (ə) Peyğəmbərin (s) və Xədicənin (ə) axırınıcı övladıdır.  Fatimə (ə) tarixçilərin fikir birliyinə əsasən Məkkədə, Xədicənin (ə) evində , Məsa yaxınlığında Ruqaqul-Əttarin və ya Ruqaqul-Həcər adlı məhəllədə dünyaya gəlmişdir.  

Şiə mənbələrində Həzrət Fatimənin (ə) təvəllüd gününü Cəmadius-sani ayının iyirminci günü olaraq qeyd etmişlər.  İmam Baqirdən (ə) nəql olunan hədisə əsasən bu adqoyma Allah tərəfindən baş vermişdir. Bu adqoyma hədisinin ardında Allahın Fatiməni (ə) (Zərr aləmi və ya Ələst əhdi aləmi adlı ) Misaq aləmində  seçdiyi və çirkinlikdən uzaqlaşdırdığı deyilir. Həmçinin (7-ci hicri əsrində yazılmış)  Zəxairul-üqba kitabında Peyğəmbərdən (s) nəql olunan rəvayətə əsasən Fatimə (ə) ona görə Fatimə adlandırılmışdır ki, Allah onu və övladlarını cəhənnəm odundan azad etmişdir.  

Fatimənin (ə) uşaqlıq və yeniyetməlik dövrü haqqında az sayda tarixi məlumatlar mövcuddur.  Tarixi məlumatların bildirdiyinə əsasən, Fatimə (ə) Peyğəmbərin (s) dəvəti aşkar olduqdan sonra bəzi hallarda müşriklərin Həzrətə (s) qarşı etdiyi kobud rəftarların şahidi olmuşdur. Bundan əlavə  həzrət Fatimənin (ə) uşağlığının 3 ili Şüəbi-Əbİ Talibdə və müşriklərin Bəni-Haşimə və Peyğəmbərin (s) tərəfdarlarına qarşı göstərdiyi iqtisadi və ictimai təzyiqlər altında keçmişdir.  Həzrət Fatimə (ə) həmçinin uşaq ikən anası Xədicəni (ə) itirmişdir.  Qüreyşin Peyğəmbəri (ə) öldürmək qərarı,  Peyğəmbərin (s) gecə vaxtı Məkkədən Mədinəyə hicrət etməsi, həzrət Fatimənin (ə) Əli (ə) və bəzi qadınlarla birlikdə Mədinəyə hicrət etməsi Fatimənin (ə) uşaqlıq illərində baş verən ən mühüm hadisələrdir.  

Həzrət Fatimənin (ə) çoxlu elçiləri var idi. Lakin sonda İmam Əli (ə) ilə evləndi. Bəzi araşdırmaçıların fikrincə Peyğəmbər (s) Mədinə şəhərinə hicrət etdikdən və müsəlman cəmiyyətinin rəhbərliyini öhdəsinə aldıqdan sonra Fatimə (ə) Peyğəmbərin (s) övladı olduğu üçün müsəlmanlar arasında xüsusi hörmət və uca məqam qazandı.  Bununla yanaşı Peyğəmbərin (s) Fatiməyə (ə) olan məhəbbətini  göstərməsi və Fatimənin (ə) öz dövrünün qadınları ilə müqayisədə  bir sıra xüsusiyyətlərə sahib olması bəzi müsəlmanların Peyğəmbər (s) qızı  ilə evlənməyə çalışmalarına səbəb oldu.  Digərlərindən öncə müsəlman olmuş və ya münasib maddi qüdrətə malik olan Qüreyşin bir sıra böyükləri Fatiməyə (ə) elçi düşdülər.  Əbu Bəkr, Ömər,  Əbdür-Rəhman ibn Ovf  həmin şəxslərdən idilər. Elçilərin hamısı Peyğəmbərdən (s) mənfi cavab eşitdilər.  Peyğəmbər (s) onların cavabında belə buyururdı: “Fatimənin (ə) evliliyi səmavi bir məsələdir və Allahın hökmünə ehtiyac var “.  Bəzi məqamlarda da Fatimənin (ə) elçilərlə evlənməyə razı olmadığını bildirərdi.  

Əli (ə) Peyğəmbərlə (ə) ailəvi münasibətlərin olduğu həmçinin Fatimənin (ə) din və əxlaq baxımından bir sıra xüsusiyyətlərə malik  olduğu üçün onunla evlənməyi çox istəyirdi.  Lakin tarixçilərin yazdığına əsasən O (ə), özündə Peyğəmbər (s) qızına elçilik etmək cürəti tapmırdı.  Səd ibn Məaz bu məsələni Peyğəmbərə (s) çatdırdı və Peyğəmbər (s) Əlinin (ə) elçi düşməsinə razılıq verdi.  Peyğəmbər (s) imam Əlinin (ə) elçiliyə gəldiyini  və Onun bir sıra xüsusiyyət və üstünlüklərini həzrət Fatiməyə (s) danışdı və həzrət Fatimə (ə) bu işə razılıq verdi.  Peyğəmbər (s) də Allahın əmri ilə həzrət Fatiməni (ə) həzrət Əli (ə) ilə evləndirdi.  Həzrət Əli (ə) digər mühacirlər kimi hicrətin ilk aylarında ağır iqtisadi şəraitə malik idi.  Buna görə də Peyğəmbərin (s) tövsiyəsi ilə öz zirehini satdı ( və ya girov qoydu ) və ondan gələn məbləği həzrət Fatimənin (ə) mehriyyəsi etdi.  Həzrət Əli (ə) və həzrət Fatimənin (ə) evlilik mərasimi müsəlmanların iştirakı ilə məsciddə keçirildi.  Evlilik mərasimin tarixi haqqında fikir ayrılığı vardır. Mənbələrin çoxunda hicrətin ikinci ili olaraq qeyd olunmuşdur.  Evlilik mərasimi hicrətin ikinci ilində  Bədr döyüşündən sonra Şəvval və ya Zil-hiccə ayında keçirilmişdir.  

