Həzrət Fatimə (ə): Redaktələr arasındakı fərq

Həzrət Fatimə (ə) (koda bax)

14:51, 22 avqust 2023 versiyası

1.657 bayt əlavə edildi , 22 avqust 2023

redaktənin izahı yoxdur

VizualVikimətn

V.Safar

confirmed, movedable, templateeditor

13.504

edits

@@ Sətir 54: / Sətir 54: @@
 === Əbu Bəkrlə müxalif bəstdə oturanlarla birgəlik ===
-Səhabələr Əbu Bəkri xəlifə olaraq tanıdıqdan, onunla beyət etdikdən və Peyğəmbərin (ə) imam Əlinin (ə) canişinliyi haqqında olan sözünü görməməzliyə vurduqdan sonra həzrət Fatimə (ə) İmam Əli (ə), Bəni-Haşim və səhabələrdən bir neçə nəfərlə birlikdə bu beyətə qarşı çıxdılar və Fatimənin (ə) evində bəstdə oturdular.  Abbas ibn Əbdül Mütəllib, Salman Farsi, Əbuzər Ğəffari, Əmmar ibn Yasir, Miqdad, Ubəy ibn Kəb və Bəni-Haşimdən bir qrup şəxs bəstdə oturanlardan idilər.
+Səhabələr Əbu Bəkri [[Xilafət|xəlifə]] olaraq tanıdıqdan, onunla [[beyət]] etdikdən və Peyğəmbərin (ə) [[İmam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] canişinliyi haqqında olan sözünü görməməzliyə vurduqdan sonra həzrət Fatimə (ə) İmam Əli (ə), Bəni-Haşim və səhabələrdən bir neçə nəfərlə birlikdə bu beyətə qarşı çıxdılar və Fatimənin (ə) evində bəstdə oturdular.  Abbas ibn Əbdül Mütəllib, Salman Farsi, Əbuzər Ğəffari, Əmmar ibn Yasir, Miqdad, Ubəy ibn Kəb və Bəni-Haşimdən bir qrup şəxs bəstdə oturanlardan idilər.
 === Evə hücum hadisəsində Əlinin (ə) müdafiəsi ===
-Əbu Bəkr tərəfdarlarının Əlinin (ə) evinə hücumunun ardıyca həzrət Fatimə (ə) hücum edənlərin qarşısında dayandı və imam Əlinin (ə) Əbu Bəkrlə məcburi beyət üçün aparılmasına maneə oldu.  Üçüncü və dördüncü hicri əsrinin əhli sünnə alimlərindən olan İbn Əbdu Rəbbihin verdiyi məlumata əsasən Əbu Bəkr ona müxalif olanların həzrət Fatimənin (ə) evində bəstdə oturmasından xəbərdar olduqdan sonra ora hücum etməyi, müxaliflərin birliyini pozmağı və müqavimət göstərdikləri təqdirdə onlarla vuruşmağa əmr verdi. Ömər bir qrupla birlikdə həzrət Fatimənin (ə) evinə tərəf getdi və bəstdə oturanlardan çölə çıxmaqlarını istədi. Sonra isə sözündən çıxacaqları halda evi yandırmaqla hədələdi.  Ömər digər hücum edənlərlə birlikdə kobudcasına evə daxil oldu. Bu arada, həzrət Fatimə (ə) hücum edənləri evdən çıxmayacaqları halda Allaha şikayət etməklə  hədələdi. Buna görə də hücum edənlər evdən çıxdılar və Əlidən (ə) və Bəni-Haşimdən (ə) başqa digər bəstdə oturanların hamısını Əbu Bəkrlə beyət etmək üçün məscidə apardılar.
+Əbu Bəkr tərəfdarlarının Əlinin (ə) evinə hücumunun ardıyca həzrət Fatimə (ə) hücum edənlərin qarşısında dayandı və imam Əlinin (ə) Əbu Bəkrlə məcburi beyət üçün aparılmasına maneə oldu.  Üçüncü və dördüncü hicri əsrinin əhli sünnə alimlərindən olan İbn Əbdu Rəbbihin verdiyi məlumata əsasən Əbu Bəkr ona müxalif olanların həzrət Fatimənin (ə) evində bəstdə oturmasından xəbərdar olduqdan sonra ora hücum etməyi, müxaliflərin birliyini pozmağı və müqavimət göstərdikləri təqdirdə onlarla vuruşmağa əmr verdi. Ömər bir qrupla birlikdə həzrət Fatimənin (ə) evinə tərəf getdi və bəstdə oturanlardan çölə çıxmaqlarını istədi. Sonra isə sözündən çıxacaqları halda evi yandırmaqla hədələdi.  [[Ömər ibn Xəttab|Ömər]] digər hücum edənlərlə birlikdə kobudcasına evə daxil oldu. Bu arada, həzrət Fatimə (ə) hücum edənləri evdən çıxmayacaqları halda [[Allah|Allaha]] şikayət etməklə  hədələdi. Buna görə də hücum edənlər evdən çıxdılar və Əlidən (ə) və Bəni-Haşimdən (ə) başqa digər bəstdə oturanların hamısını Əbu Bəkrlə beyət etmək üçün [[Məscid|məscidə]] apardılar.
-Hücum edənlər bəstdə oturanlardan məcburi olaraq beyət aldıqdan sonra Əlidən (ə) və Bəni-Haşimdən də beyət almaq üçün yenidən həzrət Fatimənin (ə) evinə hücum etdilər və evin qapısını yandırdılar. Qapının arxasında olan həzrət Fatimə (ə) odun və Ömərin, Qunfuzun və onlarla birgə olanların qapıya endirdiyi zərbələr nəticəsində yaralandı və bətnindəki körpəsi (Möhsin (ə)) düşdü.  Bəzi məlumatlara əsasən Qunfuz həzrət Fatiməni (ə) qapı və divar arasında qoydu  və Onun (ə) qabırğasını sındırdı.  Həzrət Fatimə (ə) bu hadisədən sonra xəstəlik yatağına düşdü.
+Hücum edənlər bəstdə oturanlardan məcburi olaraq beyət aldıqdan sonra Əlidən (ə) və Bəni-Haşimdən də beyət almaq üçün yenidən həzrət Fatimənin (ə) evinə hücum etdilər və evin qapısını yandırdılar. Qapının arxasında olan həzrət Fatimə (ə) odun və Ömərin, Qunfuzun və onlarla birgə olanların qapıya endirdiyi zərbələr nəticəsində yaralandı və bətnindəki körpəsi ([[Möhsin ibn Əli|Möhsin (ə)]]) düşdü.  Bəzi məlumatlara əsasən [[Qunfuz]] həzrət Fatiməni (ə) qapı və divar arasında qoydu  və Onun (ə) qabırğasını sındırdı.  Həzrət Fatimə (ə) bu hadisədən sonra xəstəlik yatağına düşdü.
 === Fatimənin (ə) Əbu Bəkr və Ömərə qarşı qəzəbi ===
-Əbu Bəkr və Ömərin Fədək macərasında və xəlifə ilə məcburi beyət etməklə bağlı hadisələrdə həzrət Fatimə (ə) və Əliyə (ə) qarşı şiddətli rəftarları Fatimənin (ə) ömrünün sonuna qədər Əbu Bəkr və Ömərə qarşı qəzəbli olmasına səbəb oldu.  Məlumatlara əsasən,Əbu Bəkr və Ömər,  Ömər və digərlərinin həzrət Fatimənin (ə) evinə hücumundan sonra üzür istəmək üçün həzrət Fatimənin (ə) evinə getmək qərarına gəldilər. Lakin onlara evə daxil olmaq icazəsi vermədi. Onlar sonda imam Əlinin (ə) vasitəçiliyi ilə evə daxil oldular. Həzrət Fatimə (ə) görüş zamanı üzünü o iki nəfərdən divara tərəf çevirdi və onların salamını cavabsız qoydu. Fatimə (ə) daha sonra Peyğəmbərin (ə) öz razılıq və qəzəbinin Fatimənin (ə) razılıq və qəzəbinin girovunda olduğunu bildirən “Bizə” hədisini xatırlatdıqdan sonra Əbu Bəkr və Ömərə onlara qarşı qəzəbli olduğunu elan etdi.  Bəzi məlumatlara əsasən həzrət Fatimə (ə) hər namazdan sonra onlara qarşı nifrin edəcəyinə and içdi.
