Ayət namazı

Ayət namazı (ərəbcə: صلاة الآيات) zəlzələ, günəş tutulması, ay tutulması kimi bəzi təbiət hadisələri zamanı vacib olan namazlardandır. Bu namazı vacib edən digər hadisələr arasında qırmızı və sarı küləklər, əgər insanlarda daha çox qorxuya səbəb olmasıdır.

Ayət namazı iki rükətdən ibarətdir və hər rükət beş rükətlidir və iki şəkildə oxunur: birinci şəkildə hər rükudan əvvəl bir həmd və bir tam surə oxunur. İkinci üsulda isə bir surə beş yerə bölünür və hər rükudan əvvəl onun bir hissəsi oxunur. Bu zaman hər rükətdə yalnız birinci rükudan əvvəl Həmd surəsi, digər rükulardan əvvəl isə surənin qalan beş hissəsinin yalnız bir hissəsi oxunur.

Ayət namazı günəşin və ayın tutulmasından başqa bir səbəbdən olarsa, nə vaxt qılınsa, əda niyyəti ilədir; Lakin günəş və ay tutulmasında ayət namazı, günəş və ay tutulduqda oxunmalı, oxunmazsa daha sonra qəza niyyəti ilə qılınmalıdır.

Tərif və adlandırma

Ayət namazı günəş tutulması, ay tutulması, zəlzələ kimi təbiət hadisələri və sarı və qırmızı küləklər kimi insanlara daha çox qorxu yaradan hər hansı təbiət hadisəsi baş verdikdə vacib olan bir namazdır. “Ayə” və ya “Ayət”in cəm ayələri əlamət və rəmzləri ifadə edir və bir rəvayətdə günəş və ayın tutulması Allahın nişanələri sayılır.

Hədislərdə "Salat-Al Ayat" başlıqla, yəni “Ayət namazı”ndan bəhs edilmir; Daha doğrusu, “Salatul-Ksuf” kimi qeyd edilmişdir. Lakin fiqh kitablarında bunun üçün hər iki addan istifadə edilmişdir. Deyilənlərə görə, bu namazın ayət namazı adlandırılmasının səbəbi, yəqin ki, insanların bu hadisələri Allahın qüdrətinin və hər şeyə sahib olmasının əlaməti hesab etmələridir. Peyğəmbərin (s) oğlu İbrahimin vəfat etdiyi gün günəş tutulduğu zaman günəş və ayı Allahın əmrinə tabe olan iki nişanə kimi təqdim etdi və buyurdu ki, onlardan biri tutulduğu zaman Ayət namazı qılın.

Tarixçəsi

Ayət namazı 10-cu qəməri ilində müsəlmanlara vacib oldu . Tarixi mənbələrə görə, Allah Rəsulunun oğlu İbrahimin vəfat etdiyi bu ildə Günəş tutulması baş verir. Bir qrup insan Günəşin tutulmasını İbrahimin ölümü ilə əlaqələndirir. Amma Peyğəmbər (s) kiminsə ölümü və ya həyatı ilə deyil, Allahın əmri ilə baş verən bu iki ilahi əlamət hesab edir. Sonra günəş və ay tutulması zamanı onlara ayət namazı oxumağı əmr etdi və özü də müsəlmanlarla birlikdə ayət namazını yerinə yetirdi.

Necə qılınmalı

Ayət namazı iki rükətdən ibarətdir və hər rükət beş rükətlidir və iki şəkildə oxunur:

• Birinci üsul: Bu üsulda hər rükudan əvvəl Həmd surəsi və başqa bir surə oxunur. Elə bir şəkildə ki, təkbirul-Əhramdan sonra Həmd surəsini, sonra başqa bir surə oxuyub rükuya gedirik. Rukudan sonra Həmd surəsini və başqa bir surəni yenidən oxuyub yenidən rükuya gedirik. Eyni şəkildə, beşincisinə qədər davam edirik. Sonra səcdəyə gedirik və birinci rükət kimi ikinci rükəti də yerinə yetiririk.

İkinci rükət səcdəsindən sonra təşəhhüd və salam veririk.

• İkinci üsul: Bu üsulda hər rükətdə bir Həmd və bir başqa surə oxunur. Fərqi odur ki, hər rükətdə Həmd surəsini yalnız bir dəfə oxuyuruq, digər surə isə beş hissəyə bölünür və hər rükudan əvvəl onun bir hissəsini tək (Həmd surəsi olmadan) oxuyuruq.

