Harun ibn İmran (ərəbcə: هارون بن عمران) Allahın peyğəmbərlərindən biri, Musanın (ə) qardaşı, davamçısı və yoldaşı idi. Qurani-Kərimdə hz. Musanın dilindən onun bəlağətli olmasına işarə edilmişdir. Həzrət Peyğəmbərinin (s) hədislərində İmam Əlinin (ə) Peyğəmbərə olan münasibəti Harunun Musaya olan münasibətinə bənzədilmişdir. Bu hədis şiə və sünni mənbələrində nəql olunmuş və “Mənzilət-hədisi” kimi tanınır.
 | |
| Quranda adı | Harun |
|---|---|
| Məzarı | İordaniyanın qərbində yerləşən Hur dağında |
| Tanınmış qohumları | Həzrət Musa (ə), Yukabəd (Musanın anası) |
| Həmdövrə peyğəmbərlər | Həzrət Musa (ə) |
| Ardıcılı | Bəni-İsrail |
| Din | Yəhud |
| Yaş | 123 |
| Quranda təkrarlanan adı | 19 və ya 20 |
| Mühüm hadisələr | Fironu tövhidə dəvət və Samirinin buzov hekayəsi |
Musa lövhələri almaq üçün Sina dağına getdikdə Harunu öz canişin təyin etmişdir. Bu müddət ərzində Samiri adlı bir şəxs buzov düzəldərək bəni-israilliləri ona sitayiş etməyə dəvət etdikdə Harun onlara mane ola bilmədi. Lakin Tövrat buzovun düzəldilməsini Haruna aid etmişdir.
Harun 123 yaşında Sina dağında vəfat etdi, İordaniyada Cəbəl Harun adı ilə tanınan Hur dağında ona aid bir türbə var.
Ailəsi
Harun Musa peyğəmbərin qardaşı, atasının adı İmran, anası isə Yokebed (Yoheved) idi.[1] İslam Peyğəmbərin zövcələrindən Həy ibn Əxtabın qızı, Bəni Nəzir yəhudilərindən olan Səfiyənin nəsli ona çatır.[2]
Peyğəmbərliyi
Yəhudilər, xristianlar[3] və müsəlmanlar[4] Harunun peyğəmbərliyinə inanırlar. Əziz Peyğəmbərdən gələn rəvayətə əsasən, peyğəmbərlik onun nəslindən davam etmişdir[5] və İlyas da daxil olmaqla sonrakı peyğəmbərlər onun nəslindən sayılırlar.[6]
Quran ayələrinə əsasən, həzrət Musa peyğəmbər olaraq göndərilərkən Allahdan Harunu özü üçün vəzir və yoldaş təyin etməsini istəyir. Bunun səbəbini isə ondan daha yaxşı danışmasını bildirir.[7] Həmçinin Quran ayələrində Harunun Musa ilə birlikdə Fironu tövhidə dəvət etdiyi bildirilir.[8]
İmam Əlidən (ə) Musa və Harunun vəsfində nəql olunur ki, Həzrət Musa və Harun əyinlərində yun paltar əllərində əsa ilə Fironun yanına getmişlər.[9] Ədəbiyyatda da onun Musanın yanında olmasından söz açılır:
Quranda Harunun peyğəmbər olmasına işarə edilmişdir.[11] Saffat surəsində Musa və Harun ilahi kitabdan bəhrələnməsi, doğru yola hidayət olması və xeyirxah olmaqda şərik kimi təqdim edilir.[12]
İmam Sadiqdən (ə) Peyğəmbərdən (s.a.s.) nəql edilən rəvayətdə deyilir ki, merac zamanı Peyğəmbər beşinci səmaya qalxanda ümmətindən bir dəstənin əhatəsində olan iri gözlü, hündür boylu bir kişi gördü. Peyğəmbər onların sayına təəccübləndi və Cəbraildən soruşdu ki, bu adam kimdir? Cəbrayıl onun İmranın oğlu Harun olduğunu bildirdi. Sonra Peyğəmbər ona salam verdi və onun üçün bağışlanma dilədi, o da Peyğəmbərə salam verdi və onun üçün bağışlanma dilədi.[13]
Musanın canişinliyi və Samirinin buzov hekayəsi