+Əbu Bəkr və Ömərin Fədək macərasında və [[Xilafət|xəlifə]] ilə məcburi [[beyət]] etməklə bağlı hadisələrdə həzrət Fatimə (ə) və Əliyə (ə) qarşı şiddətli rəftarları Fatimənin (ə) ömrünün sonuna qədər Əbu Bəkr və Ömərə qarşı qəzəbli olmasına səbəb oldu.  Məlumatlara əsasən, Əbu Bəkr və Ömər,  Ömər və digərlərinin həzrət Fatimənin (ə) evinə hücumundan sonra üzür istəmək üçün həzrət Fatimənin (ə) evinə getmək qərarına gəldilər. Lakin onlara evə daxil olmaq icazəsi vermədi. Onlar sonda imam Əlinin (ə) vasitəçiliyi ilə evə daxil oldular. Həzrət Fatimə (ə) görüş zamanı üzünü o iki nəfərdən divara tərəf çevirdi və onların [[Salam|salamını]] cavabsız qoydu. Fatimə (ə) daha sonra Peyğəmbərin (ə) öz razılıq və qəzəbinin Fatimənin (ə) razılıq və qəzəbinin girovunda olduğunu bildirən “Bizə” hədisini xatırlatdıqdan sonra Əbu Bəkr və Ömərə onlara qarşı qəzəbli olduğunu elan etdi.  Bəzi məlumatlara əsasən həzrət Fatimə (ə) hər [[Namaz|namazdan]] sonra onlara qarşı nifrin edəcəyinə and içdi.
 === Mühacir və Ənsardan olan qadınlarla görüşdə oxunan xütbə ===
 Peyğəmbərin (s) vəfatından və həzrət Fatimənin (ə) evdə yatağa düşməsindən sonra Mühacir və Ənsardan ibarət bir qrup qadının həzrət Fatiməyə (ə) baş çəkməsi və həzrət Fatimənin (ə) onların hal-əhval tutmalarının cavabında dediyi sözlər baş verən hadisələrdən biridir. Həzrət Fatimə (ə) bu görüşdə Allaha həmd və səna etdikdən və atasına salavat göndərdikdən sonra (mühacir və ənsardan olan ) kişiləri Peyğəmbərin (s) canişinini öz məqamından aşağı saldıqları və onu risalət mərkəzindən uzaqlaşdırdıqları və özlərini aşkar bir ziyana giriftar etdikləri üçün danladı. Həzrət Fatimə (ə) öz sözünün davamında insanların imam Əlidən (ə) üz döndərməsinə və ondan intiqam almasına səbəb olaraq imam Əlinin (ə) ədalətə bağlı olmasını və ədalətin icrasını qorumasını göstərdi. Həzrət Fatimə (ə) təkid etdi ki, əgər onlar imam Əlinin (ə) hakimiyyətini istədikləri və qəbul etdikləri halda O (ə) onları iki tərəfindən su daşan bir elə çeşməyə daxil edəcəkdi və yerin və göyün bərəkət qapıları onların üzünə açılacaqdı. İndi imam Əlinin (ə) hakimiyyətini qəbul etmədikləri üçün Allah onları danlayacaq və onlara əzab verəcəkdir.  Bəzi məlumatlara əsasən bu görüşdən sonra mühacir və ənsarın kişiləri zahirdə üzür istəmək əslində isə daha çox Əbu Bəkrlə etdikləri beyəti yozmaq üçün həzrət Fatimənin (ə) hüzuruna gəldilər. Həzrət Fatimə (ə) onlara belə buyurdu: “ Məndən uzaqlaşın. Artıq sədaqətsiz üzürxahlıqlardan sonra üzür üçün yer qalmayıb və sizin bu səhv və təqsiriniz geri qayıda bilməyəcəkdir.
 == Şəhadət, dəfn mərasimi ==
-Həzrət Fatimə (ə) bir müddət sonra, Peyğəmbərdən (s) sonra baş verən hadisələr zamanı aldığı fiziki zərbələrdən yaranmış xəstəlik səbəbi ilə hicrətin 11-ci ilinmdə dünyasını dəyişdi.  Şəhadət tarixi haqqında fikir ixtilafı vardır. Peyğəmbərin (s) vəfatından 40 gün sonradan səkkiz ay sonraya qədər  qeyd olunmuşdur. Şiə baxımından ən məşhur fikir  Cəmadius-sani ayının üçüncü günüdür  yəni Peyğəmbərin (s) vəfatından (s) 95 gün sonra.  Bu sözün istinad mənbəyi İmam Sadiqdən (ə) nəql olunan bir hədisdir. Digər fikirlərə əsasən, Xanımın (ə) şəhadəti Peyğəmbərin (s) vəfatından 75 gün sonra  ( Cəmadiul-əvvəl ayının 13-də), Rəbius-sani ayının səkkizində , Rəbius-sani ayının 13-də  və Ramazan ayının 3-də  olmuşdur.
+Həzrət Fatimə (ə) bir müddət sonra, Peyğəmbərdən (s) sonra baş verən hadisələr zamanı aldığı fiziki zərbələrdən yaranmış xəstəlik səbəbi ilə [[Hicrətin 11-ci ili|hicrətin 11-ci ilində]] dünyasını dəyişdi.  Şəhadət tarixi haqqında fikir ixtilafı vardır. Peyğəmbərin (s) vəfatından 40 gün sonradan səkkiz ay sonraya qədər  qeyd olunmuşdur. [[Şiə]] baxımından ən məşhur fikir  [[3 Cəmadius-sani|Cəmadius-sani ayının üçüncü günüdür]]  yəni Peyğəmbərin (s) vəfatından (s) 95 gün sonra.  Bu sözün istinad mənbəyi [[İmam Sadiq (ə)|İmam Sadiqdən (ə)]] nəql olunan bir hədisdir. Digər fikirlərə əsasən, Xanımın (ə) şəhadəti Peyğəmbərin (s) vəfatından 75 gün sonra  ( [[13 Cəmadiul-əvvəl|Cəmadiul-əvvəl ayının 13-də]]), [[8 Rəbius-sani|Rəbius-sani ayının səkkizində]] , [[13 Rəbius-sani|Rəbius-sani ayının 13-də]]  və [[3 Ramazan|Ramazan ayının 3-də]]  olmuşdur.
 İmam Kazim (ə) bir hədisdə həzrət Fatimənin (ə) şəhadətinə təkid etmişdir.  İmam Sadiqin (ə) bir hədisində Qunfuzun qılıncın qabı ilə vurduğu zərbə həzrət Fatimənin (ə) şəhadət səbəbi olaraq göstərilmişdir. Həmin zərbə Möhsinin düşməsinə , Həzrətin (ə) xəstələnməsinə və nəticədə şəhadətinə səbəb oldu.
@@ Sətir 70: / Sətir 70: @@
 Bəzi araşdırmaçıların fikrincə, həzrət Fatimənin (ə) cənazəsinin gizlin şəkildə dəfn edilməsi haqqında etdiyi vəsiyyət Onun (ə) xilafət aparatına qarşı atdığı sonuncu siyasi addım idi.
 === Dəfn yeri ===
-Həzrət Fatimə (ə) şəhadətindən öncə ona zülm edən və onun qəzəblənməsinə səbəb olan şəxslərin Onun (ə) cənazəsinə namaz qılmasını və onun dəfn mərasimində iştirak etməsini istəmədiyinə dair vəsiyyət etdi. Buna görə də dəfn mərasimin gizlin formada keçirilməsini və dəfn olunduğu yerin gizlin qalmasını  istəmişdi. Tarixçilərin sözlərinə əsasən Əli (ə) Əsma binti Ümeysin köməyi ilə öz həyat yoldaşına qüsül verdi  və özü Onun(ə) cənazəsinə namaz qıldı.  İmam Əlidən (ə) əlavə bir neçə nəfər də cənazə namazında iştirak etdi. Onların sayları və adları haqqında fikir ayrılığı vardır. Tarixi mənbələr İmam Həsəni (ə), İmam Hüseyni (ə), Abbas ibn Əbdül-Mütəllibi, Miqdadı, Salmanı, Əbuzəri, Əmmarı, Əqili, Zübeyri, Abdullah ibn Məsudu və Fəzl ibn Abbası cənazə namazında iştirak edən şəxslər olduğunu hesab etmişlər.
