Nüşuz

wikishia saytından
(Nüşuz – (İnadkarlıq) səhifəsindən yönləndirilmişdir)
Bu məqalə nuşuz anlayışından bəhs edir. Quranda nuşuz haqqında ayələrin müqəddiməsini görmək üçün bax. Nüşuz ayələri

Nüşuz (ərəbcə: النشوز) həyat yoldaşına qarşı dini vəzifələrdən yayınma, itaətsizlik deməkdir. Fiqh alimlərinin fətvalarına görə, kişilərə üsyan etmək, yersiz qısqanclıq və həddindən artıq əsəbilik qadının nüşuz nişanəsidir. Kişinin (maddi təlabatlarını ödəməməsi) xanımına nəfəqə verməməsi, qadını narahat etməsi kişinin nüşuza girməsinin əlamətləridir.

Fiqh kitablarında daha çox qadın inadkarlığından bəhs edilir. Arvadın etibarsız olması halında, həyat yoldaşının nəfəqə ödəmək öhdəliyi yoxdur. Fiqh alimlərinin nəzərinə görə, kişi əvvəlcə itaətsiz qadına nəsihət etməli və əgər fayda verməsə, çarpayısını ondan ayırmalı, təsirli olmadığı təqdirdə isə bədən cəzası verməlidir.

Nuşuz kişi tərəfindən icra edilirsə, qadın əvvəlcə ona nəsihət edib haqqını tələb etməli, təsirli olmasa, hakim-şəriə (dini rəhbərə) müraciət etməlidir.

Fiqhi tərifi və fiqhdə yeri

Nuşuz fiqh terminidir və həyat yoldaşına qarşı dini vəzifələrdən yayınma deməkdir.[1] Qadının ərinə itaət etməməsi,[2] kişinin alimenti ödəməməsi kimi hallar nuşuza misaldır.[3] Əgər qadın ərinə qarşı nikah borcunu yerinə yetirməkdən çəkinərsə, buna “naşizə”, kişi arvadına qarşı nikah borcunu yerinə yetirmədikdə isə “nəşiz” ifadəsi işlədilir.[4] Nikahla bağlı fiqh kitablarında Nuşuz və bu mövzudakı müddəalardan bəhs edilir.[5] Halbuki fiqh kitablarında qadınların nüşuz müddəaları ümumiyyətlə vurğulanır.[6]

Qadın nüşuz simptomları

Fiqh alimlərinin qadının nüşuz nişanələri hesab etdikləri bəzi əlamətlər bunlardır:

  • Təmkinli olmamaq: Yəni ərinin qanuni və şəri cinsi istəklərini yerinə yetirməmək.[7]
  • Həyat yoldaşına qarşı laqeydlik və meylsizlik və yersiz üz turşutma.[8]
  • Qadının təmizliyə, zahiri görkəmə fikir verməməsi o həddə çatır ki, kişi üçün narahatverici olur.[9]
  • Həyat yoldaşınızın icazəsi və ya məlumatı olmadan evdən çıxmaq.[10]

Kişi nüşuzunun simptomları

Fiqh alimləri kişi nuşuzunun aşağıdakı əlamətlərini sadalamışlar:

  • Səbəbsiz yerə arvadını döymək və incitmək.[12]
  • Kişinin birdən çox arvadı olarsa, (gecə şərik haqqına riayət etməmək).[13]

Ər və arvadın bir-birinə qarşı vəzifələri

Fiqhi rəhbərlərin fətvasına görə, əgər qadın naşizə (şiddətli itaətsizlik) vəziyyətindədirsə, ilk növbədə əri ona nəsihət etməlidir. Bu kömək etməsə, o, yataqda ondan uzaqlaşa və ya ayrıla bilər və hələ də uğursuz olarsa, fiziki cəza tətbiq edə bilər.[14]

Əgər nüşuz kişi tərəfindən edilirsə, arvad ərinə nəsihət etməli və öz haqqını tələb etməlidir, əgər bu təsirli deyilsə, dini rəhbərliyə müraciət etməlidir.[15]

Nüşuz və itaətsizliklə bağlı digər dini müddəaları

  • Əgər arvad naşizədirsə, ərinin ona aliment verməsi vacib deyil.[16]
  • Əgər kişi nəssiz hərəkət edərsə, arvadın ərinin nikah borcunu tərk etməyə haqqı yoxdur[17] və ona cismani cəza tətbiq etmək səlahiyyəti yoxdur.[18]
  • Qadının ev işlərindən və ya digər vacibatları yerinə yetirməkdən çəkinməsi mövzu olan şiddətli itaətsizlik əlaməti deyil.[19]
  • Dini inanclar və etiqadi təhsili haqqında lazımi məlumatı əldə etmək,[20] evində müalicə imkanı olmayan hallarda isə sağlamlıqla bağlı ciddi təhlükələrdən qaçmaq üçün[21] ərinin razılığı olmadan evdən çıxmaq itaətsizlik kimi qəbul edilmir.[22]

