confirmed, movedable, templateeditor
14.686
edits
İmam Həsən Əskəri (ə): Redaktələr arasındakı fərq
→İmamla şiələrin əlaqəsi
| Sətir 67: | Sətir 67: | ||
== İmamla şiələrin əlaqəsi == | == İmamla şiələrin əlaqəsi == | ||
[[Bəni-Abbas|Abbasilərin]] təzyiqini nəzərə alaraq, şiə cəmiyyəti təqiyyə şərtlərinə uyğun davranırdı. Bununla belə, İmam Həsən Əskəri (ə) onların işlərini idarə etməyə və dini vergilərin yığılmasına ciddi əhəmiyyət verirdi. O, bu işlərlə əlaqədar müxtəlif məntəqələrə öz vəkillərini göndərmişdi | [[Bəni-Abbas|Abbasilərin]] təzyiqini nəzərə alaraq, şiə cəmiyyəti təqiyyə şərtlərinə uyğun davranırdı. Bununla belə, İmam Həsən Əskəri (ə) onların işlərini idarə etməyə və dini vergilərin yığılmasına ciddi əhəmiyyət verirdi. O, bu işlərlə əlaqədar müxtəlif məntəqələrə öz vəkillərini göndərmişdi.<ref>Məsudi, İsbatul-vəsiyyət, h.q 1409, s.270; Kəşşi, Ricalu Kəşşi, h.ş 1348, s.560</ref> | ||
==== İmamla görüş ==== | ==== İmamla görüş ==== | ||
Tarixdən məlum olur ki, İmam Həsən Əskərinin (ə) ömrünün müxtəlif kəsimlərində şiələrlə birbaşa görüşməsinə müəyyən məhdudiyyətlər yaranırdı( | Tarixdən məlum olur ki, İmam Həsən Əskərinin (ə) ömrünün müxtəlif kəsimlərində şiələrlə birbaşa görüşməsinə müəyyən məhdudiyyətlər yaranırdı.<ref>Paketçi, Həsən Əskəri (ə), "İmam", s.626</ref> Buna görə də İmam (ə) [[xilafət]] sarayına aparılanda şiələr həmin yolda dayanıb onunla görüşməyə çalışırdılar.<ref>İrbili, Kəşful-ğummə, h.q 1381, c.2, s.930</ref> Bu barədə [[Şeyx Tusi]] də məlumat vermişdir. Onun yazdığına görə, camaat İmamın (ə) getdiyi yolda toplaşır və ona ehtiram göstərirdilər.<ref>Şeyx Tusi, Əl-Ğeybə, h.q 1411, s.215-216</ref> Bəzən o, hökümətin nəzarətini nəzərə alaraq, şiələri belə bir görüşdən belə çəkindirirdi. Əli ibn Cəfər Hələbi nəql edir ki, İmam (ə) xilafət sarayına aparılan gündə biz o, gedən yolda toplaşmışdıq. Bu zaman İmam (ə) bizə bu məzmunda bir məktub göndərdi: “Mənə salam verməyin, hətta mənə tərəf işarə belə etməyin, yoxsa amanda qalmayacaqsız”.<ref>Ravəndi, Əl-Xəraicu vəl-cəraih, c.1, s.439</ref> | ||
==== İmamın nümayəndələri ==== | ==== İmamın nümayəndələri ==== | ||
İmam Həsən Əskəri (ə) də özünddən əvvəlki imamlar kimi şiələrlə əlaqə qurmaq üçün nümayəndələrdən istifadə edirdi. Şiə mənbələrində [[Osman ibn Səid Əmri|Osman ibn Səid]] “Bab” (İmamın camaatla rabitəsi və nümayəndəsi) kimi tanınır. O, İmam Həsən Əskəri (ə) şəhid ediləndən sonra Kiçik Qeyb dövründə İmam Məhdinin (ə) birinci xüsusi naibi idi( | İmam Həsən Əskəri (ə) də özünddən əvvəlki imamlar kimi şiələrlə əlaqə qurmaq üçün nümayəndələrdən istifadə edirdi. Şiə mənbələrində [[Osman ibn Səid Əmri|Osman ibn Səid]] “Bab” (İmamın camaatla rabitəsi və nümayəndəsi) kimi tanınır. O, İmam Həsən Əskəri (ə) şəhid ediləndən sonra Kiçik Qeyb dövründə İmam Məhdinin (ə) birinci xüsusi naibi idi.<ref>Paketçi, Həsən Əskəri (ə), "İmam", s.626</ref> Həmçinin, İmamın (ə) uşaqlıqdan böyütdüyü və onun xüsusi xadimi Əqid (عقید) o Həzrətin (ə) əksər məktublarını şiələrə çatdırırdı.<ref>Paketçi, Həsən Əskəri (ə), "İmam", s.626; Şeyx Tusi, Əl-Ğeybə, h.q 1411, s.272</ref> Həmçinin, İmamın (ə) Ğərib Əbul-ədyan künuyəli xadimi də onun müəyyən məktublarını məqsədə çatdırmağı öhdəsinə götürmüşdü.<ref>Şeyx Səduq, Kəmaluddin, h.q 1395, c.1, s.475</ref> | ||
