Həzrət Abbas (ə): Redaktələr arasındakı fərq

'''Abbas ibn Əli ibn Əbu Talib''' (Ərəbcə: العباس بن علي بن أبي طالب عليه السلام) (61-26 hicri qəməri), '''Əbulfəzl''' adıyla tanınan, [[İmam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] beşinci oğlu və [[Ümmül-Bənin|Ümmül-Bəninin]] ilk övladıdır. Həyatının ən mühüm məqamlarından biri, [[Kərbəla hadisəsi|Kərbəla hadisəsində]] olması və [[Aşura günü|aşura günü]] şəhidlik zirvəsinə ucalmasıdır. Onun həyatı haqqında hicri tarixi ilə 61-ci il [[Məhərrəm ayı|Məhərrəm ayına]] qədər lazımi qədər məlumat əldə yoxdur, yalnız bu həddə ki, Siffeyn müharibəsində iştirak etmişdir.<br>

Abbasın anası, [[Əqil ibn Əbi Talib|Əqilin]] vasitəsilə ki, nəsəbşünas idi, imam Əliyə (ə) məsləhət görülmüşdür. İmam Əli (ə) Əqildən istəmişdi ki, onun üçün elə bir həyat yoldaşı seçsin ki, onun üçün şücaətli və dilavər övladlar dünyaya gətirsin.<ref>Buxari, Sirrus-silsilətil-Ələviyyə, h.q 1380, s.88; İbni İnəbh, Umdətut-talib, h.q 1381, s.357; Muzəffər, Musuətu bətəlil-əlqəmiy, h.q 1429, c.1, s.105</ref>  Bəziləri nəql edirlər, [[Aşura gecəsi]] Zuheyr ibni Qəyn, Şimr tərəfindən olan əmannamə xəbərinin eşitdikdə Abbasa dedi: Ey [[Əmirəl-möminin (ləqəb)|Əmirəl-mömininin]] oğlu, atan [[Evlənmək|evlənmək]] istəyəndə, əmin Əqilə dedi onun üçün dilavərlər nəslindən bir qadın seçsin ki, onun üçün dilavər və şücaətli övlad dünyaya gətirsin, elə bir övlad ki, Kərbəlada [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseynə (ə)]] yavər olsun.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.177; Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl Abbas, h.q 1436, s.52-53</ref>  Ordubadi təkid edir, [[Zuheyr ibn Qəyn Bəcəli|Zuheyrlə]] Abbas (ə) arasında olan söhbəti “Əsraruş-şəhadət” kitabından başqa heç bir kitabda görməmişdir.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl Abbas, h.q 1436, s.52-53</ref>  

Abbas ibni Əlinin Kərbəla hadisəsində olması, onun hayatının ən önəmli məqamlarından biri sayılır və onun Kərbəla hadisəsində olan bu rolu Şiə üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Abbası, [[İmam Hüseynin (ə) qiyamı|imam Hüseyn (ə) qiyamının]] ən mühüm şəxsiyyətlərindən bilirlər.<ref>Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Əbül-fəzl Əl-Abbas, h.ş 1386, s.124</ref>  Bütün bunlara baxmayaraq, xüsusi şəkildə həzrət Abbas haqqında yazılmış bir çox kitablarda, tarixi və yaxud rəvayi xəbərlərdə, imam Hüseynin (ə) [[Hicrətin 61-ci ili|hicri qəməri tarixi ilə 61-ci ilin]] Məhərrəm ayından öncə, Mədinədən [[Məkkə|Məkkəyə]] sonra isə Məkkədən [[Küfə|Küfəyə]] qədər hərəkəti zamanında, Abbas haqqında heç bir məlumat yoxdur.<ref>Bağdadi, Əl-Abbas, h.q 1433, s.73-75; Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.1, 2, 3; Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427; Hairi Mazandarani, Məalis-sibteyn, h.q 1412; Təme, Tarixu mərqədil-Hüseyn vəl-Abbas, h.q 1416; İbn Cəvzi, Təzkirətul-Xəvass, h.q 1418; Ordubadi, Musuətul-əllamətil-Ordubadi, h.q 1436; Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Əbül-fəzl Əl-Abbas, h.ş 1386; Xarəzmi, Məqtəlul-Hüseyn, h.q 1423, c.1</ref>  

