Fədəkiyyə xütbəsi

Fədəkiyyə xütbəsi

Lümmə xutbəsi
Fədək xütbəsi
Mövzu	Allah həmd - Əhkamın fəlsəfəsi - Fədəkin qəsb olunması - Xilafətin qəsb olunması
Nəql olunub	Həzrət Fatimə (s)
Ravi	İmam Həsən (ə) - İmam Hüseyn (ə) - Həzrət Zeynəb (ə) - İmam Baqir (ə) - İmam Sadiq (ə) - Aişə - Abdullah ibn Abbas
Şiə mənbələri	(Mütavatir) Mən la Yəhzuruhul-fəqih - Biharul-ənvar
Sünni mənbələri	Bəlağatun-Nisa - İbn Əbil-Hədidin Nəhcül-bəlağəyə verdiyi şərh

Fədəkiyyə xütbəsi (ərəbcə: الخطبة الفدكية) və ya Lümmə xutbəsi Həzrət Fatimənin (s) Məscidün-Nəbidə Fədəkin qəsb edilməsinə etiraz olaraq etdiyi çıxışıdır. Əbu Bəkr xilafətə çatdıqdan sonra “peyğəmbərlər özlərindən miras qoymazlar” məzmunlu bir hədisi Peyğəmbərə (s) nisbət verərək Peyğəmbərin (s) Həzrət Fatiməyə (s) bağışladığı “Fədək” bağını xilafətin xeyrinə müsadirə etdi. Fədəkin geri qaytarılması istəyi nəticəsiz qaldıqdan sonra Həzrət Fatimə (s) Peyğəmbər (s) məscidinə getdi və bir xütbə oxudu ki, “Fədakiyə xütbəsi” adı ilə məşhurlaşdı. O, bu xütbədə Fədəkin sahibi olduğuna aydınlıq gətirdi. Həmçinin Həzrət Əlinin (ə) xilafətlə bağlı haqqını müdafiə etdi və müsəlmanları Əhli-beytə (ə) olunan zülmün qarşısında susmalarına görə danladı.

“Fədəkiyyə” xütbəsi allahşünaslıq, məadşünaslıq, nübüvvət, İslam Peyğəmbərinin (s) peyğəmbərliyi, Quranın əzəməti, əhkam və vilayətin fəlsəfəsi sahələrində bir sıra maarifi ehtiva edir.

Bu xütbənin mətni şiə və sünni mənbələrində nəql edilmişdir. Seyid İzzəddin Hüseyni Zəncani, Hüseyn Əli Müntəziri və Müctəba Tehrani bu xütbəyə şərhlər yazıblar.

Xütbənin əhəmiyyət və mövqeyi

“Fədəkiyyə” xütbəsi Həzrət Fatimənin (s) hakim sistemə qarşı siyasi mövqelərini, Fədəki və xilafəti müsadirə edənləri məzəmmət etməsini əhatə edir. Bu xütbədə Əhli-beytin (ə) imamət və vilayətini qəbul etmək məsələsinin altında İslam cəmiyyətində vəhdət yaratmaq, ixtilaf və nifaqdan çəkinmək vurğulanır. Bu xütbə tövhid, məad, nübüvvət və İslam Peyğəmbərinin (s) besəti, Quranın əzəməti, əhkam və vilayətin fəlsəfəsi sahələrində bir sıra maarifi əhatə etməsi səbəbi ilə Həzrət Fatimənin (s) ən nəfis dini miraslarından biri kimi təqdim edilmişdir.

Həmçinin “Fədəkiyyə” xütbəsinin fəsahət və bəlağət və natiqlik sənətində məşhur məntiqi göstəricilərdən istifadə edilməsi baxımından İmam Əlinin (ə) xütbələri ilə bərabər bilinməsi bu xütbənin əhəmiyyətinin dəlillərindən hesab olunur. Bu səbəbdən, o, İbn Təyfurun “Bəlağatun-Nisa” kitabında fəsahət və bəlağətli çıxışlar arasında təqdim edilmişdir.

“Fədəkiyyə” xütbəsindən müsəlman qadınların siyasi toplantılarda iştirak etməsinin qanuniliyini sübut etmək üçün istifadə olunur. Şiə mərcəyi-təqlidlərindən biri olan Abdullah Cavadi Amulinin dediyinə görə, Həzrət Zəhranın (s) xütbəsi kimi xütbələr elmi hövzələrdə rəsmi dərs kimi tədris olunmalıdır.

Xütbənin oxunma səbəbi

Həzrət Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra Əbu Bəkr Peyğəmbərə (s) bir hədis nisbət vermiş və peyğəmbərlərin miras qoymadığını iddia etmişdir. Buna görə də Fədək bağını Peyğəmbər (s) «وَآتِ ذَا الْقُرْ‌بَیٰ حَقَّهُ» “və qohumun haqqını ver”  ayəsinin nazil olmasından sonra Həzrət Fatiməyə (s) bağışlamışdı və Fatimənin (s) əlində idi. Əbu Bəkr onu xilafətin xeyrinə müsadirə etdi. Həzrət Fatimə (s) Fədəkin miras deyil, hədiyyə olduğunu sübut etmək üçün İmam Əli (ə) və Ümmü Əyməni bu sözünə şahid olaraq gətirdi. Bir nəqlə görə, Əbu Bəkr bir kağızda yazaraq Həzrət Fatimənin (s) Fədəkin sahibi olduğunu təsdiq etdi; amma Ömər həmin kağızı cırdı. Bəzi sünni mənbələrinə görə, Əbu Bəkr Həzrət Fatimənin (s) şahidlərini qəbul etmədi və iki kişini şahid olaraq gətirməsini istədi.

Həzrət Fatimə (s) Fədəki geri almaq üçün etdiyi istəyinin nəticəsiz qaldığını görüb bir qrup qadın qohumu ilə birlikdə məscidə getdi. İbn Təyfurun “Bəlağatun-Nisa” kitabında verdiyi xəbərə görə, Həzrət Fatimə (s) məscidə çatdıqda Əbu Bəkr və bir qrup mühacir və ənsar məsciddə oturmuşdular. Həzrət Fatimə (s) ilə orada olanlar arasında bir pərdə asdılar. Peyğəmbərin (s) qızı əvvəlcə bir nalə etdi ki, bu da orada olanları ağlatdı, sonra camaat sakitləşənə qədər bir müddət susdu, sonra da öz sözlərini söylədi. Bu xütbə Fədəkin müsadirə olunma hekayətinə cavab olaraq və bu haqda oxunduğu üçün “Fədəkiyyə” xütbəsi adlanır. Əlbəttə ki, bəzən Həzrət Fatimənin (s) xütbə oxumazdan əvvəl bir qrup qohumu ilə birlikdə məscidə daxil olması səbəbindən “və əqbələt fi lümmətin min həfədətiha və nisai qəvmiha”, onu həm də “Lümmə” xütbəsi adlandırıblar.

Xütbənin sənədi

Əllamə Məclisi “Fədəkiyyə” xütbəsini şiə və sünnilərin müxtəlif mənbələrdə nəql etdikləri məşhur xütbələrdən biri hesab edirdi. Şeyx Səduq bu xütbənin bir hissəsini “Mən la yəhzurhul-fəqih” kitabında nəql etmişdir. Ayətullah Müntəzirinin dediyinə görə, bu xütbənin ən qədim sənədi İmam Hadi (ə) və İmam Həsən Əskərinin (ə) zamanında yaşamış sünni alimlərindən İbn Təyfur (h.q 204-280) kimi tanınan Əhməd İbn Əbi Tahir Mərvəzinin “Bəlağatun-Nisa” kitabıdır. İbn Təyfur bu xütbəni iki rəvayətlə qeyd etmişdir. Lakin Seyid Cəfər Şəhidinin dediyinə görə, sonrakı sənədlərdə hər iki hissə bir-birinə qarışıb və bir şəkildə nəql edilmişdir. “Fədəkiyyə” xütbəsi üçün 16-dan çox mənbə qeyd edilmişdir.

Deyilib ki, İmam Həsən (ə), İmam Hüseyn (ə), Həzrət Zeynəb (s), İmam Baqir (ə), İmam Sadiq (ə), Ayişə, Abdullah ibn Abbas və s. bu xütbənin raviləri sırasında qərar tutublar.

Xütbənin məzmunu

“Fədəkiyyə” xütbəsi Allahın həmd-səna və tərifi ilə başlayır və Peyğəmbərin (s) besəti xatırladılır. Sonra İmam Əlinin (ə) Peyğəmbərə (s) yaxınlığından, ilahi övliyalar arasında üstünlüyündən və Peyğəmbər (s) və İslamın müdafiəsində misilsiz şücaətlərindən bəhs edilir. Səhabələrin Peyğəmbərin (s) rehlətindən sonra şeytana tabe olduqlarına və aralarında nifaqın aşkar olmasına və  haqqı tərk etmələrinə işarə edir və onları məzəmmət edir. Bu xütbədə xilafətin qəsb edilməsi hadisəsinə də toxunulur və Əbu Bəkrin peyğəmbərlərin özlərindən miras qoymamaları barədəki sözünün Quran ayələrinə zidd olduğu bəyan edilir. Həzrət Fatimə (s) bu xütbədə Əbu Bəkri Qiyamət günü Allahın hökmünə tapşırır və Peyğəmbərin səhabələrindən bu zülmlər qarşısında niyə susqun olduqlarını soruşur. Onların etdiklərinin Allah Rəsulu (s) ilə əhd-peymanlarını pozmaq olduğunu deyir. Həmçinin xütbənin axırıncı hissəsində onların işinin rüsvayçılığının əbədi olacağını və sonunun cəhənnəmdə olacağını bildirir.