+Həzrət Fatimə (ə) şəhadətindən öncə ona zülm edən və onun qəzəblənməsinə səbəb olan şəxslərin Onun (ə) cənazəsinə namaz qılmasını və onun dəfn mərasimində iştirak etməsini istəmədiyinə dair [[vəsiyyət]] etdi. Buna görə də [[dəfn]] mərasimin gizlin formada keçirilməsini və dəfn olunduğu yerin gizlin qalmasını  istəmişdi. Tarixçilərin sözlərinə əsasən Əli (ə) [[Əsma Ümeys qızı|Əsma binti Ümeysin]] köməyi ilə öz həyat yoldaşına qüsül verdi  və özü Onun(ə) cənazəsinə namaz qıldı.  İmam Əlidən (ə) əlavə bir neçə nəfər də cənazə namazında iştirak etdi. Onların sayları və adları haqqında fikir ayrılığı vardır. Tarixi mənbələr [[İmam Həsəni (ə)]], [[İmam Hüseyn (ə)|İmam Hüseyni (ə)]], [[Abbas ibn Əbdül-Mütəllib|Abbas ibn Əbdül-Mütəllibi]], [[Miqdad ibn Əmr|Miqdadı]], [[Salman Farsi|Salmanı]], [[Əbuzər Ğəffari|Əbuzəri]], [[Əmmar Yasir|Əmmarı]], [[Əqil ibn Əbi Talib|Əqili]], [[Zübeyr ibn Əvvam|Zübeyri]], [[Abdullah ibn Məsud|Abdullah ibn Məsudu]] və Fəzl ibn Abbası cənazə namazında iştirak edən şəxslər olduğunu hesab etmişlər.
 İmam Əli (ə) dəfndən sonra, qəbrin yerinin bilinməməsi üçün qəbrin əlamətlərini aradan apardı.  Qəbrin dəqiq yerinin bilinməməsindən əlavə qəbrin yerləşdiyi ümumi məkanın da barəsində müxtəlif nəqllər vardır:
@@ Sətir 76: / Sətir 76: @@
 Bəziləri həzrət Fatimənin (ə) dəfn yerinin Rövzətun-Nəbidə olduğunu düşünürlər.
-* Həzrət Fatimənin (ə) və İmam Əlinin (ə) evi dəfn olunan digər bir yer kimi tanıtdırılmışdır. Bu yer Bəni-Üməyyənin zamanında  Peyğəmbər (s) məscidinin genişləndirilməsi zamanı məscidin bir hissəsinə çevrilmişdir.
+* Həzrət Fatimənin (ə) və İmam Əlinin (ə) evi dəfn olunan digər bir yer kimi tanıtdırılmışdır. Bu yer [[Bəni-Üməyyə|Bəni-Üməyyənin]] zamanında [[Məscidun-Nəbi|Peyğəmbər (s) məscidinin]] genişləndirilməsi zamanı məscidin bir hissəsinə çevrilmişdir.
 * Bəzi mənbələr ümumi formada Bəqi qəbristanlığını həzrət Fatimənin (ə) dəfn olunduğu yer olaraq vurğulamışlar.
-* Əqil ibn Əbu Talibin evi mənbələrin həzrət Fatimənin (ə) dəfn olunduğu yer olaraq qeyd etdikləri digər bir məkandır.  Əqilin evi Bəqi qəbristanlığının yanında böyük bir ev idi.  Fatimə binti Əsəd, Abbas ibn Əbdül-Mütəllib və Şiə İmamlarından (ə) bir neçəsi orada dəfn edildikdən sonra həmin məkan daha yaşayış yeri olmamış, ümumi bir ziyarətgaha çevrilmişdir.
+* Əqil ibn Əbu Talibin evi mənbələrin həzrət Fatimənin (ə) dəfn olunduğu yer olaraq qeyd etdikləri digər bir məkandır.  Əqilin evi [[Bəqi|Bəqi qəbristanlığının]] yanında böyük bir ev idi.  [[Fatimə binti Əsəd]], [[Abbas ibn Əbdül-Mütəllib]] və [[Şiə imamları (ə)|Şiə İmamlarından (ə)]] bir neçəsi orada dəfn edildikdən sonra həmin məkan daha yaşayış yeri olmamış, ümumi bir ziyarətgaha çevrilmişdir.
 == Fəzilətləri ==
-Şiə və əhli sünnənin hədis, təfsir və tarix mənbələrində həzrət Fatimə (ə) üçün bir çox fəzilətlər təqdim edilmişdir . Bu fəzilətlərdən bəzilərinin mənşəyi Qurandır. Təthir ayəsini və Mübahilə ayəsini buna misal göstərmək olar. Bu növ fəzilətlərdə ayələrin nazil olma səbəbi Peyğəmbərin (s) Əhli beyti (ə) barəsindədir və Fatimə (ə) də Əhli beytdən (ə) biridir. Fəzilətlərdən bir çoxu da rəvayətlərdə nəql olunmuşdur. “Bizə” hədisi və Həzrətin (ə) mühəddəsə olması kimi fəzilətlər bu qəbildəndir.
+Şiə və əhli sünnənin hədis, təfsir və tarix mənbələrində həzrət Fatimə (ə) üçün bir çox fəzilətlər təqdim edilmişdir . Bu fəzilətlərdən bəzilərinin mənşəyi [[Quran|Qurandır]]. Təthir ayəsini və [[Mübahilə ayəsi|Mübahilə ayəsini]] buna misal göstərmək olar. Bu növ fəzilətlərdə ayələrin nazil olma səbəbi Peyğəmbərin (s) Əhli beyti (ə) barəsindədir və Fatimə (ə) də Əhli beytdən (ə) biridir. Fəzilətlərdən bir çoxu da rəvayətlərdə nəql olunmuşdur. [[Bizə hədisi|“Bizə” hədisi]] və Həzrətin (ə) mühəddəsə olması kimi fəzilətlər bu qəbildəndir.
 === İsmət ===
-Əllamə Məclisinin dediyinə əsasən şiələr həzrət Fatimənin (ə) isməti barəsində dəqiq aşkar şəkildə icma etmişlər.  Təthir ayəsi,  “Bizə” hədisi və Əhli beytin ismətini bildirən hədislər həzrət Fatimənin (ə) ismətinin dəlillərindən hesab olunur.  Təthir ayəsinə əsasən Allah Əhli beyti (ə) hər növ çirkinlik və pislikdən paklandırmağı iradə etmişdir. Bir çox şiə və əhli sünnə hədislərinə əsasən həzrət Fatimə (ə) Əhli beytin (ə) nümunələrindən biridir.  Həzrət Fatimənin (ə) məsum olmasının nəticəsi odur ki, Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) ixtiyar sahibi olduğu bəzi işlərdə icazə sahibi sayılacaqdır. Buna misal olaraq, sözlərinin, davranışının, razılıq əlaməti sayılacaq sükutunun dəlil hesab edilməsini, dini məsələlərdə müraciət yeri olmasını, dini təfsir və izah etmək səlahiyyətinə malik olmasını, əməl yolunu, mövqelərinin haqq və batili ayıran olmasını həmçinin yaşayışın müxtəlif sahələrində kamil bir nümunə sayılmasını göstərmək olar.
+[[Məhəmməd Baqir Məclisi|Əllamə Məclisinin]] dediyinə əsasən şiələr həzrət Fatimənin (ə) isməti barəsində dəqiq aşkar şəkildə icma etmişlər.  [[Təthir ayəsi]],  “Bizə” hədisi və Əhli beytin ismətini bildirən hədislər həzrət Fatimənin (ə) ismətinin dəlillərindən hesab olunur.  Təthir ayəsinə əsasən Allah Əhli beyti (ə) hər növ çirkinlik və pislikdən paklandırmağı iradə etmişdir. Bir çox şiə və əhli sünnə hədislərinə əsasən həzrət Fatimə (ə) [[Əhli-beyt (ə)|Əhli beytin (ə)]] nümunələrindən biridir.  Həzrət Fatimənin (ə) məsum olmasının nəticəsi odur ki, Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) ixtiyar sahibi olduğu bəzi işlərdə icazə sahibi sayılacaqdır. Buna misal olaraq, sözlərinin, davranışının, razılıq əlaməti sayılacaq sükutunun dəlil hesab edilməsini, dini məsələlərdə müraciət yeri olmasını, dini təfsir və izah etmək səlahiyyətinə malik olmasını, əməl yolunu, mövqelərinin haqq və batili ayıran olmasını həmçinin yaşayışın müxtəlif sahələrində kamil bir nümunə sayılmasını göstərmək olar.
-Əhli sünnənin tarix və hədis mənbələrində də Peyğəmbərin (s) təthir ayəsini şahid gətirərək öz Əhli beytini (ə), yəni Fatiməni (ə), Əlini (ə), Həsəni (ə), Hüseyni (ə) günahın bütün növlərindən pak bildiyini deyən hədislər qeyd edilmişdir.
