Ağ valideyn

Ağ valideyn və ya valideynə ağ olmaq, (ərəbcə: عقوق الوالدين) böyük günahlardan və əxlaqi rəzilətlərdən sayılır; yəni ata-ananı və yaxud onlardan hər hansı birini dil və rəftarla narahat edib əziyyət vermək, əxlaqi rəzilətlərdən sayılır. Rəvayətlərdə, valideyinə qəzəblənmək, ona qəzəblə baxmaq, dediklərindən boyun qaçırıb onlara hətta uf kəlməsini demək, ağ valideyn olmağın misdaqı kimi göstərilmişdir və rəvayətlərdə gəlmişdir ki, əgər uf kəlməsindən az deyiləcək bir söz olsaydı belə, Allah onu da qadağan edərdi. O cür ki, rəvayətlərdə bildirilmişdir, ağ valideyin olmaq, insanın behiştdən məhrum olub cəhənnəmə daxil olmasına, qəbir əzabına düçar olmasına o cümlədən namaz və dualarının qəbul olmamasına səbəb olur. Bəzi əxlaq alimləri, ağ valideyin olmağın dünyadakı əsərlərini, ömürün qısalması, ölüm zamanı can verməyin ağır və çətin olması kimi açıqlayırlar.

Məna və məfhumu

Ağ valideyin, “عاق والدین” o deməkdir ki, övlad öz ata-anasına əziyyət versin, onları dili və əməli ilə incitsin. Əlbətdə (عاق) “aq” kəlməsi lüğətdə, kəsmək və qırmaq mənasın daşıyır, bu cür olduqda “ağ valideyin” dedikdə yəni onlarla irtibatı (əlaqəni) kəsmək. Molla Mehdi Nəraqi, ağ valideyin olmağı, yaxın qohum-Əqrəba ilə irtibatın kəsilməsinin ən pis növü bilir və yazır; qohum- əqrəba ilə irtibatın kısilməsi nə qədər məzəmmət olunmuşsa, ağ valideyin olanlara da şamil olur. Ağ valideyn olmağı əxlaqın rəzilət sifətlərindən bilir və ağ valideyin olmağın mənşəyini isə qəzəb, arzular, kin-küdrət, həsəd və dünyaya bağlılıq bilir.

Misdaqlar

Ağ valideyn, ata və anaya və yaxud onlardan hər hansı birinə ayrı ayrılıqda, hər növ əziyyət edib, sözlərindən çıxmağa deyilir. Rəvayətlərdə, valideyinə qəzəblə baxmaq, haqlarına girmək, hacətlərini yerinə yetirməmək, hörmət etməmək və Molla Əhməd Nəraqi deyib ki, valideynlərin inciməsinə səbəb olan hər şey aq hesab olunur. İmam Sadiqdən (ə) rəvayət vardır ki, valideyinə ağ olmağın ən az sayılan misdaqı, onlara uf deməkdir; nəql olunur, əgər uf kəlməsindən aşağı bir kəlmə olsaydı belə, Allah onu deməkdən qadağan edərdi.

Təsirləri

Ağ valideyin olmaq, əxlaqi rəzilətlərdən sayılmış və böyük günahlardan olduğuna təkid edilmişdir; onun təsirləri haqda nəql olunur:

• Cənnətdən və onun qoxusundan məhrum edilər; İmam Sadiqdən (ə) nəql olunan rəvayətlərə əsasən, qiyamət günü, cənnət pərdələrindən bir pərdə kənar çəkilər, onun qoxusunu beşyüz məsafətdə olan bütün canlılar duyar məgər o şəxslər ki, ağ valideyin olublar, onu dərk etməzlər. O cümlədən bir çox rəvayətlərdə ağ valideyin olanlar haqqında “لایدخل الجنه”(cənnətə daxil olmazlar) ibarəti istifadə olunmuşdur.
• Cəhənnəmə daxil olarlar.
• Namazları qəbul olmaz; Rəvayət vardır, hər kim zülmkar ata-anasına qəzəblə baxsa, Allah namazlarını qəbul etməz.
• Duası qəbul olmaz.
• Dünya əzabı; İslam peyğəmbərindən (s) rəvayət nəql olunur, ağ valideyn olmaq, o günahlardandır ki, insan cəzasını bu dünyada çəkər. Molla Əhməd Nəraqi deyir, təcrübə bunu sabit edib, ağ valideyin olmaq, ömrün qısalması, həyatın çətinliyi, fəqirlik, nigarançılıq və ölüm zamanı çətinliklə can veməklə nəticələnmişdir.
• Qəbir əzabı; Molla Mehdi Nəraqinin dediklərinə görə, əgər bir şəxsin anansı ondan narazı olmasa, ölüm anı və qəbir əzabı onun üçün çox çətin olacaqdır.

Valideynlərin ölümündən sonra onlara ağ olmaq

Bəzi rəvayətlərə əsasən, ağ valideyin olmaq, ata-ananın həyatda olduqları zamana aid deyil, əksinə onların vəfatından sonrakı vaxtlara da şamil olur. Necə ki, onlara yaxşılıq etmək sadəcə həyatda olduqları vaxta aid deyildir. Mümkündür bir şəxs valideyinlərinin həyatda olduqları zaman onlarla mehriban olsun amma dünyadan köçdüklərində, onlara ağ olsun. Misal üçün valideyni dünyasını dəyişdiyində, onların borclarını ödəmir və ya bağışlanmaları üçün dua etmir. Həmçinin, mümkündür bir övlad, valideyinləri həyatda olduqları müddətdə ağ valideyin olsun, amma onlar dünyalarını dəyişdikdən sonra xeyr.