İstinadlar

  1. ↑ Şəhid Sani, Ər-rövzətul-bəhiyyə, h.q 1386, c.5, s.427; Mühəqqiq Hilli, Muxtəsərun-nafi, h.q 1410, s.191
  2. ↑ Şəhid Sani, Ər-rövzətul-bəhiyyə, h.q 1386, c.5, s.427
  3. ↑ Xoyi, Minhacus-salihin, c.2, s.289
  4. ↑ Məkarim Şirazi, Əhkame xanavade, h.ş 1389, c.1, s.219
  5. ↑ Şəhid Sani, Ər-rövzətul-bəhiyyə, h.q 1386, c.5, s.427
  6. ↑ Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.ş 1362, c.31, s.200-209
  7. ↑ Fazil Hindi, Kəşful-lisam, h.q 1416, c.7, s.524; Safi Qolpayqani, Hidayətul-ibad, h.q 1416, c.2, s.174
  8. ↑ Şəhid Əvvəl, Əl-Lumuətud-Dəməşqiyyə, Darul-fikr, s.174
  9. ↑ Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.ş 1362, c.31, s.205; İmam Xomeyni, Təhrirul-vəsilə, h.q 1390, c.2, s.305
  10. ↑ Fazil Hindi, Kəşful-lisam, h.q 1416, c.7, s.524
  11. ↑ Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.ş 1362, c.31, s.207
  12. ↑ Bəhrani, Hədaiqun-nazirə, c.24, s.614
  13. ↑ Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.ş 1362, c.31, s.195
  14. ↑ Ərdəbili, Zubdətul-bəyan s.537
  15. ↑ Şəhid Sani, Ər-rövzətul-bəhiyyə, h.q 1386, c.5, s.429
  16. ↑ Fazil Hindi, Kəşful-lisam, h.q 1416, c.7, s.576
  17. ↑ Xansari, Cameul-mədarik, h.q 1405, c.4, s.433
  18. ↑ Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.ş 1362, c.31, s.207
  19. ↑ İmam Xomeyni, Təhrirul-vəsilə, h.q 1390, c.2, s.305
  20. ↑ Fazil Lənkərani, Cameul-məsail, h.ş 1383, c.1, s.431
  21. ↑ Məkarim Şirazi, Əhkame xanavade, h.ş 1389, c.1, s.210
  22. ↑ Fazil Lənkərani, Cameul-məsail, h.ş 1383, c.1, s.431

Ədəbiyyat

  • İmam Xomeyni, Seyyid Ruhullah, Təhrirul-vəsilə, Nəcəf, Darul-kutubil-elmiyyə, h.q 1390
  • Bəhrani, Yusif ibn Əhməd, Hədaiqun-nazirə, Qum, İslami nəşr müəssisəsi
  • Xansari, Seyyid Əhməd, Cameul-mədarik, Tehran, 2-ci çap, h.q 1405
  • Xoyi, Seyyid Əbül-Qasim, Minhacus-salihin, Nəcəf
  • Şəhid Əvvəl, Məhəmməd ibn Məkki, Əl-Lumuətud-Dəməşqiyyə, Beyrut, h.q 1410
  • Şəhid Sani, Zeynud-din ibn Əli, Ər-rövzətul-bəhiyyə, Nəcəf, h.q 1386
  • Safi Qolpayqani, Lütfullah, Hidayətul-ibad, Qum, Darul-Quranil-Kərim, h.q 1416
  • Fazil Lənkərani, Məhəmməd, Cameul-məsail, Qum, Əmir nəşri, 11-ci çap, h.ş 1383
  • Fazil Hindi, Məhəmməd ibn Həsən, Kəşful-lisam, Qum, h.q 1416
  • Mühəqqiq Ərdəbili, Əhməd ibn Məhəmməd, Zubdətul-bəyan, Tehran
  • Mühəqqiq Hilli, Cəfər ibn Həsən, Muxtəsərun-nafi, 3-cü çap, h.q 1410
  • Məkarim Şirazi, Nasir, Əhkame xanavade, Qum, İmam Əli ibn Əbi Talib mədrəsəsi, 2-ci çap, h.ş 1389
  • Nəcəfi, Məhəmməd Möhsin, Cəvahirul-kəlam, Beyrut, 7-ci çap, h.ş 1362
Mənbə — "https://az.wikishia.net/w/index.php?title=Nüşuz&oldid=18814"