Tarixi məlumatlarda və hədis mənbələrində həzrət Fatimənin (ə) həzrət Əliyə (ə) müxtəlif formalarda hətta Peyğəmbərin (s) hüzurunda sevgisini bildirdiyi  və Onu ən yaxşı həyat yoldaşı hesab etdiyi  qeyd olunur. Həzrət Fatimənin (ə) həzrət Əliyə (ə) evdə məhəbbət dolu sözlərlə , insanlar arasında isə Əbəl-Həsən künyəsi ilə müraciət etdiyi  nəql olunur. Bəzi mənbələrdə həzrət Fatimənin (ə) evdə ətir və zinət vasitələri ilə bəzəndiyi qeyd olunur.  

Həzrət Fatimənin (ə) həzrət Əli (ə) ilə yaşayışının ilk vaxtları çətin iqtisadi şəraitlə yanaşı idi  və bəzən İmam Həsəni (ə) və imam Hüseyni (ə) doydurmaq miqdarında belə yeməkləri yox idi.  Amma həzrət Fatimə (ə) mövcud vəziyyətə etiraz etmirdi və bəzən öz həyat yoldaşına  xərclərin ödənməsi  üçün kömək məqsədi ilə yun əyirirdi.   

Həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbərin (ə) tövsiyəsinə əsasən  özü ev daxili işləri etməyə, çöl işlərini isə həzrət Əlinin (ə) öhdəsinə qoymağa meyilli idi.  Fizzəni xadim olaraq evə gətirdiyi zaman ev işlərinin yarısını özü edər, qalan yarısını isə Fizzəyə tapşırardı.  Bəzi mənbələrə əsasən həzrət Fatimənin (ə) tövsiyəsi əsasında bir gün Fizzə bir gün isə həzrət Fatimə (ə) ev işlərini edərdi.  

İmam Əli (ə) qarşılıqlı olaraq həzrət Fatiməyə (ə) hörmət edərdi. Bir hədisdə imam Əlinin (ə) belə buyurduğu nəql olunur:  Mən heç vaxt Fatiməni (ə) qəzəbləndirmədim, Fatimə (ə) də heç vaxt məni qəzəbləndirmədi.  Əbu Bəkr və Ömər Əlidən (ə) həzrət Fatimə (ə) ilə görüş istədiyi zaman Xanım (ə) həzrət Əliyə (ə) belə dedi: Ev sənin evindir. Səninlə danışan bu riyasız şəxs sənin xanımındır. İstədiyin hər bir işi yerinə yetir.  

Şiə və Sünni mənbələri Həsənin (ə) , Hüseynin  (ə), Zeynəbin  və Ümmi-Gülsümün  imam Əli (ə) və həzrət Fatimənin (ə) dörd övladı olmasında  həmfikirdirlər. Şiə mənbələrində həmçinin bəzi Əhli-sünnə mənbələrində həzrət Fatimənin (ə) Peyğəmbərdən (s) sonra baş verən hadisələr zamanı yaralanmaq nəticəsində düşən digər bir övladının da adı keçir. Onun adı Muhsin və ya Muhəssən olaraq qeyd olunmuşdur.  

Həzrət Fatimənin (ə) ömrünün son bir neçə ayında acı hadisələr baş vermişdir. Deyilənə əsasən bu müddətdə heç kim həzrət Fatiməni (ə) gülən görmədi.  Peyğəmbərin (ə) dünyadan köçməsi,  Səqifə hadisəsi, Xilafətin qəsb olunması, Fədəkin Əbu Bəkr tərəfindən müsadirə olunması və səhabənin hüzurunda Fədəkiyyə xütbəsinin oxunması  Onun (ə) ömrünün sonlarının ən mühüm hadisələridir. Həzrət Fatimə(ə) imam Əlinin (ə) yanında Səqifə şurasının və Əbu Bəkr hakimiyyətinin ən əsas müxaliflərindən biri idi.  Buna görə də xilafət aparatı tərəfindən təhdidə məruz qaldı və bunun nümunəsi Fatimənin (ə) evinin yandırılmaqla hədələnməsidir.  Əlinin (ə) və Əbu Bəkrə müxalif olanların beyət etməməsi, onların Fatimənin (ə) evində bəstdə oturması xəlifə dostlarının həzrət Fatimənin (ə) evinə hücum etməsinə səbəb oldu. Bu hücumda həzrət Fatimə (ə) imam Əlinin (ə) Əbu Bəkirlə məcburi beyət etməyə  aparılmasına maneə olduğu üçün yaralandı və bətnindəki övladı düşdü . Bu hadisədən sonra həzrət Fatimə (ə) xəstəlik yatağına düşdü və qısa bir müddətdən sonra şəhadətə çatdı.  Əl-İhticac kitabında Fatiməyə (ə) baş çəkən Mədinə qadınları ilə görüşdə həzrətin (ə) mövqeyini və Onun (ə) insanların Peyğəmbərdən (s) sonra olan mövqeləri haqqında narahatlığını ifadə edən bəzi sözləri nəql olunmuşdur.  