+Əhli sünnənin tarix və hədis mənbələrində də Peyğəmbərin (s) təthir ayəsini şahid gətirərək öz Əhli beytini (ə), yəni Fatiməni (ə), Əlini (ə), Həsəni (ə), Hüseyni (ə) [[Günah|günahın]] bütün növlərindən pak bildiyini deyən hədislər qeyd edilmişdir.
 === İbadət ===
-Həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbər (s) kimi ibadətə çox bağlı idi və öz vaxtının bir hissəsini namaz və münacata ayırırdı.  Bəzi mənbələrdə həzrət Fatiməyə (ə) qeybi yardımlar edildiyi barəsində məlumatlar vardır. Misal üçün, Salman Farsi Fatimənin (ə) dəyirman daşının yanında Quran oxuduğunu, dəyirman daşının isə öz-özünə fırlandığını gördüyü zaman təəccüblənir və məsələni Peyğəmbərə (s) danışır. Peyğəmbər (s) onun cavabında belə buyurur: “...Allah Cəbraili Fatimə (ə) üçün dəyirman daşını fırlatmağa göndərmişdir”.  Namazların uzadılması, gecə ibadəti, başqaları o cümlədən qonşular üçün dua etmək,  oruc tutmaq, şəhidlərin qəbrini ziyarət etmək Fatimənin (ə) xüsusiyyətlərindən bəzisdir. Əhli beytin (ə), bəzi səhabə və tabeinlərin sözlərində bu xüsusiyyətlərə təkid edilmişdir.   Buna görə də dua və münacat kitablarında bəzi namazlar, dualar, zikrlər həzrət Fatiməyə (ə) aid edilmişdir.
+Həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbər (s) kimi [[İbadət|ibadətə]] çox bağlı idi və öz vaxtının bir hissəsini namaz və münacata ayırırdı.  Bəzi mənbələrdə həzrət Fatiməyə (ə) [[Qeybi yardım|qeybi yardımlar]] edildiyi barəsində məlumatlar vardır. Misal üçün, [[Salman Farsi]] Fatimənin (ə) dəyirman daşının yanında Quran oxuduğunu, dəyirman daşının isə öz-özünə fırlandığını gördüyü zaman təəccüblənir və məsələni Peyğəmbərə (s) danışır. Peyğəmbər (s) onun cavabında belə buyurur: “...Allah [[Cəbrail|Cəbraili]] Fatimə (ə) üçün dəyirman daşını fırlatmağa göndərmişdir”.  Namazların uzadılması, gecə ibadəti, başqaları o cümlədən qonşular üçün dua etmək,  oruc tutmaq, şəhidlərin qəbrini ziyarət etmək Fatimənin (ə) xüsusiyyətlərindən bəzisdir. Əhli beytin (ə), bəzi [[səhabə]] və [[Tabein|tabeinlərin]] sözlərində bu xüsusiyyətlərə təkid edilmişdir.   Buna görə də dua və münacat kitablarında bəzi namazlar, dualar, zikrlər həzrət Fatiməyə (ə) aid edilmişdir.
 === Həzrət Fatimənin (ə) Allahın və Peyğəmbərin (s) yanında olan məqamı ===
-Şiə  və əhli sünnə alimləri  Məvəddət ayəsi adı ilə məşhur olan Şura surəsinin 23-cü ayəsinə əsasən Allahın müsəlmanlara həzrət Fatiməni (ə) sevməyi əmr etdiyini bildirmişlər. Məvəddət ayəsində Peyğəmbərin (s) risalətinə mükafatın (təfsirçilərin Əhli beyt (ə) olaraq qeyd etdiyi ) Həzrətin (s) yaxınlarını sevmək və Onlarla dost olmaq olduğu vurğulanmışdır.  Hədislərə əsasən bu ayədə olan yaxınlar və ya müfəssirlərin dediyi kimi Əhli beyt (ə)  Fatimə (ə), Əli (ə), Həsən (ə) və Hüseyndir (ə).  Məvəddət ayəsindən əlavə, Peyğəmbərdən bir sıra hədislər nəql edilmişdir ki, həmin hədislərə əsasən Allah həzrət Fatimənin (ə) qəzəbi ilə qəzəblənir və Onun (ə) razılığı ilə razı qalır.
+[[Şiə]]  və əhli sünnə alimləri  [[Məvəddət ayəsi]] adı ilə məşhur olan Şura surəsinin 23-cü ayəsinə əsasən Allahın [[Müsəlman|müsəlmanlara]] həzrət Fatiməni (ə) sevməyi əmr etdiyini bildirmişlər. Məvəddət ayəsində Peyğəmbərin (s) risalətinə mükafatın (təfsirçilərin [[Əhli-beyt (ə)|Əhli beyt (ə)]] olaraq qeyd etdiyi ) Həzrətin (s) yaxınlarını sevmək və Onlarla dost olmaq olduğu vurğulanmışdır.  Hədislərə əsasən bu ayədə olan yaxınlar və ya müfəssirlərin dediyi kimi Əhli beyt (ə)  Fatimə (ə), Əli (ə), Həsən (ə) və Hüseyndir (ə).  Məvəddət ayəsindən əlavə, Peyğəmbərdən bir sıra hədislər nəql edilmişdir ki, həmin hədislərə əsasən Allah həzrət Fatimənin (ə) qəzəbi ilə qəzəblənir və Onun (ə) razılığı ilə razı qalır.
-Seyyid Məhəmməd Mircəhani “Cənnətul-Asimət” kitabında həzrət Fatimənin (ə) yaradılışını fələklərin yaradılış səbəbi olduğunu deyən bir hədis gətirmişdir. “ Ləvlak” olaraq tanınan bu hədis Peyğəmbərdən (s) nəql edilmişdir. O hədisə əsasən fələklərin yaradılışı Peyğəmbərin (s) yaradılışının girovunda, Peyğəmbərin (s) yaranması Əlinin (ə) yaradılışının girovunda, Peyğəmbər (s) və Əlinin yaranması Fatimənin (ə) yaranmasının girovundadır.  Bəziləri bu hədisin sənədinə irad etməklə yanaşı hədisin məzmununu yozmağın mümkün hesab etmişlər.
+Seyyid Məhəmməd Mircəhani “Cənnətul-Asimət” kitabında həzrət Fatimənin (ə) yaradılışını fələklərin yaradılış səbəbi olduğunu deyən bir hədis gətirmişdir. “ [[Ləvlak hədisi|Ləvlak]]” olaraq tanınan bu hədis Peyğəmbərdən (s) nəql edilmişdir. O hədisə əsasən fələklərin yaradılışı Peyğəmbərin (s) yaradılışının girovunda, Peyğəmbərin (s) yaranması Əlinin (ə) yaradılışının girovunda, Peyğəmbər (s) və Əlinin yaranması Fatimənin (ə) yaranmasının girovundadır.  Bəziləri bu [[Hədis|hədisin]] sənədinə irad etməklə yanaşı hədisin məzmununu yozmağın mümkün hesab etmişlər.
-Peyğəmbər (s) həzrət Fatiməyə (ə) çox bağlı idi və Ona (ə) başqalarından daha artıq hörmət və sevgi göstərirdi. Bizə hədisi adlı məşhur hədisdə Peyğəmbər (s) Fatiməni (ə) bədəninin bir hissəsi olaraq tanıtdırır və bildirir ki, Onu (ə) incidən hər kəs məni incitmişdir. Bu hədisi şiə alimləri arasında ilk mühəddislərdən olan Şeyx Mufid və əhli sünnə alimləri arasında Əhməd ibn Hənbəl müxtəlif formalarda nəql etmişlər.  İslam Peyğəmbəri (s) səfərə getdiyi zaman sonuncu sağollaşdığı şəxs həzrət Fatimə (ə) idi və səfərdən qayıdan zaman isə ilk olaraq həzrət Fatimənin (ə) görüşünə gedərdi.
