Ayətül-Kürsü

wikishia saytından
Ayətül-Kürsü
Ayətul-kursi
Ayətul-kursi
Ayənin adıAyətül-Kürsü
Yerləşdiyi surəBəqərə surəsi
Ayənin nömrəsi255
Cüz3
Nazil olma səbəbiYoxdur.
Nazil olma məkanıMədinə
MövzuƏqidəvi
BarəsindəTövhid, Allahın adları və sifətləri
SairQuranın ən əzəmətli ayələri
Başqa ayələr ilə bağlılığıBəqərə surəsinin 256, 257-ci ayələri


Ayətül-Kürsü (ərəbcə: آية الكرسي) (Bəqərə surəsi, 255) Allahın cəlal və camal sifətlərinin toplusudur ki, həm təklik, həyat, qəyyumiyyət, elm və qüdrət kimi Allahın zati sifətləri, həm də varlıq aləminə malik olmaq və şəfaət kimi fel sifətlərini ehtiva edir. Bu ayə “vəsiə kürsiyyuhus-səmavati vəl-ərzi" cümləsinə görə "Ayətül-Kürsü" adı ilə məşhur olub. Bəziləri "Bəqərə" surəsinin 256 və 257-ci ayələrini də onun tərkib hissəsi hesab ediblər. Amma bəziləri, rəvayət və dəlillərə əsasən, Ayətül-Kürsünün "Bəqərə" surəsinin yalnız 255-ci ayəsi olduğunu hesab ediblər.

Rəvayət mənbələrində bu ayə üçün bir çox xüsusiyyət və fəzilətlər qeyd edilmişdir, o cümlədən bəzi rəvayətlərdə bu ayə Quranın ən üstün ayəsi hesab olunur. Bu ayəni hər zaman və bütün hallarda, xüsusən namazdan sonra, dəstəmaz aldıqdan sonra, yatmazdan əvvəl, evdən çıxarkən, təhlükə və çətinliklə üzləşəndə və s. oxumaq tövsiyə olunur. Qəbrin ilk gecəsini namazı kimi bəzi müstəhəb namazlarda da bu ayəni oxumaq qeyd olunub.

Mətn və tərcümə

"Bəqərə" surəsinin 255-ci ayəsi bu ayədə "Əl-Kürsü" sözünün gəldiyinə görə "Ayətül-Kürsü" adlandırılmışdır.[1] Bu ayənin İslamın əvvəlində, Həzrət Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) dövründə də "Ayətul-Kürsü" adı ilə də tanındığı deyilir.[2] Ayənin mətni və tərcüməsi belədir:

اَللَّـهُ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ۚ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْ‌ضِ ۗ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ ۚ وَسِعَ كُرْ‌سِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ﴿255﴾ لَا إِكْرَ‌اهَ فِي الدِّينِ ۖ قَد تَّبَيَّنَ الرُّ‌شْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَن يَكْفُرْ‌ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّـهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْ‌وَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انفِصَامَ لَهَا ۗ وَاللَّـهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿256﴾ اللَّـهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِ‌جُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ‌ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُ‌وا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِ‌جُونَهُم مِّنَ النُّورِ‌ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَـٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ‌ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
Allahdan başqa heç bir tanrı yoxdur. (Zatı və kamal sifətləri ilə hər şeyə qadir olub bütün kainatı yaradan və idarə edən, bəndələrini dolandıran və onların işlərini yoluna qoyan) əbədi, əzəli varlıq Odur. O nə mürgü, nə də yuxu bilər. Göylərdə və yerdə nə varsa (hamısı) Onundur. Allahın izni olmadan (qiyamətdə) Onun yanında (hüzurunda) kim şəfaət (bu və ya digər şəxsin günahlarının bağışlanmasını xahiş) edə bilər? O, bütün yaranmışların keçmişini və gələcəyini (bütün olmuş və olacaq şeyləri) bilir. Onlar (yaranmışlar) Allahın elmindən Onun Özünün istədiyindən başqa heç bir şey qavraya bilməzlər. Onun kürsüsü (elmi, qüdrət və səltənəti) göyləri və yeri əhatə etmişdir. Bunları mühafizə etmək Onun üçün heç də çətin deyildir. Ən uca, ən böyük varlıq da Odur!"(255). "Dində məcburiyyət yoxdur. Artıq doğruluq (iman) azğınlıqdan (küfrdən) ayırd edildi. Hər kəs Tağutu inkar edib Allaha iman gətirərsə, o, artıq (qırılmaq bilməyən) ən möhkəm bir ipdən (dəstəkdən) yapışmış olur. Allah (hər şeyi olduğu kimi) eşidəndir, biləndir!" (256). "Allah (Ona) iman gətirənlərin dostudur, onları zülmətdən çıxarıb işığa tərəf yönəldər. Kafirlərin dostu isə Tağutdur. Onları (kafirləri) nurdan ayırıb zülmətə salarlar. Onlar cəhənnəmlikdirlər və orada əbədi qalacaqlar! (257).


