Əyyamullah
Əyyamullah (ərəbcə: أيام الله), yəni, Allahın günləri dedikdə mühüm hadisələrin baş verdiyi və Allahın qüdrətinin daha çox zühur etdiyi dövrlər nəzərdə tutulur. Bu sözün keçdiyi Quran ayələrinin təfsirçiləri Allahın günlərini Allahın möminlərə nicat və bərəkət, müşriklərin əzab günləri, beləliklə bərəkət və əzab günləri kimi şərh etmişlər. Alimlərin fikrincə Allahın günlərini xatırlamaq insanların agah və ayıqlığına səbəb olur.
İmam Baqirdən (ə) nəql edilən bir rəvayətə görə, İmam Mehdinin (ə) qiyamı, rəcət və qiyamət günləri Allahın günlərinin nümunəsidir. Bəzi rəvayətlərdə Aşura günü də Allahın günləri kimi də tanıdılır.
İran İslam Respublikasının qurucusu İmam Xomeyni 22 Bəhmən 1357-ci şəmsi ilində baş vermiş İslam inqilabının zəfər gününü Allahın günlərindən hesab edirdi. Onun fikrincə, o dövrdə baş verən hadisələr tarix boyu insanlar üçün ibrətamiz və oyanış xarakteri daşıyır. Ona görə də onu yaşatmaq lazımdır.
Konseptologiya
Allahın günləri mühüm hadisələrin baş verdiyi günlərə aiddir.[1] Allahın qüdrəti isə həmin günlərdə daha çox aşkar edilir.[2] Bu söz Quranda iki dəfə işlənmişdir.[3] İbrahim surəsində Musa peyğəmbərdən öz qövmünə Allahın günlərini xatırlatması istənilir, çünki bu xatırlatmada ibrətlər vardır.[4] Həmçinin “Casiyə” surəsində iman gətirənlərdən Allahın günlərinə ümid etməyənləri tərk etmələri xahiş olunur. Əlbətdə Allah hər bir ümməti etdiklərinə görə cəzalandırana qədər.[5] Əllamə Təbatəbai ölüm, bərzəx, qiyamət və ümidsizlik əzabının dərk olunma gününü (istisal əzabı) [qeyd 1] Allahın günlərinə misal hesab etmişdir.[6] "Nümunə" təfsirində Allahın günlərini xatırlamaq və onunla bağlı hadisələri nəql etməkdən məqsəd ümmətlərin xəbərdarlığı və ayıqlığı hesab olunur.[7] Həzrət Əli (ə) Məkkədə onun nümayəndəsi olan Qüsəm ibn Abbasa yazdığı məktubda ondan həcc mərasimi zamanı Allahın günlərini insanlara xatırlatmağı xahiş edir.[8]
Təfsir
Təfsirçilər Allahın günlərinin təfsirində müxtəlif fikirlər söyləmişlər:
- Bərəkət günləri: İlahi nemətlərin peyğəmbərlərin və onların ardıcıllarının halını və vəziyyətini dəyişdiyi günlər; Həzrət Musanın (ə) qövmünün fironların əlindən azad edilməsi, Hz.Nuh (ə) qövmünün Nuhun gəmisinə çıxması və Hz.İbrahimin (ə) atəşdən azad olunduğu günlər daxildir.[9]
- Əzab günləri: Ad və Səmud qövmü kimi üsyankar qəbilələrə əzabın nazil olduğu günlər.[10]
- Əzab günləri və bərəkət günləri: Allahın əmrinin parlaq olduğu bir gün qalan işlərə kölgə salır.[11] Nümunə təfsirində bildirilir ki, insan həyatında yeni bir fəsil açılan və onlara ibrət dərsi verilən hər gün, məsələn, peyğəmbərin zühuru, zalım və müşrik bir padşahın həlak olması, Allahın günlərinin bir hissəsidir.[12] Həmçinin "Əmali"də Şeyx Tusinin Peyğəmbərdən (s) nəql etdiyi rəvayətə əsasən, Allahın günləri, Allahın bərəkət, müsibət və əzab günləri nəzərdə tutulur.[13]
Feyz Kaşaninin fikrincə, bu fikirlər arasında heç bir fərq yoxdur, çünki möminə xeyir-dua vermək kafiri cəzalandırmaq kimidir və bu günlər bir qəbilə üçün bərəkət, digər qəbilə üçün əzabdır.[14]
Nümunələr
Hədislərdə Allahın günləri üçün misallar çəkilir. İmam Baqirdən (ə) nəql olunan rəvayətə görə, Allahın günləri üç gündür: Qaimul-Qaim (ə.f) günü, qayıdış günü və qiyamət günü.[15] Təbii ki, Əli ibn İbrahim ibn Haşim Qumi qayıdış günü əvəzinə ölüm gününü gətirmişdir.[16] Bəzi rəvayətlərdə Aşura günü də Allahın günlərindən hesab edilmişdir.[17]
Həmçinin, İmam Xomeyni Peyğəmbərin hicrət günü, Məkkənin fəth edildiyi gün, Siffeyn döyüşü günü və insanların cəzalandırılması üçün zəlzələ, sel və s. baş verən günləri Allahın günləri hesab etmişdir.[18] Lakin deyilmişdir ki, bu hallarda Allahın günləri tək deyil və başqa misallar da vardır.[19]
İran İslam İnqilabının qalib olduğu günlər Allahın günləridir.
