Orucu batil edən şeylər

wikishia saytından
Bu məqalə “Orucu batil edən şeylər” barədə bəhs edir. Bu məqalə fiqh məfhumunun izahedici məqaləsidir və dini təqlid üçün meyar ola bilməz. Dini və fiqhi ayinlərlə bağlı mənbələrə müraciət etmək vacibdir.

Orucu batil edən şeylər (ərəbcə: مبطلات الصوم) orucu batil edən əməllərdir. Bu əməllər bunlardır: Yemək, içmək, cinsi əlaqə, mastürbasiya, qusma, başı bütünlüklə suya batırmaq, sıx tozun boğaza çatması, mayelərlə daxili təmizləmək (imalə), Cənabət halında qalmaq, səhər namazına qədər davam edən heyz və nifas, Allah, peyğəmbərlərə və imamlara nisbət verilən yalan.

Fəqihlər orucu qəsdən açmağı haram və kəffarəni zəruri hesab edirlər.

Giriş

Orucun mübtəlatı orucu batil edən əməllərdir. Fiqh kitablarında iftar edənlərə “müftirat” da deyilir.[1]

Fiqh məmurları orucu qəsdən pozmağı haram[2] və kəffarə tələb edən əməl hesab edirlər,[3] lakin bu pozucu əməllər unutqanlıq və ya məcburiyyət hallarında baş verərsə, oruc batil deyil.[4]

Orucu pozanlar bunlardır:

  1. Yemək və içmək
  2. Cinsi əlaqə
  3. Masturbasiya
  4. Allaha, Peyğəmbərə və İmamlara yalan danışmaq
  5. Sıx toz boğaza çatdırmaq
  6. Bütün başın suya batırmaqı və ya batırılması (əksər fəqihlərin rəyinə görə)[5]
  7. Cənabət, heyz və ya nifas ilə imsak vaxtına qədər davam etməsi. Cünub olan və ya heyz və nifasdan təmizlənmiş şəxs imsak vaxtından əvvəl qüsl almalıdır, əks halda həmin günün orucu batil olar.
  8. Mayelərlə daxili təmizləmək (imalə etmək).
  9. Qusmaq[6]
  10. Orucu pozmaq və ya pozucu bir iş görmək niyyəti etmək.[7]

Səfərdə oruc tutmaq haram deyil,[8] lakin səfərdən əvvəl günortaya qədər qalacaq yerə çatmasan, həmin günün orucu batildir.[9]

Yemək və içmək

Fiqh rəhbərlərinin fətvalarına görə, qəsdən yemək və içmək orucu pozur. Amma oruc tutduğunu unudarsa orucu düzgün hesab edilir.[10] Bəzi təqlid edilmiş səlahiyyətlilər, Ayətullah imam Xomeyni, Məkarim Şirazi, Behcet və Şubeyri Zəncani, qida əvəzedicisi kimi istifadə edilən venadaxili vurulan iynələrin və ya əlavə cərrahiyyənin zərurət olduğu üçün istifadə edilməsinin icazəli olmadığını bildirdilər. Amma Xoyi, Sistani, Təbrizi və Safi Qolpayqani kimi digər fiqh səlahiyyətliləri hər hansı əlavə iynə və ya əməliyyatdan asılı olmayaraq bunun problem olmadığını deyirlər.[11]

Həddindən artıq susuzluq

Əksər şiə fəqihlərinə görə, oruc tutan şəxs şiddətli və dözülməz susuzluq hiss edərsə, ehtiyaclarını ödəmək və susuzluğu yatırmaq üçün su içə bilər.[12] Oruc tutanın susuzluğu yatırdıqdan sonra iki fərqli fətvası var: Bəziləri deyirlər ki, su içmək olar, amma orucu pozulur, ona görə də oruc tutan iftar vaxtına qədər orucu pozan şeylərdən çəkinməli və o günün orucu üçün qəza orucu tutmalıdır.[13] Başqa bir rəydə isə deyilir ki, oruc olan şəxs su içsə belə səhihdir və buna görə də həmin günün qəzasını tutmaq lazım deyil.[14]

Cinsi davranışlar

Orucu pozan cinsi davranışlar bunlardır:

Cinsi əlaqə (cima)

Cinsi əlaqə boşalmaya səbəb olmasa belə, orucu pozar. Cinsi əlaqənin öndən və ya arxadan (cima) fərqi yoxdur və bu baxımdan qadın və kişi arasında heç bir fərq yoxdur.[15]

Mastürbasyon (istimna ilə)

Fəqihlər mastürbasyonu (mənini qəsdən xaric etməyi) orucu pozan əməl hesab edirlər.[16] Lakin bəzi səlahiyyətlilərin fətvasına əsasən, əgər insan spermanı xaric etmək niyyətində olmasa, lakin onun əməli nəticəsində sperma çıxsa, orucu düzgündür.[17]

