confirmed, movedable, templateeditor
15.600
edits
Osmanın qətli macərası: Redaktələr arasındakı fərq
redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
| Sətir 16: | Sətir 16: | ||
=== Etirazçıların Mədinəyə gəlişi və Osmanın tövbəsi === | === Etirazçıların Mədinəyə gəlişi və Osmanın tövbəsi === | ||
Müxaliflər Mədinəyə yaxınlaşdıqda, Osman onları Misirə qaytarmaq üçün [[İmam Əli (ə)|İmam Əli (ə)-ı]] vasitəçi etdi.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə, h.q 1407, c.7, s.170-171</ref> Mənbələrə görə, Osman etirazçılara sürgün edilmiş insanların geri qaytarılacağına və beytul-malın paylanmasında ədalətə riayət edəcəyinə və işlərə etibarlı insanların təyin ediləcəyinə söz verdi.<ref>Şeyx Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.713; Zəhəbi, Tarixul-İslam, h.q 1409, c.3, s.443; Xəlifə, Tarixu Xəlifə, h.q 1415, s.99</ref> Həmçinin Osman minbərə çıxdı, etdiyi əməllərə görə [[tövbə]] etdi və camaatı dediyi sözlərə şahid tutdu.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə, h.q 1407, c.7, s.171-172</ref> Bundan sonra , etirazçılar öz şəhərlərinə qayıtdılar.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə, h.q 1407, c.7, s.170-171</ref> | Müxaliflər Mədinəyə yaxınlaşdıqda, Osman onları Misirə qaytarmaq üçün [[İmam Əli (ə)|İmam Əli (ə)-ı]] vasitəçi etdi.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə, h.q 1407, c.7, s.170-171</ref> Mənbələrə görə, Osman etirazçılara sürgün edilmiş insanların geri qaytarılacağına və beytul-malın paylanmasında ədalətə riayət edəcəyinə və işlərə etibarlı insanların təyin ediləcəyinə söz verdi.<ref>Şeyx Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.713; Zəhəbi, Tarixul-İslam, h.q 1409, c.3, s.443; Xəlifə, Tarixu Xəlifə, h.q 1415, s.99</ref> Həmçinin Osman minbərə çıxdı, etdiyi əməllərə görə [[tövbə]] etdi və camaatı dediyi sözlərə şahid tutdu.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə, h.q 1407, c.7, s.171-172</ref> Bundan sonra, etirazçılar öz şəhərlərinə qayıtdılar.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə, h.q 1407, c.7, s.170-171</ref> | ||
=== Etirazçıların Mədinəyə qayıdışı === | === Etirazçıların Mədinəyə qayıdışı === | ||
Etirazçılar Mədinədən qayıdanda Xəlifənin xidçətçisinin bir məktub gizlətdiyini gördülər.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.168</ref> Bu məktub Xəlifə tərəfindən möhürlənmişdir və onda üsyançıların öldürülməsi və həbs edilməsi əmri qeyd olunmuşdur. Üsyançılar məktubu aldıqdan sonra Mədinəyə qayıtdılar.<ref>Zəhəbi, Tarixul-İslam, h.q 1409, c.3, s.442-443</ref> Kufəlilər də bundan xəbərdar olduqdan sonra Mədinəyə qayıtdılar.<ref>İbn Xəldun, Tarixu ibn Xəldun, h.q 1408, c.2, s.599</ref> Üsyançılar [[İmam Əli (ə)|İmam Əlinin (ə)]] yanına getdilər və onunla birlikdə Osmanın yanına getdilər. Osman and içdi ki, o, nə məktub yazıb, nə də o məktubdan xəbəri var.