Həzrət Fatimə (ə) imam Əliyə (ə) onun müxaliflərinin ona qılınacaq cənazə namazında və dəfnində iştirak etməməsini vəsiyyət etdi və ondan gecə dəfn edilməsini istədi.  Məşhur nəzərə  əsasən həzrət Fatimə (ə) hicrətin 11-ci ilində Cəmadius-sani ayının üçündə Mədinə şəhərində şəhadətə çatdı.  Onun (ə) ömrünün 18 il olduğu deyilmişdir.  Amma İmam Baqirdən (ə) nəql olunan rəvayətə əsasən Xanımın (ə) ömrü 23 il olmuşdur.  

Həzrət Fatimənin (ə) bir sıra ictimai fəailiyyətləri və siyasi mövqeləri var idi. Mədinə şəhərinə hicrət, Ühüd müharibəsində  Peyğəmbərə (s) tibbi yardım göstərmək, Ühüd müharibəsində şəhidlər sərvəri Həmzənin bacısı, Peyğəmbərin (s) isə bibisi olan Səfiyyə ilə birlikdə Həmzənin cəsədinin yanına gəlmək,  Xəndək müharibəsində  Peyğəmbərə (s) azuqə çatdırmaq, Məkkənin Fəthində  Peyğəmbərlə (s) yol yoldaşı olmaq həzrət Fatimənin (s) Peyğəmbərin vəfatından öncəki fəailiyyətlərinin bəzisidir. Lakin həzrət Fatimənin (ə) siyasi fəailiyyətlərinin çoxu Peyğəmbərin (s) vəfatından sonrakı qısa ömrünə təsadüf edir. Həzrətin (ə) ən mühüm siyasi mövqeləri bunlardır: Səqifə hadisəsi və Əbu Bəkrin Peyğəmbərdən (s) sonra xəlifə olaraq seçilməsinə qarşı çıxmaq, Mühacir və Ənsarın böyüklərinin evinə gedib onlardan həzrət Əlinin (ə) xilafət üçün daha layiq və daha üstün olduğuna dair etiraf almaq, Fədəkin malikiyyətini geri qaytarmağ üçün çalışmaq, Ənsar və Mühacirin olduğu toplumda Fədəkiyyə xütbəsini oxumaq, evinə hücum zamanı Əlini (ə) müdafiə etmək, həzrətə (ə) baş çəkməyə gələn (Mühacir və Ənsardan olan ) xanımlara xütbə oxumaq, ölümündən sonrakı mərasimin gizlin və məxfi olaraq həyata keçirilməsinə vəsiyyət etmək. Bəzi araşdırmaçıların fikrincə həzrət Fatimənin (ə) Peyğəmbərin (s) vəfatından sonrakı söz və davranışlarının çoxu bir növ xilafətin Əbu Bəkr və onun tərəfdarları tərəfindən qəsb edilməsinə qarşı siyasi reaksiya və etiraz idi.  

Səqifə şurasının təşkilindən və bir qurupun Əbu Bəkirlə xəlifə olaraq beyət etməsindən sonra həzrət Fatimə (ə) Əlinin (ə) və Təlhə və Zübeyr kimi bir qrup səhabənin kənarında bu addımla müxalifətçilik etdi.  Çünki Qədirxum hadisəsində Peyğəmbər (s) imam Əlini (ə) öz canişini olaraq tanıtdırmışdı. Tarixi məlumatlara əsasən, həzrət Fatimə (ə) imam Əli (ə) ilə birlikdə səhabələrin sorağına gedərdi və onlardan kömək istəyərdi. Səhabələr isə həzrət Fatimənin (ə) istəyinin cavabında belə deyərdilər: Əgər O (ə) Əbu Bəkirlə beyət olunmamışdan əvvəl onlardan belə bir şey istəsəydi Əlinin (ə) xəlifəliyini himayə edərdilər.  

Əbu Bəkr Fədəki həzrət Fatimədən (ə) aldıqdan və xilafətin xeyrinə olaraq müsadirə etdikdən sonra Fatimə (ə) onun bu addımına qarşı çıxdı.  O (ə), Fədəki geri almaq üçün Əbu Bəkrlə danışdı və dəlil və şahid gətirdikdən  sonra Əbu Bəkr yazılı olaraq Fədəkin həzrət Fatiməyə (ə) məxsus olduğunu bildirdi. Lakin Ömər ibn Xəttab hörmətsizcəsinə o yazını həzrət Fatimədən (ə) aldı və cırdı.  Bəzi mənbələrdə bu hadisədə Ömərin həzrət Fatiməyə (ə) zərbə endirdiyini, Onun (ə) yaralandığını və bətnindəki körpəsinin düşdüyü xəbər verilir.  Həzrət Fatimə (ə) Fədəki geri almaq cəhdlərinin nəticəsiz qaldığını görən zaman Peyğəmbər (s) məscidinə getdi və səhabələrin hüzurunda sonralar Fədəkiyyə xütbəsi adı ilə məşhurlarşan bir xütbə oxudu və həmin xütbədə Əbu Bəkrin Fədəki və xilafəti qəsb etməsini tənqid etdi. Həzrət Fatimə (ə) bu xütbədə Əbu Bəkrin və tərəfdarlarının bu adddımının nəticəsinin cəhənnəm odu olduğunu vurğuladı.   

Səhabələr Əbu Bəkri xəlifə olaraq tanıdıqdan, onunla beyət etdikdən və Peyğəmbərin (ə) imam Əlinin (ə) canişinliyi haqqında olan sözünü görməməzliyə vurduqdan sonra həzrət Fatimə (ə) İmam Əli (ə), Bəni-Haşim və səhabələrdən bir neçə nəfərlə birlikdə bu beyətə qarşı çıxdılar və Fatimənin (ə) evində bəstdə oturdular.  Abbas ibn Əbdül Mütəllib, Salman Farsi, Əbuzər Ğəffari, Əmmar ibn Yasir, Miqdad, Ubəy ibn Kəb və Bəni-Haşimdən bir qrup şəxs bəstdə oturanlardan idilər.  