İran İslam Respublikasının qurucusu İmam Xomeyni İran İslam Respublikasının tarixində müəyyən günləri Allahın günləri adlandırıb. 1357-ci il bəhmən ayının 22-də İslam İnqilabı qalib gəldi.[20] 17 Şəhrivər 1357-ci il İran inqilabına səbəb olan hadisə və 15 Xordad üsyanının baş verdiyi 15 Xordad 1357-ci il də bu günlər arasında idi.[21] İmam Xomeyniyə görə, o dövrdə baş verən hallar tarix boyu insanlar üçün ibrətamizdir və oyanışa səbəb olur. Buna görə də o, Allahın günlərini yaşatmağın zəruri olduğunu vurğulayırdı.[22]
İstinadlar
- ↑ Şerani, Nəsre Tuba, h.ş 1380, c.2, s.604
- ↑ Qərəşi, Qamuse Quran, h.q 1412, c.7, s.281
- ↑ İbrahim surəsi, ayə 5; Casiyə surəsi, ayə 14
- ↑ İbrahim surəsi, ayə 5
- ↑ Casiyə surəsi, ayə 14
- ↑ Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1393, c.18, s.164
- ↑ Məkarim, Nümunə təfsiri, h.ş 1377, c.10, s.275
- ↑ Nəhcül-Bəlağə, 67-ci məktub, c.1, s.457
- ↑ Təbəri, Cameul-bəyan, h.q 1420, c.13, s.239; Tusi, Tibyan, c.6, s.274
- ↑ Təbəri, Cameul-bəyan, h.q 1420, c.11, s.227; Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.q 1408, c.5, s.209
- ↑ Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.q 1408, c.6, s.467; Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1394, c.12, s.18
- ↑ Məkarim, Nümunə təfsiri, h.ş 1377, c.10, s.272
- ↑ Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.491
- ↑ Feyz Kaşani, Təfsiru Safi, h.ş 1373, c.3, s.80
- ↑ Şeyx Səduq, Əl-Xisal, h.ş 1362, c.1, s.108, hədis 75
- ↑ Qumi, Təfsiru Qumi, h.q 1404, c.1, s.397
- ↑ Cümhur, Əvaliyul-Ləyali, h.q 1405, c.1, s.138
- ↑ İmam Xomeyni, Səhifeye nur, h.ş 1369, c.9, s.63
- ↑ Qərəşi, Qamuse Quran, h.q 1412, c.7, s.281
- ↑ İmam Xomeyni, Səhifeye nur, h.ş 1369, c.19, s.101
- ↑ İmam Xomeyni, Səhifeye nur, h.ş 1369, c.9, s.65
- ↑ İmam Xomeyni, Səhifeye nur, h.ş 1369, c.17, s.11
Ədəbiyyat
- İbn Əbi Cümhur, Məhəmməd ibn Əli, Əvəliyəl-Ləyali, Düzəli.: Müctəba İraqi, Qum, h.q 1405
- İmam Xomeyni, Seyyid Ruhullah, Səhifeye nur, Tehran, h.ş 1369
- Şerani, Əbül-Həsən, Nəsre Tuba, Tehran. Darul-kutubil-İslamiyyə, h.ş 1380
- Şeyx Səduq, Məhəmməd ibn Əli, Əl-Xisal, Qum, Cameə Mudərrisin, h.ş 1362
- Şeyx Tusi, Məhəmməd ibn Həsən, Ət-Tibyan, Beyrut
- Təbərsi, Fəzl ibn Həsən, Məcməul-bəyan, Beyrut, h.q 1408
- Təbəri, Cameul-bəyan, Ər-risalə nəşriyyatı, h.q 1420
- Əllamə Təbatəbai, Seyyid Məhəmməd Hüseyn, Əl-Mizan, Beyrut
- Feyz Kaşani, Məhəmməd, Təfsirus-Safi, Məktəbətus-Sədr, h.ş 1373
- Qərəşi, Əli Əkbər, Qamuse Quran, tehran, Darul-kutubil-islamiyyə, h.q 1412
- Qumi, əli ibn İbrahim, Təfsirul-Qumi, Qum, Darul-kitab, h.q 1404
- Məkarim Şirazi, Nasir, Nümunə təfsiri, Tehran, Darul-kutubil-islamiyyə, h.ş 1373
- Nəhçül-Bəlağə, Təhqiq: Sübhi Salih, Beyrut