İxfat

İxfat (Ərəbcə: الإخفات) namazın zikrlərinin yavaşdan oxunmasıdır. Təsbihati-ərbəə Həmd və surələr kimi namazın bəzi zikrləri zöhr və əsr namazlarında yavaşdan oxunmalıdır. İxfat gündəlik nafilə namazında müstəhəb və ayət namazı kimi hallarda caiz sayılmışdır.

Tərif

"İxfat" (zikri yavaşdan söyləmək) "Cəhr"in (zikri ucadan söyləmək) əksidir ki, yavaşdan oxumaq mənasındadır.^[1] Fiqh kitablarında namazın qiraəti mövzusunda bu kəlmədən bəhs edilmişdir.^[2] Fəqihlərin əksəriyyəti "ixfat"ın meyarını səsin tonunun aşkar olmaması^[3] hesab etmiş və bunun ürfün vasitəsi ilə müəyyən edildiyini bildirirlər.^[4]

"İxfat"ın (zikri yavaşdan söyləmək) vacib olma yerləri

Aşağıdakı hallarda namazı yavaşdan qılmaq vacibdir:

Cümə günü zöhr namazından başqa qılınan zöhr və əsr namazlarında həmd və surə yavaşdan oxunmalıdır.^[5]
Zöhr, əsr, şam və xiftən namazlarında təsbihati-ərbəə yavaşdan oxunmalıdır.^[6]
Camaat namazında məmum (iqtida edən şəxs) qiraət və zikri yavaşdan oxumalıdır.^[7]
Əgər qadın namaz qıldıqda naməhrəm onun səsini eşitsə və fəsad törətmək qorxusu olsa, namazın zikrlərini yavaşdan oxumalıdır.^[8]
Ehtiyat namazında "Həmd" surəsini yavaşdan oxumalıdır.^[9]

Əksər mərcəyi təqlidlərin fətvalarına əsasən, qəsdən ixfata əməl edilməməsi (zikrin yavaşdan deyilməməsi) namazın batil olmasına səbəb olur. Əlbəttə ki, unutqanlıq üzündən və ya zikri yavaşdan deməli olduğunu bilmədiyi üçün namazda buna riayət etməsə, namaz batil olmaz.^[10]

"İxfat"ın (zikri yavaşdan söyləmək) caiz və müstəhəb olma yerləri

İxfatın aşağıdakı hallarda müstəhəb olduğu bildirilib:

Gündüzlər oxunan müstəhəb namazlar.^[11]
"Həmd" surəsini oxumamışdan əvvəl «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» (qovulmuş şeytandan Allaha sığınıram) ibarətini oxumaq.^[12]

Həmçinin aşağıdakı yerlərdə "ixfat" (zikri yavaşdan söyləmək) caiz sayılır və namaz qılan onları yavaşdan və ya ucadan oxuya bilər:

Əgər naməhrəm qadının səsini eşitməsə, sübh, şam və xiftən namazlarında onun həmd və surəni oxuması.^[13]
Namazın "Həmd, surə və təsbihati-ərbəədən başqa olan zikrləri.^[14]
Ayət namazı və təvaf.^[15]

"Cəhr" və "ixfat"ın fəlsəfəsi

Namazda cəhr (zikri ucadan söyləmək) və ixfatın (zikri yavaşdan söyləmək) səbəbi ilə bağlı “İləlüş-Şərayi” kitabında qeyd olunan hədisə əsasən deyilir: "Sübh, şam və xiftən namazları qaranlıqda qılındığı üçün ucadan qılınırdı ki, başqaları camaat namazının başlandığını bilsinlər". Lakin zöhr və əsr namazları gündüz qılındığı və namazın qılınması göründüyü üçün onu "cəhr"lə (ucadan oxumağa) oxumağa ehtiyac yox idi.^[16] Bu sünnə, məscidlər işıqlandırma ilə təchiz edildikdən sonra da davam etmişdir.^[17]

İstinadlar

↑ Dəhxoda, Lüğətnamə Dəhxoda, "Cəhr" sözü
↑ Haşimi Şəhrudi, Fərhənge fiqh, h.q 1426, c.1, s.113
↑ Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.9, s.376; Təbatəbai Yəzdi, Ürvətul-vusqa, h.q 1409, c.1, s.650, Məsələ: 26; İmam Xomeyni, Təhrirul-vəsilə, Darul-ilm, c.1, s.166, Məsələ: 11
↑ Xoyi, Musuətul-İmamil-Xoi, h.q 1418, c.14, s.402; «جهر و اخفات در نماز», Payeqahe Ettela resani Dəftəre Ayətullah Sistani
↑ Nəcəfi, Məcməur-Rəsail, h.q 1415, s.253, Məsələ: 779; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.549, Məsələ: 992; Qolpayqani, Məcməul-məsail, h.q 1409, c.1, s.171, Sual: 180
↑ Amili, Came Abbasi, h.q 1429, s.142; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.556, Məsələ: 1003
↑ Təbatəbai Yəzdi, Əl-urvətul-vüsqa, h.q 1409, s.790, Məsələ: 22
↑ Fazil Miqdad, Kənzul-İrfan, h.q 1425, c.1, s.130; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.549, Məsələ: 9944
↑ Nəcəfi, Məcməur-rəsail, h.q 1415, s.328, Məsələ: 1022; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.660, Məsələ: 1216
↑ İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.550, Məsələ: 995
↑ Qolpayqani, Məcməul-məsail, h.q 1409, c.4, s.116-326
↑ Təbatəbai Yəzdi, Əl-urvətul-vüsqa, h.q 1409, c.1, s.661; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.326
↑ İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.549, Məsələ: 994
↑ «مخیر بودن نسبت به جهر و اخفات سایر اذکار نماز ظهر و عصر», Payeqahe ettela resani dəftəre Ayətullah Məkarim Şirazi
↑ Fazil Miqdad, Kənzul-irfan, h.q 1425, c.1, s.130; Qolpayqani, Məcməul-məsail, h.q 1409, c.1, s.253
↑ Şeyx Səduq, İləluş-şərayi, s.263
↑ «فلسفه جهر و اخفات نمازها», Payeqahe ettela resani dəftere Ayətullahul-üzma Məkarim Şirazi