Əbu Bəkr tərəfdarlarının Əlinin (ə) evinə hücumunun ardıyca həzrət Fatimə (ə) hücum edənlərin qarşısında dayandı və imam Əlinin (ə) Əbu Bəkrlə məcburi beyət üçün aparılmasına maneə oldu.  Üçüncü və dördüncü hicri əsrinin əhli sünnə alimlərindən olan İbn Əbdu Rəbbihin verdiyi məlumata əsasən Əbu Bəkr ona müxalif olanların həzrət Fatimənin (ə) evində bəstdə oturmasından xəbərdar olduqdan sonra ora hücum etməyi, müxaliflərin birliyini pozmağı və müqavimət göstərdikləri təqdirdə onlarla vuruşmağa əmr verdi. Ömər bir qrupla birlikdə həzrət Fatimənin (ə) evinə tərəf getdi və bəstdə oturanlardan çölə çıxmaqlarını istədi. Sonra isə sözündən çıxacaqları halda evi yandırmaqla hədələdi.  Ömər digər hücum edənlərlə birlikdə kobudcasına evə daxil oldu. Bu arada, həzrət Fatimə (ə) hücum edənləri evdən çıxmayacaqları halda Allaha şikayət etməklə  hədələdi. Buna görə də hücum edənlər evdən çıxdılar və Əlidən (ə) və Bəni-Haşimdən (ə) başqa digər bəstdə oturanların hamısını Əbu Bəkrlə beyət etmək üçün məscidə apardılar.  

Hücum edənlər bəstdə oturanlardan məcburi olaraq beyət aldıqdan sonra Əlidən (ə) və Bəni-Haşimdən də beyət almaq üçün yenidən həzrət Fatimənin (ə) evinə hücum etdilər və evin qapısını yandırdılar. Qapının arxasında olan həzrət Fatimə (ə) odun və Ömərin, Qunfuzun və onlarla birgə olanların qapıya endirdiyi zərbələr nəticəsində yaralandı və bətnindəki körpəsi (Möhsin (ə)) düşdü.  Bəzi məlumatlara əsasən Qunfuz həzrət Fatiməni (ə) qapı və divar arasında qoydu  və Onun (ə) qabırğasını sındırdı.  Həzrət Fatimə (ə) bu hadisədən sonra xəstəlik yatağına düşdü.   

Əbu Bəkr və Ömərin Fədək macərasında və xəlifə ilə məcburi beyət etməklə bağlı hadisələrdə həzrət Fatimə (ə) və Əliyə (ə) qarşı şiddətli rəftarları Fatimənin (ə) ömrünün sonuna qədər Əbu Bəkr və Ömərə qarşı qəzəbli olmasına səbəb oldu.  Məlumatlara əsasən,Əbu Bəkr və Ömər,  Ömər və digərlərinin həzrət Fatimənin (ə) evinə hücumundan sonra üzür istəmək üçün həzrət Fatimənin (ə) evinə getmək qərarına gəldilər. Lakin onlara evə daxil olmaq icazəsi vermədi. Onlar sonda imam Əlinin (ə) vasitəçiliyi ilə evə daxil oldular. Həzrət Fatimə (ə) görüş zamanı üzünü o iki nəfərdən divara tərəf çevirdi və onların salamını cavabsız qoydu. Fatimə (ə) daha sonra Peyğəmbərin (ə) öz razılıq və qəzəbinin Fatimənin (ə) razılıq və qəzəbinin girovunda olduğunu bildirən “Bizə” hədisini xatırlatdıqdan sonra Əbu Bəkr və Ömərə onlara qarşı qəzəbli olduğunu elan etdi.  Bəzi məlumatlara əsasən həzrət Fatimə (ə) hər namazdan sonra onlara qarşı nifrin edəcəyinə and içdi.  

Peyğəmbərin (s) vəfatından və həzrət Fatimənin (ə) evdə yatağa düşməsindən sonra Mühacir və Ənsardan ibarət bir qrup qadının həzrət Fatiməyə (ə) baş çəkməsi və həzrət Fatimənin (ə) onların hal-əhval tutmalarının cavabında dediyi sözlər baş verən hadisələrdən biridir. Həzrət Fatimə (ə) bu görüşdə Allaha həmd və səna etdikdən və atasına salavat göndərdikdən sonra (mühacir və ənsardan olan ) kişiləri Peyğəmbərin (s) canişinini öz məqamından aşağı saldıqları və onu risalət mərkəzindən uzaqlaşdırdıqları və özlərini aşkar bir ziyana giriftar etdikləri üçün danladı. Həzrət Fatimə (ə) öz sözünün davamında insanların imam Əlidən (ə) üz döndərməsinə və ondan intiqam almasına səbəb olaraq imam Əlinin (ə) ədalətə bağlı olmasını və ədalətin icrasını qorumasını göstərdi. Həzrət Fatimə (ə) təkid etdi ki, əgər onlar imam Əlinin (ə) hakimiyyətini istədikləri və qəbul etdikləri halda O (ə) onları iki tərəfindən su daşan bir elə çeşməyə daxil edəcəkdi və yerin və göyün bərəkət qapıları onların üzünə açılacaqdı. İndi imam Əlinin (ə) hakimiyyətini qəbul etmədikləri üçün Allah onları danlayacaq və onlara əzab verəcəkdir.  Bəzi məlumatlara əsasən bu görüşdən sonra mühacir və ənsarın kişiləri zahirdə üzür istəmək əslində isə daha çox Əbu Bəkrlə etdikləri beyəti yozmaq üçün həzrət Fatimənin (ə) hüzuruna gəldilər. Həzrət Fatimə (ə) onlara belə buyurdu: “ Məndən uzaqlaşın. Artıq sədaqətsiz üzürxahlıqlardan sonra üzür üçün yer qalmayıb və sizin bu səhv və təqsiriniz geri qayıda bilməyəcəkdir.  

