Taslim:Kafir

Kafir məqaləsinin bu məqalələrlə əlaqəsi vardır: Küfr və Kafirlərin nəcis olması

Kafir (ərəbcə: الكافر) – Allahı, Onun birliyini, Peyğəmbərin (s) risalətini, Qiyamət gününü və ya ümumiyyətlə dinin zəruri məsələlərini inkar edən şəxsdir. Kafirin bəzi növləri bunlardır: Kitab əhli olan kafir, zimmi kafir, hərbi kafir, mürtəd və təbəi kafir (kafirin yetkinlik yaşına çatmamış uşağı ki, kafir sayılır). Hər birinin özünəməxsus fiqhi hökmləri vardır. Məsələn, əksər fəqihlərin fətvasına görə kafir nəcisdir; həmçinin müsəlman qadın kafir kişi ilə evlənə bilməz və müsəlman kişi də kafir qadınla evlənə bilməz.

Fəqihlər “Nəfyi Səbil” qaydasına əsaslanaraq bildirirlər ki, Allah elə bir hökm verməz ki, onun vasitəsilə kafir müsəlmana hakim olsun. Onlar bu qaydadan kafirlə bağlı bəzi daha detallı hökmlər çıxarmışlar; məsələn, bakirə müsəlman qızın atası kafir olduğu halda, atasının icazəsi olmadan evlənməsi düzgündür; çünki kafir atanın icazəsinin vacibliyi bir növ hökmranlıq sayılır. Eləcə də kafir hakim iki müsəlman arasında hökm çıxara bilməz; çünki qəzavət tərəflər üzərində hakimiyyət deməkdir.

Məfhum və mövqeyi

Kafir – Allahı və ya Onun birliyini, Peyğəmbərin (s) risalətini, Qiyamət gününü və ya ümumiyyətlə dinin zəruri məsələlərini inkar edən kəsdir. “Kafir” sözü “küfr” sözündən götürülüb və “örtmək, gizlətmək” mənasındadır. Buna görə də, bunların hər hansı birini və ya hamısını inkar edən hər kəs kafir adlanır. Başqa sözlə, Allahın varlığına və birliyinə dəlalət edən ayələri ört-basdır edən və gizlədən kimsəyə kafir deyilir. Məna baxımından “kafir” sözü mülhid, zindiq, dəhri və müşrik kimi ifadələrlə əlaqəlidir.

Bildirilir ki, “küfr” və onun müxtəlif törəmələri, o cümlədən “kafir” sözü Quranda beş yüzdən artıq dəfə işlədilmiş və onlar üçün əzab vəd olunmuşdur. Fiqhin müxtəlif bablarında – həm müamilələrdə (fərdin yaşamına əsaslanan dünyəvi işlərə aid olan şəriət hökmləri; məsələn, satış, ipoteka, icarə, evlilik), həm də ibadət hökmlərində – kafirlə bağlı hökmlər və müsəlmanların onlarla necə davranmalı olduğu haqqında müzakirələr aparılmışdır.

Kafirin növləri

İslam fiqhində kafirin müxtəlif növləri zikr olunmuş və hər birinə aid hökmlər bəyan edilmişdir:

Kitab əhli olan kafir

Kitab əhli olan kafir və ya “Əhli-kitab” – səmavi kitaba malik olan dinlərin ardıcıllarıdır; məsələn, yəhudilər və xristianlar. Fəqihlərin nəzərinə görə, səmavi kitabı olub-olmamasında şəkk olan bütün qruplar da kitab əhli sayılır. Buna görə də məcusilər və ya zərdüştilər də kitab əhlindən hesab olunmuşdur.

Əsli kafir

Bu kəlmə mürtədin qarşısında işlədilir və ata-anadan kafir doğulmuş, heç vaxt müsəlman olmamış adama deyilir. Şiə fəqihlərinin icmasına görə, əsli kafir müsəlman olsa, küfr dövründə üzərinə vacib olan namaz, oruc kimi ibadətləri müsəlman olduqdan sonra qəza etməsinə ehtiyac yoxdur.