Fəqihlərin fətvalarına əsasən, birinci üsul bir rükətdə, ikinci üsul isə başqa bir rükətdə istifadə oluna bilər.

Tövsiyə olunan müstəhəblər

Ayət namazı üçün tövsiyə olunan bəzi müstəhəblər bunlardır:

• İkinci, dördüncü, altıncı, səkkizinci və onuncu rükudan əvvəl qunut oxumaq.

• Gündəlik namazlarda müstəhəb olan əməllər, Ayət namazlarında da tövsiyə olunur.

Əlbəttə, ayət namazında azan və iqamə əvəzinə üç dəfə “As-Salat” demək tövsiyə olunur.

• Hər rükətdə beşinci rüku istisna olmaqla, hər rükətdən sonra təkbir demək.

Namazı camaatla oxumaq, yüksək səslə qılmaq, günəş və ay tutulması açılana kimi namazı uzatmaq və uzun surələr oxumaq ayət namazının digər müstəhəblərindəndir.

Ayət namazın vaxtı və qəzası

Günəş tutulması və ay tutulması ilə bağlı ayət namazlarının vaxtı, başvermənin ilk tutulmasından zühurun əvvəlinə və ya zahirolmanın sonuna kimidir. Cəvahar kitabıbının müəlliffinin fikrincə, ehtiyat odur ki, tutulma başlayandan zahirolmağa qədər namazı təxirə salınmamalıdır. Əgər ay tutulma və günəş tutulma vaxtında ayət namazı qılınmazsa, qəzasını yerinə yetirmək vacibdir.

Zəlzələ ilə bağlı ayət namazı və digər ayət namazları (ay tutulma və günəş tutulma ayət namazları istisna olmaqla) qəzası olmur və nə vaxt yerinə yetirilsə, namaz əda niyyəti ilə oxunur.

Günəş tutulması vaxtı qüsul

Əllamə Hilli, Seyyid Mürtəza, Salar Deilmi və Əbu Salah Hələbi kimi bir sıra şiə fəqihlərinin fətva verdiyinə görə, əgər kimsə günəş və ya ay tutulması namazını vaxtında qılmazsa, daha sonra qəzaya əlavə olar qüsl almaq da vacibdir. Lakin onun özü və Şeyx Mofid, İbn Bərəc və İbn İdris Hilli kimi digər fəqihlər bu qüslü müstəhəb hesab etmişlər. Təbii ki, bu qüslun vacibliyi və ya müstəhəbbi o zaman olur ki, ay və ya günəş tam tutulduqda və şəxs həmin vaxt qəsdən ayət namazı qılmadıqda olur. Hədislərdə bu qüsula qüsl Kosuf deyilir.

Vaxt azlığında gündəlik namazın üstünlüyü

Ay və günənəş tutulma ayət namazlarını yerinə yetirmək təcili fərzdir. Amma gündəlik namazların vatında ayət namazı vacib olarsa, əvvəlcə elə bir namaz qılınmalıdır ki, əvvəl namaz qılınmasa, vaxtı çatar. Hər iki namazın vaxtı az olarsa, gündəlik namazdan əvvəl ayət namazı qılınmalıdır. Gündəlik namaz daha öncəlikli hesab olunmalıdır.

Digər hökmlər

• Ayət namazlarının rükularının hər biri bir rükündür, əgər qəsdən və ya bilməyərəkdən azalıb, artırılarsa, namaz batildir.

• Ayət namazı ancaq təbii fəlakət baş vermiş bölgə əhalisinə vacibdir.

• Bəzi fəqihlərin rəyinə görə heyz və nifas qüslu olan xanımlar üçün ayət namazı saqitdir. Əlbəttə, qeyd olunur ki, vacib ehtiyata əsasən, pak olduqdan sonra qəzası yerinə yetirlilməlidir.

• Günəş və Ay tutulması namazları adi gözlə görünərsə, ayət namazı vacib olur. Əgər yalnız gözlə görüləcək qədər kiçik olsa və ya çox keçici olarsa, ayət namazı vacib deyildir.

• Əsas zəlzələdən sonra baş verən yeraltı təkanlar müstəqil zəlzələ hesab edilərsə, Ayət namazını vacib edir. Bu, həm də yerin kiçik bir təkanı kimi hiss olunarsa.

• Səbəbləri müxtəlif olan hadisələr üçün bir neçə ayət namazı vacib olarsa, vacib ehtiyata əsasən , niyyət zamanı ayət namazlarından hansı üçün yerinə yerirdiyini müəyyən etməlidir.