Həzrət Fatimə (ə) bir müddət sonra, Peyğəmbərdən (s) sonra baş verən hadisələr zamanı aldığı fiziki zərbələrdən yaranmış xəstəlik səbəbi ilə hicrətin 11-ci ilinmdə dünyasını dəyişdi.  Şəhadət tarixi haqqında fikir ixtilafı vardır. Peyğəmbərin (s) vəfatından 40 gün sonradan səkkiz ay sonraya qədər  qeyd olunmuşdur. Şiə baxımından ən məşhur fikir  Cəmadius-sani ayının üçüncü günüdür  yəni Peyğəmbərin (s) vəfatından (s) 95 gün sonra.  Bu sözün istinad mənbəyi İmam Sadiqdən (ə) nəql olunan bir hədisdir. Digər fikirlərə əsasən, Xanımın (ə) şəhadəti Peyğəmbərin (s) vəfatından 75 gün sonra  ( Cəmadiul-əvvəl ayının 13-də), Rəbius-sani ayının səkkizində , Rəbius-sani ayının 13-də  və Ramazan ayının 3-də  olmuşdur.

İmam Kazim (ə) bir hədisdə həzrət Fatimənin (ə) şəhadətinə təkid etmişdir.  İmam Sadiqin (ə) bir hədisində Qunfuzun qılıncın qabı ilə vurduğu zərbə həzrət Fatimənin (ə) şəhadət səbəbi olaraq göstərilmişdir. Həmin zərbə Möhsinin düşməsinə , Həzrətin (ə) xəstələnməsinə və nəticədə şəhadətinə səbəb oldu.  

Bəzi araşdırmaçıların fikrincə, həzrət Fatimənin (ə) cənazəsinin gizlin şəkildə dəfn edilməsi haqqında etdiyi vəsiyyət Onun (ə) xilafət aparatına qarşı atdığı sonuncu siyasi addım idi.   

Həzrət Fatimə (ə) şəhadətindən öncə ona zülm edən və onun qəzəblənməsinə səbəb olan şəxslərin Onun (ə) cənazəsinə namaz qılmasını və onun dəfn mərasimində iştirak etməsini istəmədiyinə dair vəsiyyət etdi. Buna görə də dəfn mərasimin gizlin formada keçirilməsini və dəfn olunduğu yerin gizlin qalmasını  istəmişdi. Tarixçilərin sözlərinə əsasən Əli (ə) Əsma binti Ümeysin köməyi ilə öz həyat yoldaşına qüsül verdi  və özü Onun(ə) cənazəsinə namaz qıldı.  İmam Əlidən (ə) əlavə bir neçə nəfər də cənazə namazında iştirak etdi. Onların sayları və adları haqqında fikir ayrılığı vardır. Tarixi mənbələr İmam Həsəni (ə), İmam Hüseyni (ə), Abbas ibn Əbdül-Mütəllibi, Miqdadı, Salmanı, Əbuzəri, Əmmarı, Əqili, Zübeyri, Abdullah ibn Məsudu və Fəzl ibn Abbası cənazə namazında iştirak edən şəxslər olduğunu hesab etmişlər.  

İmam Əli (ə) dəfndən sonra, qəbrin yerinin bilinməməsi üçün qəbrin əlamətlərini aradan apardı.  Qəbrin dəqiq yerinin bilinməməsindən əlavə qəbrin yerləşdiyi ümumi məkanın da barəsində müxtəlif nəqllər vardır:  

Bəziləri həzrət Fatimənin (ə) dəfn yerinin Rövzətun-Nəbidə olduğunu düşünürlər.  

Şiə və əhli sünnənin hədis, təfsir və tarix mənbələrində həzrət Fatimə (ə) üçün bir çox fəzilətlər təqdim edilmişdir . Bu fəzilətlərdən bəzilərinin mənşəyi Qurandır. Təthir ayəsini və Mübahilə ayəsini buna misal göstərmək olar. Bu növ fəzilətlərdə ayələrin nazil olma səbəbi Peyğəmbərin (s) Əhli beyti (ə) barəsindədir və Fatimə (ə) də Əhli beytdən (ə) biridir. Fəzilətlərdən bir çoxu da rəvayətlərdə nəql olunmuşdur. “Bizə” hədisi və Həzrətin (ə) mühəddəsə olması kimi fəzilətlər bu qəbildəndir.

Əllamə Məclisinin dediyinə əsasən şiələr həzrət Fatimənin (ə) isməti barəsində dəqiq aşkar şəkildə icma etmişlər.  Təthir ayəsi,  “Bizə” hədisi və Əhli beytin ismətini bildirən hədislər həzrət Fatimənin (ə) ismətinin dəlillərindən hesab olunur.  Təthir ayəsinə əsasən Allah Əhli beyti (ə) hər növ çirkinlik və pislikdən paklandırmağı iradə etmişdir. Bir çox şiə və əhli sünnə hədislərinə əsasən həzrət Fatimə (ə) Əhli beytin (ə) nümunələrindən biridir.  Həzrət Fatimənin (ə) məsum olmasının nəticəsi odur ki, Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) ixtiyar sahibi olduğu bəzi işlərdə icazə sahibi sayılacaqdır. Buna misal olaraq, sözlərinin, davranışının, razılıq əlaməti sayılacaq sükutunun dəlil hesab edilməsini, dini məsələlərdə müraciət yeri olmasını, dini təfsir və izah etmək səlahiyyətinə malik olmasını, əməl yolunu, mövqelərinin haqq və batili ayıran olmasını həmçinin yaşayışın müxtəlif sahələrində kamil bir nümunə sayılmasını göstərmək olar.  