(Bəqərə surəsi, 255, 256, 257)


Ayətül-Kürsü bir ayədir, yoxsa neçə ayə?

Şiə təfsirçiləri arasında məşhurdur ki, "Ayətül-Kürsü" Bəqərə surəsininyalnız 255-ci ayəsidir[3] və sonrakı iki ayə onun tərkib hissəsi deyildir.[4] Seyid Məhəmməd Hüseyn Tehrani, "Əl-Mizan" təfsiri kitabının müəllifi Əllamə Təbatəbai, hesab edir ki, Ayətül-Kürsi "Bəqərə" surəsinin 255-ci ayəsidir və "huvəl əliyyul-əzim" ifadəsi ilə bitir.[5] Şiə təfsirçilərindən Məkarim Şirazi "Bəqərə" surəsinin yalnız 255-ci ayəsinin "Ayətül-Kürsü" olması haqqında altı şahid gətirmişdir; O cümlədən:

  • Bu ayənin fəziləti barəsində rəvayət edilən bütün hədislər, yalnız bu ayəni "Ayətül-Kürsü" adlandırılmışdır;
  • "Kürsi" ifadəsi yalnız 255-ci ayədə qeyd olunub;
  • Bəzi hədislərdə "Ayətül-kürsü"nün əlli kəlmə olduğu və 255-ci ayənin söz sayının isə əlli kəlmə olduğu qeyd edilmişdir.[6] Onun fikrincə, sonrakı iki ayənin oxunması əmr edilən rəvayətlərdə "Ayətül-Kürsü" adı o iki ayə barəsində çəkilmir.[7]

Məşhur rəydən fərqli olaraq, digərləri bəzi hədislərə istinad edərək,[8] "Bəqərə surəsinin 256 və 257-ci ayələrini də "Ayətül-kürsü"nün bir hissəsi hesab ediblər.[9] Bu rəvayətləri şiələr arasında sonrakı iki ayənin "Ayətül-kürsü"yə əlavə edilməsinin məşhurlaşmasının səbəbi hesab ediblər.[10] "Bəqərə" surəsinin 256 və 257-ci ayələrinin "Ayətül-kürsü"yə əlavə edilməsinin digər dəlilinin "Ayətül-kürsü"nün məzmununun sonrakı iki ayə ilə dərin əlaqəsi olduğunu hesab edirlər.[11] Seyid Məhəmməd Kazim Yəzdi Təbatəbai "Əl-Urvətul-Vusqa" kitabında qəbrin əvvəl gecəsi qılınan namazda (vəhşət namazı) 257-ci ayənin sonuna "hum fiha xalidun"a qədər oxumağın ehtiyata uyğun olduğunu hesab etmişdir.[12]

Əl-Kürsü sözü

Əl-Kürsü kəlməsi üçün bir neçə məna ifadə edilmişdir: 1. Taxt-tac və çarpayı; 2. Rəhbərlik və idarəetmə sahəsi; 3. Rəhbərlik və idarəetmə mərkəzi və 4. Elm.[13] "Ayətül-Kürsü"dəki "kürsü" sözünün mənasının Allahın hökuməti, qəyyumiyyəti, hökmü və planı olduğu deyilir.[14]

