Məzmuna keçin

Züleyxa: Redaktələr arasındakı fərq

2.112 bayt əlavə edildi ,  18 dekabr 2023
redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
'''Züleyxa''' (ərəbcə: زليخا) [[Misirin Əzizi|Misirin Əzizinin]] həyat yoldaşıdır. Onun və [[Yusif (peyğəmbər)|Həzrət Yusifin (ə)]] hekayəti [[Quran|Quranda]] gəlib.[1] Quranda Züleyxanın adı çəkilmir və yalnız “Əlləti huvə fi bəytiha” (o qadın ki,Yusif onun evində idi)[2] və “imrətul-Əziz” (Misirin Əzizinin həyat yoldaşı)[3] ifadəsi ilə ondan yad edilir.[4] Lakin bəzi təfsir,[5] tarix[6] və hədis[7] mənbələrində onun adı Züleyxa kimi təqdim edilir. Sünni təfsirçisi Fəxr Razi hesab edir ki, bu ad üçün etibarlı mənbə yoxdur.[8] Bəzi mənbələrdə də Misirin Əzizinin həyat yoldaşının adının Zəlyəxə olduğu bildirilir.[9]
'''Züleyxa''' (ərəbcə: زليخا) [[Misirin Əzizi|Misirin Əzizinin]] həyat yoldaşıdır. Onun və [[Yusif (peyğəmbər)|Həzrət Yusifin (ə)]] hekayəti [[Quran|Quranda]] gəlib.<ref>Əsədi, Züleyxa, s.416</ref> Quranda Züleyxanın adı çəkilmir və yalnız “Əlləti huvə fi bəytiha” (o qadın ki,Yusif onun evində idi)<ref>Yusif surəsi, ayə 23</ref> və “imrətul-Əziz” (Misirin Əzizinin həyat yoldaşı)<ref>Yusif surəsi, ayə 23</ref> ifadəsi ilə ondan yad edilir.<ref>Əsədi, Züleyxa, s.414</ref> Lakin bəzi təfsir,<ref>Məqatil, Təfsiru Məqatil ibn Süleyman, h.q 1423, c.2, s.327; Qumi, Təfsirul-Qumi, h.q 1404, c.1, s.357; Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.5, s.340</ref> tarix<ref>Müqəddəsi, Əl-Bəda vət-tarix, c.3, s.68; İbn Xəldun, Tarixu ibn Xəldun, h.q 1408, c.2, s.45; İbn Cəvzi, Əl-Muntəzəm, h.q 1412, c.1, s.315</ref> və hədis<ref>Şeyx Səduq, İləluş-şəraye, h.ş 1385, c.1, s.55; Xəzzaz Razi, Kifayətul-əsər, h.q 1401, s.264; Ravəndi, Qisəsul-ənbiyaŞ h.q 1409, s.136</ref> mənbələrində onun adı Züleyxa kimi təqdim edilir. Sünni təfsirçisi Fəxr Razi hesab edir ki, bu ad üçün etibarlı mənbə yoxdur.<ref>Fəxr Razi, Məfatihul-ğəyb, h.q 1420, c.18, s.435</ref> Bəzi mənbələrdə də Misirin Əzizinin həyat yoldaşının adının Zəlyəxə olduğu bildirilir.<ref>Deyləmi, Əlamud-din, h.q 1408, s.429</ref>