Əhli sünnənin tarix və hədis mənbələrində də Peyğəmbərin (s) təthir ayəsini şahid gətirərək öz Əhli beytini (ə), yəni Fatiməni (ə), Əlini (ə), Həsəni (ə), Hüseyni (ə) günahın bütün növlərindən pak bildiyini deyən hədislər qeyd edilmişdir.  

Həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbər (s) kimi ibadətə çox bağlı idi və öz vaxtının bir hissəsini namaz və münacata ayırırdı.  Bəzi mənbələrdə həzrət Fatiməyə (ə) qeybi yardımlar edildiyi barəsində məlumatlar vardır. Misal üçün, Salman Farsi Fatimənin (ə) dəyirman daşının yanında Quran oxuduğunu, dəyirman daşının isə öz-özünə fırlandığını gördüyü zaman təəccüblənir və məsələni Peyğəmbərə (s) danışır. Peyğəmbər (s) onun cavabında belə buyurur: “...Allah Cəbraili Fatimə (ə) üçün dəyirman daşını fırlatmağa göndərmişdir”.  Namazların uzadılması, gecə ibadəti, başqaları o cümlədən qonşular üçün dua etmək,  oruc tutmaq, şəhidlərin qəbrini ziyarət etmək Fatimənin (ə) xüsusiyyətlərindən bəzisdir. Əhli beytin (ə), bəzi səhabə və tabeinlərin sözlərində bu xüsusiyyətlərə təkid edilmişdir.  Buna görə də dua və münacat kitablarında bəzi namazlar, dualar, zikrlər həzrət Fatiməyə (ə) aid edilmişdir.  

Şiə  və əhli sünnə alimləri  Məvəddət ayəsi adı ilə məşhur olan Şura surəsinin 23-cü ayəsinə əsasən Allahın müsəlmanlara həzrət Fatiməni (ə) sevməyi əmr etdiyini bildirmişlər. Məvəddət ayəsində Peyğəmbərin (s) risalətinə mükafatın (təfsirçilərin Əhli beyt (ə) olaraq qeyd etdiyi ) Həzrətin (s) yaxınlarını sevmək və Onlarla dost olmaq olduğu vurğulanmışdır.  Hədislərə əsasən bu ayədə olan yaxınlar və ya müfəssirlərin dediyi kimi Əhli beyt (ə)  Fatimə (ə), Əli (ə), Həsən (ə) və Hüseyndir (ə).  Məvəddət ayəsindən əlavə, Peyğəmbərdən bir sıra hədislər nəql edilmişdir ki, həmin hədislərə əsasən Allah həzrət Fatimənin (ə) qəzəbi ilə qəzəblənir və Onun (ə) razılığı ilə razı qalır.  

Seyyid Məhəmməd Mircəhani “Cənnətul-Asimət” kitabında həzrət Fatimənin (ə) yaradılışını fələklərin yaradılış səbəbi olduğunu deyən bir hədis gətirmişdir. “ Ləvlak” olaraq tanınan bu hədis Peyğəmbərdən (s) nəql edilmişdir. O hədisə əsasən fələklərin yaradılışı Peyğəmbərin (s) yaradılışının girovunda, Peyğəmbərin (s) yaranması Əlinin (ə) yaradılışının girovunda, Peyğəmbər (s) və Əlinin yaranması Fatimənin (ə) yaranmasının girovundadır.  Bəziləri bu hədisin sənədinə irad etməklə yanaşı hədisin məzmununu yozmağın mümkün hesab etmişlər.  

Peyğəmbər (s) həzrət Fatiməyə (ə) çox bağlı idi və Ona (ə) başqalarından daha artıq hörmət və sevgi göstərirdi. Bizə hədisi adlı məşhur hədisdə Peyğəmbər (s) Fatiməni (ə) bədəninin bir hissəsi olaraq tanıtdırır və bildirir ki, Onu (ə) incidən hər kəs məni incitmişdir. Bu hədisi şiə alimləri arasında ilk mühəddislərdən olan Şeyx Mufid və əhli sünnə alimləri arasında Əhməd ibn Hənbəl müxtəlif formalarda nəql etmişlər.  İslam Peyğəmbəri (s) səfərə getdiyi zaman sonuncu sağollaşdığı şəxs həzrət Fatimə (ə) idi və səfərdən qayıdan zaman isə ilk olaraq həzrət Fatimənin (ə) görüşünə gedərdi.  

Şiə və əhli sünnənin nəql etdiyi çoxsaylı hədislərdə həzrət Fatimənin (ə) behişt qadınlarının ən üstünü, iki dünya qadınlarının ən üstünü və ümmətin qadınlarının ən üstünü olması gəlmişdir.  

Müsəlman qadınların arasından yalnız həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbərin (s) Nəcran məsihiləri ilə mübahiləsində iştirak etmək üçün seçildi. Bu hadisə Mübahilə ayəsində qeyd olunmuşdur. Təfsir, hədis, tarix mənbələrinə əsasən Mübahilə ayəsi Peyğəmbər (s) Əhli beytinin (ə) fəzilət və üstünlüyü barəsində nazil olmuşdur.  Fatimə (ə), imam Əli (ə), imam Həsən (ə) və imam Hüseyn (ə) bu hadisədə Peyğəmbərlə (s) birgə olanlardır.  