<ref>Zəhəbi, Tarixul-İslam, h.q 1409, c.3, s.442-443</ref> Lakin üsyançılar bununla qane olmadılar və dedilər ki, Osman xilafətdən əl çəkməlidir.<ref>İbn Xəldun, Tarixu ibn Xəldun, h.q 1408, c.2, s.599</ref> Osman onların sözlərini qəbul etmədi, lakin tövbə etməyə hazır olduğunu söylədi. Üsyançılar onun əvvəlki tövbəsinə və onu sındırmasına əsaslanaraq, yalnız Osmanın xilafətdən getməsi ilə qane olacaqlarını və bu yolda ya öldürüləcəklərini, ya da [[Osman ibn Əffan|Osmanı]] öldürəcəklərini bildirdilər.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.169</ref> | Etirazçılar Mədinədən qayıdanda Xəlifənin xidçətçisinin bir məktub gizlətdiyini gördülər.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.168</ref> Bu məktub Xəlifə tərəfindən möhürlənmişdir və onda üsyançıların öldürülməsi və həbs edilməsi əmri qeyd olunmuşdur. Üsyançılar məktubu aldıqdan sonra Mədinəyə qayıtdılar.<ref>Zəhəbi, Tarixul-İslam, h.q 1409, c.3, s.442-443</ref> Kufəlilər də bundan xəbərdar olduqdan sonra Mədinəyə qayıtdılar.<ref>İbn Xəldun, Tarixu ibn Xəldun, h.q 1408, c.2, s.599</ref> Üsyançılar [[İmam Əli (ə)|İmam Əlinin (ə)]] yanına getdilər və onunla birlikdə Osmanın yanına getdilər. Osman and içdi ki, o, nə məktub yazıb, nə də o məktubdan xəbəri var.<ref>Zəhəbi, Tarixul-İslam, h.q 1409, c.3, s.442-443</ref> Lakin üsyançılar bununla qane olmadılar və dedilər ki, Osman xilafətdən əl çəkməlidir.<ref>İbn Xəldun, Tarixu ibn Xəldun, h.q 1408, c.2, s.599</ref>Osman onların sözlərini qəbul etmədi, lakin tövbə etməyə hazır olduğunu söylədi. Üsyançılar onun əvvəlki tövbəsinə və onu sındırmasına əsaslanaraq, yalnız Osmanın xilafətdən getməsi ilə qane olacaqlarını və bu yolda ya öldürüləcəklərini, ya da [[Osman ibn Əffan|Osmanı]] öldürəcəklərini bildirdilər.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.169</ref> | ||
=== Osmanın evinin muhasirəyə alınması === | === Osmanın evinin muhasirəyə alınması === | ||
Etirazçılar Osmanın evini mühasirəyə alaraq evə su və yeməklərin daxil olmasına mane oldular.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.172</ref> Mühasirəçilər Misir, Bəsrə, | Etirazçılar Osmanın evini mühasirəyə alaraq evə su və yeməklərin daxil olmasına mane oldular.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.172</ref> Mühasirəçilər Misir, Bəsrə, Kufə və [[Mədinə]] sakinlərinin bir hissəsi idi.<ref>İbn Əsir, Əsədul-ğabə, h.q 1409, c.3, s.490</ref> Osmanın evinin mühasirəsi qırx gün davam etdi.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.172</ref> Bu dövrdə Osman [[Müaviyə ibn Əbi Süfyan|Müaviyə]] və [[Abdullah ibn Amir|İbn Amirə]] məktub yazıb onlardan kömək istədi.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.170</ref> Həmçinin İmam Əlinin (ə) göstərişi ilə [[Abdullah ibn Zübeyr|Abdullah bin Zübeyr]] və Mərvan bin Həkəm kimi şəxslərlə birlikdə [[İmam Həsən (ə)]] da Osmanın evini qoruyurdu.<ref>İbn Əbül-Birr, Əl-İstiab, h.q 1412, c.3, s.1046</ref> | ||
