Taslim:Oruc ayəsi

Oruc ayəsi

Ayənin adı	Oruc
Yerləşdiyi surə	Bəqərə
Ayənin nömrəsi	183
Cüz	2
Nazil olma məkanı	Mədinə
Mövzu	Fiqhi
Sair	Şəri əhkam

Oruc ayəsi (ərəbcə: آية الصوم) (Bəqərə surəsi: 183-cü ayə) orucun möminlərə vacib olduğunu bildirir. Müfəssirlər hesab edirlər ki, orucun vacibliyi yalnız möminlərə aid deyil, İslamı qəbul edən bütün şəxsləri əhatə edir, baxmayaraq ki, onların imanı güclü olmasın. Bu ayədə həmçinin İslamdan əvvəlki şəriətlərdə də orucun vacib olduğu qeyd olunur və təqva orucun faydalarından biri kimi təqdim edilir.

Ayənin mətni və tərcüməsi

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
Ey iman gətirənlər, sizdən əvvəlkilərə yazıldığı kimi sizə (də) oruc yazıldı və qərara alındı, (ki,) bəlkə (ruhunuz qüvvətlənsin və nəfsi istəklərdən) çəkinəsiniz.

---

Bəqərə, 183

Orucun möminlərə vacib olması

Bəqərə surəsinin 183-cü ayəsi orucun vacib olmasını İslam şəriətinin göstərişlərindən biri olduğunu bəyan edir. Əbu Həyyan Əndəlusi (vəfatı 745 h.q.) “Bəhrul-muhit” təfsirində qeyd edir ki, “Bəqərə” surəsinin əvvəlki ayələrində İslamın üç rüknü – iman, namaz və zəkat – təsbit olunmuş, bu ayədə isə dördüncü rükn, yəni oruc bəyan edilmişdir. Əllamə Təbatəbai bu ayəni sonrakı iki ayə ilə birlikdə Ramazan ayında orucun vacibliyini təsbit edən göstəriş kimi şərh etmişdir.

Orucun vacibliyi yalnız möminlərə aid deyil

Müfəssirlər bu ayədə orucun vacibliyinin yalnız möminlərə aid olmadığını, İslamı qəbul edən bütün şəxsləri əhatə etdiyini bildiriblər, hətta onların imanı zəif olsa belə. İmam Sadiqdən (ə) nəql olunan bir rəvayətdə bu hökmün bütün azğınlara, münafiqlərə və İslamı qəbul edən hər kəsə aid olduğu qeyd olunur. Əllamə Təbatəbai ayədəki “Ey iman gətirənlər” ifadəsini insanların iman sifətinə diqqət yetirmələri və Rəbbindən gələn hökmləri qəbul etmələri üçün bir xitab kimi izah etmişdir.

Ayətullah Nasir Məkarim Şirazi isə bildirir ki, oruc çətinlik və məşəqqətlə müşayiət olunduğundan, bu ayədə insan ruhunu onun qəbuluna hazırlayan ifadələr işlədilmişdir. Bu səbəbdən İmam Sadiq (ə) buyurur: “Ya əyyuhəlləzinə amənu” (ey iman gətirənlər) xitabının ləzzəti bu ibadətin çətinliyini aradan qaldırır.

İslamdan əvvəlki şəriətlərdə orucun vacibliyi

Orucun İslamdan əvvəlki şəriətlərin ardıcılları üçün də vacibliyi ayədə açıq şəkildə qeyd olunmuşdur. Bu şəriətlərin ardıcıllarından kimlərin nəzərdə tutulduğu və orucun onlar üçün hansı formada vacib olduğu barədə müxtəlif fikirlər irəli sürülmüşdür. Şeyx Tusi üç rəyi qeyd edir: - Bəziləri deyiblər ki, oruc müsəlmanlarda olduğu kimi bir neçə gün onlara da vacib edilmişdi. - Bəzilərinə görə, ayədəki əvvəlki ümmətdən məqsəd xristianlardır və Ramazan ayının orucu onlara da vacib edilmişdi. - Digərləri isə müsəlmanlarla əvvəlki ümmətlər arasında oruc müddətinin fərqli olduğunu bildiriblər.

Əllamə Təbatəbai ayənin əvvəlki şəriətlərdə orucun keyfiyyətini və kimlərə vacib olduğunu açıqlamaq məqsədi olduğunu hesab etmir; onun fikrincə, həqiqətdə, ayədə əvvəlki ümmətlərə orucun vacibliyinə işarə edilməsi, müsəlmanların zehnini orucun vacib edilməsiini qəbul etməyə hazırlamaq və onu ağır hesab etməmələri üçündür. O əlavə edir ki, mövcud Tövrat və İncil kitablarında orucun vacib olmasına rast gəlinmir, baxmayaraq ki, bu kitablarda oruc tərif olunmuşdur və bəzi yəhudilər və xristianların müsəlmanlardan fərqli formalarda oruc tutduqları qeyd olunur. Əllamə Təbatəbai sonda Quranda Zəkəriyya və Məryəmin orucu hekayəsinə işarə edir ki, bu da müsəlmanların orucundan fərqlidir.

Orucun fəlsəfəsi

Əllamə Təbatəbaiyə görə, Qurana əsasən itaət və itaətsizliyin təsirləri insanın özünə qayıdır. Oruc barəsində də onun təsirinin qayıdışı ayənin son cümləsində – “bəlkə təqvalı olasınız” – ifadə olunmuşdur. Ayətullah Məkarim Şirazi də orucun vacibliyinin fəlsəfəsini ayənin sonundakı bu ifadədə görür və hesab edir ki, oruc təqva və pərhizkarlığın yetişdirilməsində mühüm amildir.