Peyğəmbərin (s) nəslinin həzrət Fatimədən (ə) davam etməsi və şiə İmamlarının Fatimənin (ə) övladlarından seçilməsi Onun (ə) fəzilətlərindən biri olaraq vurğulanmışdır.  Bəzi təfsirçilər Peyğəmbərin (s) nəslinin həzrət Fatimədən (ə) davam etməsini Kövsər surəsindəki “kövsər”-in yəni çoxlu xeyirin nümunəsi hesab etmişlər.  

Həzrət Fatimənin (ə) səxavəti Onun rəftarının xüsusiyyətlərindən biri olaraq təqdim edilmişdir. O (ə) özünün Əli (ə) ilə olan müştərək yaşayışında yaxşı iqtisadi şəraitə malik olduğu zaman sadə yaşayırdı və daim ehsan edirdi.  Toy gecəsində özünün yeni libasını ehtiyaclı birinə verməsi,  ona məxsus  boyunbağını fəqirə bağışlaması  və yeməyinin hamısını kasıba, yetimə və əsirə verməsi bu yerlərdəndir.  Təfsir və hədis mənbələrinin bildirdiyinə əsasən, Fatimə (ə), Əli (ə), Həsən (ə) və Hüseyn (ə) üç gün ardıcıl olaraq iftar zamanı öz yeməklərinin hamısını ehtiyaclı birinə verdikdən sonra onların barəsində “İtam” ayəsi nazil oldu.  

Həzrət Fatimənin (ə) cehizi on altı əşyadan və ya on doqquz əşyadan on altısı kiçik bir yaşayış üçün  lazım olan azsaylı alət və əşyalardan ibarət olmuşdur. Peyğəmbər (s) həmin əşyaları görən zaman belə dua etmişdir: “ İlahi, həyatı, əşyalarının çoxu gildən hazırlanmış olanlara mübarək et”.  

Mələklərin həzrət Fatimə (ə) ilə danışması Xanımın (ə) xüsusiyyətlərindən biridir və onun Muhəddəsə adlanmasına səbəb olmuşdur.  Peyğəmbərin (s) zamanında və vəfatından sonra mələklərin həzrət Fatimə (ə) ilə danışması Ona (ə) təsəlli vermək və Peyğəmbər (s) nəslinin gələcəyindən xəbər vermək üçün idi.  İlahi mələyin həzrət Fatiməyə (ə) danışdığı hadisələri imam Əli (ə) yazırdı və həmin yazılar həzrət Fatimənin (ə) müshəfi olaraq məşhurlaşdı.  Bu məlumatda yalnız bir mələyin birtərəfli olaraq danışmasına işarə olunmuşdur və həzrət Fatimə (ə) yalnız dinləyici olmuş və eşitdiyi hər şeyi imam Əli (ə) də eşitmiş və qeyd etmişdir. O mələklə görüş zamanı imam Əlinin (ə) də iştirak etməsi həzrət Fatimənin (ə) istəyinə əsasən idi. Bu istəyin səbəbi Feyz Kaşaninin Əl-Vafi kitabında dediyi fikrə əsasən təklikdə mələklə həmsöhbət olan zaman olan qorxu idi.  Amma Əli Əkbər Ğəffarinin və Məhəmməd Axundinin redaktə etdiyi Əl-Kafinin səhifəsinin alt hissəsində həzrət Fatimənin (ə) imam Əlidən (ə) mələyin gəldiyi zaman orda olmasını istəməyinə səbəb olaraq mələyin sözlərinin yadında qalmamasından narahat olması bildirilir.   

Həzrət Fatimənin (ə) ibadət, əxlaq, həyat yoldaşı olmaq kimi müxtəlif sahələrdə nümunə sayılması onun müraciət edənlərin elmi ehtiyaclarına cavab verə bilməsi üçün xüsusi elmi ləyaqətə və biliyə sahib olmasını tələb edir.  Həzrət Fatimənin (ə) ziyarətnaməsinin bir hissəsində Xanıma (ə) belə salam verilir: Salam olsun sənə, ey mələklərlə həmsöhbət olan və çoxlu elmə sahib  olan. Həzrət Fatimənin (ə) biliyinin və sual soruşana qarşı dini əxlaq və ədəbə riayət etməsi və bənzərsiz təvazö göstərməsinin nümunəsi İmam Həsən Əsgəridən (ə) nəql edilən bir hədisdə qeyd olunmuşdur. Hədisin dediyinə əsasən, bir gün bir qadın həzrət Fatiməyə (ə) dedi ki, anam gücsüz bir qadındır və namaz haqqında şəri bir məsələ ilə qarşılaşıb və cavabını soruşmaq üçün məni sizin yanınıza göndərib. Həzrət Zəhra (ə) onun sualına cavab verdi. Qadın sonra başqa bir sual soruşdu və Həzrət (ə) yenidən cavab verdi. Qadın sayı ona çatan başqa suallar soruşdu. Bu zaman qadın utandı və dedi: Sizi daha narahat etməyim. Bundan artıq sizi yormayım və əziyyət verməyim. Həzrət Fatimə (ə) belə cavab verdi: Nə sualın varsa soruş. Sonra belə əlavə etdi: Mənə de görüm, əgər bir nəfər ağır bir yükü bir yerə aparacağı halda yüz min dinar pul alacağı bir işlə razılaşarsa narahat olarmı ? Qadın Həzrətin (ə) cavabında dedi ki, xeyr. Sonra həzrət Fatimə (ə) buyurdu ki, mən cavabını verdiyim sənin hər bir sualın üçün sənin işçinəm. Bu işin Allah yanında olan mükafatı bu dünyada olanların dəyərindən daha artıqdır.   

