Mokəb

wikishia saytından

Mokəb (ərəbcə: مُوکِب) şiə dini yerlərində və ya mərasimlərində zəvvarlara və digər insanlara pulsuz yemək, çay və şərbət paylayan xidmət dayanacağıdır. Ərbəin piyada yürüşündə yaşayış, sağlamlıq və müalicə xidmətləri, bədən və ayaq masajları, avadanlıqların təmiri üçün xidmətlər var. Bu termin İraq şiə mədəniyyətində geniş yayılmışdır və şəmsi təqviminin 90-cı illərində İrana keçib. Bundan əvvəl İranda buna oxşar funksiyaya malik “Salavati dayanacağı” var idi.

Mokəb sözü ərəb şiələri mədəniyyətində əzadarlıq qrupunun və heyətinin göstəricisi kimi də istifadə olunur. İraqda iki sözdən “əzadarlıq mokəbi” "əza mokəbi” və “Xidmət mokəbi” , "xidmətçilər mokəbi” istifadə olunur. Mokəb təşkil etmək Hindistan və Pakistanda da adətdir. Mokəbin xərcləri adətən adi insanlar və xeyriyyəçilər tərəfindən təmin olunur.

Mokəb termini və tarixçəsi

İmam Rza (ə) adına mokəb, Nəcəf-Kərbəla yolu, 285-ci sütun

Mokəb, adi insanlara və zəvvarlara adi yerlərdə[1] və ya şiələrin dini mərasimlərində[2] pulsuz xidmət göstərən xidmət dayanacağı[3] adlanır. Mokəblər çadırlarda, parçadan düzəlmə yerlərdə və ya binalarda keçirilir.[4]

Önsöz

Mokəb sözü ərəb şiə mədəniyyətində əzadarlıq heyəti[5] əzadarlıq qrupu[6] və qrup şəklində həyata keçirilən əzadarlıq və toplu şəklində həyata keçirilən yürüşdür.[7] 1342-ci şəmsi ilində yazılmış "Ədəbu-təff" kitabında[8] Ərbəin gününə yaxın günlərdə Kərbəla ətrafında müxtəlif bölgələrdən gələn gələn mokəblər (əzadarlıq heyətləri) haqqında , onların çadırlar qurmaqları və zəvvarları qarşılamaqları haqqında qeydlər yazılmışdır.[9]

1395-ci ildə nəşr olunan “Şiə əzadarlıq mədəniyyəti” kitabına əsasən, İraqda Ərbəin günlərində zəvvarları qarşılamaq üçün qurulan çadırlar və bu kimi yerlər də mokəb adlanır.[10] Bu ölkədə xidmət üçün istifadə olunan mokəblə əzadarlıq və heyət üçün olan mokəbi fərqləndirmək üçün "xidmət mokəbi" və "əza mokəbi” və ya “əzadarlıq mokəbi ” sözlərindən istifadə olunur.[11]

Mokəb qurmaq mədəniyyəti şəmsi təqviminin 90-cı illərində İraqdan İrana da keçid almışdır,[12] təbii ki, bundan əvvəl də mokəbə oxşar olan "Salavati dayanacaq" var idi.[13] "Mokəb" və "salavati dayanacaq" olan bu iki söz farsdilli İranlılar arasında bir-birini əvəz edir.[14]

Xidmətlər

Mokəblərdə göstərilən xidmətlər pulsuzdur və paylanılan qidalara çay, şərbət[15] daxildir və ayaqqabıların mazlanması[16] və paylanması da bu xidmətlərə daxildir. Ərbəin piyada yürüşlərində olan mokəblərdə qidalanmadan əlavə qalmaq üçün yer, sağlamlıq və müalicə xidmətləri ilə yanaşı, bədən və ayaq masajı və lazım olan ləvazimatların təmiri də həyata keçirilir.[17]

Bəzi mokəblər sel və zəlzələ kimi təbii hadisələri zamanı qida, çadır, yorğan və su kimi zəruri şeylər paylanılır.[18] Mokəbin büdcəsi və orada göstərilən xidmətlər camaatın etdiyi yardım ianələri[19] və bəzən də dövlət[20] tərəfindən təmin olunur.