Həyat yoldaşı ilə münasibət: Əgər həyat yoldaşı ilə sevişmə zamanı təsadüfən sperma çıxsa, orucu pozulmur. Amma münasibət zamanı sperma xaric etmək məqsədi güdərsə və ya adətən spermanın çıxmasına səbəb olan bir iş görərsə, əməli sperma ilə nəticələnərsə orucu pozular.[18]

Yuxuda cinsi əlaqə

Cinsi yuxular (ihtilam) orucu pozmaz. Amma əgər sübh namazından əvvəl cinsi yuxu görsə, cünub olduğu üçün sübh namazından əvvəl cünub qüsl almalıdır.[19] Gün ərzində görülən cinsi yuxular orucun heç bir zərəri yoxdur.[20]

Qatı toz və tüstü

Əksər fiqh alimlərinə görə, ağız və boğaza gələn ağır toz və tüstü orucu batil edir.[21] Bu əsasda siqaret, qəlyan kimi şeyləri orucu batil edən davranışlar hesab edirdilər.[22] Lakin bəzi fəqihlər bunu orucu batil edən amil kimi tozun boğaza çatmasını təyin etməmişlər.[23] Lakin ehtiyata əsasən, toz boğaza çatarsa, orucu batil edir və Ramazan ayında tütün məmulatlarından açıq istifadə etmək düzgün deyil.[24]

Yalan danışmaq

Ğina olan musiqi dinləmək, harama baxmaq, paxıllıq kimi yalan və sair günahlar haramdır və Ramazanda günahları artır.[25] Bununla belə, orucu pozmurlar.[26] Fiqhi rəhbərlərə görə, yalnız Allaha, İslam peyğəmbərinə və şiə imamlarına yalan danışmaq orucu batil edir.[27] Bəzi fiqh rəhbərləri Həzrəti xanım Fatiməyə (s) və digər peyğəmbərlərə və onların naiblərinə yalan söyləməyi orucu batil edən əməllər hesab etmişlər.[28] Bu arada Məhəmmədhüseyn Kaşif əl-Ğita Allaha, Peyğəmbərə və İmamlara yalan danışmağı orucu batil hesab etmir. O hesab edir ki, bu iş böyük günahlardandır və digər günahlar kimi Ramazan ayında haram olması daha da güclənir.[29]

Bütün başın suya batırılması

Bəzi fiqh rəhbərləri “irtimas” adlanan başın bütünlüklə suya batırılmasını orucu batil edən amillərdən saymışlar.[30] Bu fətvaya görə, Ramazan ayında irtimaslı qüslü almaq düzgün deyil və orucu batil edər.[31] Bu fəqihlərə görə başın bir hissəsi suda batmazsa, oruc düzgündür.[32] Digər bir qrup fəqihlər irtimasi qüslu orucu batil edən bir əməl kimi qəbul etmirlər. Onların fikrincə, irtimasi qüsl orucu batil etməsə də, haramdır.[33]

İstinadlar

  1. ↑ Hilli, Əl-Cameu liş-şəraye, h.q 1405, s.155; Kaşiful-ğita, Ənvarul-fəqahət, h.q 1422, s.12
  2. ↑ Şeyx Bəhayi, Came Abbasi, h.q 1429, s.270
  3. ↑ Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.16, s.226; XoyiŞ Musuətul-İmam Xoyi, h.q 1418, c.21, s.305
  4. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.541-576
  5. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.555; Təliqatu kaşifil-ğita, İsfəhani, Ali Yasin və Cəvahiri; Həmçinin Şübeyri Zəncani, Tözihul-məsail risaləsi, s.305, məsələ: 1617
  6. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.541-576
  7. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.539
  8. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.626
  9. ↑ Bəni Haşim Xomeyni, Tozihul-məsail sizdəh mərcə, h.q 1424, c.1, s.954, məsələ: 1722 və 1723
  10. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.541-543
  11. ↑ Bəni Haşim Xomeyni, Tozihul-məsail sizdəh mərcə, h.q 1424, s.892, 893
  12. ↑ Həkim, Mustəmsəkul-urvətil-vüsqa, h.ş 1374, c.8, s.324; Amili, Misbahul-hüda, h.q 1380, c.8, s.140; Xomeyni, İstiftaat, Dəftəre nəşre İslami, c.1, s.321
  13. ↑ Amili, Misbahul-hüda, h.q 1380, c.8, s.140; Həkim, Mustəmsəkul-urvətil-vüsqa, h.ş 1374, c.8, s.324; Səbzəvari, Muhəzzəbul-əhkam, h.q 1413, c.10, s.132
  14. ↑ Şəhid Əvvəl, Əd-Durusuş-şəriə, h.q 1417, c.1, s.276; Hilli, Muntəhəl-mətləb, h.q 1412, c.9, s.139; Şeyx Bəhayi, Ət-Təliqətu ələr-risalətil-səvmiyyə, h.q 1427, s.49-50; Ərdəbili, Məcməul-faidə, h.q 1403, c.5, s.325-326; Həkim, Misbahul-minhac, h.q 1425, s.161; Sübhani, Tozihul-məsail risaləsi, İmam Sadiq (ə) müəssisəsi, məsələ; 1256
  15. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.543
  16. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.546
  17. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.548
  18. ↑ Behcət, İstiftaat, h.q 1428, c.2, s.350; Xomeyni, İstiftaat, h.q 1422, c.1, s.307
  19. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.547
  20. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.2, s.23
  21. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.553-554; Bəni Haşim Xomeyni, Tozihul-məsail sizdəh mərcə, h.q 1424, c.1, s.902-903
  22. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.554
  23. ↑ Şübeyri Zəncani, Tözihul-məsail risaləsi, h.q 1430 s.329, məsələ: 1581
  24. ↑ Şübeyri Zəncani, Tözihul-məsail risaləsi, h.q 1430 s.334, məsələ: 1612-1614
  25. ↑ Kaşiful-ğita, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3 s.549
  26. ↑ İbn İdris, Sərair, h.q 1410, c.1, s.373-374
  27. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3, s.549
  28. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.550
  29. ↑ Kaşiful-ğita, Əl-Urvətul-vüsqa, h.q 1419, c.3 s.549
  30. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.555; Bəni Haşim Xomeyni, Tozihul-məsail sizdəh mərcə, h.q 1424, c.1, s.904
  31. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.559, məsələ: 43
  32. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.556, məsələ: 33
  33. ↑ Yəzdi, Əl-Urvətul-vüsqa, hq 1419, c.3, s.555; Təliqatu kaşifil-ğita, İsfəhani, Ali Yasin və Cəvahiri; Həmçinin Şübeyri Zəncani, Tözihul-məsail risaləsi, s.305, məsələ: 1617