Ədəbiyyat

İmam Xomeyni, Seyyid Ruhullah, Təhrirul-vəsilə, Qum, Darul-ilm, 1-ci çap
İmam Xomeyni, Seyyid Ruhullah, Tozihul-məsail, Qum, Cameə mudərrisin, h.q 1424
Xoyi, Seyid Əbül-Qasim, Musuətul-İmamil-Xoyi, Qum, Muəssisətu ihyai asaril-İmamil-Xoyi, 1-ci çap, h.q 1418
Dəhxoda, Əli Əkbər, lüğətname, Tehran, Dəhxoda lüğətnaməsi müəssisəsi, 2-ci çap, h.ş 1377
Şeyx Səduq, Muhəmməd ibn Əli, İləluş-şərayi, Nəcəf, Əl-məktəbətul-Heydəriyyə
Təbatəbai Yəzdi, Seyyid Muhəmməd Kazim, Əl-urvətul-vüsqa, Beyrut, Muəssisətul-ələmi lil-mətbuat, 2-ci çap, h.q 1409
Amili, Bəhaud-din və Savici, Nizam ibn Hüseyn, Came Əbbasi, Dəftəre enteşarate İslami, 1-ci çap, h.q 1429
Fazil Miqdad, Miqdad ibn Abdullah, Kənzul-irfan fi fiqhil-Quran, Qum, Enteşarate Musəvi, 1-ci çap, h.q 1425
«جهر و اخفات در نماز», Payeqahe ettala resani dəftəre Ayətullah Sistani, Müşahidə: h.ş 1400\mordad 11
«فلسفه جهر و اخفات نمازها», Payeqahe ettala resani dəftəre Ayətullah Məkarim Şirazi, Müşahidə: h.ş 1400\mordad 11
Qolpayqani, Seyyid Muhəmməd Riza, Məcməul-məsail, Qum, Darul-Quranil-Kərim, 2-ci çap, h.q 1409
«مخیر بودن نسبت به جهر و اخفات سایر اذکار نماز ظهر و عصر», Payeqahe ettala resani dəftəre Ayətullah Məkarim Şirazi, Müşahidə: h.ş 1400\mordad 11
Nəcəfi, Muhəmməd Möhsin, Cəvahirul-kəlam, Beyrut, Daru ihyait-terasil-ərəbi, 7-ci çap, h.q 1404
Nəcəfi, Muhəmməd Möhsin, Cəvahirul-kəlam, Məşhəd, Sahib-Zaman (ə.f) müəssisəsi, 1-ci çap, h.q 1415
Haşimi Şahrudi, Seyyid Mahmud, Fərhənge fiqh mutabiqe məzhəbe Əhli-Beyt (ə), Qum, Muəssisəye dairətil-məarife fiqhe İslami bər məzahebe Əhli-Beyt (ə), h.q 1426

[1] Dəhxoda, Lüğətnamə Dəhxoda, "Cəhr" sözü

[2] Haşimi Şəhrudi, Fərhənge fiqh, h.q 1426, c.1, s.113

[3] Nəcəfi, Cəvahirul-kəlam, h.q 1404, c.9, s.376; Təbatəbai Yəzdi, Ürvətul-vusqa, h.q 1409, c.1, s.650, Məsələ: 26; İmam Xomeyni, Təhrirul-vəsilə, Darul-ilm, c.1, s.166, Məsələ: 11

[4] Xoyi, Musuətul-İmamil-Xoi, h.q 1418, c.14, s.402; «جهر و اخفات در نماز», Payeqahe Ettela resani Dəftəre Ayətullah Sistani

[5] Nəcəfi, Məcməur-Rəsail, h.q 1415, s.253, Məsələ: 779; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.549, Məsələ: 992; Qolpayqani, Məcməul-məsail, h.q 1409, c.1, s.171, Sual: 180

[6] Amili, Came Abbasi, h.q 1429, s.142; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.556, Məsələ: 1003

[7] Təbatəbai Yəzdi, Əl-urvətul-vüsqa, h.q 1409, s.790, Məsələ: 22

[8] Fazil Miqdad, Kənzul-İrfan, h.q 1425, c.1, s.130; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.549, Məsələ: 9944

[9] Nəcəfi, Məcməur-rəsail, h.q 1415, s.328, Məsələ: 1022; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.660, Məsələ: 1216

[10] İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.550, Məsələ: 995

[11] Qolpayqani, Məcməul-məsail, h.q 1409, c.4, s.116-326

[12] Təbatəbai Yəzdi, Əl-urvətul-vüsqa, h.q 1409, c.1, s.661; İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.326

[13] İmam Xomeyni, Tozihul-məsail, h.q 1424, c.1, s.549, Məsələ: 994

[14] «مخیر بودن نسبت به جهر و اخفات سایر اذکار نماز ظهر و عصر», Payeqahe ettela resani dəftəre Ayətullah Məkarim Şirazi

[15] Fazil Miqdad, Kənzul-irfan, h.q 1425, c.1, s.130; Qolpayqani, Məcməul-məsail, h.q 1409, c.1, s.253

[16] Şeyx Səduq, İləluş-şərayi, s.263

[17] «فلسفه جهر و اخفات نمازها», Payeqahe ettela resani dəftere Ayətullahul-üzma Məkarim Şirazi

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]