Mokəb qurmağın zaman və məkanı

İraqda Ərbəin yürüşü

Mokəblər şiələrin əlamətdar günlərində, o cümlədən, ərbəin yürüşündə[21] Məhərrəm ayında,[22] Şəban ayının 15-i [23] və Məsumların (əleyhimussalam) şəhadəti və mövludlarının ildönümündə[24] şiələr yaşayan şəhərlərdə qurulur. Mokəblər həmçinin şiələrə məxsus dini məkanlarda məsələn, İmamların (ə) hərəmlərində zəvvarlara xidmət göstərmək üçün qurulur.[25]

Mokəblər hər il Şəban ayının 15-nə yaxın günlərdə Nəcəfdən Kərbəlaya gedilən yürüşlərdə də qurulur.[26] Həmçinin, şəmsi 1401-ci ilin Qədir xum bayramında Tehranda 350-yə yaxın mokəb “On Kilometr qonaqlığı” keçirildi və insanlara xidmətlər göstərildi.[27]

Ərbəin yürüşündə

Əlavə olaraq baxın: Ərbəin yürüşü

Ərbəin yürüşündəki mokəblər İraq dini icmaları, bölgənin yerli tayfaları və hər yolun ətrafındakı kəndlərin sakinləri tərəfindən qurulur[28] və onların idarə edilməsi xalq tərəfindəndir və İraq hökumətindən aslı olmadan, müstəqil şəkildədir.[29] Müqəddəs İmam Hüseyn (ə) və Həzrət Abbasın (ə) hərəminin komitəsinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərən “İraqda mərasimlər, mokəblər və ziyarətgahlar İdarəsi”nin hesabatına görə, şəmsi 1399-cu ilin Ərbəin günlərində İraqın bütün yerlərində ümumi 32 min mokəb olmuşdur.[30]

Həzrət Abbasın (ə) müqəddəs hərəminin komitəsinin verdiyi məlumata görə, şəmsi 1401-ci ildə Ərbəin zamanı Kərbəlada və o istiqamətdə gedən yollarda 300-ü İranın Cəlmə şəhərindən olmaqla ümumilikdə 14 500 mokəb qurulmuşdur.[31]

Həzrət Abbasın (ə) müqəddəs hərəminın komitəsi şəmsi 1401-ci ildə Kərbəlada və digər yerlərdə ora bağlı olaraq paylanan yeməklərin sayının dörd milyondan çox olduğunu qeyd etmişdir.[32]

Şiə ölkələrində mökəb

İraq və İran istisna olmaqla, digər şiə ölkələrinin bəzilərində də mokəblər qurulan yerlər təyin olunur.[33] Pakistan və Hindistanda içkilər paylanılanda bu yerlərə “Sabil”[34] və yemək paylanılanda “Niyaz- e Huseyn" deyirlər. [35][Qeyd 3]

Pakistandakı sünnilər də Məhərrəm ayında "Səbil" və "niyaz-e-huseyn" tikirlər.[36] Bu günlərdə Pakistanda paylanan yeməklər arasında Həlim və Bəryani də var.[37]