Ədəbiyyat

  • Amili, Məhəmməd Təqi, Misbahul-hüda, Tehran, h.q 1380
  • İbn İdris, Məhəmməd ibn Mənsur, Əs-Sərair, Qum, Dəftəre enteşarate İslami, 2-ci çap, h.q 1410
  • Ərdəbili, Əhməd ibn Məhəmməd, Məcməul-faide, Qum, İslami nəşr müəssisəsi, h.q 1403
  • İmam Xomeyni, Seyyid Ruhullah, Tozihul-məsail, Qum, 1-ci çap, h.q 1426
  • Bəni Haşim Xomeyni, Seyyid Məhəmməd Hüseyn, Tozihul-məsail sizdəh mərcə, Qum, 8-ci çap, h.q 1424
  • Behcət, Məhəmməd Təqi, İstiftaat, Qum, Ayətullah Behcətin dəftəri, 1-ci çap, h.q 1428
  • Həkim, Seyyid Möhsin, Mustəmsəkul-ürvətil-vüsqa, Qum, Darut-təfsir müəssisəsi, h.ş 1374
  • Həkim, Seyyid Məhəmməd Səid, Misbahul-minhac, Qum, Darul-hilal, h.q 1425
  • Hilli, Həsən ibn Yusif, Muntəhul-mətləb fi təhqiqil-məzhəb, Məşhəd, h.q 1412
  • Hilli, Yahya ibn Səid, Əl-Cameu liş-şəraye, Qum, h.q 1405
  • Xomeyni, Seyyid Ruhullah, İstiftaat, Qum, Dəftəre enteşarate İslami, 5-ci çap, h.q 1422
  • Xoyi, Seyyid Əbül-Qasim, Əl-Ürvətul-vüsqa, Qum, İslami nəşr müəssisəsi, h.q 1419
  • Sübhani, Cəfər, Tozihul-məsail, Qum, İmam Sadiq (ə) müəssisəsi
  • Səbzəvari, Seyyid Əbdül-Əli, Muhəzzəbul-əhkam, Qum, h.q 1413
  • Şübeyri Zəncani, Seyyid Musa, Tozihul-məsail
  • Şəhid Əvvəl, Məhəmməd ibn Məkki, Əd-Durusuş-şəriə, Qum, İslami nəşr müəssisəsi, h.q 1417
  • Şeyx Bəhayi, Məhəmməd ibn Həsən, Came Abbasi, Dəftəre enteşarate İslami, Qum, 1-ci çap, h.q 1429
  • Şeyx Bəhayi, Məhəmməd ibn Həsən, Ət-Təliqətu ələr-risalətil-səvmiyyə, h.q 1427, Qum, Aşura müəssisəsi, h.q 1427
  • Fazil Lənkərani, Tozihul-məsail, Qum, Mehr, h.ş 1374
  • Kaşiful-ğita, Həsən, Ənvarul-fəqahət, Nəcəf, Kaşiful-ğita müəssisəsi, 1-ci çap, h.q 1422
  • Nəcəfi, Məhəmməd Həsən, Cəvahirul-kəlam, Beyrut, 7-ci çap, h.q 1404
  • Yəzdi, Seyyid Məhəmməd Kazim, Əl-Ürvətul-vüsqa, Qum, İslami nəşr müəssisəsi, h.q 1419
Mənbə — "https://az.wikishia.net/w/index.php?title=Orucu_batil_edən_şeylər&oldid=13605"