==== Məktublaşma ==== | ==== Məktublaşma ==== | ||
Şiələrin İmam Həsən Əskəri (ə) ilə əlaqə vasitəsi məktublaşma idi. Onun [[Əli ibn Hüseyn ibn Babəveyh|Əli ibn Hüseyn ibn Babəveyhə]](82), [[Qum]] və Ave(83) camaatına yazdığı məktubları nümunə göstərmək olar. “Kəmal əd-Din” kitabında qeyd edilmişdir ki, o, şəhid edilməzdən bir az qabaq öz əli ilə mədinəlilərə çoxlu məktublar yazdı(84). Şiələr də müxtəlif mövzu və məsələlərdə ona məktublar yazır və cavab alırdılar. | Şiələrin İmam Həsən Əskəri (ə) ilə əlaqə vasitəsi məktublaşma idi. Onun [[Əli ibn Hüseyn ibn Babəveyh|Əli ibn Hüseyn ibn Babəveyhə]](82), [[Qum]] və Ave(83) camaatına yazdığı məktubları nümunə göstərmək olar. “Kəmal əd-Din” kitabında qeyd edilmişdir ki, o, şəhid edilməzdən bir az qabaq öz əli ilə mədinəlilərə çoxlu məktublar yazdı(84). Şiələr də müxtəlif mövzu və məsələlərdə ona məktublar yazır və cavab alırdılar. | ||
=== Şiələri Qeyb dövrünə hazırlamaq === | === Şiələri Qeyb dövrünə hazırlamaq === | ||
İmam Həsən Əskərinin (ə) dövründə baş verən tarixi hadisələri araşdıran bəzi mənbələrə görə, o, [[Şiə|şiələri]] Qeyb dövrünə hazırlamaq üçün müəyyən addımlar atmışdır. Onlara görə, İmamın (ə) öz səhabələri ilə bəzən uzaqdan əlaqə yaratması və ya öz səlahiyyətinə aid olan işləri vəkilləri vasitəsi ilə tətbiq etməsibuna nümunə ola bilər(85). Mudərrisi Təbatəbai düşünür ki, İmam Həsən Əskəri (ə) elmi məsələləri həlletmə üsullarını öyrətmək məqsədi ilə bəzən [[Fiqh|fiqhi]] suallara tam şəkildə cavab vermirdi(86). Bəzən isə ümumi qaydalar irəli sürürdü ki, fəqihlər onlara əsasən müəyyən cavablara yiyələnə bilsinlər. Bəzi hallarda isə İmam (ə), fiqhi suallara cavab tapmaq üçün şiə [[hədis]] kitablarına müraciət etməyi təklif edirdi(88). O, belə oxşar addımlarla şiə cəmiyyətini təlimatlandırırdı ki, fiqhi-etiqadi məsələ və çətinlikləri, hazır imama müraciət etmədən həll edə bilsinlər(89). | İmam Həsən Əskərinin (ə) dövründə baş verən tarixi hadisələri araşdıran bəzi mənbələrə görə, o, [[Şiə|şiələri]] Qeyb dövrünə hazırlamaq üçün müəyyən addımlar atmışdır. Onlara görə, İmamın (ə) öz səhabələri ilə bəzən uzaqdan əlaqə yaratması və ya öz səlahiyyətinə aid olan işləri vəkilləri vasitəsi ilə tətbiq etməsibuna nümunə ola bilər(85). Mudərrisi Təbatəbai düşünür ki, İmam Həsən Əskəri (ə) elmi məsələləri həlletmə üsullarını öyrətmək məqsədi ilə bəzən [[Fiqh|fiqhi]] suallara tam şəkildə cavab vermirdi(86). Bəzən isə ümumi qaydalar irəli sürürdü ki, fəqihlər onlara əsasən müəyyən cavablara yiyələnə bilsinlər. Bəzi hallarda isə İmam (ə), fiqhi suallara cavab tapmaq üçün şiə [[hədis]] kitablarına müraciət etməyi təklif edirdi(88). O, belə oxşar addımlarla şiə cəmiyyətini təlimatlandırırdı ki, fiqhi-etiqadi məsələ və çətinlikləri, hazır imama müraciət etmədən həll edə bilsinlər(89). | ||
== Dini təlimlərin izahı == | == Dini təlimlərin izahı == | ||
=== Şiə təlimləri === | === Şiə təlimləri === | ||