+Peyğəmbər (s) həzrət Fatiməyə (ə) çox bağlı idi və Ona (ə) başqalarından daha artıq hörmət və sevgi göstərirdi. [[Peyğəmbərin (s) canının bir parçası hədisi|Bizə hədisi]] adlı məşhur hədisdə Peyğəmbər (s) Fatiməni (ə) bədəninin bir hissəsi olaraq tanıtdırır və bildirir ki, Onu (ə) incidən hər kəs məni incitmişdir. Bu hədisi şiə alimləri arasında ilk mühəddislərdən olan [[Şeyx Müfid|Şeyx Mufid]] və əhli sünnə alimləri arasında Əhməd ibn Hənbəl müxtəlif formalarda nəql etmişlər.  İslam Peyğəmbəri (s) səfərə getdiyi zaman sonuncu sağollaşdığı şəxs həzrət Fatimə (ə) idi və səfərdən qayıdan zaman isə ilk olaraq həzrət Fatimənin (ə) görüşünə gedərdi.
 === Qadınların ən üstünü ===
-Şiə və əhli sünnənin nəql etdiyi çoxsaylı hədislərdə həzrət Fatimənin (ə) behişt qadınlarının ən üstünü, iki dünya qadınlarının ən üstünü və ümmətin qadınlarının ən üstünü olması gəlmişdir.
+Şiə və əhli sünnənin nəql etdiyi çoxsaylı hədislərdə həzrət Fatimənin (ə) [[Cənnət|behişt]] qadınlarının ən üstünü, iki dünya qadınlarının ən üstünü və [[Ümmət|ümmətin]] qadınlarının ən üstünü olması gəlmişdir.
 === Mübahilə hadisəsində seçilmiş yeganə qadın ===
-Müsəlman qadınların arasından yalnız həzrət Fatimə (ə) Peyğəmbərin (s) Nəcran məsihiləri ilə mübahiləsində iştirak etmək üçün seçildi. Bu hadisə Mübahilə ayəsində qeyd olunmuşdur. Təfsir, hədis, tarix mənbələrinə əsasən Mübahilə ayəsi Peyğəmbər (s) Əhli beytinin (ə) fəzilət və üstünlüyü barəsində nazil olmuşdur.  Fatimə (ə), imam Əli (ə), imam Həsən (ə) və imam Hüseyn (ə) bu hadisədə Peyğəmbərlə (s) birgə olanlardır.
+Müsəlman qadınların arasından yalnız həzrət Fatimə (ə) [[Peyğəmbərin (s) Nəcran xristiyanları ilə mübahiləsi|Peyğəmbərin (s) Nəcran məsihiləri ilə mübahiləsində]] iştirak etmək üçün seçildi. Bu hadisə [[Mübahilə ayəsi|Mübahilə ayəsində]] qeyd olunmuşdur. Təfsir, hədis, tarix mənbələrinə əsasən Mübahilə ayəsi Peyğəmbər (s) Əhli beytinin (ə) fəzilət və üstünlüyü barəsində nazil olmuşdur.  Fatimə (ə), [[imam Əli (ə)]], [[imam Həsən (ə)]] və [[imam Hüseyn (ə)]] bu hadisədə Peyğəmbərlə (s) birgə olanlardır.
 === Peyğəmbərin (s) nəslinin həzrət Fatimə (ə) vasitəsi ilə davam etməsi ===
-Peyğəmbərin (s) nəslinin həzrət Fatimədən (ə) davam etməsi və şiə İmamlarının Fatimənin (ə) övladlarından seçilməsi Onun (ə) fəzilətlərindən biri olaraq vurğulanmışdır.  Bəzi təfsirçilər Peyğəmbərin (s) nəslinin həzrət Fatimədən (ə) davam etməsini Kövsər surəsindəki “kövsər”-in yəni çoxlu xeyirin nümunəsi hesab etmişlər.
+Peyğəmbərin (s) nəslinin həzrət Fatimədən (ə) davam etməsi və [[Şiə imamları|şiə İmamlarının]] Fatimənin (ə) övladlarından seçilməsi Onun (ə) fəzilətlərindən biri olaraq vurğulanmışdır.  Bəzi təfsirçilər Peyğəmbərin (s) nəslinin həzrət Fatimədən (ə) davam etməsini [[Kövsər surəsi|Kövsər surəsindəki]] “kövsər”-in yəni çoxlu xeyirin nümunəsi hesab etmişlər.
 === Səxavət ===
-Həzrət Fatimənin (ə) səxavəti Onun rəftarının xüsusiyyətlərindən biri olaraq təqdim edilmişdir. O (ə) özünün Əli (ə) ilə olan müştərək yaşayışında yaxşı iqtisadi şəraitə malik olduğu zaman sadə yaşayırdı və daim ehsan edirdi.  Toy gecəsində özünün yeni libasını ehtiyaclı birinə verməsi,  ona məxsus  boyunbağını fəqirə bağışlaması  və yeməyinin hamısını kasıba, yetimə və əsirə verməsi bu yerlərdəndir.  Təfsir və hədis mənbələrinin bildirdiyinə əsasən, Fatimə (ə), Əli (ə), Həsən (ə) və Hüseyn (ə) üç gün ardıcıl olaraq iftar zamanı öz yeməklərinin hamısını ehtiyaclı birinə verdikdən sonra onların barəsində “İtam” ayəsi nazil oldu.
+Həzrət Fatimənin (ə) səxavəti Onun rəftarının xüsusiyyətlərindən biri olaraq təqdim edilmişdir. O (ə) özünün Əli (ə) ilə olan müştərək yaşayışında yaxşı iqtisadi şəraitə malik olduğu zaman sadə yaşayırdı və daim ehsan edirdi.  Toy gecəsində özünün yeni libasını ehtiyaclı birinə verməsi,  ona məxsus  boyunbağını fəqirə bağışlaması  və yeməyinin hamısını kasıba, [[Yetim|yetimə]] və [[Əsir|əsirə]] verməsi bu yerlərdəndir.  [[Quran təfsiri|Təfsir]] və hədis mənbələrinin bildirdiyinə əsasən, Fatimə (ə), Əli (ə), Həsən (ə) və Hüseyn (ə) üç gün ardıcıl olaraq [[iftar]] zamanı öz yeməklərinin hamısını ehtiyaclı birinə verdikdən sonra onların barəsində [[İtam ayəsi|“İtam” ayəsi]] nazil oldu.
 == Zöhd və sadə yaşayışı ==
-Həzrət Fatimənin (ə) cehizi on altı əşyadan və ya on doqquz əşyadan on altısı kiçik bir yaşayış üçün  lazım olan azsaylı alət və əşyalardan ibarət olmuşdur. Peyğəmbər (s) həmin əşyaları görən zaman belə dua etmişdir: “ İlahi, həyatı, əşyalarının çoxu gildən hazırlanmış olanlara mübarək et”.
+[[Həzrət Fatimənin (ə) cehizi]] on altı əşyadan və ya on doqquz əşyadan on altısı kiçik bir yaşayış üçün  lazım olan azsaylı alət və əşyalardan ibarət olmuşdur. Peyğəmbər (s) həmin əşyaları görən zaman belə dua etmişdir: “ İlahi, həyatı, əşyalarının çoxu gildən hazırlanmış olanlara mübarək et”.
 === Mühəddəsə olması ===
-Mələklərin həzrət Fatimə (ə) ilə danışması Xanımın (ə) xüsusiyyətlərindən biridir və onun Muhəddəsə adlanmasına səbəb olmuşdur.  Peyğəmbərin (s) zamanında və vəfatından sonra mələklərin həzrət Fatimə (ə) ilə danışması Ona (ə) təsəlli vermək və Peyğəmbər (s) nəslinin gələcəyindən xəbər vermək üçün idi.  İlahi mələyin həzrət Fatiməyə (ə) danışdığı hadisələri imam Əli (ə) yazırdı və həmin yazılar həzrət Fatimənin (ə) müshəfi olaraq məşhurlaşdı.  Bu məlumatda yalnız bir mələyin birtərəfli olaraq danışmasına işarə olunmuşdur və həzrət Fatimə (ə) yalnız dinləyici olmuş və eşitdiyi hər şeyi imam Əli (ə) də eşitmiş və qeyd etmişdir. O mələklə görüş zamanı imam Əlinin (ə) də iştirak etməsi həzrət Fatimənin (ə) istəyinə əsasən idi. Bu istəyin səbəbi Feyz Kaşaninin Əl-Vafi kitabında dediyi fikrə əsasən təklikdə mələklə həmsöhbət olan zaman olan qorxu idi.  Amma Əli Əkbər Ğəffarinin və Məhəmməd Axundinin redaktə etdiyi Əl-Kafinin səhifəsinin alt hissəsində həzrət Fatimənin (ə) imam Əlidən (ə) mələyin gəldiyi zaman orda olmasını istəməyinə səbəb olaraq mələyin sözlərinin yadında qalmamasından narahat olması bildirilir.