Mətn və tərcümə

Fədəkiyyə xütbəsi

Tərcümə

Ərəbcə mətn

“Allaha verdiyi nemətlərə görə həmd olsun, əta etdiklərinə görə ona şükr olsun. Təqdim etdiyi nemətlərə görə bütün təriflər ona məxsusdur. O, nemətləri heç bir səbəb olmadan ilk olaraq əta etmiş və onun nemətləri hər yeri əhatə etmişdir. Belə ki, onları saymaq, sonunu bilmək və onun miqdarını dərk etmək mümkün deyil. Allah yaratdıqlarını nemətlərin artması üçün şükr etməyə çağırıb və onlar üçün bunun müqabilində nemətləri artırıb. Onları şükr etməyə çağırmaqla verəcəyi nemətləri ikiqat edib. Şəhadət verirəm ki, Allahdan başqa ilah yoxdur. O, təkdir. Heç bir şəriki yoxdur. Bu elə bir kəlimədir ki, ixlaslı olmağı onun əsası qərar verib və onu qəlblərdə yerləşdirib. Tovhidin dərkini təfəkkürlə açıq-aşkar edib. Gözlər onu görməkdə, dillər onu vəsf etməkdə, düşüncələr isə onun necəliyini dərk etməkdə acizdir. O, bütün mövcudatı onlardan əvvəl heç bir şey olmadan yaradıb. Bütün yaranmışları bənzədəcəyi bir nümunə olmadan xəlq edib. Öz iradə və qüdrəti ilə heç bir şeyə ehtiyacı olmadan və özü üçün fayda və mənfəət nəzərdə tutmadan varlıqları yaradıb, onları təsvir və tənzimləyən Allahın məqsədi öz hikmətini göstərmək, ona itaət etməyin zəruriliyini bildirmək, öz qüdrətini zahir etmək və bəndələri ona ibadət etməyə çağırmaqdan başqa bir şey deyildir. Daha sonra O, Ona itaət etməyə görə savab və Ona qarşı çıxmağa görə isə əzab qərar verdi. Bunu bəndələrini cəhənnəmdən uzaqlaşdırmaq və cənnətinə yaxınlaşdırmaq üçün etdi. Şəhadət verirəm ki, atam Muhəmməd ibn Abdullah Allahın qulu və Rəsuludur. Allah-təala onu elçi olaraq göndərməmişdən əvvəl (qeyb aləmində) seçmiş, onu digərlərindən ayırmamışdan əvvəl ucaltmış və onu peyğəmbər olaraq göndərməmişdən qabaq təmizləmişdir. O zaman yaranmışlar qeybdə gizlin və yox idilər. Böyük Allahın bütün işlərin aqibət və gedişatından xəbəri var idi. Onun elmi zamanın asayiş və fəsadını, eləcə də baş verən hadisələri əhatə edirdi. Allah-təala əmrinin tamamlanması və hökmlərinin həyata keçməsi üçün onu peyğəmbər olaraq göndərdi . O Həzrət (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) peyğəmbərliyə seçiləndə bütün ümmətlər pərakəndə halda bir-birindən uzaq, bütpərəst idilər. Onlar Allahı tanıdıqları halda inkar edirdilər. Allah-təala atam Muhəmmədin (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) vasitəsilə insanları cəhalət və qəflətdən ayıltdı. Allahın Rəsulu (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) səbr və yenilməzliklə insanların hidayət və nicatı üçün çalışmış və onları günahdan qurtarmış və gözlərinin korluğunu aradan qaldırmışdır. Onları haqq dinə hidayət etmiş və doğru yola dəvət etmişdir. Sonra Allah şəfqətlə və onun öz ixtiyar və rəğbəti ilə onu öz dərgahına apardı. Muhəmməd (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) dünya zəhmətləri və əziyyətlərindən qurtulub Allahın rəhmət dəryasında, seçilmiş mələklərin əhatəsində rahatlıqdadır. Allahın peyğəmbəri, vəhyini əmanət etdiyi, yaratdıqlarının ən üstünü və razı qaldığı şəxs olan atama Allahın salavat və salamı olsun.” Sonra Xanım Zəhra üzünü məclisdəkilərə tutub belə buyurdu: “Siz Allahın bəndələrisiniz. Siz onun hökmlərini, haram və halal buyurduqlarını icra edənlərsiniz. Siz Allahın göndərdiyi dinin və vəhyin daşıyıcısı və bu dini digər ümmətlərə çatdıranlarsınız. Bunu özünüzün haqqı hesab edirsiniz. Halbuki bu, Allahın sizin aranızda olan əhdidir. Bilin ki, Peyğəmbər sizin aranızda böyük bir əmanət qoyub. (Bu əmanət) Allahın danışan kitabı, doğru olan Quranıdır. Bu kitab Allahın nur və kəsərli dəlilidir. Bu kitabın dəlilləri açıq-aşkar, sirləri aydın, zahiri işıq saçandır. Onun arxasınca düşənlər onunla arzusuna çatır. Ona tabe olanları cənnətə aparır, ona qulaq asanları nicata (qurtuluşa) çatdırır. Bu kitabla Allahın nurani dəlillərini, geniş izah olunmuş vaciblərini, həzər olunmuş haramlarını bilmək olar. Onun bəyan etdikləri açıq-aşkar, dəlilləri kifayət edəcək həddədir. O kitabda əməl olunası çoxlu fəzilət, insanlara hədiyyə edilmiş rüxsətlər və şəriət hökmləri qeyd olunmuşdur. Allah imanı sizin şirkdən (Allaha şərik qoşmaqdan) paklanmağınız üçün, namazı təkəbbürlükdən uzaq olmağınız üçün, zəkatı nəfsinizi paklaşdırmaq və ruzinizi artırmaq üçün, orucu ixlasınızı möhkəmləndirmək üçün, həcci dini ucaltmaq üçün, ədaləti qəlbləri tənzimləmək üçün, bizim itaətimizi ümmət içərisində nizam-intizam yaratmaq üçün, İmamətimizi təfriqədən amanda qalmaq üçün, cihadı İslamın izzətli olması, küfr və nifaq əhlinin isə zəlil olması üçün, səbirli olmağı savab qazanmağa kömək olması üçün, əmr be mərufu (digərlərini yaxşı iş görməyə dəvət etməyi) ümumi məsləhət üçün, valideynə yaxşılığı Allahın qəzəbindən qorunmaq üçün, qohumlarla əlaqə saxlamağı ömrü uzatmaq və sayı artırmaq üçün, qisası qan tökülmənin qarşısını almaq üçün, nəzrə vəfa etməyi Allahın rəhmətini cəlb etmək üçün, alverdə ölçüyə düzgün riayət etməyi alverin dəyərinin düşməsinin qarşısını almaq üçün (vacib olaraq) qərar verib. O, bəndəni pisliklərdən uzaqlaşdırmaq üçün şərab içməyi haram buyurmuş, lənətə (Allahın rəhmətindən uzaq olmağa) düçar olmamaq üçün (insanları) pak qadına zina böhtanı atmaqdan çəkindirmiş, paklığın qorunması üçün oğurluq etməyi qadağan etmişdir. Allah-təala Onun Rübubiyyətinə (hər şeyi idarə etməsinə) ixlasla (xalis şəkildə) inanmaqdan ötrü şirki (Allaha şərik qoşmağı) haram etmişdir. “Kamil surətdə təqva və pəhrizkarlığa riayət edin və ancaq müsəlman olaraq ölün.” Allahın sizə əmr etdiyi və sizi çəkindirdiyi şeylərdə ona itaət edin. Bilin ki, “Allahdan bəndələri içərisində yalnız alimlər qorxar.” Ey insanlar, bilin ki, mən Fatiməyəm, atam Muhəmməddir (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə). (Bu sözümü) əvvəldə və axırda (təkrar olaraq) deyirəm. Dediyim sözlərdə səhv söz demirəm. Etdiyim işlərdə həddimi aşmıram. “Sizə özünüzdən elə bir Elçi gəldi ki, sizin əziyyətə (məşəqqətə) düşməyiniz ona ağır gəlir. O sizi çox istəyir, möminlərə qarşı şəfqətli, mərhəmətlidir!” Əgər onun əsl-nəsəbinə baxsanız biləcəksiniz ki, Peyğəmbər sizin qadınlarınızdan hər hansısa birinin yox, məhz mənim atamdır. Sizin kişilərinizdən birinin deyil, məhz mənim əmim oğlunun (Əli ibn Əbutalibin) qardaşıdır. O (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə), nə gözəl nisbət verilən bir qohumdur. Mənim atam sizləri pis işlərdən çəkindirməklə, müşriklərə tərəf meyl etmədən, onların mərkəzlərini məhv edərək, nəfəs aldıqları yeri tutaraq və Rəbbinin yoluna hikmətlə və gözəl moizə ilə çağıraraq Allahın risalətini çatdırdı. Atam bütləri sındırıb Haqq düşmənlərinin, inadkarların başını əzdi, onların birliyini aradan apardı və onlar geriyə üz çevirdilər. Beləliklə, gecənin zülməti sübhün açılmağı ilə aradan getdi, həqiqət aşkar oldu. Dinin başçısı danışdı, şeytanların səsi batdı, nifaq (ikiüzlülük) tərəfdarları yoxa çıxdı, küfr və ayrılıq düyünləri açıldı. Sizlər Allahın onlardan hər növ çirkinliyi apardığı və pak qərar verdiyi nurani və iffətli şəxslərin (Əhli-beytin) vasitəsi ilə tovhid kəlməsini dediniz. Halbuki bundan əvvəl atəş çuxurunun yanında içilən bir qurtum su və yeyilən bir tikədən artıq deyildiniz. Ayaqlar altında qalmış çirkli su içərək və iyrənc yeməklər yeyərək, xar və zəlil olmuşdunuz. Ətrafdakı insanların sizi aradan aparacağından qorxurdunuz. Allah-təala Muhəmmədin (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) vasitəsi ilə sizi bu alçaqlıqlardan xilas etdi. O, min bir zəhmətlə və cəngavərlər, ərəb canavarları və kitab əhlinin azğınları ilə imtahana çəkildikdən sonra sizi azğınlıqdan qurtardı. Hər dəfə onlar döyüş tonqalını alovlandırdılar, lakin hər dəfə də Allah-təala bu alovları söndürdü. Nə zaman şeytan öz buynuzunu çıxardırdısa, yaxud müşriklərdən hansınınsa düşmənçilik və ədavət səbəbi ilə ağzı açılırdısa, o zaman Peyğəmbər qardaşını (Əli ibn Əbutalibi) həmin düşmənin üzərinə göndərirdi. O, döyüşə girib düşmənin qol-qanadını ayağı altında əzməmiş, müxaliflərin alov şölələrini öz qılıncı ilə yatırmamış meydandan geri dönməzdi. O, bütün əziyyətlərə Allaha xatir dözürdü. İlahi fərmanı yerinə yetirmək üçün hədsiz dərəcədə səy göstərirdi. O, Peyğəmbərə ən yaxın insan idi. Allah dostlarının seyyidi (başçısı) idi. O, yaxşı işləri yetirmək üçün daim tələsir, bu yolda çoxlu çalışır və daim səy göstəriridi. Allah yolunda gördüyü işlərdə heç bir danlaq edənin danlağı onu işindən saxlamırdı. Lakin siz həmin vaxt tam rahatlıqda idiniz. Əmin-amanlıq içində deyib-gülüb, istirahət edirdiniz. Elə həmişə bunu gözləyirdiniz ki, bizim ailəmizdə bədbəxt hadisələr baş versin. Siz düşmən səfləri ilə üz-üzə gələndə geriyə çəkilərək döyüş meydanından qaçırdınız. Elə ki, Allah-təala öz Peyğəmbəri üçün Peyğəmbərlərin yurdunu seçdi (onun canını aldı), sizin içinizdə gizlətdiyiniz münafiqlik (ikiüzlülük) aşkara çıxdı. Din paltarını əyninizdən çıxartdınız. İçinizdə gizlətdiyiniz azğınlıq danışmağa başladı. Cəmiyyətdə ən dəyərsiz olanlar ortaya çıxdı. Batil əhlinin başçıları öz pis səslərini ucaltdılar və sizin meydanda quyruqlarını tərpətməyə başladılar (öz işlərini gördülər). Şeytan öz yuvasından başını çıxardaraq sizləri səslədi və sizin onun dəvətini qəbul etdiyinizi və (ona) aldandığınızı gördü. Sonra sizi öz itaətinə çağırdı və sizin onun əmrlərinə itaət etdiyinizi müşahidə etdi. Sizi əsəbləşdirdi, siz də əsəbləşərək özünüzü itirdiniz. Sahibi olmadığınız dəvənin yüyənindən yapışdınız, içməyə haqqınız olmayan bulaqdan su içdiniz. Peyğəmbərin vəfatı yaxın və (bu müsibətə görə) ürəyimiz yara olduğu halda, hələ bu yara sağalmamış və hələ Peyğəmbərin cənazəsi dəfn olunmamış, siz tələsərək layiq olmadığınız yerləri tutdunuz. Elə zənn etdiniz ki, guya bu tələskənlik fitnənin qarşısını almaqdan ötrüdür. “Bilin ki, onlar (özləri) fitnəyə düşdülər. Şübhəsiz ki, Cəhənnəm kafirləri bürüyəcəkdir!.” Belə hərəkətlər sizdən uzaqdır. Bu (cinayət dolu) əməlləri necə edirsiz?! Haqdan necə üz çevirirsiz?! Bir halda ki, Quran sizin aranızdadır. Onun özü zahir, hökmləri aşkar, əlamətləri göz qamaşdıran, əmr və qadağaları aydındır. Siz o kitabı tərk etdiniz. (Bu əməlinizlə) Allah kəlamına etiraz edirsiniz? Yoxsa Tanrı hökmünün əksinəmi fətva verirsiniz? “Zülmkarlar üçün bu necə də pis bir mübadilədir.” “Kim İslamdan başqa bir dinin ardınca gedərsə, (o din) heç vaxt ondan qəbul olunmaz və o şəxs axirətdə zərər çəkənlərdən olar” Siz bu fitnənin yatmasını, qarmaqarışıqlığın aradan getməsini gözləmədiniz. Tələsərək yel vurub fitnə közünü daha da alovlandırmağa, yaranı daha da dərinləşdirməyə, şeytanın dəvətini qəbul edib yolunuzu azmağa, haqq dininin nurunu söndürməyə və Peyğəmbərin hökm və sünnəsini boğmağa başladınız. Əsassız bəhanələrlə öz çirkin məqsədlərinizi icra etdiniz. Həqiqətdə isə Peyğəmbərin Əhli-beytinə və övladlarına xəyanət və zülm edirdiniz. Sizin etdiyiniz zülmlərə bədəni bıçaqla kəsilmiş və bətninə nizə batırılmış şəxs kimi səbr edirik. Siz indi belə güman edirsiz ki, biz (Peyğəmbərin) heç bir irsinə sahib deyilik? “Onlar cahiliyyət dövrünün hökmünümü istəyirlər? Yəqin sahibi olan bir camaat üçün Allahdan daha yaxşı hökm verə bilən kimdir?” (Mənim Peyğəmbərin qızı olmağımı və onun irsinə sahib olduğumu) bilmirsinizmi? Bəli bilirsiz. Çünki mənim Peyğəmbərin qızı olmağım gün kimi aydındır. Ey müsəlmanlar, heç rəvadırmı, mənim öz irsim əlimdən alınsın? Ey Əbu Quhafənin oğlu (Əbu Bəkr), Allahın kitabına əsasən sən öz atandan irs apara bilərsən, lakin mənim atam özündən sonra irs qoya bilməz? Bu işinlə Allah və Rəsuluna qarşı çox qəribə və pis bir iş gördün (onlara iftira atdın). Qəsdən Allahın kitabını tərk edib, onu kənara atdınız? Halbuki Allah-təala buyurur: “Süleyman Davuddan irs apardı.” Yəhya ibn Zəkəriyyadan xəbər verdikdə Zəkəriyyanın dilindən buyurur: “Mənə öz dərgahından bir canişin bəxş et ki, mənim və Yəqub ailəsinin varisi olsun.” Başqa yerdə Allah-təala buyurur: “Qohumlar Allahın kitabında (irs, varislik baxımından) birbirinə daha yaxındırlar.” Allah-təala yenə də belə buyurur: “Allah övladlarınız haqqında sizə tövsiyə edərək buyurur ki, oğula iki qız hissəsi qədər pay düşür.” Başqa bir ayədə buyurur: “(Sizin hər birinizi ölüm haqlayan zaman) Qoyub gedəcəyiniz maldan valideynlərinizə, yaxın qohumlarınıza verilməsi üçün ədalət üzrə vəsiyyət etməyiniz zəruridir. Müttəqilərə (bu) vacibdir.” Siz mənim heç bir payımın olmadığını, atamla mənim heç bir qohumluq əlaqəmin olmamasını və atamın irsinin mənə çatmadığını güman edirsiniz. Məgər Allah-təala Quranda olan bu ayələri sizə məxsus edib və atam Muhəmmədi (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) bu ayələrin hökmündən kənarda saxlayıb? Yoxsa demək istəyirsiniz ki, iki dinin əhli bir-birindən (kafir mömindən) irs aparmır? Məgər Mən və Atam bir dinin əhli deyilikmi? Yoxsa siz Quran ayələrinin ümumi və xüsusi hökmlərini Atam və əmim Oğlundan daha yaxşı bilirsiniz? (Sonra Əbu-bəkrə xitab edərək buyurdu: ) Bu gün istədiyini et. Fədəki məndən bütünlüklə al. Qiyamət günü (etdiklərinin cəzasını) görəcəksən. Allahın (aramızda) hakimlik etməsi, Muhəmmədin (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) bizim rəhbərimiz olması və Qiyamət gününün (səninlə) görüşəcəyimiz gün olması nə qədər də gözəldir. Qiyamət günü batil əhli xəsarətə uğrayacaqdır. Peşman olduğunuzda dediklərinizin sizə heç bir faydası olmayacaqdır. “Hər bir xəbərin müəyyən bir vaxtı vardır.” “O zaman rüsvayedici əzabın kimə gələcəyini və kimin əbədi əzaba düçar olacağını biləcəksiniz!” “Ey qəhrəmanlar dəstəsi, dinin dayağı və İslamı qoruyanlar, mənim barəmdə niyə belə süstlük edib mənə edilən zülmlərin müqabilində özünüzü yuxuluğa vurursunuz? Məgər atam Rəsulullah (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) buyurmamışdır ki, “Hər bir şəxsin ehtiramı onun övladlarına hörmət etməklə qorunar”? Mənim tələb etdiyim haqqımı müdafiə etməyə qüdrətiniz olduğu halda tez bir zamanda dəyişildiniz və əvvəlcədən planlaşdırdığınız kimi tələsərək işləri əleyhimizə çevirdiniz. “Muhəmməd (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) artıq öldü” deyirsiniz? Onun vəfatı elə böyük hadisədir ki, onun yarığı hər yeri bürümüş və parçalamışdır. Onun aramızdan getməsi ilə yer üzü zülmətə qərq olmuşdur. Onun müsibətində günəş və ay tutulmuş, ulduzlar səpələnmişdir. Onun vəfatı ilə ümidlər yox oldu, dağlar titrədi, ailəsinin haqqı zay edildi və hörməti aradan aparıldı. Allaha and olsun, onun vəfatı çox əzəmətli bir müsibətdir. Bu müsibətin misli heç vaxt olmamış və bu yaxınlarda da olmayacaqdır. Allahın kitabı Onun bu qəti hökmü barədə gecə-gündüz sizlərə uca səslə, müxtəlif yollarla xəbər verərək buyurur: “Muhəmməd ancaq bir peyğəmbərdir. Ondan əvvəl də peyğəmbərlər gəlib-getmişlər. Əgər o, ölsə və ya öldürülsə, siz (dininizdən) gerimi dönəcəksiniz? Halbuki geri dönən şəxs Allaha heç bir zərər yetirməz. Lakin Allah şükür edənlərə mükafat verər.” Ey ənsar (Mədinə əhli), sizin hamınızın gözü qarşısında və səsimi eşitdiyiniz halda mənim atamdan qalan irsim zülmlə əlimdən alınır! Mənim köməyə dəvətim sizə də şamil olur və siz də bundan xəbərdarsınız. Mənim dəvətimi qəbul etmək üçün kifayət qədər sayınız, qüdrətiniz və silahınız olduğu halda mənim dəvətimi qəbul etmirsiniz. Fəryadımı eşitdiyiniz halda köməyə gəlmirsiniz. Halbuki siz cihad etməklə vəsflənmiş, xeyirli işlərlə tanınmış, biz Əhli-beyt üçün (bizə yardım etmək üçün) seçilmişdiniz. Cahiliyyət dövrünün ərəbləri ilə döyüşmüş, çətinliklərə və ağır işlərə dözmüş, müxtəlif millətlərlə mübarizə aparmısınız. Bizim fərmanlarımızı yerinə yetirir və əmrlərimizi icra edirdiniz. Axırda bizim vasitəmizlə İslam dininin işləri nizam-intizama düşdü. Çoxlu nemətlər əldə olundu. Şirkin vilayətləri