“Xətibi Kəbə” kitabının müəllifi, bir [[Xütbə|xütbəni]] həzrət Abbasa nisbət vermiş<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46</ref>  və onun sənədini “Mənaqibi sadətəl kiram” kitabına istinad edərək təkid edir ki, bu kitabı görməmişdir.<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46</ref>  Bu xəbərə əsasən həzrət Abbas [[8 Zilhiccə|Zil-hiccə ayının səkkizinci günü]], Kəbə evinin üstündə xütbə etmiş və bu söhbətində [[İmam Hüseyn (ə)|imam Hüseynin (ə)]] məqamına işarə edərək, [[Yezid ibn Müaviyə|Yezidi]] şərab içən şəxs olaraq tanıtdırmış və insanları onunla [[Beyət|beyət]] etməsinə görə tənqid etmişdir. O, bu çıxışı əsnasında bildirir, nə qədər ki, o həyatdadır, icazə verməyəcək bir kimsə imam Hüseyni (ə) [[Şəhadət|şəhid etsin]], imamın şəhadəti yalnız Abbası öldürdükdən sonra hayata keçə bilər.<ref>Yunisiyan, Xətibe Kəbə, h.ş 1386, s.46-48</ref>  Cuya Cahanbəxş, məqalələrindən birində, bu xütbəni ədəbi baxımdan intiqad edərək, onun müəllifinin və kitabın tanınmayan bir şəxs tərəfindən yazıldığını bildirərək, onu rədd edib təkid edir ki, bu macəra digər mənbələrdə də gəlməmişdir.<ref>Cahanbəxş, Gənci nuyafte ya vəhmi bər yafte ?, s.28-56</ref>

[[9 Məhərrəm|Məhərrəm ayının doqquzuncu gecəsi]], Şimr, Hüseynin (ə) əshabının qarşısında durub dedi: Bacım oğlanları haradadır?! Abbas, Cəfər və Osman xeymədən çıxaraq dedilər: Nə istəyirsən?! Şimr dedi: Siz amandasız. Onlar dedilər: Sən əgər bizim dayımızsansa Allah sənə və sənin əmannamənə lənət etsin, sən peyğəmbər balasını yaddan çıxarıb yalnız bizim üçün əmannamə gətirmisən!<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, s.104; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.4, s.315; Şeyx Müfid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.89; Təbərsi, İlamul-vəra, c.1, s.454; Dəməşqi, Cəvahirul-mətalib, h.q 1416, c.2, s.281</ref><br>

İbni Əsəm (vəfat 316 h.q) bir xəbərdə bu cür nəql edir: Şimr, Ümmül-Bənin övladlarını səslədikdə, [[İmam Hüseyn (ə)|Hüseyn (ə)]] qardaşlarına dedi: Ona cavab verin baxmayaraq ki, [[Fasiq|fasiqdir]], amma o sizin dayınız sayılır. Həzrət Abbas (ə) və qardaşları Şimrə dedilər: Nə istəyirsən? Şimr dedi: Ey bacım uşaqları! Siz amandasız. Özünüzü Hüseynlə ölümə aparmayın və əmirəl-möminin Yezidə itaət edin. Bu zaman Abbas ibni Əli dedi: Ölüm olsun sənə ey Şimr! Alah sənə də əmannamənə də lənət etsin; ey [[Allah|Allahın]] düşməni! Bizə deyirsən qardaşımızdan əl çəkib düşmənə itaət edək?!<ref>İbn Əsəm, Əl-Ftuh, h.q 1411, c.5, s.94</ref> <br>

Bəzi tarixi məlumatlara əsasən, [[Imam Əli (ə)|imam Əlinin (ə)]] Ümmül-Bəninlə ailə hayatı qurduqdan sonra, Abbas, Cəfər, Abdullah və Osman adlarında dörd oğulları olmuşdur.<ref>Əbu Mixnəf, Məqtəlul-Hüseyn, h.ş 1364, s.175; Təbəri, Tarixu Təbəri, c.2, s.342; İbn Kəsir, Əl-Kamilu fit-tarix, h.q 1399, c.4, s.76</ref>  Aşura günü, Abbas öz qardaşlarını mübarizə etməyə təşviq etmişdir. Bu xəbər, tarixi mənbələrdə iki cür öz əksini tapır.

Amma bu xəbər, bəzilərinin fikrincə yalnışdır, çünki o şəraitdə Abbas (ə) da bilirdi öldürüləcək və irs istəmək mənasız idi.<ref>Musəvi Muqərrəm, Əl-Abbas (ə), h.q 1427, s.184-186; Baqir Şərif, Zendeqani Həzrət Abbas, h.ş 1386, s.221-222</ref>  Bundan əlavə, bu xəbər irs qanunu ilə də müxalifdir, çünki Ümmül-Bəni hayatda olduğu üçün və Abbasın qardaşlarının heç birinin ailə-uşağı olmadığı halda, irs həzrət Abbasa deyil, bəlkə [[Ümmül-Bənin]] özü övladlarının varisi olacaqdır.<ref>Salihi Hacızadə, Şühədaye Neynəva, h.ş 1396, s.41-45</ref>

