confirmed, movedable, templateeditor
14.696
edits
İmam Həsən Əskəri (ə): Redaktələr arasındakı fərq
→Siyasi vəziyyət
| Sətir 48: | Sətir 48: | ||
İmam Həsən Əskəri (ə) [[İmamət|imamlıq]] dövründə üç Abbasi xəlifəsi ilə- Mötəzi Abbasi (252-255), Möhtədi Abbasi (255-256) və Mötəmid Abbasinin (256-279) müasir olub. | İmam Həsən Əskəri (ə) [[İmamət|imamlıq]] dövründə üç Abbasi xəlifəsi ilə- Mötəzi Abbasi (252-255), Möhtədi Abbasi (255-256) və Mötəmid Abbasinin (256-279) müasir olub. | ||
Bəlkə də İmamın (ə) ilk siyasi addımı təxminən iyirmi yaşı olan vaxta təsadüf edir. O vaxt hələ atası sağ idi. O, Abbasilər xilafətində böyük nüfuzlu əmirlərdən biri və eyni zamanda xəlifə Müstəinin düşmənlərindən sayılan Abdullah ibn Abdullah ibn Tahirə məktub yazaraq xəlifəni üsyankar adlandırır və Allahdan onun süqut etməsini diləyir | Bəlkə də İmamın (ə) ilk siyasi addımı təxminən iyirmi yaşı olan vaxta təsadüf edir. O vaxt hələ atası sağ idi. O, Abbasilər xilafətində böyük nüfuzlu əmirlərdən biri və eyni zamanda xəlifə Müstəinin düşmənlərindən sayılan Abdullah ibn Abdullah ibn Tahirə məktub yazaraq xəlifəni üsyankar adlandırır və Allahdan onun süqut etməsini diləyir.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamilu fit-tarix, c.7, s.151</ref> | ||
Müstəin qətlə yetiriləndən sonra Mötəz hakimiyyətə gəlir. Onun hökümətinin ilk çağlarında İmam Hadi (ə) və İmam Həsən Əskəriyə (ə) qarşı sərt münasibət haqqında məlumat yoxdur. [[İmam Hadi (ə)|İmam Hadinin (ə)]] şəhid edilməsindən sonra da müəyyən məhdudiyyətlərə baxmayaraq, İmam Həsən Əskəri (ə) nisbi sərbəstliyə sahib idi. O Həzrətin (ə) öz imamlıq dönəmin ilk çağlarında şiələri ilə bəzi görüşləri bunu təsdiq edir. Lakin bir il keçəndən sonra xəlifə İmamdan (ə) şübhələnir və [[Hicrətin 255-ci ili|hicri-qəməri təqvimi ilə 255-ci ildə]] onu zindana salır. O, xəlifə Möhtədinin bir illik xilafəti dövründə də həbsdə qalır. | Müstəin qətlə yetiriləndən sonra Mötəz hakimiyyətə gəlir. Onun hökümətinin ilk çağlarında İmam Hadi (ə) və İmam Həsən Əskəriyə (ə) qarşı sərt münasibət haqqında məlumat yoxdur. [[İmam Hadi (ə)|İmam Hadinin (ə)]] şəhid edilməsindən sonra da müəyyən məhdudiyyətlərə baxmayaraq, İmam Həsən Əskəri (ə) nisbi sərbəstliyə sahib idi. O Həzrətin (ə) öz imamlıq dönəmin ilk çağlarında şiələri ilə bəzi görüşləri bunu təsdiq edir. Lakin bir il keçəndən sonra xəlifə İmamdan (ə) şübhələnir və [[Hicrətin 255-ci ili|hicri-qəməri təqvimi ilə 255-ci ildə]] onu zindana salır. O, xəlifə Möhtədinin bir illik xilafəti dövründə də həbsdə qalır. | ||