təslim oldu. İftiranın qarmaqarışıqlığı aradan getdi. Küfr alovları söndü. Hərc-mərclik yox oldu. Dinin nizamı düzəldi. Açıq-aşkar bəyandan sonra çaşqınlığa düşürsünüz? Haqq aşkar olandan sonra onu gizlədirsiniz? Addım atdıqdan sonra geri dönürsünüz? İman gətirdikdən sonra Allaha şərik qoşursunuz? Bədbəxtlik olsun o qövmə ki, onlar “andlarını pozan, Peyğəmbəri qovmaq fikrində olan, özləri də sizinlə (döyüşü) birinci başlayan bir camaatdılar. Məgər onlardan qorxursunuz? Əgər möminsinizsə, daha çox Allahdan qorxmalısınız.” Görürəm ki, siz rahatlığı seçmiş, darlıqdan genişliyə keçmisiniz. Öyrəndiklərinizi kənara atmış, asanlıqla içdiyinizi qaytarmısınız. “Əgər siz və yer üzündə olanların hamısı kafir olsanız, (Allaha heç bir zərər yetirə bilməzsiniz). Çünki Allah, həqiqətən də, Zəngindir, Tərifəlayiqdir.” Bilin ki, dediklərimi deyərkən sizi bürümüş zəlilliyinizdən və qəlblərinizi doldurmuş vəfasızlığınızdan xəbərdar idim. Lakin ürəyimin qəmi tüğyan etdiyi, qəzəbim üzə çıxdığı, səbrim daşdığı üçün, ürəyimdəkiləri aşkar etməkdən ötrü və höccəti tamam edib bəhanələrinizi kəsmək üçün bunları sizə dedim. Bəli, siz istədiyinizi cənginizə keçirib öz murad atınızı ram edərək ona rahatlıqla minin (Fədəki məndən istədiyiniz kimi alın). Amma bilin ki, mindiyiniz bu atın arxası yaralı, yükü isə biyabırçılıqdır. Onun biyabırçılığı həmişəlikdir. Onun damğası Allahın qəzəbi və əbədi rüsvayçılıqdır. Ona minmiş şəxsi qəlblərə təsir edib onları əridən cəhənnəm atəşinə aparır. Bu etdiklərinizin hamısına Allah nəzarət edir. “Zülm edənlər isə hansı dönüşə dönəcəklərini (hara qayıdacaqlarını, aqibətlərinin necə olacağını) mütləq biləcəklər!" Mən sizi Allah hökmündən boyun qaçırmağın dəhşətli əzabından çəkindirən Peyğəmbərin qızıyam. Gözləyin. Biz də gözləyənlərdənik.” Xanım Fatimə (Allahın salamı olsun ona) sözünü qurtaranda Əbu Bəkr Ona cavab verərək belə dedi: “Ey Peyğəmbərin qızı, sənin atan (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) möminlərə qarşı mehriban, alicənab, şəfqətli, rəhmli, kafirlərə qarşı isə qəzəbli və acıqlı idi. O, əsil-nəsəb cəhətindən yalnız sənin atan idi, başqa qadınların yox. O, yalnız sənin ərinin qardaşı idi, başqalarının yox. (Peyğəmbər) yalnız onu (Əlini) hər bir mühüm və böyük iş üçün seçərdi. O da bütün çətin işlərdə ona (Peyğəmbərə) kömək edərdi. Sizi yalnız xoşbəxt insanlar sevər və sizə yalnız bədbəxt insanlar düşmənçilik edər. Siz Peyğəmbərin (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) pak itrəti olub, Allahın seçilmiş bəndələrisiniz. Siz bizi səadətə aparan bələdçimiz, behiştə sarı gedən yolumuzsunuz. Sən, ey xanımlar xanımı, Peyğəmbərlərin ən xeyirlisinin qızı, Öz sözlərində doğru, əql və mərifətdə isə hamıdan üstünsən. Heç kim sənin haqqını əlindən ala bilməz və sənin doğru danışdığın sözləri rədd edə bilməz. Allaha and olsun, (Fədəki səndən almaqla) Rəsuli-əkrəmin (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) buyuruğundan çıxmamış, yalnız onun izni ilə hərəkət etmişəm. Bir tayfa tərəfindən seçilən şəxs camaata yalan söyləməz. Allahı şahid tuturam ki, mən Rəsuli-əkrəmin (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) belə dediyini eşitmişəm: “Biz Peyğəmbərlər özümüzdən sonra qızıl, gümüş, malikanə və var-dövləti irs qoymuruq. Bizim mirasımız kitab, hikmət, elm və nübüvvətdir. Bizdən miras qalan dünya malı isə bizdən sonra ümmətin rəhbəri olan şəxsin ixtiyarındadır. O, məsləhət bildiyi kimi ondan istifadə edə bilər.” Mən isə sənin tələb etdiyinin (Fədəkin) gəlirini müsəlmanların kafirlərə və yolunu azmışlara qarşı döyüşmələri üçün hərbi silah-sursatların hazırlanmasına xərcləyirəm. Bu, təkcə mənim qərarım ilə deyil, müsəlmanların hamısının razılığı ilə olan bir işdir. Mənim ixtiyarımda olan mal sənin ixtiyarındadır. Öz var-dövlətimi heç vaxt səndən əsirgəmərəm. Sən atanın (Peyğəmbərin) ümmətinin seyyidəsi və Peyğəmbərin övladlarının əziz anasısan. Biz sənin fəzilətlərini inkar etmir, ata və övladlar baxımından olan üstünlüyünü danmırıq. Sənin hökmün mənim əlimdə olan mala nüfuz edə bilər. Məgər sən mənim (Fədəki sənə verməyimlə) atan Rəsulullahın qanunlarına qarşı çıxmağımı istəyirsən?” Həzrət Fatimə (Allahın salamı olsun ona) buyurdu: “Sübhanəllah, heç vaxt atam Rəsulullah (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) Allahın Kitabının əleyhinə olaraq bir söz buyurmayıb və onun hökmlərinə heç vaxt müxalifətçilik etməyib. Əksinə, O, bütün işlərində Qurana tabe olmuşdur. Siz birləşib etdiyiniz hiyləgirliyə Ona (Peyğəmbərə) iftira atmaqla haqq qazandırırsınız? Peyğəmbərin vəfatından sonra sizin etdiyiniz bu işlər Peyğəmbərin zamanında (münafiqlər tərəfindən) onun əleyhinə görülən təhlükəli hadisələrə oxşayır. Bu, ədalətli hökm edən və danışaraq haqqı batildən ayıran Allahın kitabıdır və deyir ki, “O, həm məndən, həm də Yəqub ailəsindən irs aparsın.” və buyurur: “Süleyman Davuddan irs apardı.” Allah-təala aydın və geniş surətdə vərəsələrin növ və xüsusiyyətlərini tamamilə bəyan etmiş, bu barədə olan vacibləri və mirası qanun olaraq təyin etmiş, qadın və kişi varislərindən hər birinin payı barədə açıq-aşkar söz açmışdır. O, bu işi ilə batil əhlinin bəhanələrini kəsmiş və digərlərinin şəkk və tərəddüdünü aradan aparmışdır. “Xeyr (heç də dediyiniz kimi deyildir), sizin öz nəfsiniz çirkin əməlinizi sizə gözəl göstərmişdir. Mənə yalnız səbr gərəkdir. Dediklərinizdən ötrü ancaq Allahdan kömək diləmək lazımdır!” Əbu Bəkr Xanım Zəhraya (Allahın salamı olsun ona) belə dedi: “Allah, Onun Rəsulu (Allahın salavatı və salamı olsun ona və onun ailəsinə) və Onun qızı olan sən düz deyirsən. Sən hikmət mənbəyi, rəhmət və hidayət məskəni, dinin əsası, haqq dəlilin özüsən. Mən sənin fikrini, söylədiklərini əsla rədd etmirəm və danışdıqlarını inkar etmirəm. Lakin sənin və mənim qarşımda oturan bu camaat bu işi mənim öhdəmə qoyub. Mən onların ittifaqı ilə götürdüyümü götürmüşəm (Fədəki səndən almışam). Mən təkəbbürlü, istədiyini edən və zülmkar biri deyiləm. Onlar mənim dediklərimə şahiddirlər.” Xanım Fatimə (Allahın və salamı olsun ona) üzünü insanlara çevirib buyurdu: “Ey çirkin əməlin qarşısında sakit durub ona razı olan və sürətlə batil sözə tərəf meyl edib yüyürən müsəlmanlar, məgər siz Quranı düşünmürsünüz? Yoxsa qəlbləriniz qıfıllıdır? Xeyr, etdiyiniz zülmlərin və pis işlərin qaranlığı qəlblərinizi bürümüşdür. Gözləriniz və qulaqlarınız tutulub. Nə pis xəyallara daldınız. Nə pis bir yolun arxasınca getdiniz. Bütün bunların ən pisi isə başqasının haqqını (Fədəki) qəsb etməyinizdir. Allaha and olsun, bunun yükü ağır, aqibəti isə çox pis olacaq. Gözünüzün önündən pərdələr götürüldüyü zaman onun arxasındakı dəhşətli əzabı gördükdə Allahdan sizə güman etmədiyiniz (bir əzab) düçar olacaqdır. “Yalan danışanlar (batil söyləyənlər) elə oradaca ziyana uğrayarlar.” Sonra Xanım Fatimə (Allahın və salamı olsun ona) üzünü atası Rəsulullahın qəbrinə tərəf çevirib ona xitabən bu şeiri oxudu: “Ey Ata, Səndən sonra elə dəhşətli hadisələr oldu ki, əgər sağ olsaydın, bu müsibətlər çoxalmazdı. Torpaq bərəkətli yağışı itirdiyi kimi biz də Səni itirdik. Sənin ümmətin nizam-intizamı bir-birinə vurdu. Onların yollarını azmasına şahid ol. Onun məqam və ehtiram sahibi olan hər bir ailə üzvü Allah dərgahında daha artıq ehtirama malikdir. Sən bizim aramızdan gedəndən və torpaqlar altında dəfn olunandan sonra bir çoxları öz qəlblərinin kinini aşkar etdilər. Sən aramızdan gedəndən sonra bəziləri bizimlə pis davranıb məqamımızı yüngül sandılar və torpaqlarımızı qəsb etdilər. Sən elə bir parlaq nur idin ki, sənin nurundan istifadə edirdilər. Sənə Allah tərəfindən səmavi kitab nazil olurdu. Cəbrayıl həmişə gətirdiyi ayələrlə bizim munisimiz olurdu. Sən getdin və getməyinlə xeyir qapıları bizim üzümüzə bağlandı. Kaş sən vəfat edib torpaq altında dəfn olunmamışdan qabaq ölüm bizi haqlayaydı.”