+Mələklərin həzrət Fatimə (ə) ilə danışması Xanımın (ə) xüsusiyyətlərindən biridir və onun Muhəddəsə adlanmasına səbəb olmuşdur.  Peyğəmbərin (s) zamanında və vəfatından sonra [[Mələk|mələklərin]] həzrət Fatimə (ə) ilə danışması Ona (ə) təsəlli vermək və Peyğəmbər (s) nəslinin gələcəyindən xəbər vermək üçün idi.  İlahi mələyin həzrət Fatiməyə (ə) danışdığı hadisələri imam Əli (ə) yazırdı və həmin yazılar [[həzrət Fatimənin (ə) müshəfi]] olaraq məşhurlaşdı.  Bu məlumatda yalnız bir mələyin birtərəfli olaraq danışmasına işarə olunmuşdur və həzrət Fatimə (ə) yalnız dinləyici olmuş və eşitdiyi hər şeyi imam Əli (ə) də eşitmiş və qeyd etmişdir. O mələklə görüş zamanı imam Əlinin (ə) də iştirak etməsi həzrət Fatimənin (ə) istəyinə əsasən idi. Bu istəyin səbəbi Feyz Kaşaninin Əl-Vafi kitabında dediyi fikrə əsasən təklikdə mələklə həmsöhbət olan zaman olan qorxu idi.  Amma Əli Əkbər Ğəffarinin və Məhəmməd Axundinin redaktə etdiyi Əl-Kafinin səhifəsinin alt hissəsində həzrət Fatimənin (ə) imam Əlidən (ə) mələyin gəldiyi zaman orda olmasını istəməyinə səbəb olaraq mələyin sözlərinin yadında qalmamasından narahat olması bildirilir.
 === Elm və biliyi ===
-Həzrət Fatimənin (ə) ibadət, əxlaq, həyat yoldaşı olmaq kimi müxtəlif sahələrdə nümunə sayılması onun müraciət edənlərin elmi ehtiyaclarına cavab verə bilməsi üçün xüsusi elmi ləyaqətə və biliyə sahib olmasını tələb edir.  Həzrət Fatimənin (ə) ziyarətnaməsinin bir hissəsində Xanıma (ə) belə salam verilir: Salam olsun sənə, ey mələklərlə həmsöhbət olan və çoxlu elmə sahib  olan. Həzrət Fatimənin (ə) biliyinin və sual soruşana qarşı dini əxlaq və ədəbə riayət etməsi və bənzərsiz təvazö göstərməsinin nümunəsi İmam Həsən Əsgəridən (ə) nəql edilən bir hədisdə qeyd olunmuşdur. Hədisin dediyinə əsasən, bir gün bir qadın həzrət Fatiməyə (ə) dedi ki, anam gücsüz bir qadındır və namaz haqqında şəri bir məsələ ilə qarşılaşıb və cavabını soruşmaq üçün məni sizin yanınıza göndərib. Həzrət Zəhra (ə) onun sualına cavab verdi. Qadın sonra başqa bir sual soruşdu və Həzrət (ə) yenidən cavab verdi. Qadın sayı ona çatan başqa suallar soruşdu. Bu zaman qadın utandı və dedi: Sizi daha narahat etməyim. Bundan artıq sizi yormayım və əziyyət verməyim. Həzrət Fatimə (ə) belə cavab verdi: Nə sualın varsa soruş. Sonra belə əlavə etdi: Mənə de görüm, əgər bir nəfər ağır bir yükü bir yerə aparacağı halda yüz min dinar pul alacağı bir işlə razılaşarsa narahat olarmı ? Qadın Həzrətin (ə) cavabında dedi ki, xeyr. Sonra həzrət Fatimə (ə) buyurdu ki, mən cavabını verdiyim sənin hər bir sualın üçün sənin işçinəm. Bu işin Allah yanında olan mükafatı bu dünyada olanların dəyərindən daha artıqdır.
+Həzrət Fatimənin (ə) ibadət, əxlaq, həyat yoldaşı olmaq kimi müxtəlif sahələrdə nümunə sayılması onun müraciət edənlərin elmi ehtiyaclarına cavab verə bilməsi üçün xüsusi elmi ləyaqətə və biliyə sahib olmasını tələb edir.  Həzrət Fatimənin (ə) ziyarətnaməsinin bir hissəsində Xanıma (ə) belə salam verilir: Salam olsun sənə, ey mələklərlə həmsöhbət olan və çoxlu elmə sahib  olan. Həzrət Fatimənin (ə) biliyinin və sual soruşana qarşı dini əxlaq və ədəbə riayət etməsi və bənzərsiz təvazö göstərməsinin nümunəsi [[İmam Həsən Əskəri (ə)|İmam Həsən Əskəridən (ə)]] nəql edilən bir hədisdə qeyd olunmuşdur. Hədisin dediyinə əsasən, bir gün bir qadın həzrət Fatiməyə (ə) dedi ki, anam gücsüz bir qadındır və [[namaz]] haqqında şəri bir məsələ ilə qarşılaşıb və cavabını soruşmaq üçün məni sizin yanınıza göndərib. Həzrət Zəhra (ə) onun sualına cavab verdi. Qadın sonra başqa bir sual soruşdu və Həzrət (ə) yenidən cavab verdi. Qadın sayı ona çatan başqa suallar soruşdu. Bu zaman qadın utandı və dedi: Sizi daha narahat etməyim. Bundan artıq sizi yormayım və əziyyət verməyim. Həzrət Fatimə (ə) belə cavab verdi: Nə sualın varsa soruş. Sonra belə əlavə etdi: Mənə de görüm, əgər bir nəfər ağır bir yükü bir yerə aparacağı halda yüz min dinar pul alacağı bir işlə razılaşarsa narahat olarmı ? Qadın Həzrətin (ə) cavabında dedi ki, xeyr. Sonra həzrət Fatimə (ə) buyurdu ki, mən cavabını verdiyim sənin hər bir sualın üçün sənin işçinəm. Bu işin Allah yanında olan mükafatı bu dünyada olanların dəyərindən daha artıqdır.
 === Ziyarətnaməsi ===
-Bəzi şiə mənbələrində İmam Sadiqdən (ə) həzrət Fatimə (ə) üçün ziyarətnamə qeyd olunmuşdur.  Ziyarətnamənin mətninə əsasən həzrət Fatimə (ə) ( dünyada ) yaranmamışdan öncə Allah tərəfindən imtahan edilmiş və bu imtahanda səbir nümayiş etdirmişdir.
+Bəzi [[şiə]] mənbələrində [[İmam Sadiq (ə)|İmam Sadiqdən (ə)]] həzrət Fatimə (ə) üçün ziyarətnamə qeyd olunmuşdur.  Ziyarətnamənin mətninə əsasən həzrət Fatimə (ə) ( dünyada ) yaranmamışdan öncə [[Allah]] tərəfindən imtahan edilmiş və bu imtahanda [[səbir]] nümayiş etdirmişdir.
 Bu ziyarətnamədə həzrət Fatimənin (ə) vilayətini qəbul etməyin bütün Peyğəmbərlərin (ə) və həzrət Məhəmmədin (s) vilayətini qəbul etmək və onlara itaət etmək kimi olduğu deyilmişdir.  Həmçinin bu ziyarətnaməyə əsasən, həzrət Fatiməyə (ə) tabe olub sabitqədəm olan şəxsin günahlardan və çirkinliklərdən paklandığı deyilir.
 == Mənəvi irsi ==
 Həzrət Fatimənin (ə) sözləri, ibadət, siyasət və ictimai yönlü yaşayışı Xanımdan (ə) qalan bir irs kimi müsəlmanların diqqət mərkəzində olmuşdur və müsəlmanların əsərlərində xatırlanmışdır. Fatimənin (ə) müshəfi, Fədəkiyyə xütbəsi, Fatimənin (ə) namazı və zikri Onun (ə) mənəvi irsinin bir hissəsidir.
-* Hədislər həzrət Fatimə (ə) irsinin mühüm bir hissəsidir. Bu hədislər əqidə, fiqh, əxlaq və ictimaiyyət yönlü mövzuları əhatə edir. Onun (ə) hədislərindən bir hissəsi şiə və əhli sünnə hədis kitablarında qeyd olunmuşdur və hədislərdən bir miqdarı “Müsnədi Fatimə”, “Əxbari Fatimə” adlı müstəqil kitablarda yazılmışdır. Bu musnədlərdən bəzisi zaman zaman aradan getmiş, yalnız rical, tərcümeyi-hal və kitabşünaslıq kitablarında həmin müsnədlərin ravi və müəlliflərinin adı vurğulanmışdır.
