Qəsimun-nari vəl-cənnət hədisi

Qəsimun-nari vəl-cənnət hədisi

İmam Əlinin (ə) hərəminin qapılarından birinin üzərində "Qəsimun-nari vəl-cənnət" ibarəti
Nəql olunub	Peyğəmbər (s) və şiə imamları
Ravilər	Cabir ibn Abdullah Ənsari - Abdullah ibn Abbas - Abdullah ibn Məsud - Amir ibn Vasilə - Abdullah ibn Ömər
Sənədin mötəbərliyi	Mütəvatir
Şiə mənbələri	Bəsairud-dərəcat - Uyunu Əxbarir-Rza (ə) - Kifayətul-əsər - Bəşarətul-Mustafa li-şiətil-Mürtəza - Təfsiru Furat Kufi
Sünni mənbələri	Mənaqibu ibn Məğazəli - Mənaqibu Xarəzmi - Fəraidus-simteyn - Yənabiul-məvəddə

Qəsimun-nari vəl-cənnət hədisi (ərəbcə: حديث قسيم النار والجنة), İslam Peyğəmbərindən (s) İmam Əlinin (ə) fəziləti haqqında nəql olunan və o Həzrəti cənnət və cəhənnəmi bölən kimi tanıtdıran bir rəvayətdir. Bu hədis şiə və sünni mənbələrində müxtəlif ifadələrlə nəql edilmişdir.

Rəvayətlərdə və müsəlman alimlərinin sözlərində bu hədisə iki əsas təfsir verildiyini görmək olar: "Biri budur ki, Həzrət Əlinin (ə) dostu cənnətdə, düşməni isə cəhənnəmdə olacaq. Digəri isə budur ki, Qiyamət günü İmam Əli (ə) cənnət və cəhənnəm əhlini müəyyən edəcəkdir".

Bəzi şiə və sünni alimləri bu rəvayəti mütəvatir sayıblar; amma bəzi sünnilər rəvayəti xüsusi bir sənədlə qeyd edib və onu zəif hesab ediblər.

Qəsimun-nari vəl-cənnət hədisi ərəb və fars poeziyasında şairlər tərəfindən istifadə edilmişdir.

Hədisin mətni

"Qəsimun-nari vəl-cənnət" hədisi, İslam Peyğəmbərindən (s) İmam Əli (ə) haqqında zikr edilmiş bir hədisdir ki, müxtəlif ifadələrlə nəql olunmudur:

«یا عَلِی إِنَّکَ قَسِیمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ» "Ey Əli, sən cənnəti və cəhənnəmi bölənsən."

İmam Rzanın (ə) səhifəsində cəhənnəm, cənnətdən əvvəl qeyd olunub:

«یا عَلِی إِنَّکَ قَسِیمُ النَّارِ وَ الْجَنَّةِ» "Ey Əli, sən cəhənnəmi və behişti bölənsən".

Bəzi mənbələrdə hədisin davamında belə gəlib:

«تُدخِلُ مُحِبِّیکَ الْجَنَّةَ وَ مُبْغِضِیکَ النَّارَ» "Səni sevənləri cənnətə, düşmənlərini isə cəhənnəmə daxil edirsən". «یا عَلِی أَنْتَ قَسِیمُ الْجَنَّةِ یوْمَ الْقِیامَةِ تَقُولُ لِلنَّارِ هَذَا لِی وَ هَذَا لَکِ» "Ya Əli, sən behişti bölənsən. Qiyamət günü cəhənnəmə deyəcəksən ki, bu sənin üçündür, bu da mənimdir". «یا علی إنَّکَ قَسیمُ النّارِ وَ إِنَّکَ تَقْرَعُ بَابَ الْجَنَّةِ فَتَدْخُلُهَا بِلَا حِسَاب» "Ya Əli, sən cəhənnəmi bölənsən və cənnətin qapısını döyüb ora hesabsız daxil olursan".

İmam Əli (ə) də buna bənzər ifadələrlə özünü cənnət və cəhənnəmin bölücüsü kimi təqdim etmişdir.