اَلْحَمْدُللَّـهِ عَلی ما اَنْعَمَ، وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلی ما اَلْهَمَ، وَ الثَّناءُ بِما قَدَّمَ، مِنْ عُمُومِ نِعَمٍ اِبْتَدَاَها، وَ سُبُوغِ الاءٍ اَسْداها، وَ تَمامِ مِنَنٍ اَوْلاها، جَمَّ عَنِ الْاِحْصاءِ عَدَدُها، وَ نَأی عَنِ الْجَزاءِ اَمَدُها، وَ تَفاوَتَ عَنِ الْاِدْراكِ اَبَدُها، وَ نَدَبَهُمْ لاِسْتِزادَتِها بِالشُّكْرِ لاِتِّصالِها، وَ اسْتَحْمَدَ اِلَی الْخَلائِقِ بِاِجْزالِها، وَ ثَنی بِالنَّدْبِ اِلی اَمْثالِها وَ اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللَّـهُ وَحْدَهُ لاشَریكَ لَهُ، كَلِمَةٌ جَعَلَ الْاِخْلاصَ تَأْویلَها، وَ ضَمَّنَ الْقُلُوبَ مَوْصُولَها، وَ اَنارَ فِی التَّفَكُّرِ مَعْقُولَها، الْمُمْتَنِعُ عَنِ الْاَبْصارِ رُؤْیتُهُ، وَ مِنَ الْاَلْسُنِ صِفَتُهُ، وَ مِنَ الْاَوْهامِ كَیفِیّتُهُ اِبْتَدَعَ الْاَشْیاءَ لامِنْ شَیءٍ كانَ قَبْلَها، وَ اَنْشَاَها بِلاَاحْتِذاءِ اَمْثِلَةٍ اِمْتَثَلَها، كَوَّنَها بِقُدْرَتِهِ وَ ذَرَأَها بِمَشِیّتِهِ، مِنْ غَیرِ حاجَةٍ مِنْهُ اِلی تَكْوینِها، وَ لافائِدَةٍ لَهُ فی تَصْویرِها، اِلاَّ تَثْبیتاً لِحِكْمَتِهِ وَ تَنْبیهاً عَلی طاعَتِهِ، وَ اِظْهاراً لِقُدْرَتِهِ وَ تَعَبُّداً لِبَرِیّتِهِ، وَ اِعْزازاً لِدَعْوَتِهِ، ثُمَّ جَعَلَ الثَّوابَ عَلی طاعَتِهِ، وَ وَضَعَ الْعِقابَ عَلی مَعْصِیتِهِ، ذِیادَةً لِعِبادِهِ مِنْ نِقْمَتِهِ وَ حِیاشَةً لَهُمْ اِلی جَنَّتِهِ وَ اَشْهَدُ اَنَّ اَبی مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اِخْتارَهُ قَبْلَ اَنْ اَرْسَلَهُ، وَ سَمَّاهُ قَبْلَ اَنْ اِجْتَباهُ، وَ اصْطَفاهُ قَبْلَ اَنْ اِبْتَعَثَهُ، اِذ الْخَلائِقُ بِالْغَیبِ مَكْنُونَةٌ، وَ بِسَتْرِ الْاَهاویلِ مَصُونَةٌ، وَ بِنِهایةِ الْعَدَمِ مَقْرُونَةٌ، عِلْماً مِنَ اللَّـهِ تَعالی بِمائِلِ الْاُمُورِ، وَ اِحاطَةً بِحَوادِثِ الدُّهُورِ، وَ مَعْرِفَةً بِمَواقِعِ الْاُمُورِ اِبْتَعَثَهُ اللَّـهُ اِتْماماً لِاَمْرِهِ، وَ عَزیمَةً عَلی اِمْضاءِ حُكْمِهِ، وَ اِنْفاذاً لِمَقادیرِ رَحْمَتِهِ، فَرَأَی الْاُمَمَ فِرَقاً فی اَدْیانِها، عُكَّفاً عَلی نیرانِها، عابِدَةً لِاَوْثانِها، مُنْكِرَةً للَّـهِ مَعَ عِرْفانِها فَاَنارَ اللَّـهُ بِاَبی مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ و الِهِ ظُلَمَها، وَ كَشَفَ عَنِ الْقُلُوبِ بُهَمَها، وَ جَلی عَنِ الْاَبْصارِ غُمَمَها، وَ قامَ فِی النَّاسِ بِالْهِدایةِ، فَاَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغِوایةِ، وَ بَصَّرَهُمْ مِنَ الْعِمایةِ، وَ هَداهُمْ اِلَی الدّینِ الْقَویمِ، وَ دَعاهُمْ اِلَی الطَّریقِ الْمُسْتَقیمِ ثُمَّ قَبَضَهُ اللَّـهُ اِلَیهِ قَبْضَ رَأْفَةٍ وَ اخْتِیارٍ، وَ رَغْبَةٍ وَ ایثارٍ، فَمُحَمَّدٌ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ و الِهِ مِنْ تَعَبِ هذِهِ الدَّارِ فی راحَةٍ، قَدْ حُفَّ بِالْمَلائِكَةِ الْاَبْرارِ وَ رِضْوانِ الرَّبِّ الْغَفَّارِ، وَ مُجاوَرَةِ الْمَلِكِ الْجَبَّارِ، صَلَّی اللَّـهُ عَلی أَبی نَبِیهِ وَ اَمینِهِ وَ خِیرَتِهِ مِنَ الْخَلْقِ وَ صَفِیهِ، وَ السَّلامُ عَلَیهِ وَ رَحْمَةُاللَّـهِ وَ بَرَكاتُهُ اَنْتُمْ عِبادَ اللَّـهِ نُصُبُ اَمْرِهِ وَ نَهْیهِ، وَ حَمَلَةُ دینِهِ وَ وَحْیهِ، وَ اُمَناءُ اللَّـهِ عَلی اَنْفُسِكُمْ، وَ بُلَغاؤُهُ اِلَی الْاُمَمِ، زَعیمُ حَقٍّ لَهُ فیكُمْ، وَ عَهْدٍ قَدَّمَهُ اِلَیكُمْ، وَ بَقِیةٍ اِسْتَخْلَفَها عَلَیكُمْ: كِتابُ اللَّـهِ النَّاطِقُ وَ الْقُرْانُ الصَّادِقُ، و النُّورُ السَّاطِعُ وَ الضِّیاءُ اللاَّمِعُ، بَینَةً بَصائِرُهُ، مُنْكَشِفَةً سَرائِرُهُ، مُنْجَلِیةً ظَواهِرُهُ، مُغْتَبِطَةً بِهِ اَشْیاعُهُ، قائِداً اِلَی الرِّضْوانِ اِتِّباعُهُ، مُؤَدٍّ اِلَی النَّجاةِ اسْتِماعُهُ، بِهِ تُنالُ حُجَجُ اللَّـهِ الْمُنَوَّرَةُ، وَ عَزائِمُهُ الْمُفَسَّرَةُ، وَ مَحارِمُهُ الْمُحَذَّرَةُ، وَ بَیّناتُهُ الْجالِیةُ، وَ بَراهینُهُ الْكافِیةُ، وَ فَضائِلُهُ الْمَنْدُوبَةُ، وَ رُخَصُهُ الْمَوْهُوبَةُ، وَ شَرائِعُهُ الْمَكْتُوبَةُ فَجَعَلَ اللَّـهُ الْایمانَ تَطْهیراً لَكُمْ مِنَ الشِّرْكِ، وَ الصَّلاةَ تَنْزیهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ، وَ الزَّكاةَ تَزْكِیةً لِلنَّفْسِ وَ نِماءً فِی الرِّزْقِ، وَ الصِّیامَ تَثْبیتاً لِلْاِخْلاصِ، وَ الْحَجَّ تَشْییداً لِلدّینِ، وَ الْعَدْلَ تَنْسیقاً لِلْقُلُوبِ، وَ طاعَتَنا نِظاماً لِلْمِلَّةِ، وَ اِمامَتَنا اَماناً لِلْفُرْقَةِ، وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلْاِسْلامِ، وَ الصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَی اسْتیجابِ الْاَجْرِ وَ الْاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلِحَةً لِلْعامَّةِ، وَ بِرَّ الْوالِدَینِ وِقایةً مِنَ السَّخَطِ، وَ صِلَةَ الْاَرْحامِ مَنْساءً فِی الْعُمْرِ وَ مَنْماةً لِلْعَدَدِ، وَ الْقِصاصَ حِقْناً لِلدِّماءِ، وَ الْوَفاءَ بِالنَّذْرِ تَعْریضاً لِلْمَغْفِرَةِ، وَ تَوْفِیةَ الْمَكائیلِ وَ الْمَوازینِ تَغْییراً لِلْبَخْسِ وَ النَّهْی عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزیهاً عَنِ الرِّجْسِ، وَ اجْتِنابَ الْقَذْفِ حِجاباً عَنِ اللَّـعْنَةِ، وَ تَرْكَ السِّرْقَةِ ایجاباً لِلْعِصْمَةِ، وَ حَرَّمَ اللَّـهُ الشِّرْكَ اِخْلاصاً لَهُ بِالرُّبوُبِیةِ. فَاتَّقُوا اللَّـهَ حَقَّ تُقاتِهِ، وَ لاتَمُوتُنَّ اِلاَّ وَ اَنْتُمْ مُسْلِمُونَ، وَ اَطیعُوا اللَّـهَ فیما اَمَرَكُمْ بِهِ وَ نَهاكُمْ عَنْهُ، فَاِنَّهُ اِنَّما یخْشَی اللَّـهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ ثم قالت: اَیهَا النَّاسُ! اِعْلَمُوا اَنّی فاطِمَةُ وَ اَبی مُحَمَّدٌ، اَقُولُ عَوْداً وَ بَدْءاً، وَ لااَقُولُ ما اَقُولُ غَلَطاً، وَ لااَفْعَلُ ما اَفْعَلُ شَطَطاً، لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِكُمْ عَزیزٌ عَلَیهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیكُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُوفٌ رَحیمٌ فَاِنْ تَعْزُوهُ وَتَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ اَبی دُونَ نِسائِكُمْ،وَ اَخَا ابْنِ عَمّی دُونَ رِجالِكُمْ، وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِی اِلَیهِ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ وَ الِهِ فَبَلَّغَ الرِّسالَةَ صادِعاً بِالنَّذارَةِ، مائِلاً عَنْ مَدْرَجَةِ الْمُشْرِكینَ، ضارِباً ثَبَجَهُمْ، اخِذاً بِاَكْظامِهِمْ، داعِیاً اِلی سَبیلِ رَبِّهِ بِالْحِكْمَةِ و الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، یجُفُّ الْاَصْنامَ وَ ینْكُثُ الْهامَّ، حَتَّی انْهَزَمَ الْجَمْعُ وَ وَ لَّوُا الدُّبُرَ حَتَّی تَفَرَّی اللَّـیلُ عَنْ صُبْحِهِ، وَ اَسْفَرَ الْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ، و نَطَقَ زَعیمُالدّینِ، وَ خَرَسَتْ شَقاشِقُ الشَّیاطینِ، وَ طاحَ وَ شیظُ النِّفاقِ، وَ انْحَلَّتْ عُقَدُ الْكُفْرِ وَ الشَّقاقِ، وَ فُهْتُمْ بِكَلِمَةِ الْاِخْلاصِ فی نَفَرٍ مِنَ الْبیضِ الْخِماصِ. وَ كُنْتُمْ عَلی شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ، مُذْقَةَ الشَّارِبِ، وَ نُهْزَةَ الطَّامِعِ، وَ قُبْسَةَ الْعِجْلانِ، وَ مَوْطِیءَ الْاَقْدامِ، تَشْرَبُونَ الطَّرْقَ، وَ تَقْتاتُونَ الْقِدَّ، اَذِلَّةً خاسِئینَ، تَخافُونَ اَنْ یتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِكُمْ، فَاَنْقَذَكُمُ اللَّـهُ تَبارَكَ وَ تَعالی بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ وَ الِهِ بَعْدَ اللَّـتَیا وَ الَّتی، وَ بَعْدَ اَنْ مُنِی بِبُهَمِ الرِّجالِ، وَ ذُؤْبانِ الْعَرَبِ، وَ مَرَدَةِ اَهْلِ الْكِتابِ كُلَّما اَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ اَطْفَأَهَا اللَّـهُ، اَوْ نَجَمَ قَرْنُ الشَّیطانِ، اَوْ فَغَرَتْ فاغِرَةٌ مِنَ الْمُشْرِكینَ، قَذَفَ اَخاهُ فی لَهَواتِها، فَلاینْكَفِیءُ حَتَّی یطَأَ جِناحَها بِأَخْمَصِهِ، وَ یخْمِدَ لَهَبَها بِسَیفِهِ، مَكْدُوداً فی ذاتِ اللَّـهِ، مُجْتَهِداً فی اَمْرِ اللَّـهِ، قَریباً مِنْ رَسُولِاللَّـهِ، سَیداً فی اَوْلِیاءِ اللَّـهِ، مُشَمِّراً ناصِحاً مُجِدّاً كادِحاً، لاتَأْخُذُهُ فِی اللَّـهِ لَوْمَةَ لائِمٍ وَ اَنْتُمَ فی رَفاهِیةٍ مِنَ الْعَیشِ، و ادِعُونَ فاكِهُونَ آمِنُونَ، تَتَرَبَّصُونَ بِنَا الدَّوائِرَ، وَ تَتَوَكَّفُونَ الْاَخْبارَ، وَ تَنْكُصُونَ عِنْدَ النِّزالِ، وَ تَفِرُّونَ مِنَ الْقِتالِ فَلَمَّا اِختارَ اللَّـهُ لِنَبِیهِ‌دار اَنْبِیائِهِ وَ مَأْوی اَصْفِیائِهِ، ظَهَرَ فیكُمْ حَسْكَةُ النِّفاقِ، وَ سَمَلَ جِلْبابُ الدّینِ، وَ نَطَقَ كاظِمُ الْغاوینَ، وَ نَبَغَ خامِلُ الْاَقَلّینَ، وَ هَدَرَ فَنیقُ الْمُبْطِلینَ، فَخَطَرَ فی عَرَصاتِكُمْ، وَ اَطْلَعَ الشَّیطانُ رَأْسَهُ مِنْ مَغْرَزِهِ، هاتِفاً بِكُمْ، فَأَلْفاكُمْ لِدَعْوَتِهِ مُسْتَجیبینَ، وَ لِلْغِرَّةِ فیهِ مُلاحِظینَ، ثُمَّ اسْتَنْهَضَكُمْ فَوَجَدَكُمْ خِفافاً، وَ اَحْمَشَكُمْ فَاَلْفاكُمْ غِضاباً، فَوَسَمْتُمْ غَیرَ اِبِلِكُمْ، وَ وَرَدْتُمْ غَیرَ مَشْرَبِكُمْ هذا، وَ الْعَهْدُ قَریبٌ، وَالْكَلْمُ رَحیبٌ، وَ الْجُرْحُ لَمَّا ینْدَمِلُ، وَ الرَّسُولُ لَمَّا یُقْبَرُ، اِبْتِداراً زَعَمْتُمْ خَوْفَ الْفِتْنَةِ، اَلا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا، وَ اِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحیطَةٌ بِالْكافِرینَ فَهَیهاتَ مِنْكُمْ، وَ كَیفَ بِكُمْ، وَ اَنَّی تُؤْفَكُونَ، وَ كِتابُ اللَّـهِ بَینَ اَظْهُرِكُمْ، اُمُورُهُ ظاهِرَةٌ، وَ اَحْكامُهُ زاهِرَةٌ، وَ اَعْلامُهُ باهِرَةٌ، و زَواجِرُهُ لائِحَةٌ، وَ اَوامِرُهُ واضِحَةٌ، وَ قَدْ خَلَّفْتُمُوهُ وَراءَ ظُهُورِكُمْ، أَرَغْبَةً عَنْهُ تُریدُونَ؟ اَمْ بِغَیرِهِ تَحْكُمُونَ؟ بِئْسَ لِلظَّالمینَ بَدَلاً، وَ مَنْ یبْتَغِ غَیرَ الْاِسْلامِ دیناً فَلَنْ یقْبَلَ مِنْهُ، وَ هُوَ فِی الْاخِرَةِ مِنَ الْخاسِرینِ ثُمَّ لَمْ تَلْبَثُوا اِلی رَیثَ اَنْ تَسْكُنَ نَفْرَتَها، وَ یسْلَسَ قِیادَها،ثُمَّ اَخَذْتُمْ تُورُونَ وَ قْدَتَها، وَ تُهَیجُونَ جَمْرَتَها، وَ تَسْتَجیبُونَ لِهِتافِ الشَّیطانِ الْغَوِی، وَ اِطْفاءِ اَنْوارِالدّینِ الْجَلِی، وَ اِهْمالِ سُنَنِ النَّبِی الصَّفِی، تُسِرُّونَ حَسْواً فِی ارْتِغاءٍ، وَ تَمْشُونَ لِاَهْلِهِ وَ وَلَدِهِ فِی الْخَمَرِ وَ الضَّرَّاءِ، وَ نَصْبِرُ مِنْكُمْ عَلی مِثْلِ حَزِّ الْمَدی، وَ وَخْزِ السنان فی الحشا وَ اَنْتُمُ الانَ تَزْعُمُونَ اَنْ لااِرْثَ لَنا أَفَحُكْمَ الْجاهِلِیةِ تَبْغُونَ، وَ مَنْ اَحْسَنُ مِنَ اللَّـهِ حُكْماً لِقَومٍ یوقِنُونَ، أَفَلاتَعْلَمُونَ؟ بَلی، قَدْ تَجَلَّی لَكُمْ كَالشَّمْسِ الضَّاحِیةِ أَنّی اِبْنَتُهُ اَیهَا الْمُسْلِمُونَ! أَاُغْلَبُ عَلی اِرْثی؟ یابْنَ اَبی‌قُحافَةَ! اَفی كِتابِ اللَّـهِ تَرِثُ اَباكَ وَ لااَرِثُ اَبی؟ لَقَدْ جِئْتَ شَیئاً فَرِیّاً، اَفَعَلی عَمْدٍ تَرَكْتُمْ كِتابَ اللَّـهِ وَ نَبَذْتُمُوهُ وَراءَ ظُهُورِكُمْ، إذْ یقُولُ «وَ وَرِثَ سُلَیمانُ داوُدَ» (۱) وَ قالَ فیما اقْتَصَّ مِنْ خَبَرِ زَكَرِیا اِذْ قالَ: «فَهَبْ لی مِنْ لَدُنْكَ وَلِیّاً یرِثُنی وَ یرِثُ مِنْ آلِ‌یعْقُوبَ»، (۲) وَ قالَ: «وَ اوُلُوا الْاَرْحامِ بَعْضُهُمْ اَوْلی بِبَعْضٍ فی كِتابِ اللَّـهِ»، (۳) وَ قالَ «یوصیكُمُ اللَّـهُ فی اَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْاُنْثَیینِ»، (۴) وَ قالَ «اِنْ تَرَكَ خَیراً الْوَصِیةَ لِلْوالِدَینِ وَالْاَقْرَبَینِ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَی الْمُتَّقینَ» وَ زَعَمْتُمْ اَنْ لاحَظْوَةَ لی، وَ لااَرِثُ مِنْ اَبی، وَ لارَحِمَ بَینَنا، اَفَخَصَّكُمُ اللَّـهُ بِایةٍ اَخْرَجَ اَبی مِنْها؟ اَمْ هَلْ تَقُولُونَ: اِنَّ اَهْلَ مِلَّتَینِ لایتَوارَثانِ؟ اَوَ لَسْتُ اَنَا وَ اَبی مِنْ اَهْلِ مِلَّةٍ واحِدَةٍ؟ اَمْ اَنْتُمْ اَعْلَمُ بِخُصُوصِ الْقُرْانِ وَ عُمُومِهِ مِنْ اَبی وَابْنِ عَمّی؟ فَدُونَكَها مَخْطُومَةً مَرْحُولَةً تَلْقاكَ یوْمَ حَشْرِكَ فَنِعْمَ الْحَكَمُ اللَّـهُ، وَ الزَّعیمُ مُحَمَّدٌ، وَ الْمَوْعِدُ الْقِیامَةُ، وَ عِنْدَ السَّاعَةِ یخْسِرُ الْمُبْطِلُونَ، وَ لاینْفَعُكُمْ اِذْ تَنْدِمُونَ، وَ لِكُلِّ نَبَأٍ مُسْتَقَرٌّ، وَ لَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ یأْتیهِ عَذابٌ یخْزیهِ، وَ یحِلُّ عَلَیهِ عَذابٌ مُقیمٌ یا مَعْشَرَ النَّقیبَةِ وَ اَعْضادَ الْمِلَّةِ وَ حَضَنَةَ الْاِسْلامِ! ما هذِهِ الْغَمیزَةُ فی حَقّی وَ السِّنَةُ عَنْ ظُلامَتی؟ اَما كانَ رَسُول‌اللَّـهِ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ وَ الِهِ اَبی یقُولُ: «اَلْمَرْءُ یحْفَظُ فی وُلْدِهِ»، سَرْعانَ ما اَحْدَثْتُمْ وَ عَجْلانَ ذا اِهالَةٍ، وَ لَكُمْ طاقَةٌ بِما اُحاوِلُ، وَ قُوَّةٌ عَلی ما اَطْلُبُ وَ اُزاوِلُ اَتَقُولُونَ ماتَ مُحَمَّدٌ؟ فَخَطْبٌ جَلیلٌ اِسْتَوْسَعَ وَ هْنُهُ، وَاسْتَنْهَرَ فَتْقُهُ، وَ انْفَتَقَ رَتْقُهُ، وَ اُظْلِمَتِ الْاَرْضُ لِغَیبَتِهِ، وَ كُسِفَتِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ انْتَثَرَتِ النُّجُومُ لِمُصیبَتِهِ، وَ اَكْدَتِ الْامالُ، وَ خَشَعَتِ الْجِبالُ، وَ اُضیعَ الْحَریمُ، وَ اُزیلَتِ الْحُرْمَةُ عِنْدَ مَماتِهِ فَتِلْكَ وَاللَّـهِ النَّازِلَةُ الْكُبْری وَ الْمُصیبَةُ الْعُظْمی، لامِثْلُها نازِلَةٌ، وَ لابائِقَةٌ عاجِلَةٌ اُعْلِنَ بِها، كِتابُ اللَّـهِ جَلَّ ثَناؤُهُ فی اَفْنِیتِكُمْ، وَ فی مُمْساكُمْ وَ مُصْبِحِكُمْ، یهْتِفُ فی اَفْنِیتِكُمْ هُتافاً وَ صُراخاً وَ تِلاوَةً وَ اَلْحاناً، وَ لَقَبْلَهُ ما حَلَّ بِاَنْبِیاءِ اللَّـهِ وَ رُسُلِهِ، حُكْمٌ فَصْلٌ وَ قَضاءٌ حَتْمٌ «وَ ما مُحَمَّدٌ اِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ اَفَاِنْ ماتَ اَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی اَعْقابِكُمْ وَ مَنْ ینْقَلِبْ عَلی عَقِبَیهِ فَلَنْ یضُرَّ اللَّـهَ شَیئاً وَ سَیجْزِی اللَّـهُ شَیئاً وَ سَیجْزِی اللَّـهُ الشَّاكِرینَ» اَیها بَنی قیلَةَ! ءَ اُهْضَمُ تُراثَ اَبی وَ اَنْتُمْ بِمَرْأی مِنّی وَ مَسْمَعٍ وَ مُنْتَدی وَ مَجْمَعٍ، تَلْبَسُكُمُ الدَّعْوَةُ وَ تَشْمَلُكُمُ الْخُبْرَةُ، وَ اَنْتُمْ ذَوُو الْعَدَدِ وَ الْعُدَّةِ وَ الْاَداةِ وَ الْقُوَّةِ، وَ عِنْدَكُمُ السِّلاحُ وَ الْجُنَّةُ، تُوافیكُمُ الدَّعْوَةُ فَلاتُجیبُونَ، وَ تَأْتیكُمُ الصَّرْخَةُ فَلاتُغیثُونَ، وَ اَنْتُمْ مَوْصُوفُونَ بِالْكِفاحِ، مَعْرُوفُونَ بِالْخَیرِ وَ الصَّلاحِ، وَ النُّخْبَةُ الَّتی انْتُخِبَتْ، وَ الْخِیرَةُ الَّتِی اخْتیرَتْ لَنا اَهْلَ الْبَیتِ قاتَلْتُمُ الْعَرَبَ، وَ تَحَمَّلْتُمُ الْكَدَّ وَ التَّعَبَ، وَ ناطَحْتُمُ الْاُمَمَ، وَ كافَحْتُمُ الْبُهَمَ، لانَبْرَحُ اَوْ تَبْرَحُونَ، نَأْمُرُكُمْ فَتَأْتَمِرُونَ، حَتَّی اِذا دارَتْ بِنا رَحَی الْاِسْلامِ، وَ دَرَّ حَلَبُ الْاَیامِ، وَ خَضَعَتْ نُعْرَةُ الشِّرْكِ، وَ سَكَنَتْ فَوْرَةُ الْاِفْكِ، وَ خَمَدَتْ نیرانُ الْكُفْرِ، وَ هَدَأَتْ دَعْوَةُ الْهَرَجِ، وَ اسْتَوْسَقَ نِظامُ الدّینِ، فَاَنَّی حِزْتُمْ بَعْدَ الْبَیانِ، وَاَسْرَرْتُمْ بَعْدَ الْاِعْلانِ، وَ نَكَصْتُمْ بَعْدَ الْاِقْدامِ، وَاَشْرَكْتُمْ بَعْدَ الْایمانِ؟ بُؤْساً لِقَوْمٍ نَكَثُوا اَیمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ، وَ هَمُّوا بِاِخْراجِ الرَّسُولِ وَ هُمْ بَدَؤُكُمْ اَوَّلَ مَرَّةٍ، اَتَخْشَوْنَهُمْ فَاللَّـهُ اَحَقُّ اَنْ تَخْشَوْهُ اِنْ كُنْتُمْ مُؤمِنینَ اَلا، وَ قَدْ أَری اَنْ قَدْ اَخْلَدْتُمْ اِلَی الْخَفْضِ، وَ اَبْعَدْتُمْ مَنْ هُوَ اَحَقُّ بِالْبَسْطِ وَ الْقَبْضِ، وَ خَلَوْتُمْ بِالدَّعَةِ، وَ نَجَوْتُمْ بِالضّیقِ مِنَ السَّعَةِ، فَمَجَجْتُمْ ما وَعَبْتُمْ، وَ دَسَعْتُمُ الَّذی تَسَوَّغْتُمْ، فَاِنْ تَكْفُرُوا اَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْاَرْضِ جَمیعاً فَاِنَّ اللَّـهَ لَغَنِی حَمیدٌ. اَلا، وَ قَدْ قُلْتُ ما قُلْتُ هذا عَلی مَعْرِفَةٍ مِنّی بِالْخِذْلَةِ الَّتی خامَرْتُكُمْ، وَ الْغَدْرَةِ الَّتِی اسْتَشْعَرَتْها قُلُوبُكُمْ، وَ لكِنَّها فَیضَةُ النَّفْسِ، وَ نَفْثَةُ الْغَیظِ، وَ حَوَزُ الْقَناةِ، وَ بَثَّةُ الصَّدْرِ، وَ تَقْدِمَةُ الْحُجَّةِ، فَدُونَكُمُوها فَاحْتَقِبُوها دَبِرَةَ الظَّهْرِ، نَقِبَةَ الْخُفِّ، باقِیةَ الْعارِ، مَوْسُومَةً بِغَضَبِ الْجَبَّارِ وَ شَنارِ الْاَبَدِ، مَوْصُولَةً بِنارِ اللَّـهِ الْمُوقَدَةِ الَّتی تَطَّلِعُ عَلَی الْاَفْئِدَةِ فَبِعَینِ اللَّـهِ ما تَفْعَلُونَ، وَ سَیعْلَمُ الَّذینَ ظَلَمُوا اَی مُنْقَلَبٍ ینْقَلِبُونَ، وَ اَنَا اِبْنَةُ نَذیرٍ لَكُمْ بَینَ یدَی عَذابٌ شَدیدٌ، فَاعْمَلُوا اِنَّا عامِلُونَ، وَ انْتَظِرُوا اِنَّا مُنْتَظِرُونَ فأجابها أبوبكر عبداللَّـه بن عثمان، و قال: یا بِنْتَ رَسُول‌اللَّـهِ! لَقَدْ كانَ اَبُوكِ بِالْمُؤمِنینَ عَطُوفاً كَریماً، رَؤُوفاً رَحیماً، وَ عَلَی الْكافِرینَ عَذاباً اَلیماً وَ عِقاباً عَظیماً، اِنْ عَزَوْناهُ وَجَدْناهُ اَباكِ دُونَ النِّساءِ، وَ اَخا اِلْفِكِ دُونَ الْاَخِلاَّءِ، اثَرَهُ عَلی كُلِّ حَمیمٍ وَ ساعَدَهُ فی كُلِّ اَمْرٍ جَسیمِ، لایُحِبُّكُمْ اِلاَّ سَعیدٌ، وَ لایُبْغِضُكُمْ اِلاَّ شَقِی بَعیدٌ فَاَنْتُمْ عِتْرَةُ رَسُول‌اللَّـهِ الطَّیبُونَ، الْخِیرَةُ الْمُنْتَجَبُونَ، عَلَی الْخَیرِ اَدِلَّتُنا وَ اِلَی الْجَنَّةِ مَسالِكُنا، وَ اَنْتِ یا خِیرَةَ النِّساءِ وَ ابْنَةَ خَیرِ الْاَنْبِیاءِ، صادِقَةٌ فی قَوْلِكِ، سابِقَةٌ فی وُفُورِ عَقْلِكِ، غَیرَ مَرْدُودَةٍ عَنْ حَقِّكِ، وَ لامَصْدُودَةٍ عَنْ صِدْقِكِ وَ اللَّـهِ ما عَدَوْتُ رَأْی رَسُولِ‌للَّـهِ، وَ لاعَمِلْتُ اِلاَّ بِاِذْنِهِ، وَ الرَّائِدُ لایكْذِبُ اَهْلَهُ، وَ اِنّی اُشْهِدُ اللَّـهَ وَ كَفی بِهِ شَهیداً، اَنّی سَمِعْتُ رَسُول‌اللَّـهِ یقُولُ: «نَحْنُ مَعاشِرَ الْاَنْبِیاءِ لانُوَرِّثُ ذَهَباً وَ لافِضَّةً، وَ لاداراً وَ لاعِقاراً، وَ اِنَّما نُوَرِّثُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ الْعِلْمَ وَ النُّبُوَّةَ، وَ ما كانَ لَنا مِنْ طُعْمَةٍ فَلِوَلِی الْاَمْرِ بَعْدَنا اَنْ یحْكُمَ فیهِ بِحُكْمِهِ وَ قَدْ جَعَلْنا ما حاوَلْتِهِ فِی الْكِراعِ وَ السِّلاحِ، یقاتِلُ بِهَا الْمُسْلِمُونَ وَ یجاهِدُونَ الْكُفَّارَ، وَ یجالِدُونَ الْمَرَدَةَ الْفُجَّارَ، وَ ذلِكَ بِاِجْماعِ الْمُسْلِمینَ، لَمْ اَنْفَرِدْ بِهِ وَحْدی، وَ لَمْ اَسْتَبِدْ بِما كانَ الرَّأْی عِنْدی وَ هذِهِ حالی وَ مالی، هِی لَكِ وَ بَینَ یدَیكِ، لاتَزْوی عَنْكِ وَ لانَدَّخِرُ دُونَكِ، وَ اَنَّكِ، وَ اَنْتِ سَیدَةُ اُمَّةِ اَبیكِ وَ الشَّجَرَةُ الطَّیبَةُ لِبَنیكِ، لایدْفَعُ مالَكِ مِنْ فَضْلِكِ، وَ لایوضَعُ فی فَرْعِكِ وَ اَصْلِكِ، حُكْمُكِ نافِذٌ فیما مَلَّكَتْ یدای، فَهَلْ‌ترین اَنْ اُخالِفَ فی ذاكَ اَباكِ (صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ وَ الِهِ وَ سَلَّمَ) فقالت: سُبْحانَ‌اللَّـهِ، ما كانَ اَبی رَسُولُ اللَّـهِ عَنْ كِتابِ اللَّـهِ صادِفاً، وَ لالِاَحْكامِهِ مُخالِفاً، بَلْ كانَ یتْبَعُ اَثَرَهُ، وَ یقْفُو سُوَرَهُ، اَفَتَجْمَعُونَ اِلَی الْغَدْرِ اِعْتِلالاً عَلَیهِ بِالزُّورِ، وَ هذا بَعْدَ وَفاتِهِ شَبیهٌ بِما بُغِی لَهُ مِنَ الْغَوائِلِ فی حَیاتِهِ، هذا كِتابُ اللَّـهِ حُكْماً عَدْلاً وَ ناطِقاً فَصْلاً، یقُولُ: «یرِثُنی وَ یرِثُ مِنْ الِ‌یعْقُوبَ»، وَ یقُولُ: «وَ وَرِثَ سُلَیمانُ داوُدَ» بَینَ عَزَّ وَ جَلَّ فیما وَزَّعَ مِنَ الْاَقْساطِ، وَ شَرَعَ مِنَ الْفَرائِضِ وَالْمیراثِ، وَ اَباحَ مِنْ حَظِّ الذَّكَرانِ وَ الْاِناثِ، ما اَزاحَ بِهِ عِلَّةَ الْمُبْطِلینَ وَ اَزالَ التَّظَنّی وَ الشُّبَهاتِ فِی الْغابِرینَ، كَلاَّ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ اَنْفُسُكُمْ اَمْراً، فَصَبْرٌ جَمیلٌ وَ اللَّـهُ الْمُسْتَعانُ عَلی ما تَصِفُونَ فقال أبوبكر: صَدَقَ اللَّـهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَتْ اِبْنَتُهُ، مَعْدِنُ الْحِكْمَةِ، وَ مَوْطِنُ الْهُدی وَ الرَّحْمَةِ، وَ رُكْنُ الدّینِ، وَ عَینُ الْحُجَّةِ، لااَبْعَدُ صَوابَكِ وَ لااُنْكِرُ خِطابَكِ، هؤُلاءِ الْمُسْلِمُونَ بَینی وَ بَینَكِ قَلَّدُونی ما تَقَلَّدْتُ، وَ بِاتِّفاقٍ مِنْهُمْ اَخَذْتُ ما اَخَذْتُ، غَیرَ مَكابِرٍ وَ لامُسْتَبِدٍّ وَ لامُسْتَأْثِرٍ، وَ هُمْ بِذلِكَ شُهُودٌ فالتفت فاطمة علیهاالسلام الی النساء، و قالت: مَعاشِرَ الْمُسْلِمینَ الْمُسْرِعَةِ اِلی قیلِ الْباطِلِ، الْمُغْضِیةِ عَلَی الْفِعْلِ الْقَبیحِ الْخاسِرِ، اَفَلاتَتَدَبَّرُونَ الْقُرْانَ اَمْ عَلی قُلُوبٍ اَقْفالُها، كَلاَّ بَلْ رانَ عَلی قُلُوبِكُمْ ما اَسَأْتُمْ مِنْ اَعْمالِكُمْ، فَاَخَذَ بِسَمْعِكُمْ وَ اَبْصارِكُمْ، وَ لَبِئْسَ ما تَأَوَّلْتُمْ، وَ ساءَ ما بِهِ اَشَرْتُمْ، وَ شَرَّ ما مِنْهُ اِعْتَضْتُمْ، لَتَجِدَنَّ وَ اللَّـهِ مَحْمِلَهُ ثَقیلاً، وَ غِبَّهُ وَبیلاً، اِذا كُشِفَ لَكُمُ الْغِطاءُ، وَ بانَ ما وَرائَهُ الضَّرَّاءُ، وَ بَدا لَكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ ما لَمْ تَكُونُوا تَحْتَسِبُونَ، وَ خَسِرَ هُنالِكَ الْمُبْطِلُونَ