Quran və [[Tövrat|Tövratın]] bəzi yerlərində Yusif və Züleyxanın əhvalatı bəyan olunur.[10] Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, Quran və Tövratın bu əhvalatın nəqlində ixtilafları vardır.[11] Quranın dediyinə görə, Züleyxa Yusiflə zina etmək istəyir; Yusif isə “Rəbbinin dəlilini görüb” qapıya tərəf qaçdı.[12] Şiə təfsirçilərindən [[Nasir Məkarim Şirazi]] Həzrət Yusifin (ə) o [[Günah|günahkar]] mühitdən qeybi kömək ilə xilas olduğuna inanır.[13] Züleyxa Yusifə yaxınlaşıb köynəyini cırdı.[14] Qapının qarşısında Yusif və Züleyxa [[Misirin Əzizi]] ilə üz-üzə gəldilər.[15] Züleyxa və Yusif hər biri digərini xəyanətdə ittiham etdilər.[16] O zaman Züleyxanın qohumlarından biri dedi ki, əgər [[Yusif (peyğəmbər)|Yusifin]] köynəyi arxadan cırılıbsa, Yusif düz deyir.[17] Buna görə də xəyanət ittihamı Yusifin üzərindən götürüldü.[18]
Quran və [[Tövrat|Tövratın]] bəzi yerlərində Yusif və Züleyxanın əhvalatı bəyan olunur.<ref>Yusif surəsi, ayə 32-23; Tövrat, bab 39, ayə 7-20</ref> Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, Quran və Tövratın bu əhvalatın nəqlində ixtilafları vardır.<ref>Sadiqi, Neqahi be datane Yusif və Züleyxa dər Qurane Məcid və Tövrat, s.101-103</ref> Quranın dediyinə görə, Züleyxa Yusiflə zina etmək istəyir; Yusif isə “Rəbbinin dəlilini görüb” qapıya tərəf qaçdı.<ref>Yusif surəsi, ayə 23-25</ref> Şiə təfsirçilərindən [[Nasir Məkarim Şirazi]] Həzrət Yusifin (ə) o [[Günah|günahkar]] mühitdən qeybi kömək ilə xilas olduğuna inanır.<ref>Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1374, c.9, s.374</ref> Züleyxa Yusifə yaxınlaşıb köynəyini cırdı.<ref>Yusif surəsi, ayə 25</ref> Qapının qarşısında Yusif və Züleyxa [[Misirin Əzizi]] ilə üz-üzə gəldilər.<ref>Yusif surəsi, ayə 25</ref> Züleyxa və Yusif hər biri digərini xəyanətdə ittiham etdilər.<ref>Yusif surəsi, ayə 25-26</ref> O zaman Züleyxanın qohumlarından biri dedi ki, əgər [[Yusif (peyğəmbər)|Yusifin]] köynəyi arxadan cırılıbsa, Yusif düz deyir.<ref>Yusif surəsi, ayə 26-27</ref> Buna görə də xəyanət ittihamı Yusifin üzərindən götürüldü.<ref>Yusif surəsi, ayə 28-29</ref>


Bəzi məlumatlara görə, Yusifin (ə) lehinə şahidlik edən şahid Züleyxanın üç aylıq qardaşı qızı idi[19] ki, Allahın qüdrəti ilə danışdı.[20] Lakin başqa xəbərlərdə həmin şahid müdrik adam kimi təqdim edilir.[21] ] Bəzi təfsirçilərə görə Yusif (ə) Züleyxanın istəyi ilə zindana atılmışdır.[22] Lakin bir müddət sonra Züleyxa özünün təqsirli olduğuna və Həzrət Yusifin düz danışdığına etiraf etdi.[23]
Bəzi məlumatlara görə, Yusifin (ə) lehinə şahidlik edən şahid Züleyxanın üç aylıq qardaşı qızı idi<ref>Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.5, s.347</ref> ki, Allahın qüdrəti ilə danışdı.<ref>Qumi, Təfsirul-Qumi, h.q 1404, c.1, s.343</ref> Lakin başqa xəbərlərdə həmin şahid müdrik adam kimi təqdim edilir.<ref>Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.5, s.347</ref> Bəzi təfsirçilərə görə Yusif (ə) Züleyxanın istəyi ilə zindana atılmışdır.<ref>Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.5, s.354; Biyzavi, Ənvarut-tənzil, h.q 1418, c.3, s.163</ref> Lakin bir müddət sonra Züleyxa özünün təqsirli olduğuna və Həzrət Yusifin düz danışdığına etiraf etdi.<ref>Yusif surəsi, ayə 51</ref>
Züleyxa gözəl, zəngin<ref>Qumi, Təfsirul-Qumi, h.q 1404, c.1, s.357</ref> və bütpərəst bir qadın idi.<ref>Şeyx Səduq, Uyunu əxbarir-Rza (ə), h.q 1378, c.2, s.45</ref> Onun ərindən övladları olmurdu.<ref>Kaşani, Təfsiru Mənhəcus-sadiqin, h.ş 1336, c.5, s.28</ref> Bəzi mənbələrə görə, Züleyxa qocalıqda [[tövbə]] etdi və müvəhhid oldu. Bundan sonra Həzrət Yusifin duası ilə cavanlaşdı və onunla [[İzdivac|evləndi]].<ref>Feyz Kaşani, Təfsirus-Safi, h.q 1415, c.3, s.52</ref> Deyilir ki, onların evliliyindən iki övlad dünyaya gəldi.<ref>Qutubi, Əl-Cameu l iəhkamil-Quran, h.ş 1364, c.9, s.214</ref> Lakin bəzi tədqiqatçılar bu [[Hədis|rəvayətlərin]] mətn və sənədlərində irad olması kimi müxtəlif dəlillərə görə onlara istinad edilə bilməyəcəyinə inanırlar. Həmçinin deyirlər ki, onların məzmunu Tövratdan götürülmüşdür.<ref>Məarif və başqaları, Bərresiye təfsiri firqeyn dər məsəleye izdivace Həzrət Yusif ba Züleyxa, s.26</ref>