+* Hədislər həzrət Fatimə (ə) irsinin mühüm bir hissəsidir. Bu hədislər əqidə, [[fiqh]], [[əxlaq]] və ictimaiyyət yönlü mövzuları əhatə edir. Onun (ə) [[Hədis|hədislərindən]] bir hissəsi şiə və [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|əhli sünnə]] hədis kitablarında qeyd olunmuşdur və hədislərdən bir miqdarı “Müsnədi Fatimə”, “Əxbari Fatimə” adlı müstəqil kitablarda yazılmışdır. Bu musnədlərdən bəzisi zaman zaman aradan getmiş, yalnız rical, tərcümeyi-hal və kitabşünaslıq kitablarında həmin müsnədlərin ravi və müəlliflərinin adı vurğulanmışdır.
-* Həzrət Fatimənin (ə) müshəfi Xanımın (ə) ilahi mələkdən eşitdiyi və imam Əlinin (ə) yazdığı məsələləri əhatə edir.  Şiələrin inancına əsasən həzrət Fatimənin (ə) müshəfi şiə imamlarının yanında olmuş və hər bir imam ömrünün sonunda onu növbəti imama təhvil vermişdir.  İmamlardan savayı heç kim o kitabı əldə etməmişdir. Bu kitab indi İmam Zamanın (ə) yanındadır.
+* [[Həzrət Fatimənin (ə) müshəfi]] Xanımın (ə) ilahi mələkdən eşitdiyi və imam Əlinin (ə) yazdığı məsələləri əhatə edir.  [[Şiə|Şiələrin]] inancına əsasən həzrət Fatimənin (ə) müshəfi şiə imamlarının yanında olmuş və hər bir imam ömrünün sonunda onu növbəti imama təhvil vermişdir.  [[Şiə imamları|İmamlardan]] savayı heç kim o kitabı əldə etməmişdir. Bu kitab indi İmam Zamanın (ə) yanındadır.
-* Fədəkiyyə xütbəsi həzrət Fatimənin (ə) xilafət və Fədəkin müsadirə edilməsi hadisəsində buyurduğu məşhur sözləridir. Fədəkiyyə xütbəsi haqqında bir neçə şərh yazılmışdır. Həmin şərhlərin çoxu həzrət Zəhranın (ə) xütbəsinin şərhi və ya Fədəkiyyə xütbəsinin digər adı olan “Lummə”-nin şərhi olaraq adlandırılmışdır.
+* [[Fədəkiyyə xütbəsi]] həzrət Fatimənin (ə) [[Səqifə hadisəsi|xilafət]] və Fədəkin müsadirə edilməsi hadisəsində buyurduğu məşhur sözləridir. Fədəkiyyə xütbəsi haqqında bir neçə şərh yazılmışdır. Həmin şərhlərin çoxu həzrət Zəhranın (ə) xütbəsinin şərhi və ya Fədəkiyyə xütbəsinin digər adı olan “Lummə”-nin şərhi olaraq adlandırılmışdır.
-* Xanım Zəhranın (ə) zikri Fatimənin (ə) Peyğəmbərdən (s) öyrəndiyi bir zikirdir.  Həzrət Fatimə (ə) bu zikri öyrəndiyi üçün çox sevindi.  Şiə və sünnü mənbələrində bu zikrin həzrət Fatiməyə (ə) öyrədilməsi haqqında müxtəlif məruzələr qeyd olunmuşdur və İmam Əlinin (ə) bu zikri eşitdikdən sonra onu heç bir halda tərk etmədiyi deyilmişdir.
+* [[Xanım Zəhranın (ə) zikri]] Fatimənin (ə) [[Həzrət Muhəmməd (s)|Peyğəmbərdən (s)]] öyrəndiyi bir zikirdir.  Həzrət Fatimə (ə) bu zikri öyrəndiyi üçün çox sevindi.  Şiə və sünnü mənbələrində bu zikrin həzrət Fatiməyə (ə) öyrədilməsi haqqında müxtəlif məruzələr qeyd olunmuşdur və İmam Əlinin (ə) bu zikri eşitdikdən sonra onu heç bir halda tərk etmədiyi deyilmişdir.
-* Həzrət Zəhranın (ə) namazı Fatimənin (ə) Peyğəmbərdən (s) və ya həzrət Cəbraildən öyrəndiyi namazlardır. Bəzi hədis mənbələrində və dua kitablarında bu namazlara işarə olunmuşdur.
+* [[Həzrət Zəhranın (ə) namazı]] Fatimənin (ə) Peyğəmbərdən (s) və ya [[Cəbrail|həzrət Cəbraildən]] öyrəndiyi namazlardır. Bəzi hədis mənbələrində və dua kitablarında bu namazlara işarə olunmuşdur.
 * Tarix və hədis mənbələrində həzrət Fatiməyə (ə) aid edilən şeirlər məruzə olunmuşdur. Bu şeirlər zaman etibarı ilə iki dövrə bağlıdır: Peyğəmbərin (s) vəfatından öncəki və Həzrətin (s) vəfatından sonrakı dövrə. Fatimənin (ə) şeirləri haqqında müstəqil kitablar da çap edilmişdir.
@@ Sətir 131: / Sətir 132: @@
 Şiələr həzrət Fatiməni (ə) özləri üçün nümunə hesab edirlər və Xanımın (ə) yolu şiə mədəniyyətində və şiələrin yaşayışında axın edir. Bunun bəzi nümunələri aşağıdakılardır:
-* Mehrus-sünnət: Bir rəvayətə əsasən İmam Cavad (ə) öz xanımına həzrət Fatimənin (ə) mehriyyəsi qədər olan məbləği yəni 500 dirhəm təyin etdi.  Bu miqdar mehriyyə Peyğəmbərin (s) həyat yoldaşlarının, və qızlarının mehriyyəsidir və “mehrus-sunnət” adlanır.
+* Mehrus-sünnət: Bir rəvayətə əsasən [[İmam Cavad (ə)]] öz xanımına həzrət Fatimənin (ə) mehriyyəsi qədər olan məbləği yəni 500 dirhəm təyin etdi.  Bu miqdar mehriyyə [[Peyğəmbərin (s) həyat yoldaşları|Peyğəmbərin (s) həyat yoldaşlarının]], və qızlarının mehriyyəsidir və “mehrus-sunnət” adlanır.
-* Fatimiyyə günləri: Şiələr həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günlərində əzadarlıq mərasimi təşkil edirlər. İranda Cəmadius-sani ayının 3-cü gününə təsadüf edən həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günü rəsmi tətil günüdür  və təqlid-mərcələri piyada olaraq əzadarlıqlarda iştirak edirlər.
+* [[Fatimiyyə günləri]]: Şiələr [[Həzrət Fatimənin (ə) şəhadəti|həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günlərində]] əzadarlıq mərasimi təşkil edirlər. İranda [[3 Cəmadius-sani|Cəmadius-sani ayının 3-cü gününə]] təsadüf edən həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günü rəsmi tətil günüdür  və təqlid-mərcələri piyada olaraq əzadarlıqlarda iştirak edirlər.
 * Qadınlar günü: İranda xanım Zəhranın (ə) təvəllüdünün il dönümü günü ( Cəmadius-sani ayının 20-ci günü ) qadınlar günü adlandırılmışdır.  İran xalqı öz analarına və həyat yoldaşlarına hədiyyə verməklə bu günü qeyd edirlər.
-* Evlilik günü: İİR-ın təqvimində imam Əlinin (ə) və həzrət Fatimənin (ə) evliliyinin il dönümü günü olan Zil-hiccə ayının ilk günü evlilik günü adlandırılmışdır.
+* Evlilik günü: İİR-ın təqvimində [[Əli (ə) və Fatimənin (ə) evliliyi|imam Əlinin (ə) və həzrət Fatimənin (ə) evliliyinin]] il dönümü günü olan Zil-hiccə ayının ilk günü evlilik günü adlandırılmışdır.
 * Bəni-Haşim küçəsinin rəmzi olaraq bərpası: Fatimiyyə günləri ilə yanaşı olaraq Bəni-Haşim küçəsi, Bəqi qəbristanlığı və həzrət Fatimənin (ə) evi rəmzi olaraq düzəldilir və insanların çoxu bu məkanlara baş çəkir.