Hicri-qəməri təqvimi ilə 256-cı ildə Mötəmid hakimiyyətə gəlir. Ona qarşı şiə qiyamları baş qaldırır. Bu ərəfələrdə İmam (ə) zindandan çıxır və şiələri ictimai-iqtisadi baxımdan təşkilatlandırmaqla məşğul olur. Bu fəaliyyəti ilə əlaqədar İmam Həsən Əskəri (ə) 260-cı ildə Mötəmidin əmri ilə həbs etdirilir və xəlifə şəxsən İmamı (ə) nəzarətə götürür | Hicri-qəməri təqvimi ilə 256-cı ildə Mötəmid hakimiyyətə gəlir. Ona qarşı şiə qiyamları baş qaldırır. Bu ərəfələrdə İmam (ə) zindandan çıxır və şiələri ictimai-iqtisadi baxımdan təşkilatlandırmaqla məşğul olur. Bu fəaliyyəti ilə əlaqədar İmam Həsən Əskəri (ə) 260-cı ildə Mötəmidin əmri ilə həbs etdirilir və xəlifə şəxsən İmamı (ə) nəzarətə götürür.<ref>Məsudi, İsbatul-vəsiyyət, h.q 1409 s.268</ref> İmam (ə) bir aydan sonra həbsdən azad edilir və nəzarət altında Məmunun vəziri Həsən ibn Səhlin Vasit şəhərinin yaxınlığındakı evinə göndərilir.<ref>Məsudi, İsbatul-vəsiyyət, h.q 1409 s.269</ref> | ||
İmam Həsən Əskəri (ə) və şiələr üçün siyasi vəziyyəti sərtləşdirən səbəblərdən biri də On İkinci İmamın qiyam edəcəyi xəbər idi. Şeyx Müfid, İmamın (ə) imamlıq dövrünün çox çətin olduğunu qeyd edir | |||
İmam Həsən Əskəri (ə) və şiələr üçün siyasi vəziyyəti sərtləşdirən səbəblərdən biri də On İkinci İmamın qiyam edəcəyi xəbər idi. Şeyx Müfid, İmamın (ə) imamlıq dövrünün çox çətin olduğunu qeyd edir.<ref>Müfid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.336</ref> O, yazır ki, şiə məzhəbində muntəzər imamın (ə) tezliklə qiyam etməsi ilə əlaqədar xəbər geniş yayılmışdı. Şiələrin on ikinci imamın gəlişinin intizarını çəkdiyindən xəbərdar olan xəlifə hər yerdə İmam Həsən Əskərinin (ə) övladını axtarır və onun haqqında məlumat əldə etmək üçün ciddi-cəhdə çalışırdı. İmam Həsən Əskəri (ə) elə buna görə də övladının təvəllüdünü gizli saxladı.<ref>Müfid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.336</ref> [[Şeyx Tusi]] bildirir ki, İmam Həsən Əskəri (ə) elə bu vəziyyəti nəzərə alıb, vəsiyyət edərək vəqfləri və sədəqələri anası Hüdəysə həvalə etmişdi.<ref>Şeyx Tusi, Əl-Ğeybə, h.q 1411, s.108</ref> | |||
=== Üsyanlar və iğtişaşlar === | === Üsyanlar və iğtişaşlar === | ||
İmam Həsən Əskərinin (ə) vaxtında xilafətə qarşı bir sıra etirazamiz addımlar atıldı ki, bəzilərini şiələr və bəzilərini isə ələvilər adından süui-istifadə edən qruplar həyata keçirtmişdi. | İmam Həsən Əskərinin (ə) vaxtında xilafətə qarşı bir sıra etirazamiz addımlar atıldı ki, bəzilərini şiələr və bəzilərini isə ələvilər adından süui-istifadə edən qruplar həyata keçirtmişdi. | ||