O cümlədən, buyurur:

«أنَا الفارُوقُ الّذِی أَفرُقُ بَینَ الحَقِّ و البَاطِلِ، ‌أنَا أُدْخِلُ أَوْلِیائی الجَنَّةَ و أَعْدائی النَّارَ» "Mən haqla batili ayıran şəxsəm. Mən sevənlərimi cənnətə, düşmənlərimi isə cəhənnəmə daxil edəcəm".

"Qəsimul-cənnəti vən-nar",  İmam Əlinin (ə) ləqəblərindən də hesab ediblər. İmam Əlinin (ə) ziyarətində də bu hədisə işarə edilmişdir.

Hədisin təfsiri

Müsəlman alimlərinin fikrincə, "cəhənnəm və cənnəti bölən" ifadəsinin iki əsas təfsiri var:

Biri odur ki, İmam Əlinin (ə) aşiqləri doğru yolda olanlardır və cənnətə gedəcəklər, onun düşmənləri isə yollarını azıblar və cəhənnəmə girəcəklər. Sünni fəqihlərindən Əhməd İbn Hənbəl (hicri 241-ci ildə vəfat edib) "ənə qəsimun-nar" rəvayətini təkzib edən birinə cavab olaraq Peyğəmbərin (s) Əli (ə) haqqında nəql etdiyi "səni mömin şəxsdən başqası sevməz və münafiqdən başqası da sənə düşmən olmaz" rəvayətinə istinad edərək və "möminin cənnətdəki, münafiqin də cəhənnəmdəki məqamını" bildirərək, Həzrət Əlinin (ə) cəhənnəmi bölən olduğu qənaətinə gəlir.

Başqa bir istifadə də budur ki, İmam Əli (ə) həqiqətən Qiyamət günü cənnət və cəhənnəmi böləndir və insanları cənnətə və ya cəhənnəmə göndərir.

Bu iki şərhin məzmunu bəzi hədislərdə də qeyd edilmişdir.

Bəziləri də deyiblər ki, İmam Əlinin (ə) imamət məqamı olduğu üçün onun əməlləri və sözləri dəlildir. Buna görə də onun ardıcılları cənnət əhli, digərləri isə cəhənnəm əhlidirlər.

Hədisin mötəbərliyi və sənədi

Əllamə Məclisi və bəzi əhli-sünnə alimlərinin fikrincə, "Qəsimun-nari vəl-cənnəti" hədisi mütəvatir hədisdir. Cabir ibn Abdullah, Abdullah ibn Abbas, Abdullah ibn Ömər, Abdullah ibn Məsud, Əbut-Tufeyl və Əbasəlt Hirəvi bu hədisin ravilərindəndir. Buna baxmayaraq, bir qrup əhli-sünnə bu hədisi Musa bibn Tərif və Əbayə ibn Ribidən nəql etmiş və həmin iki ravini zəif hesab ediblər.

Şeirlərdə

Qəsimun-nar hədisi ərəb və farsca şeirlərdə də işlənmişdir. Məsələn, aşağıdakı beytlər Şafii məzhəbinin rəhbəri Məhəmməd ibn İdris Şafiiyə (hicri 204-cü ildə vəfat edib) aid edilir.

علیٌّ حُبُّه جُنَّة *** قسیمُ النَّار و الجَنّّة وصیّ المصطفی حقاً *** إمام الإنس و الجِنَّة

Tərcüməsi: "Əlini (ə) sevmək qalxandır. O, cəhənnəm və cənnəti bölən, Peyğəmbərin (s) haqq vəsisi, cinlərin və insanların imamıdır."

Həmçinin aşağıdakı beytlər şiə mühəddisi Qütbuddin Ravəndiyə (hicri 573-cü ildə vəfat edib) nisbət verilmişdir:

قسیم النار ذو خیر و خیر *** یخلّصنا الغداة من السعیر فکان محمّد فی الدین شمسا *** علی بعد کالبدر المنیر

Tərcüməsi: "Cəhənnəmi bölən xeyir sahibidir və xeyirlidir. Sabah (Qiyamət günü) cəhənnəm odundan xilas olacağıq. Deməli, Həzrət Muhəmməd (s) dində günəş kimidir, ondan sonra Əli (ə) isə nur saçan ay kimidir".