-* Teatr və təziyənin keçirilməsi: “ Su və güzgü xanımı” , “Qərib xanım”  adlı küçə teatrı, təziyə və səhnəciyi son illərdə həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günlərində keçirilən xüsusi proqramlardan bəzisdir.
+* Teatr və təziyənin keçirilməsi: “ Su və güzgü xanımı” , “Qərib xanım”  adlı küçə teatrı, [[təziyə]] və səhnəciyi son illərdə həzrət Fatimənin (ə) şəhadət günlərində keçirilən xüsusi proqramlardan bəzisdir.
 * Qızlara ad qoyma: İranın rəsmi qeydiyyat üzrə idarəsinin elanına əsasən Fatimə və Zəhra adları 2016-cı ildə İranda qızlara ən çox qoyulan adların ilk onluğunda yerləşmişdir. 13 milyondan çox iranlının adı Fatimədir.
-* Fatimə (ə) övladlarından sayılmaq: Şiə məzhəbləri arasında Zeydiyyə məzhəbindən olanlar imamət və rəhbərliyin həzrət Fatimə (ə) övladlarından olanlara məxsus olduğuna inanır. Buna görə də Zeydilər yalnız həzrət Fatimənin (ə) nəslindən olan şəxsə imam olaraq tabe olurdular və onun hakimiyyətini haqq hesab edirdilər.  Zeydilərdən əlavə öz hakimiyyətlərinin adını həzrət Fatimənin (ə) adından götürən Fatimilər öz nəsillərinin Fatimə (ə) övdladlarından olduğunu düşünürdülər.
+* Fatimə (ə) övladlarından sayılmaq: Şiə məzhəbləri arasında [[Zeydiyyə|Zeydiyyə məzhəbindən]] olanlar [[imamət]] və rəhbərliyin həzrət Fatimə (ə) övladlarından olanlara məxsus olduğuna inanır. Buna görə də Zeydilər yalnız həzrət Fatimənin (ə) nəslindən olan şəxsə imam olaraq tabe olurdular və onun hakimiyyətini haqq hesab edirdilər.  Zeydilərdən əlavə öz hakimiyyətlərinin adını həzrət Fatimənin (ə) adından götürən Fatimilər öz nəsillərinin Fatimə (ə) övdladlarından olduğunu düşünürdülər.
 === Fatimə (ə) şeir və ədəbiyyatda ===
 Bəzi farsdilli şair və ədiblər Fatimənin (ə) barəsində ədəbiyyat mövzüsunda əsərlər yazmış və Onun (ə) barəsində şeirlər qoşmuşdur. Bəzilərinin fikrincə Fatimə (ə) barəsində ən qədim şeirin yazılması 5-ci hicri əsrinə təsadüf edir.  Müasir dövürdə Fatimə (ə) haqqında şeir yazmaq şairlər arasında daha geniş yayılmışdır. Fatimə (ə) haqqında şeir adı altında bu mövzuda şeir yazan şairlərin iştirak etdiyi konqresler keçirilir.  Fatimə (ə) haqqında yazılmış şeirlərin artması ilə bəzi ədəbiyyat və şer sahəsinin araşdırmaçıları bu mövzuda olan şeirləri Fatimənin (ə) məqam və xəttinə toxunan “dini şeirlər”-in üslublarından biri  edir.
@@ Sətir 151: / Sətir 152: @@
 Müasir ədəbiyyat yönlü əsərlər arasında “kəştiye pəhlu şekəste”, “Fatimə Fatimə əst” kitablarına işarə etmək olar. Həzrət Fatimənin (ə) məqamı haqqında yazılan şeirlər arasında Kompani ləqəbi ilə tanınan Mərhum Ayətullah Şeyx Məhəmməd Hüseyn Ğərəvi İsfəhaninin məşhur şeirinə işarə etmək olar.
 == Biblioqrafiya ==
-Həzrət Fatimə (ə) haqqında əsər yazmaq hicrətin ilk əsrlərindən etibarən müsəlmanların məxsusən şiələrin diqqət mərkəzində olmuşdur.  Bir bölgüdə Fatimə (ə) haqqında yazılan və ya toplanan əsərləri 3 hissəyə bölmək olar: musnədlər (Həzrətə (ə) aid edilən əsərlər), mənaqib (fəzilətləri haqqında olan əsərlər) və nəhayət həyatı haqqında yazılan əsərlər.
+Həzrət Fatimə (ə) haqqında əsər yazmaq hicrətin ilk əsrlərindən etibarən [[Müsəlman|müsəlmanların]] məxsusən [[Şiə|şiələrin]] diqqət mərkəzində olmuşdur.  Bir bölgüdə Fatimə (ə) haqqında yazılan və ya toplanan əsərləri 3 hissəyə bölmək olar: musnədlər (Həzrətə (ə) aid edilən əsərlər), mənaqib (fəzilətləri haqqında olan əsərlər) və nəhayət həyatı haqqında yazılan əsərlər.
 Şiələrin yazdığı müsnədlər və hədis məcmuələri arasında Təbərinin “Dəlailul-imamət” kitabı həzrət Fatimə (ə) haqqında yazılan mövcud olan ən qədim müsnəddir.  Şiələrin yazdığı musnədlərdən bəzisi aşağıdakılardır:
@@ Sətir 171: / Sətir 172: @@
 * “Fatemeye Zəhra əz nəzəre revayate əhle sonnət” müəllif Məhəmməd Vasif.
-Əhli sünnənin həzrət Fatimə (ə) haqqında yazdığı müsnədlər arasında Couhəri Bəsrinin yazdığı “ Əs-səqifə və Fədək” əsərinə, İbn Uqdə Carudinin yazdığı “ Mən ruviyə ən Fatimətə min əvladiha “ əsərinə və Darqutni Şafeinin “Musnəde Fateme” əsərinə işarə etmək olar. Mənaqib yönlü əsərlər arasından Hakim Nişapurinin yazdığı “Fəzailu Fatimətiz-Zəhra” kitabına, Cəlaləddin Siyutinin “Əssğurul-basimət fi fəzailis-səyyidət Fatimət “ əsərinə və Məhəmməd Əli Mənavinin “İthafus-sail bi ma li Fatimətə minəl-mənaqibi vəl-fəzail “ əsərini qeyd etmək olar.
+[[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|Əhli sünnənin]] həzrət Fatimə (ə) haqqında yazdığı müsnədlər arasında Couhəri Bəsrinin yazdığı “ Əs-səqifə və Fədək” əsərinə, İbn Uqdə Carudinin yazdığı “ Mən ruviyə ən Fatimətə min əvladiha “ əsərinə və Darqutni Şafeinin “Musnəde Fateme” əsərinə işarə etmək olar. Mənaqib yönlü əsərlər arasından Hakim Nişapurinin yazdığı “Fəzailu Fatimətiz-Zəhra” kitabına, Cəlaləddin Siyutinin “Əssğurul-basimət fi fəzailis-səyyidət Fatimət “ əsərinə və Məhəmməd Əli Mənavinin “İthafus-sail bi ma li Fatimətə minəl-mənaqibi vəl-fəzail “ əsərini qeyd etmək olar.
 Əli Əkbər Rəşadın nəzarəti altında “Daneşnameye Fateme “ adlı ensiklopediya altı cilddə həzrət Fatimənin (ə) həyatı, məqamı, Xanımın (ə) əsərləri və maarifi haqqında, qadın və ailənin fiqh, hüquq və ictimaiyyət yönlü mövzularına toxunmuşdur. Bu ensiklopediya 2016-cı ildə hövzənin on yeddinci “ ilin seçilmiş kitabı “ həmayeşində seçilmişdir.
 == Sərgi əsərləri ==
-“ Banuye bi neşan ” adlı pyes Seyyid Hüseyn Fədaihüseynin “ Kəştiye pəhlu şekəste”  kitabı əsasında yazdığə bir əsərdir. Bu pyes Fatimiyyə günləri ərəfəsində İranın müxtəlif şəhərlərində tamaşaya qoyulmuşdur.
+“ Banuye bi neşan ” adlı pyes Seyyid Hüseyn Fədaihüseynin “ Kəştiye pəhlu şekəste”  kitabı əsasında yazdığə bir əsərdir. Bu pyes [[Fatimiyyə günləri]] ərəfəsində İranın müxtəlif şəhərlərində tamaşaya qoyulmuşdur.
 “ Banuye beheşti ” Mətna-nın yaradın nəşr etdiyi bir animeşindır. Bu animeşinda Həzrət Fatimənin (ə) şəhadəti təsvir edilmişdir.