Osman İmam Əli (ə), Təlhə, Zübeyr və Peyğəmbərin zövcələrindən ona su gətirmələrini istədi.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.173</ref> İmam Əli (ə) və [[Ummu Həbibə|Peyğəmbərin xanımı Ummu Həbibə]] Osmana su gətirməyə çalışan ilk insanlar idi, lakin üsyançılar onlara mane oldular.<ref>Təbəri, Tarixul-uməmi vəl-muluk, h.q 1387, c.4, s.386</ref> İmam Əli (ə) yemək və suyun içəri girməsinə mane olan üsyançıları məzəmmət elədi və onların bu əməllərini nə möminlərə yaraşan əməl hesab etdi və nə də kafirlərin əməllərinə uyğun hesab etdi və dedi: “Nə üçün onun muhasirəsini və öldürülməyini rəva bilirsiniz ?”<ref>Təbəri, Tarixul-uməmi vəl-muluk, h.q 1387, c.4, s.386</ref> Əlbəttə. Bəzi qruplar xəlifəyə gizli şəkildə su gətirirdilər.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.174</ref> | Osman İmam Əli (ə), Təlhə, Zübeyr və Peyğəmbərin zövcələrindən ona su gətirmələrini istədi.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.173</ref> İmam Əli (ə) və [[Ummu Həbibə|Peyğəmbərin xanımı Ummu Həbibə]] Osmana su gətirməyə çalışan ilk insanlar idi, lakin üsyançılar onlara mane oldular.<ref>Təbəri, Tarixul-uməmi vəl-muluk, h.q 1387, c.4, s.386</ref> İmam Əli (ə) yemək və suyun içəri girməsinə mane olan üsyançıları məzəmmət elədi və onların bu əməllərini nə möminlərə yaraşan əməl hesab etdi və nə də kafirlərin əməllərinə uyğun hesab etdi və dedi: “Nə üçün onun muhasirəsini və öldürülməyini rəva bilirsiniz ?”<ref>Təbəri, Tarixul-uməmi vəl-muluk, h.q 1387, c.4, s.386</ref> Əlbəttə. Bəzi qruplar xəlifəyə gizli şəkildə su gətirirdilər.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamil, h.q 1385, c.3, s.174</ref> | ||
| Sətir 42: | Sətir 42: | ||
İmam Əli (ə): «Üçüncü (Osman) hakimiyyətə gəldi... və onun atasının nəsli ([[Bəni-Üməyyə]]) onunla birlikdə dirçəldi və yeni bitmiş bahar bitkisini həvəslə yeyən dəvə kimi beytul-mali qarət etməyə başladı. Bunun nəticəsində onun əməli öz işini bitirdi”.<ref>Nəhcül-bəlağə, 3-cü xütbə</ref> | İmam Əli (ə): «Üçüncü (Osman) hakimiyyətə gəldi... və onun atasının nəsli ([[Bəni-Üməyyə]]) onunla birlikdə dirçəldi və yeni bitmiş bahar bitkisini həvəslə yeyən dəvə kimi beytul-mali qarət etməyə başladı. Bunun nəticəsində onun əməli öz işini bitirdi”.<ref>Nəhcül-bəlağə, 3-cü xütbə</ref> | ||
Tarixçi Rəsul Cəfərianın (təvəllüd h.ş. 1343-cü il) yazdığına görə, Osman mühüm dövlət vəzifələrini bəni-üməyyəyə həvalə etmiş və praktiki olaraq bütün hakimiyyət onların əlinə keçmişdir.<ref>Cəfərian, Tarixe xüləfa, h.ş 1380, s.144</ref> Deyilənlərə görə Osmanın bütün dövlət idarələrində əməvilərə tapşırması əsasında etdiyi əməllərə əsasən buna "Höküməti əməvi etmək" demək olar.<ref>Bəxtiyari, Saxtare siyasi hokuməte Osman, s.65</ref> Bəzi tarizi mənbələr Osmanın qövmünü və onların vəzifələrini belə hesab edirdilər : | Tarixçi Rəsul Cəfərianın (təvəllüd h.