Musa lövhələri almaq üçün Sina dağına gedəndə Harunu İsrail övladları arasında öz canişin təyin etdi.[14] Bu müddət ərzində Samiri Musanın qövmünün fironlardan gətirdikləri qızıllardan[15] buzov düzəldərək onun qövmünü buzova ibadət etməyə dəvət etdi.[16] Harunun buzov sitayişinin qarşısını almaq üçün göstərdiyi səylər heç bir fayda vermədi.[17]
Musa qayıtdıqdan sonra Haruna niyə onları dayandırmadığı barədə kəskin danışdı. Harun xalqın onu öldürməyə yaxın olduğunu deyərək Musadan onu zalımlarla eyni görməməyi xahiş etdi.[18] Buna görə də Musa özü və qardaşı üçün Allahdan bağışlanma dilədi.[19] Quran ayələrinə əsasən, bəni-israilin buzava sitayiş etməsi Samirinin işi idi[20] və Harun buna qarşı mübarizə aparmışdır.[21] Lakin yəhudilərin müqəddəs kitabı olan Tövrat buzovun düzəldilməsini və bütpərəstliyə çağırışı Haruna aid etmişdir.[22] Bununla belə, bəzi yəhudi təfsirçiləri Tövratın bu sözlərini başqa mənaya əsaslandırmağa və şərh etməyə çalışmışlar.[23]
İmam Əlinin (ə) məqamını Haruna bənzədilməsi
Həzrəti Peyğəmbərdən (s) gələn hədislərdə İmam Əlinin (ə) Peyğəmbərə (s) nisbəti Harunun Musaya nisbəti kimi təqdim edilmişdir.[24] Bu hədis şiə[25] və sünni mənbələrində[26] nəql edilmiş və “Mənzilət-hədisi” hədisi kimi tanınmaqdadır. Bu hədisə əsasən, Həzrət Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) xitab edərək buyurmuşdur:
“Sənin mənə nisbətin Harunun Musaya olan nisbəti kimidir. Təkcə bir fərq var ki, məndən sonra peyğəmbər olmayacaq.”[27]
Vəfat və türbəsi
Yəqubiyə görə[28] Harun 123 yaşında Həzrət Musanın (ə) sağlığında, Məsudiyə görə[29] 126 yaşında və Mütəhhər bin Tahir Müqəddəsin "Kitabül-əl-bəd və-t-tarix" əsərinə əsasən[30] 128 yaşında Musadan (ə) üç il əvvəl vəfat etmişdir. Peyğəmbərdən (s) gələn rəvayətə görə, Harunun vəfat etdiyi zaman yaşı 133 olmuşdur.[31] Bir rəvayətə görə Musa Harunu Sina dağına aparmış və orada ölüm mələyi onun canını almışdır.[32]
Sözügedən rəvayətə əsasən Musa və Harun Sina dağına gedərkən orada qapıda ağacı olan bir otaq görmüşlər və o ağacdan iki paltar asılmışdı. Bu zaman Musa Haruna dedi: “Əynində olan paltarını çıxar və bu iki paltarı geyin. Sonra otağa gir və orada olan çarpayıda uzan."
Beləcə Harun çarpayıda uzanarkən vəfat etdi. Musa bəni-israilin yanına qayıdıb Harunun ölüm xəbərini onlara verdi. İsrail oğulları Musanı inkar edərək dedilər:
“Onu sən öldürdün” Bu zaman Allah mələklərə Harunun cəsədini havada taxtın üzərində gətirmələrinə əmr etdi. Beləcə İsrail oğulları onu gördülər və Harunun vəfat etdiyini bildilər.[33] Yaqubinin nəqlinə görə, Harunun oğlu Eliazar da atasının ölümü zamanı Musanın yanında olmuşdur.[34]
İordaniyanın qərbində, Hur dağının təpəsində Haruna aid edilən bir türbə var.[35] Bu dağ “Pitra” və “Harun dağı” kimi də tanınır.[36] Bu türbənin tikintisi hicri qəməri ilinin 8-ci əsrnə aiddir.[37] Həmçinin İordaniyanın “Katrin Əl-Səyahiya” kəndində – Əqabə körfəzi sahilində – kiçik bir təpədə başqa bir məzar da ona aid edilir.[38]