'''* Əli ibn Zeyd və İsa ibn Cəfərin üsyanı:''' Ələvi və [[İmam Həsən (ə)|İmam Həsən Müctəbanınn (ə)]] nəslindən olan bu iki nəfər [[Hicrətin 255-ci ili|hicri-qəməri təqvimi ilə 255-ci ildə]] Küfədə üsyana qalxdılar. Xəlifə Mötəz Səid ibn Salehin başçılığı ilə ora ordu göndərərk üsyanı zərərsizləşdirir( | '''* Əli ibn Zeyd və İsa ibn Cəfərin üsyanı:''' Ələvi və [[İmam Həsən (ə)|İmam Həsən Müctəbanınn (ə)]] nəslindən olan bu iki nəfər [[Hicrətin 255-ci ili|hicri-qəməri təqvimi ilə 255-ci ildə]] Küfədə üsyana qalxdılar. Xəlifə Mötəz Səid ibn Salehin başçılığı ilə ora ordu göndərərk üsyanı zərərsizləşdirir.<ref>Məsudi, Murucuz-zəhəb, h.q 1363, c.4, s.94</ref> | ||
'''* Əli ibn Zeyd ibn Hüseynin üsyanı:''' O, [[İmam Hüseyn (ə)|İmam Hüseynin (ə)]] nəvələrindən sayılırdı. Möhtədi Ababsinin vaxtında Küfədə üsyana qalxır. Öz qoşunu ilə onlara qarşı vurşmağa gedən Şah ibn Mikal məğlub olur. Mötəmid hakimiyyətə gələndən sonra Kəncur (Kicur) Türkü onlara qarşı vurşmağa göndərir. Uzun təqiblərdən sonra Əli ibn Zeyd 257-ci ildə qətlə yetirilir.<ref>İbn Əsir, Əl-Kamilu fit-tarix, c.7, s.239-240</ref> | |||
'''* | '''* Əhməd ibn Məhəmməd ibn Abdullahın üsyanı:''' O, Mötəmid Abbasinin dönəmində Misirdə Burqə ilə İskəndiriyyə arasında yerləşən məntəqədə üsyana qalxır. Çoxlu tərəfdarlar topladığına görə, xəlifəlik iddiasına düşür. Xəlifənin o məntəqədəki nümayəndəsi türk Əhməd ibn Tulun onun üzərinə qoşun göndərərk ətrafdakılarını pərakəndə salır və özünü qətlə yetirirlər.<ref>Məsudi, Murucuz-zəhəb, h.q 1363, c.4, s.108</ref> | ||
'''* | '''* Zəncilərin üsyanı:''' Zəncilər, [[Zənci sahibi|Zənci Sahibi]] kimi tanınan Əli ibn Məhəmmədin başçılığı ilə 255-ci ildə Əbbasilər xilafətinə qarşı üsyana qalxırlar.<ref>Əbul-fida, Əl-Muxtəsəru fi əxbaril-bəşər, Misir, c.2, s.46</ref> Bu üsyan on beş il davam edir. Onlar çox geniş bir ərazini ələ keçirirlər.<ref>İbnul-İmrani, Əl-İnbau fi tarixil-xüləfa, m. 2001, c.1, s.138</ref> İmam Həsən Əskəri Əli ibn Məhəmmədi [[Əhli-beyt (ə)|Əhli-beytdən (ə)]] hesab etmirdi.<ref>İbn Şəhraşub, Mənaqibu Ali Əbi Talib, h.q 1376, c.3, s.529</ref> | ||
== İmamla şiələrin əlaqəsi == | == İmamla şiələrin əlaqəsi == | ||
[[Bəni-Abbas|Abbasilərin]] təzyiqini nəzərə alaraq, şiə cəmiyyəti təqiyyə şərtlərinə uyğun davranırdı. Bununla belə, İmam Həsən Əskəri (ə) onların işlərini idarə etməyə və dini vergilərin yığılmasına ciddi əhəmiyyət verirdi. O, bu işlərlə əlaqədar müxtəlif məntəqələrə öz vəkillərini göndərmişdi(74). | [[Bəni-Abbas|Abbasilərin]] təzyiqini nəzərə alaraq, şiə cəmiyyəti təqiyyə şərtlərinə uyğun davranırdı. Bununla belə, İmam Həsən Əskəri (ə) onların işlərini idarə etməyə və dini vergilərin yığılmasına ciddi əhəmiyyət verirdi. O, bu işlərlə əlaqədar müxtəlif məntəqələrə öz vəkillərini göndərmişdi(74). | ||