Şiə imamlarının (ə) müxtəlif rəvayətlərində bu ayədəki "kürsü" sözü Allahın elmi mənasında təfsir edilmişdir və ayənin mənası belə olur: "Allah onların önlərində və arxalarında olanı bilir və Onun "elm"indən istədiyindən başqa heç bir şeydən xəbərdar olmamalıdırlar". Onun kürsüsü (= elmi) göyləri və yeri əhatə etmişdir".[15] İmam Sadiqin (ə) hədisinə əsasən, "kürsü" Allahın məxsus elmidir ki, onun peyğəmbərləri, elçiləri və digər övliyalarından heç birinə bu haqda məlumat verməmişdir.[16]

Məzmunu

"Ayətül-Kürsü"nü Allahın cəlal və camal sifətlərinin toplusu kimi qəbul ediblər.[17] Bu ayədə Allahın adı və sifətləri 16 dəfə zikr edilmişdir. Bu səbəbdən də "Ayətül-Kürsü" tövhid şüarı və mesajı adlandırılmışdır.[18] Onlar bu ayəni həm təklik, həyat, qəyyumiyyət, elm və qüdrət kimi Allahın zati sifətləri, həm də varlıq aləminə malik olmaq və şəfaət kimi fel sifətlərini ehtiva etdiyini bildirirlər.[19]

Bu ayənin "əl-həyy", "əl-qəyyum" və "əl-Kürsü" kimi sözlərinin altında təfsirçilər Allahın həyatı, bütün varlığın Allahdan asılılığı, Allahın kürsüsü və ərşinin mənası haqqında ətraflı bəhslər irəli sürüblər.[20]

Fəzilət və faydaları

Seyyid Məhəmməd Hüseyn Təbatəbai "Əl-Mizan" təfsirində "Ayətül-Kürsü"nün əzəmətini onun tərkibində xalis tövhid və Allahın mütləq qəyyumiyyəti haqqında dəqiq təlimlərin olması ilə əlaqələndirmişdir.[21]

Həzrət Peyğəmbər (s) "Ayətül-Kürsü"nün fəziləti barədə buyurmuşdur ki, "Ayətül-Kürsü" ayələrin fəzilətlisi və onların ən üstünüdür. Dünya və axirətin bütün xeyirlərini özündə ehtiva edir".[22] Başqa bir hədisdə rəvayət olunur ki, sözlərin üstünü Quran, Quranın surələrinin ən üstünü "Bəqərə" surəsi və Bəqərə surəsinin tacı "Ayətül-Kürsü"dür.[23]

Bu ayə müsəlmanlar arasında həmişə xüsusi diqqət və ehtiramla qarşılanmışdır. Buna səbəb bütün İslam bilgi və təlimlərinin "tövhid"ə əsaslanması və tövhidin "Ayətül-Kürsü"də hərtərəfli və kamil şəkildə bəyan edilməsidir. Bu ayədə həm Allahın zatından, həm də sifət və əməllərindən bəhs edilir.[24]

"Ayətül-Kürsü"nü oxumağın faydaları ilə bağlı bir çox rəvayətlər şiə[25] və sünni[26] vasitəsilə nəql olunmuşdur. İmam Sadiqdən (ə) rəvayət edilmişdir ki, hər kim bu ayəni bir dəfə oxusa, Allah min bir bəlanı dünyasından uzaqlaşdırar ki, onların ən aşağısı yoxsulluqdur. Həmçinin min axirət sıxıntısını aradan qaldırar ki, onların ən aşağısı qəbir əzabıdır.[27]

İmam Əlidən (ə) nəql olunan rəvayətdə deyilir ki, əgər kimsə gözündə problem olanda "Ayətül-Kürsü"nü oxusa, qəlbində və niyyətində bu olsa ki, sağalacaq, inşallah sağalar.[28] Ümumi inanca görə, bəzən "Ayətül-Kürsü" oxuyarkən əllərini gözlərinin üstünə qoyurlar. Əlbəttə, bunun sənədini mötəbər hesab etməyiblər. Amma Kəfəmi Seyid İbn Tavusun "Cunnətul-Əmanil-Vaqiyə" kitabında bu işi təsdiq edən bir hekayət nəql etmişdir.[29]