İstinadlar
- ↑ کتاب مقدس، کتاب خروج، باب ۶، آیه ۲۰, iranjewish.com saytı
- ↑ İbn Əbdül-Birr, Əl-İstiab, h.q 1412, c.4, s.1871
- ↑ کتاب مقدس، کتاب خروج، باب ۳۲، آیه ۲-۶., iranjewish.com saytı
- ↑ Məryəm surəsi, ayə 53
- ↑ Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.23, s.70
- ↑ İbn Mənzur, Muxtəsəru Tarixi Dəməşq, h.q 1402, c.5, s.23
- ↑ Furqan surəsi, ayə 35; Qəsəs surəsi, ayə 34
- ↑ Taha surəsi, ayə 42-48
- ↑ Feyzul-İslam, Nəhcül-bəlağə, Qasiə xütbəsi, c.4, s.790
- ↑ مولوی، دیوان شمس، غزل شماره۲۵۳۴., ganjoor.net saytı
- ↑ Məryəm surəsi, ayə 53
- ↑ Saffat surəsi, ayə 114-122
- ↑ Fatimə Məşayix, Qisəsul-ənbiya, h.ş 1381, s.330
- ↑ Əraf surəsi, ayə 142
- ↑ Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1417, c.14, s.192
- ↑ Taha surəsi, ayə 87
- ↑ Taha surəsi, ayə 90-91
- ↑ Əraf surəsi, ayə 150
- ↑ Əraf surəsi, ayə 151
- ↑ Taha surəsi, ayə 85
- ↑ Taha surəsi, ayə 90
- ↑ Ketabe müqəddəs, Ketabe xuruc, bab 32, ayə 1-6
- ↑ انجمن کلیمیان تهران، «ترجمه کتاب مقدس»، پانویس دوم., iranjewish.com saytı
- ↑ Buxari, Səhih-Buxari, h.q 1401, c.4, s.208
- ↑ Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.24, s.14
- ↑ Buxari, Səhih-Buxari, h.q 1401, c.4, s.208; Muslim, Səhih-Muslim, c.7, Babu min fəzaili Əli ibn Əbi Talib, s.120
- ↑ Muslim, Səhih-Muslim, c.7, Babu min fəzaili Əli ibn Əbi Talib, s.120; Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.24, s.14
- ↑ Yaqubi, Tarixul-Yaqubi, c.1, s.41
- ↑ Məsudi, İsbatul-vəsiyyət, s.64
- ↑ Müqəddəs, Kitabül-əl-bəd və-t-tarix, c.3, s.92
- ↑ Şeyx Səduq, Kəmaluddin, h.q 1395, c.2, s.524
- ↑ Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.13, s.368
- ↑ Məclisi, Biharul-ənvar, h.q 1403, c.13, s.368
- ↑ Yaqubi, Tarixul-Yaqubi, c.1, s.41
- ↑ Hawks, Qamuse kitabe Müqəddəs, h.ş 1377, c.114
- ↑ «مقام النبی هارون علیهالسلام»، ارث الاردن.
- ↑ «مقام النبی هارون علیهالسلام»، ارث الاردن.
- ↑ رامیننژاد، «مزار حضرت هارون (علیهالسلام)», rasekhoon.net saytı
Ədəbiyyat
- Quran
- İbn Əbdül-Birr, Yusif ibn Abdullah, Əl-İstiab, Beyrut, h.q 1412 \ m. 1992
- İbn Mənzur, Məhəmməd ibn Mukərrəm, Muxtəsəru Tarixi Dəməşq, Darul-fikr, h.q 1402
- Buxari, Məhəmməd ibn ismail, Səhih-Buxari, Beyrut, darul-fikr, h.q 1401 \ m. 1981
- Ramin Nejad, Ramin, مزار حضرت هارون (علیهالسلام)
- Şeyx Səduq, Məhəmməd ibn Əli, Kəmaluddin, Tehran, İslamiyyə, 2-ci çap, h.q 1395
- Təbatəbai, Məhəmməd Hüseyn, Əl-Mizan, Qum, h.q 1417
- Məclisi, Məhəmməd Baqir, Biharul-ənvar, Qum, İslami nəşriyyat, h.q 1403
- Məsudi, Əli ibn Hüseyn, İsbatul-vəsiyyət, Ənsariyan nəşri, 3-cü çap, h.ş 1384 \ h.q 1426
- Muslim, Səhih-Muslim, Beyrut, Darul-afaqil-cədidə
- Məşayix, Fatimə, Qisəsul-ənbiya, Tehran, h.ş 1381
- « مقام النبی هارون علیهالسلام»، ارث الاردن., jordanheritage.jo saytı
- Müqəddəsi, Mütəhhər ibn Tahir, Kitabül-əl-bəd və-t-tarix
- Hawks, James, Qamuse kitabe Müqəddəs, Əsatir nəşri, h.ş 1377
- Yaqubi, Əhməd ibn Əbi Yaqub, Tarixul-Yaqubi, Beyrut, Daru sadir