Digər tarixi bir xəbərdə, [[Şeyx Mofid]] (413 h.q); Təbərsi (548 h.q); İbni Nəma (645 h.q); İbni Hatəm (664 h.q) nəql edirlər: O zaman ki, Abbas ibni Əli (ə) gördü ki, onun ətrafında olanlardan çoxları şəhid oldu, qardaşları Abdullah, Cəfər və Osmana dedi: Ey anam övladları! Meydana gedin sizin mübarizənizin şahidi olum (Allah yolunda necə şəhid olursunuz); mən sizi Allah və onun rəsuluna nəsihət etdim və sizin övladınız yoxdur.<ref>Şeyx Mufid, Əl-İrşad, h.q 1413, c.2, s.109; Təbərsi, İlamul-vəra, s.248; İbn Nəma, Musirul-Əhzan, h.q 1369, s.5; İbn Hatəm, Əd-dürrün-nəzim, s.556</ref> Mümkündür həzrət Abbas (ə) qardaşlarını döyüş meydanına özündən əvvəl göndərməsinin səbəbi bu olsun ki, onları cihada hazırlamasının və o cümlədən qardaşlarının şəhadətinə səbr etməsinin də savabına nail olsun.<ref>Ordubadi, Musuətul-Əllamətil-Ordubadi, h.q 1436, c.9, s.106</ref>

Məhəmməd Hüseyn Müzəffərin yazdığına əsasən, əksər tarixçilərin nəzəri budur, həzrət Abbas (ə) [[10 Məhərrəm |Məhərrəm ayının 10-cu]] günü şəhid olmuşdur. Müzəffər iki digər nəzəriyyəyə də işarə edir ki, [[7 Məhərrəm |Məhərrəm ayının yeddinci]] və ya [[9 Məhərrəm|doqquzuncu günü]] şəhid olduğu bildirir, lakin onları zəif və yaxud nadir nəzəriyyə sayır.<ref>Muzəffər, Musuətu bətəlil-Əlqəmi, h.q 1429, c.3, s.172</ref><br>

Ordubadi, bir neçə şer və [[Nahiyeye müqəddəsə ziyarətnaməsi|Nahiyeye müqəddəsə ziyarətnaməsindən]] bir hissəsini təhlil edərək, çalışır isbat etsin ki, bu hadisə baş vermişdir.<ref>Ordubadi, Həyatu Əbil-Fəzl Abbas (ə), h.q 1436, s.222-225</ref> Cuya Cəhanbəxş, “mirasşünas”, qeydlərindən birində, bu hadisənin qədim mənbələrdə olmadığına təkid edir. Ehtimal verir, bu dastanın mənşəyi qədim rozəxanlardan olan “Məqatilul Talibin” olsun. Onda deyilir, Abbas bütün  susuzluğuyla, suyu Hüseynə (ə) fəda etdi.<ref>[https://yadegarestan.kateban.com/post/4624 آیا حکایت ایثار حضرت ابوالفضل(ع) ریشه تاریخی ندارد؟.], kateban.com saytı</ref>

* '''Beşbarmaq''': Bəzi şiə yaşayan məntəqələrində beşbarmaq və atribut olaraq  istifadə olunur, ələm və yaxud bayrağın yuxarı hissəsinə, həzrət Abbasın (ə) kəsilmiş əllərinin nişanəsi olaraq vurulur. Bəzi [[Şiə|şiələr]] isə onun beş “ali-əba” (beş məsum) nişanəsi olaraq bilir.<ref>Blukbaşi, Məfahim və nemədqarha, s.100</ref>

[[File:کف العباس یسار.jpg|250px|thumb| “Kəfful-Əbbas” məqamı, Sol əlin düşdüyü yer]]

Son illərdə, Kərbəla hadisəsi mövzusunda iki film [[Muxtarnamə|“Muxtarnamə”]] və “Rəstaxiz” çəkilmişdir ki, “Muxtarnamə” filmində həzrət Abbasın nümayiş etdiriləcək hissəsi bəzi müctehidlərin müxalifət etdiklərinə əsasən bu filmdən silinmiş<ref>[http://fararu.com/fa/news/62702/ «۱۸ دقیقه از مختارنامه سانسور شد»], fararu.com saytı</ref>  və bu səbəbdən də “Rəstaxiz” filminin ekrana verilməsinin qarşısı alınmışdır.<ref>[https://www.isna.ir/news/94042413880/ «اظهارات احمدرضا درویش پس از توقف اکران رستاخیز»], isna.ir saytı</ref>