Bəzi şiə mənbələrində İmam Sadiqdən (ə) həzrət Fatimə (ə) üçün ziyarətnamə qeyd olunmuşdur.  Ziyarətnamənin mətninə əsasən həzrət Fatimə (ə) ( dünyada ) yaranmamışdan öncə Allah tərəfindən imtahan edilmiş və bu imtahanda səbir nümayiş etdirmişdir.  

Bu ziyarətnamədə həzrət Fatimənin (ə) vilayətini qəbul etməyin bütün Peyğəmbərlərin (ə) və həzrət Məhəmmədin (s) vilayətini qəbul etmək və onlara itaət etmək kimi olduğu deyilmişdir.  Həmçinin bu ziyarətnaməyə əsasən, həzrət Fatiməyə (ə) tabe olub sabitqədəm olan şəxsin günahlardan və çirkinliklərdən paklandığı deyilir.  

Həzrət Fatimənin (ə) sözləri, ibadət, siyasət və ictimai yönlü yaşayışı Xanımdan (ə) qalan bir irs kimi müsəlmanların diqqət mərkəzində olmuşdur və müsəlmanların əsərlərində xatırlanmışdır. Fatimənin (ə) müshəfi, Fədəkiyyə xütbəsi, Fatimənin (ə) namazı və zikri Onun (ə) mənəvi irsinin bir hissəsidir.

Şiələr həzrət Fatiməni (ə) özləri üçün nümunə hesab edirlər və Xanımın (ə) yolu şiə mədəniyyətində və şiələrin yaşayışında axın edir. Bunun bəzi nümunələri aşağıdakılardır:

Bəzi farsdilli şair və ədiblər Fatimənin (ə) barəsində ədəbiyyat mövzüsunda əsərlər yazmış və Onun (ə) barəsində şeirlər qoşmuşdur. Bəzilərinin fikrincə Fatimə (ə) barəsində ən qədim şeirin yazılması 5-ci hicri əsrinə təsadüf edir.  Müasir dövürdə Fatimə (ə) haqqında şeir yazmaq şairlər arasında daha geniş yayılmışdır. Fatimə (ə) haqqında şeir adı altında bu mövzuda şeir yazan şairlərin iştirak etdiyi konqresler keçirilir.  Fatimə (ə) haqqında yazılmış şeirlərin artması ilə bəzi ədəbiyyat və şer sahəsinin araşdırmaçıları bu mövzuda olan şeirləri Fatimənin (ə) məqam və xəttinə toxunan “dini şeirlər”-in üslublarından biri  edir.  

Müasir ədəbiyyat yönlü əsərlər arasında “kəştiye pəhlu şekəste”, “Fatimə Fatimə əst” kitablarına işarə etmək olar. Həzrət Fatimənin (ə) məqamı haqqında yazılan şeirlər arasında Kompani ləqəbi ilə tanınan Mərhum Ayətullah Şeyx Məhəmməd Hüseyn Ğərəvi İsfəhaninin məşhur şeirinə işarə etmək olar.  

Şiələrin yazdığı müsnədlər və hədis məcmuələri arasında Təbərinin “Dəlailul-imamət” kitabı həzrət Fatimə (ə) haqqında yazılan mövcud olan ən qədim müsnəddir.  Şiələrin yazdığı musnədlərdən bəzisi aşağıdakılardır:

Mənaqib yönlü kitablar arasında aşağıdakı bir neçə kitaba işarə etmək olar:

Əhli sünnənin həzrət Fatimə (ə) haqqında yazdığı müsnədlər arasında Couhəri Bəsrinin yazdığı “ Əs-səqifə və Fədək” əsərinə, İbn Uqdə Carudinin yazdığı “ Mən ruviyə ən Fatimətə min əvladiha “ əsərinə və Darqutni Şafeinin “Musnəde Fateme” əsərinə işarə etmək olar. Mənaqib yönlü əsərlər arasından Hakim Nişapurinin yazdığı “Fəzailu Fatimətiz-Zəhra” kitabına, Cəlaləddin Siyutinin “Əssğurul-basimət fi fəzailis-səyyidət Fatimət “ əsərinə və Məhəmməd Əli Mənavinin “İthafus-sail bi ma li Fatimətə minəl-mənaqibi vəl-fəzail “ əsərini qeyd etmək olar.  

Əli Əkbər Rəşadın nəzarəti altında “Daneşnameye Fateme “ adlı ensiklopediya altı cilddə həzrət Fatimənin (ə) həyatı, məqamı, Xanımın (ə) əsərləri və maarifi haqqında, qadın və ailənin fiqh, hüquq və ictimaiyyət yönlü mövzularına toxunmuşdur. Bu ensiklopediya 2016-cı ildə hövzənin on yeddinci “ ilin seçilmiş kitabı “ həmayeşində seçilmişdir.  

“ Banuye bi neşan ” adlı pyes Seyyid Hüseyn Fədaihüseynin “ Kəştiye pəhlu şekəste”  kitabı əsasında yazdığə bir əsərdir. Bu pyes Fatimiyyə günləri ərəfəsində İranın müxtəlif şəhərlərində tamaşaya qoyulmuşdur.   

“ Banuye beheşt “ adlı kino filmi 2020-ci ildə Eli Kinqin rejisorluğu ilə yaradılmışdır və məhdud şəkildə nümayiş etdirilmişdir.