Züleyxa gözəl, zəngin[24] bütpərəst bir qadın idi.[25] Onun ərindən övladları olmurdu.[26] Bəzi mənbələrə görə, Züleyxa qocalıqda [[tövbə]] etdi müvəhhid oldu. Bundan sonra Həzrət Yusifin duası ilə cavanlaşdı onunla [[İzdivac|evləndi]].[27] Deyilir ki, onların evliliyindən iki övlad dünyaya gəldi.[28] Lakin bəzi tədqiqatçılar bu [[Hədis|rəvayətlərin]] mətn sənədlərində irad olması kimi müxtəlif dəlillərə görə onlara istinad edilə bilməyəcəyinə inanırlar. Həmçinin deyirlər ki, onların məzmunu Tövratdan götürülmüşdür.[29]
Aparılan araşdırmalara görə, Züleyxanın sufilərin təfəkkürünə böyük təsiri olmuşdur.<ref>Pakmehr, Züleyxa dər əndişeye şairan və arifane qərne pəncom ta həftom, s.149</ref> Deyilənə görə, sufilər Züleyxanın əhval-ruhiyyəsini davranışlarını yüksək qiymətləndirmiş, onun əhval-ruhiyyəsi və davranışlarına əsaslanaraq öz irfani baxışlarını bəyan ediblər.<ref>Pakmehr, Züleyxa dər əndişeye şairan arifane qərne pəncom ta həftom, s.149</ref> Züleyxanın Həzrət Yusifə (ə) olan məhəbbət hekayəsi dünya ədəbiyyatında, o cümlədən fars, türk Avropa ədəbiyyatında geniş əksini tapmışdır.<ref>Xosrəvi, Pejuheşe tətbiqi dastane Yusif Züleyxa dər ədəbiyyate İslami, s.71</ref>


Aparılan araşdırmalara görə, Züleyxanın sufilərin təfəkkürünə böyük təsiri olmuşdur.[30] Deyilənə görə, sufilər Züleyxanın əhval-ruhiyyəsini və davranışlarını yüksək qiymətləndirmiş, onun əhval-ruhiyyəsi və davranışlarına əsaslanaraq öz irfani baxışlarını bəyan ediblər.[31] Züleyxanın Həzrət Yusifə (ə) olan məhəbbət hekayəsi dünya ədəbiyyatında, o cümlədən fars, türk və Avropa ədəbiyyatında geniş əksini tapmışdır.[32]
== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
== Ədəbiyyat ==
== Ədəbiyyat ==
confirmed, movedable, templateeditor
15.813

edits