Onu oxumaq yerləri

Hədislərə əsasən,[30] "Ayətül-Kürsü"nü hər zaman, xüsusilə namazdan sonra, yatmazdan əvvəl, evdən çıxarkən, təhlükə və çətinliklə üzləşərkən, miniyə minərkən, göz dəyməyin qarşısını almaq, sağlamlıq və s. üçün oxumaq tövsiyə olunmuşdur.[31] İmam Əlidən (ə) nəql olunan bir rəvayətdə deyilir ki, əgər bu ayənin nə olduğunu və ya onda nə olduğunu bilsəniz, heç bir halda onu tərk etməzsiniz.[32]

Fəqihlər də dəstəmaz aldıqdan sonra, ölüm yatağında olan şəxsin başı üzərində, vacib namazları qıldıqdan sonra, yatarkən, səfərdə olarkən və s. kimi hallarda "Ayətül-Kürsü"nü oxumağın müstəhəb olduğunu bildiriblər.[33] Bu ayənin Qədir namazı və qəbrin birinci gecəsi qılınan namaz (vəhşət namazı) kimi bəzi müstəhəb namazlarda oxunması da qeyd olunmuşdur.[34]

Biblioqrafiya

Bir çox alimlər bu ayə barəsində müstəqil şəkildə şərhlər yazıblar: O cümlədən Əbdür-Rəzzaq Kaşani, Şəmsəddin Xəfəri və Molla Sədra "Ayətül-Kürsü"nün təfsiri" adı ilə şərhlər yazıblar. Həmçinin Məhəmməd Təqi Fəlsəfi "Ayətül-Kürsü, tövhidin səmavi mesajı" adlı kitab yazmışdır. Bu kitab Hüseyn Suzənçi tərəfindən xülasə və tərtib edilmişdir. Habelə müxtəlif nəşriyyatlar tərəfindən çap edilmişdir.

İstinadlar

  1. ↑ Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1371, c.2, s.276
  2. ↑ Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1390, c.2, s.337
  3. ↑ Muəssiseye dairətul-məarife fiqhe İslami, Fərhənge fiqhe farsi, h.ş 1382, c.1, s.174; Kuşa, Ayətul-kürsi, s.119
  4. ↑ Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, c.2,s.278
  5. ↑ Hüseyni Tehrani, Mehre taban, h.q 1426, s.177
  6. ↑ Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1371, c.2, s.276-277
  7. ↑ Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1371, c.2, s.277
  8. ↑ Kuleyni, Əl-Kafi, h.q 1407, c.2, s.621
  9. ↑ Muini, Ayətul-kürsi, s.100
  10. ↑ Dəşti, Ayətul-kursi, s.469
  11. ↑ Kuşa, Ayətul-kursi, s.120
  12. ↑ Təbatəbai Yəzdi, Əl-ürətul-vüsqa, h.q 1419, c.2, s.126
  13. ↑ Təbərsi, Məcməul-bəyan, h.ş 1372, c.2, s.628-629; Kuşa, Ayətul-kursi, s.119; Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1371, c.2, s.272
  14. ↑ Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1371, c.2, s.272-274; Qərəşi, Qamuse Quran, c.6, s.100
  15. ↑ Əskəri, h.q 1426, Əqaidul-İslam minəl-Quranil-Kərim, c.1, s.387-388
  16. ↑ Səduq, Məaniul-əxbar, s.29
  17. ↑ Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1371, c.2, s.262
  18. ↑ Kuşa, Ayətul-kursi, s.120
  19. ↑ Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1390, c.2, s.328-336
  20. ↑ Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1390, c.2, s.328-336; Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, h.ş 1371, c.3, s.262, 277; Muğniyə, Əl-Kəşşaf, h.q 1424, c.1, s.391-395
  21. ↑ Təbatəbai, Əl-Mizan, h.q 1390, c.2, s.337
  22. ↑ Qurtubi, Əl-Cameu li əhkamil-Quran, h.ş 1364, c.3, s.268; Əyyaşi, Ət-Təfsir, h.q 1380, c.1, s.137; Siyuti, Cameus-səğir, h.q 1373, c.1, s.47
  23. ↑ Siyuti, Cameus-səğir, h.q 1373, c.2, s.35
  24. ↑ Ğəzzali, Cəvahirul-Quran, h.q 1411, s.73-75
  25. ↑ Əyyaşi, Ət-Təfsir, h.q 1380, c.1, s.136-137
  26. ↑ Siyuti, Əd-Durrul-mənsur, h.q 1404, c.1, s.323-327
  27. ↑ Əyyaşi, Ət-Təfsir, h.q 1380, c.1, s.136-137
  28. ↑ Şeyx Səduq, Əl-Xisal, h.ş 1362, c.2, s.616
  29. ↑ Kəfəmi, Cənnətul-əman, h.q 1405, s.176
  30. ↑ Kuleyni, Əl-Kafi, h.q 1407, c.2, s.528, 536, 539, 543, 549, 557, 572, 573
  31. ↑ Muini, Ayətul-kürsi, s.101
  32. ↑ Tusi, Əl-Əmali, h.q 1414, s.509; Siyuti, Əd-Durrul-mənsur, h.q 1404, c.1, s.325
  33. ↑ Muəssiseye dairətul-məarife fiqhe İslami, Fərhənge fiqhe farsi, h.ş 1382, c.1, s.174
  34. ↑ Muəssiseye dairətul-məarife fiqhe İslami, Fərhənge fiqhe farsi, h.ş 1382, c.1, s.174