Xütbəyə yazılan şərhlər

“Fədəkiyyə” xütbəsinə bir sıra şərhlər yazılıb. Ağa Bozorq Tehrani onlardan bəzilərini “Əz-Zəriə” kitabında qeyd etmişdir: O cümlədən Seyid Abdullah Şübbər tərəfindən yazılmış “Kəşful-Muhəccə fi Şərhi Xütbətil-Lümmə”, Kermani Məşhədinin yazdığı “Şərhu Xütbətil-Lümmə”, Əli Nəqəvi Ləknəhəvi tərəfindən yazılmış “Şərhu Xütbətil-Lümmə” və Fəzl Əli Qəzvininin yazdığı “Şərhu Xütbətil-Lümmə” kitabı var. Həmçinin Məhəmməd Baqir Məclisi Biharul-Ənvarda xütbəni və onun mənbələrini qeyd etdikdən sonra onu izah və təfsir etmişdir. Deyilmişdir ki, Əllamə Məclisinin şərhi bu sahədə yazılmış ən mühüm şərhlərdən biridir.

“Fədəkiyyə” xütbəsinin bəzi digər şərhləri bunlardır:

• “Fədəkiyyə” xütbəsinin və Həzrət Zəhranın (s) mədinəli qadınların məclisində etdiyi xütbəsinin şərhi olan “İslam Mələkəsi” kitabı Mirzə Xəlil Kumreyi tərəfindən yazılmış və “Darul-İrfan nəşriyyatında çap edilmişdir.
• Hüseyn Əli Müntəziri tərəfindən yazılmış Həzrət Fatimeyi Zəhranın (s) xütbəsi və Fədək hekayəsi kitabı “Xirəd Ava” nəşriyyatında çap edilib.
• İslam Xanımının şəhadət yatağındakı alovlu xütbəsi kitabı Nasir Məkarim Şirazi tərəfindən yazılmışdır.
• Seyid İzzəddin Hüseyni Zəncaninin yazdığı Həzrət Zəhranın (s) xütbəsinin şərhi kitabı “Kitab bostanı” nəşriyyatında çap edilmişdir.
• Müctəba Tehrani tərəfindən yazılmış “Fədəkiyyə” xütbəsi haqqında qısa müzakirə kitabı ki, Məsabihul-Huda Araşdırma İnstitutu tərəfindən çap edilmişdir.
• Məhəmməd Təqi Misbah Yəzdi tərəfindən yazılmış ən üstün haqq tələb etmək və maarifləndirmə (Fədəkiyyə xütbəsi kimi tanınan Həzrət Zəhranın (s) xütbəsinin şərhi) kitabdır ki, İmam Xomeyni (r.ə) Tədris və Tədqiqat İnstitutu nəşriyyatında çap edilmişdir.
• Seyid Məhəmməd Mehdi Mirbaqiri tərəfindən yazılmış “Fədəkiyyə xütbəsi, epistemoloji əsasları və tarixi kontekstləri” kitabdır ki, Təməddoni Novini islami nəşriyyatında çap edilmişdir.

“Fədəkiyyə” xütbəsi şeirlərdə

Həzrət Zəhranın (s) “Fədəkiyyə” xütbəsində bəyan olunan mövzular şairlər tərəfindən nəzm (şer) şəklində nəql edilmişdir. Bu əsərlərdən bəziləri bunlardır:

• Dərd hekayəti: Mehdi Məlkutifər tərəfindən yazılmış Həzrət Zəhranın (s) Fədəkiyyə xütbəsinin şer şəklində tərcüməsi və şərhi, Şadyax nəşriyyatında şəmsi təqvimi ilə 1397-ci ildə çap olunub.
• Əqdəs Kazimi tərəfindən yazılmış Fədəkiyyə xütbəsi şeri “Kitab bostanı” nəşriyyatında çap olunub.
• İsa Saqib Bəxşayiş tərəfindən yazılmış “Bilin camaat, mənəm Fatimə” şeri, Pəyami Fatimə mədəniyyət və incəsənət institutu, Misa nəşriyyatı, şəmsi təqvimi ilə 1393-cü il.
• Məhəmməd İftixari Savci tərəfindən yazılmış: Fatimeyi-Zəhra (s) İslam mələkəsi, şer şəklində xütbə (farsca). Fədəkiyyə xütbəsinin tərcüməsi şer şəklində, şəmsi təqvimi ilə1354-cü il.
• Nəxli Meysəm, Qulamrza Sazqar.
• İki rəhmət dəryası, Məhəmməd Əli Mərdani.

Əlaqəli məqalələr

• Bəni Saidə səqifəsi hadisəsi

Xarici keçidlər

• «واکاوی اعتبارسنجی خطبه فدکیه در سنجه معیارهای فریقین» farsca məqalə
• «مروری بر درونمایه ی خطبه فدکیه و کاربرد فنون خطابه، احتجاج و استدلال در آن» farsca məqalə
• http://noorfatemah.org/Pages/14/library farsca məqalə