Kun fə yəkun

Kun fə yəkun ifadəsi

Yerləşdiyi surə	Bəqərə (117)- Ali-İmran (47-59) - Ənam (73) - Nəhl (40) - Məryəm (35) - Yasin (82) - Ğafir 68
Cüz	1 - 3 - 7 - 14 - 16 - 23 - 24
Mövzu	Allahın iradəsi
Barəsində	Həzrət İsanın (ə) qeyri adi şəkildə dünyaya gəlməsi - Yaradılış - Qiyamətin bərpası

Kun fə yəkun (ərəbcə: كن فيكون) ibarəti “ol! Deyir, olur” mənasındadır, bu, şeylərin Allahın iradə etməsi ilə yaranmasına işarə edir. Bu ifadə Quranda, hədislərdə və fars şerlərində qeyd olunub. İmamiyyə təfsirçiləri bu ifadənin misal olaraq bəyan olunduğunu bildirirlər ki, Allahın iradəsi “ol” əmrinə ehtiyac olmadan əşyanın yaranması ilə bərabərdir. Lakin sünnilərin əksəriyyəti bu şərhlə razılaşmır.

Quranda, hədislərdə və farsca şeirlərdə “Kun fə yəkun” ifadəsi

“Kun fə yəkun” yəni "ol! Deyir, olur” ifadəsi Quranın səkkiz ayəsində Həzrət İsanın (ə) qeyri-adi şəkildə dünyaya gəlməsi, qiyamətin baş verməsi və yaradılışı kimi mövzular haqqında işlənmişdir:

إِذا قَضی أَمْراً فَإِنَّما یقُولُ لَهُ کنْ فَیکونُ

Yəni: “Bir şeyin vücuda gəlməsi əmrini verəndə, ona yalnız «ol!» deyər, (həmin şey də) dərhal olar. (Bir şeyi istədiyi zaman həmin şey dərhal vücuda gələr)”.

Həmçinin Peyğəmbərdən (s) bir rəvayətdə deyilir ki, Allah cənnətdə cənnət əhlinə belə xitab edir: “Əgər bir şeyə “ol” desəm, o şey mövcud olar. İndi mən bu məqamı sizə verirəm ki, hər hansı bir şeyə “ol” deyəsiniz və o şey gerçəkləşsin”.

Əttar, Mövləvi, Sədi və Nizami kimi şairlər də şeirlərində Allah haqqında Quran mövzusu ilə bu ifadəni işlətmişlər:

Allahın hökmü kun fə yəkundur, bu sözə heç bir söz əlavə etmək olmaz.

“Kun fə yəkun” ifadəsinin təfsiri və mənası

İmamiyyə təfsirçiləri bu ifadənin misal olaraq bəyan olunduğunu bildirirlər ki, Allahın iradəsi “ol” əmrinə ehtiyac olmadan əşyanın yaranması ilə bərabərdir. Çünki bir şey yaratmaq üçün "ol" sözündən istifadə etmək həm təsəlsülə (zəncirvari prossesə) səbəb olur və həm də faydasızdır. Buna görə təsəlsülə (zəncirvari prossesə) səbəb olur ki, bu “ol”u yaratmaq üçün başqa bir “ol”a ehtiyac var. Sonuncu “ol”u yaratmaq üçün də başqa vir “ol”a ehtiyac olur. Elə bu cür sonsuza qədər belə davam edir. Onun faydasız olması da bununla bağlıdır ki, hələ o şey mövcud deyil və “ol” ifadəsi ona xitab olunmaz. Əgər o şey mövcud olsa, daha “ol” sözünə ehtiyac qalmır.

İmamiyyə şiə təfsirçiləri İmam Əlinin (ə) bu kəlamına istinad edirlər: “Allah bir şeyi istəyərkən buyurur: “Mövcud ol, o da dərhal vücuda gələr; O mənada deyil ki, ondan bir səs qulağa gəlsin və ya bir fəryad eşidilsin, Həqiqətdə, Allahın kəlamı elə o şeydir ki, yaradır və forma verir və ondan əvvəl heç bir şey mövcud olmayıb”.

İrfani təfsirlərdə də bu mətləbə işarə olub ki, “Kun fə yəkun” mövcud bir şeydir və elə həmin əşyanın zahir olmasıdır.

Amma əksər sünni təfsirçiləri bu ayəni misal kimi olduğunu hesab etmirlər və inanırlar ki, Allah həqiqətən də bir şey yaratmaq üçün “ol” sözündən istifadə edir və ya elə bir şəkildə ki, o, mövcud olan bir şeyə xitab edərək onun halını dəyişdirmək üçün “ol” sözündən istifadə edir. Yaxud ilahi elmdə mövcud olan bir şeyə xitab edərək bu sözü işlədir ki, o şey xaricdə də yaransın.