Ədəbiyyat

  • Hüseyni Tehrani, Seyyid Məhəmməd Hüseyn, Mehre taban, Məşhəd, Nure mələkute Quran, h.q 1426
  • Dəşti, Seyyid Mahmud, Ayətul-kursi dər dairətul-məarife Qurane Kərim, c.1, Qum, Bustane kitab, h.ş 1382
  • Siyuti, Əbdür-Rəhman ibn Əbi Bəkr, Əl-Cameus-səğir, Qahirə, h.q 1473
  • Siyuti, Əbdür-Rəhman ibn Əbi Bəkr, Əd-durrul-mənsur, Qum, 1-ci çap, h.q 1404
  • Səduq, Məhəmməd ibn Əli, Məaniul-əxbar, Düzəliş: Əli Əkbər Ğəffari, Tehran, Darul-mərifə
  • Təbatəbai, Seyyid Məhəmməd Hüseyn, Əl-Mizan, Beyrut, 2-ci çap, h.q 1390
  • Təbatəbai Yəzdi, Seyyid Məhəmməd Kazim, Əl-Ürvətul-vüsqa, Qum, h.q 1419
  • Tusi, Məhəmməd ibn Həsən, Əl-Əmali, Qum, 1-ci çap, h.q 1414
  • Əskəri, Seyyid Mürtəza, Əqaidul-İslam minəl-Quranil-Kərim, Qum, h.q 1426
  • Əyyaşi, Məhəmməd ibn Məsud, Ət-Təfsir, Təhqiq: Haşim Rəsuli, Tehran, 1-ci çap, h.q 1380
  • Ğəzzali, Məhəmməd ibn Məhəmməd, Cəvahrirul-Quran, Müqəddimə: Rəşid Rza, Beyrut, h.q 1411 \ m. 1990
  • Qurtubi, Məhəmməd ibn Məhəmməd, Əl-came li əhkamil-Quran, Tehran, Nasdir Xosrov, h.ş 1364
  • Kəfəmi, İbrahim ibn Əli, Əl-Misbah, Qum, Darur-rza, 2-ci çap, h.q 1405
  • Kuleyni, Məhəmməd ibn Yaqub, Təhqiq və düzəliş: Əli Əkbər Ğəffari, Tehran, Darul-kutubil-İslamiyyə, 4-cü çap, h.q 1407
  • Kuşa, Məhəmməd Əli, Ayətul-kursi, Qum, h.ş 1397
  • Muəssiseye dairətul-məarife fiqhe İslami, Fərhənge fiqhe farsi, Qum, h.ş 1382
  • Muini, Möhsin, Ayətul-kürsi, c.1, Tehran, Dustan - Nahid, h.ş 1377
  • Muğniyə, Məhəmməd Cavad, Ət-Təfsirul-kəbir, Qum, Darul-kitabil-İslami, h.q 1424
  • Məkarim Şirazi, Nasir, Nümunə təfsiri, Tehran, Darul-kutubil-İslamiyyə, 10-cu çap, h.ş 1371

Xarici keçid

Mənbə — "https://az.wikishia.net/w/index.php?title=Ayətül-Kürsü&oldid=19343"