Əsli kafir üç növdür:

1. Zimmi kafir: İslam diyarında yaşayan və İslam hökuməti ilə “zimmə” müqaviləsi bağlamış kitab əhli zimmi kafir adlanır. Zimmə müqaviləsi odur ki, kitab əhli cizyə ödəmək müqabilində öz dinlərində qalmağa və İslam hakimiyyətinin himayəsində yaşamağa icazə alır.
2. Hərbi kafir: Müsəlmanlarla müharibə vəziyyətində olan, zimmə, aman və ya sülh müqaviləsi kimi heç bir əhd-peymanı olmayan kafirlərə, istər kitab əhli olsun, istərsə də olmasın, hərbi kafir deyilir. Fəqihlərin nəzərinə görə, hərbi kafirin canı və malı hörmət daşımır; lakin əgər zimmə müqaviləsi (yalnız kitab əhli ilə), yaxud aman və ya sülh müqaviləsi (kitab əhli olmayanlarla da) bağlansa, onların canı və malı da hörmətli olar.
3. Mühadin kafir: Nə müsəlmanlarla əhd-peymanı, nə də onlarla müharibəsi olan kafirlərdir. Şiə fəqihi Nasir Məkarim Şirazi belə hesab edir ki, “Mümtəhənə” surəsinin 8-ci ayəsi bu qrup kafirlər haqqındadır və müsəlmanlara bu dəstə ilə ədalət və yaxşılıqla davranmağı tövsiyə edir.

Təbəi kafir

Fəqihlərin nəzərinə görə, kafirin övladı həddi-büluğa çatmazdan əvvəl ata-anasına tabe olaraq kafir hökmündədir və ona “təbəi kafir” deyilir. Fəqihlərin fikrincə, təbəi kafirin hökmü nəcasət, paklıq və bəzi digər hökmlər baxımından valideynlərinə aid olan hökmlə eynidir.

Mürtəd

Mürtəd İslamdan çıxmış adama deyilir. Fəqihlərin nəzərinə görə, mürtəd ya fitri olur, ya da milli: Fitri mürtəd o kəsdir ki, müsəlman doğulmuşdur; yəni atası, anası və ya onların biri müsəlman olmuş, sonra isə İslamdan çıxmışdır. Milli mürtəd isə əvvəlcə qeyri-müsəlman olub, sonra İslamı qəbul etmiş, ardınca İslamdan dönmüş şəxsdir.

Əlavə məlumat almaq üçün bunlara baxa bilərsiniz: İrtidad, Fitri mürtəd və Milli mürtəd

Bütün kafir növlərinin ortaq hökmləri

Bəzi ortaq hökmlər bütün kafir növləri barəsində belədir:

• Sahib Cəvahirin sözünə görə, İmamiyyə fəqihləri arasında icma vardır ki, kafir nəcisdir və bu hökm baxımından əsli kafir, mürtəd, kitab əhli olan kafir və hərbi kafir arasında fərq yoxdur. Lakin şiə fəqihi Məhəmməd İbrahim Cənnətinin sözünə görə, məşhur rəydən fərqli olaraq bəzi fəqihlər kitab əhli olan kafirin pak olduğuna fətva vermişlər.
• Müsəlman qadın kafir kişiyə ərə gedə bilməz və müsəlman kişi də kafir qadınla evlənə bilməz. Lakin bəzi fəqihlər müsəlman kişinin kitab əhli olan kafir qadınla müvəqqəti nikah bağlaya biləcəyini qəbul edirlər.
• Kafirin kəsdiyi heyvanın ətini yemək haramdır və bu məsələdə kafirin növləri arasında heç bir fərq yoxdur. Şeyx Bəhainin sözünə görə, az sayda fəqih kitab əhli olan kafirin kəsdiyi heyvanın ətini yeməyi halal bilmişdir.

Allah-Təala kafirin müsəlman üzərində hər cür hakimiyyətini (üstünlüyünü) inkar etmişdir

Fəqihlər “Nəfyi-səbil” qaydasına istinad edərək deyirlər ki, Allah heç vaxt elə bir hökmü çıxarmaz ki, onun nəticəsində kafir müsəlman üzərində hakimiyyət tapsın. Buna əsasən:

• Kafir, övladı müsəlman olduğu təqdirdə, azyaşlı övladı üzərində heç bir vilayətə sahib deyil. Bəkarətini itirməmiş qızın atası kafir olduğu halda, onun icazəsi olmadan evlənməsi düzgündür; çünki bu, bir növ hakimiyyət sayılır və Allah bunu rədd etmişdir.
• İmamiyyə fəqihlərinin nəzərinə görə, kafir hakim iki müsəlman arasında mühakimə edə bilməz; çünki qəzavət (hökm vermək) tərəflər üzərində bir növ hakimiyyət deməkdir.
• İmamiyyə fəqihlərinin icmasına görə, kafirin müsəlmana qarşı vəkil olması, istər müsəlman tərəfindən vəkil təyin olunsun, istər kafir tərəfindən, düzgün deyildir; çünki vəkillik də bir növ hakimiyyət deməkdir.