ş. 1343-cü il) yazdığına görə, Osman mühüm dövlət vəzifələrini bəni-üməyyəyə həvalə etmiş və praktiki olaraq bütün hakimiyyət onların əlinə keçmişdir.<ref>Cəfərian, Tarixe xüləfa, h.ş 1380, s.144</ref> Deyilənlərə görə Osmanın bütün dövlət idarələrində əməvilərə tapşırması əsasında etdiyi əməllərə əsasən buna "Höküməti əməvi etmək" demək olar.<ref>Bəxtiyari, Saxtare siyasi hokuməte Osman, s.65</ref> Bəzi tarizi mənbələr Osmanın qövmünü və onların vəzifələrini belə hesab edirdilər : | ||
Nəslin adı və Osmanın vəzifədə olan qohumlar | Nəslin adı və Osmanın vəzifədə olan qohumlar | ||
Kufə hakimi - Osmanın ana tərəfdən qardaşı Vəlid bin Uqbə<ref>Diynəvəri, Əl-Əxbarut-tival, h.ş 1368, s.139</ref> | Kufə hakimi - Osmanın ana tərəfdən qardaşı Vəlid bin Uqbə<ref>Diynəvəri, Əl-Əxbarut-tival, h.ş 1368, s.139</ref> | ||
| Sətir 59: | Sətir 57: | ||
Kufə hakimi - Səid bin As Bəni-Üməyyə<ref>İbn Əbül-Birr, Əl-İstiab, h.q 1412, c.2, s.622</ref> | Kufə hakimi - Səid bin As Bəni-Üməyyə<ref>İbn Əbül-Birr, Əl-İstiab, h.q 1412, c.2, s.622</ref> | ||
Osmanın qohumlarının mühüm vəzifələrə təyin olunması və həmçinin onların idarə üsulları bir çox müsəlmanın etirazına səbəb oldu.<ref>Ğərib, Xilafətu Osman ibn Əffan, s.105</ref> Necə ki, | Osmanın qohumlarının mühüm vəzifələrə təyin olunması və həmçinin onların idarə üsulları bir çox müsəlmanın etirazına səbəb oldu.<ref>Ğərib, Xilafətu Osman ibn Əffan, s.105</ref> Necə ki, Abdullah bin Amir keçmiş [[İrtidad|mürtəd]] bilinirdi.<ref>Ğərib, Xilafətu Osman ibn Əffan, s.106</ref> Vəlid bin Uqbə Quranda [[fasiq]] adlandırıldı.<ref>İbn Əbül-Birr, Əl-İstiab, h.q 1412, c.4, s.1553</ref> [[Mərvan ibn Həkəm|Mərvan ibn Həkəm də]] atası ilə bahəm [[Həzrət Muhəmməd (s)|Peyğəmbər (s)]] tərəfindən Mədinədən qovuldu, lakin Osman onları Mədinəyə qaytardı.<ref>İbn Əbül-Birr, Əl-İstiab, h.q 1412, c.1, s.359</ref> | ||
=== Beytul-maldan hədiyyə === | === Beytul-maldan hədiyyə === | ||
| Sətir 67: | Sətir 65: | ||
=== Abdullah bin Səba === | === Abdullah bin Səba === | ||
Bəzi [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|sünni]] tarixçiləri | Bəzi [[Əhli-sünnət vəl-cəmaət|sünni]] tarixçiləri Abdullah bin Səbanın Osmana qarşı üsyanın təbliğində və yaradılmasında rol oynadığını qeyd edirlər.<ref>İbn Kəsir, Əl-Bidayə, h.q 1407, c.7, s.167; İbn Xəldun, Tarixu ibn Xəldun, h.q 1408, c.2, s.587</ref> Digər tərəfdən, bir qrup şiə<ref>Əsqəri, Abdullah ibn Səba və Əsatiyrun uxra, h.q 1375</ref> və sünni alimləri<ref>Taha Hüseyn, Əl-Fitnətul-kübra, m. 2012, c.2, s.102</ref> ümumiyyətlə Abdullah ibn Səba adlı şəxsin varlığına şübhə ilə yanaşırlar. Həmçinin, Rəsul Cəfərianın dediyinə əsasən, İslam cəmiyyəti o qədər də zəif deyildi ki, yeni müsəlman olmuş bir yəhudi tərəfindən müsəlmanların xəlifəsinə qarşı üsyan həyata keçirsinlər.<ref>Cəfərian, Tarixe xüləfa, h.ş 1380, s.156</ref> | ||
== Səhabələrin reaksiyası == | == Səhabələrin reaksiyası == | ||