İstinadlar

  1. ↑ موکب‌داران سراسر کشور از زائران در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) پذیرایی می‌کنند, Təsnim saytı; مواکبُ الخدمة الحسینیة تفتتح موائدَها الرمضانیة لإفطار الزائرین, alkafeel.net saytı (ərəbcə)
  2. ↑ برنامه‌های محرم و صفر در منطقه ۱۴, hamshahrionline.ir saytı; ۲۰۰ موکب مردمی ایام نیمه شعبان در قم به زائران خدمت‌رسانی می‌کنند, Təsnim saytı
  3. ↑ همه چیز در مورد موکب‌های اربعین, Ərbəin mokəbləri haqda hər bir məlumat
  4. ↑ İshaqi, Piyadərəvi Ərbəin, s.100
  5. ↑ İshaqi, Mukeb, s.481
  6. ↑ بمشارکة أکثر من ۲۰۰ موکب عزاء.. عتبات کربلاء, imamhussain.org saytı (ərəbcə)
  7. ↑ Mühəddisi, Fərhənge Aşura, h.ş 1376, s.175
  8. ↑ İsfəndiyari, Ketabşenasi tarixi İmam Hüseyn (ə), h.ş 1380, s.178
  9. ↑ Şübbər, Ədəbu-təff, h.q 1409, c.1, s.42
  10. ↑ İshaqi, Mukeb, s.100
  11. ↑ العتبةُ العبّاسیة المقدّسة ترفد مواکب الخدمة الحسینیة بموادّ غذائیة, alkafeel.net saytı
  12. ↑ راه‌اندازی ۱۰۰ موکب پذیرایی هیات‌های مذهبی ایلام در اربعین ۹۶, İrna saytı (farsca); هزینه ۶۰ میلیارد تومانی موکب‌داران خوزستانی در ایام اربعین, Mehr agentliyi
  13. ↑ "Dər salruze rehləte Emam Xomeyni", s.199
  14. ↑ این موکب ۶۰ روز میزبان بی‌خانمان‌هاست, Ruzname həmşəhri saytı; لیست ایستگاه‌های صلواتی همدان, farsnews.ir saytı
  15. ↑ موکب‌های سرو غذا در پیاده‌روی اربعین, Əl-Kəvsər saytı
  16. ↑ https://www.hawzahnews.com/news/868377 کفاشان موکب در انتظار کفش‌های امام زمان(عج)], hawzahnews.com saytı
  17. ↑ ishaqi, Piyadərəvi Ərbəin, s.100
  18. ↑ https://atabat.org/fa/news/532 موکب‌های استان مرکزی در نقاط سیل زده فعال شد], atabat.org saytı; برپایی موکب ۱۰۰۰ نفری در مناطق زلزله‌زده غرب کشور, Təsnim saytı; استقرار ۶ موکب اربعین در مناطق زلزله‌زده‌اندیکا, İrna.ir saytı
  19. ↑ من این تحصل المواکب الحسینیة علی التمویل؟, alsumaria.tv
  20. ↑ اسقرار موکب‌های جهاد کشاورزی استان در مرز میرجاوه برای زوار اربعین, isna.ir saytı; ارائه خدمات به زائران حسینی در ۴۳ موکب داخلی و خارجی در کردستان, kurdpress.com saytı
  21. ↑ İshaqi, Piyadərəvi Ərbəin, s.100
  22. ↑ برنامه‌های محرم و صفر در منطقه ۱۴, hamshahrionline.ir saytı,
  23. ↑ ۲۰۰ موکب مردمی ایام نیمه شعبان در قم به زائران خدمت‌رسانی می‌کنند, Təsnim saytı
  24. ↑ https://www.hawzahnews.com/news/497438 پذیرایی بیش از ۲۰ نفر در ایام شهادت امام صادق(ع)], hawzahnews.com saytı; برپایی موکب امام رضا ع) در دهه کرامت, razavi.news saytı
  25. ↑ موکب‌داران سراسر کشور از زائران در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) پذیرایی می‌کنند, tasnimnews.com saytı; مواکبُ الخدمة الحسینیة تفتتح موائدَها الرمضانیة لإفطار الزائرین, alkafeel.net saytı
  26. ↑ جزئیات میزبانی موکب ایرانی خدام‌الحسین از زائران پیاده‌روی نیمه شعبان, isna.ir saytı
  27. ↑ در مهمونی ۱۰ کیلومتری خیابان ولیعصر چه گذشت؟, Daneşcu agentliyi
  28. ↑ İshaqi, Piyadərəvi Ərbəin, s.100
  29. ↑ İshaqi, Piyadərəvi Ərbəin, s.100
  30. ↑ إحصائیات حول عدد المواکب الخدمیة والعزائیة ووجبات الطعام والخدمات الطبیة وعدد المتطوعین بالأربعینیة, shafaqna.com
  31. ↑ جزئیات خدمات ارائه شده از سوی آستان قدس عباسی در اربعین حسینی, alkafeel.net
  32. ↑ https://alkafeel.net/news/index?id=16363&lang=pr جزئیات خدمات ارائه شده از سوی آستان قدس عباسی در اربعین حسینی], alkafeel.net saytı
  33. ↑ Holding on to the tradition of setting up sabeels, dawn.com
  34. ↑ Holding on to the tradition of setting up sabeels; امام حسین کے یوم ولاد ت پر شہر میں جگہ جگہ ہوا سبیلوں کا اہتمام
  35. ↑ Trend of ‘Niaz’ distribution on Ashura still alive across country; Ashura observed peacefully in Khyber Pakhtunkhwa
  36. ↑ «SWAT organized a Sabeel on the 10th of Muharram»، Daily Azb.
  37. ↑ «Trend of ‘Niaz’ distribution on Ashura still alive across country»، Daily Pakistan.

Ədəbiyyat

Mənbə — "https://az.wikishia.net/w/index.php?title=Mokəb&oldid=20250"